Professional Documents
Culture Documents
Άνιμα και άνιμους, είναι τα αρχέτυπα του θηλυκού και του αρσενικού, που
ενυπάρχουν στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, στο συλλογικό ασυνείδητο.
Λειτουργούν ως θεματοφύλακες αυτού του ανεξερεύνητου κόσμου,
φέρνοντας στην εφήμερη συνείδησή μας τα περιεχόμενα και τις δυνάμεις μιας
άγνωστης ή και ξεχασμένης ψυχικής ζωής, που απορρέει από το μακρινό μας
παρελθόν. «Είναι ο νους των άγνωστων προγόνων μας, ο τρόπος που
σκέφτονταν και αισθάνονταν, ο τρόπος που βίωναν τη ζωή και τον κόσμο, τους
θεούς και τους ανθρώπους».
Η ψυχολογική έρευνα μας λέει ότι η άνιμα και ο άνιμους προέρχονται από τις
κληρονομικές συλλογικές εικόνες ανδρών και γυναικών, καθώς και από τις
λανθάνουσες αρσενικές και θηλυκές αρχές που ενυπάρχουν σε όλα τα άτομα.
Θεωρούνται ζωτικής σημασίας για την ψυχική ανάπτυξη της γυναίκας του
άντρα1. Συναντώνται συχνά σε όνειρα, οράματα και φαντασιώσεις, στη
λογοτεχνία και την τέχνη, στον μύθο και στην αναλυτική θεραπεία.
[Προσθήκη]
Σύμφωνα με τον Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ (Carl Gustav Jung), κάθε άντρας
φέρνει μέσα του την εικόνα και την επιρροή του θηλυκού, ομοίως κάθε
γυναίκα την εικόνα του αρσενικού, που ασκεί τη δική της επιρροή. Αποτελούν
την «κληρονομική δυνατότητα» του άνδρα και της γυναίκας να βιώσουν ο
ένας την εικόνα του άλλου.
2
Anima, Wiktionary, The Free Dictionary, διαθέσιμο online.
3
Βλέπε, για παράδειγμα, το «Anima Naturaliter Christiana» (Ψυχή εκ Φύσεως Χριστιανική), στον
Τερτυλλιανό (Apol. 17.6; Patrologia Latina 1:377). Ο εκκλησιαστικός συγγραφέας του 2ου αιώνα
Τερτυλλιανός, έλεγε ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι «ἐκ Φύσεως Χριστιανική».
4
Anima mundi, Wikipedia, The Free Encyclopedia, διαθέσιμο online.
5
Animus, Wiktionary, The Free Dictionary, διαθέσιμο online.
Διαπίστωσε ότι εκφράζουν το βαθύτερο τμήμα της ύπαρξης, πέρα από τον
προσωπικό εαυτό. Εκείνο που ανήκει στην ψυχή ή το πνεύμα, και ονομάζει
«μη-εγώ». Αντιπροσωπεύουν τον «εσωτερικό μας σύντροφο», την παρουσία
του «γνήσιου άλλου» στην ανθρώπινη ψυχή.
Τα άνιμα και άνιμους κάνουν αισθητή την παρουσία τους μέσω εικόνων που
απορρέουν από το ασυνείδητο, τις οποίες συναντάμε κυρίως στους μύθους,
στα όνειρα και στις φαντασιώσεις. Δεν αναφέρονται σε πραγματικούς άνδρες
και γυναίκες αλλά σε ψυχικούς δυναμισμούς. Παρόλα αυτά επηρεάζουν τις
σχέσεις του ατόμου με τις πραγματικές γυναίκες και τους άνδρες, ενώ,
αντιστρόφως, επηρεάζονται από αυτές τις σχέσεις, καθώς και από τα ισχύοντα
πρότυπα του πολιτισμού.
6
Ως ένα στοιχείο (εννοείται διαθέσεων, αντιδράσεων και παρορμήσεων) που προϋπάρχει, από πριν.
7
Προβολή (projection): Στην ψυχανάλυση, ένας ασυνείδητος αμυντικός μηχανισμός κατά τον οποίο
σκέψεις, συναισθήματα και παρορμήσεις αποδίδονται σε άλλους ανθρώπους.
Δρουν ως διαμεσολαβητές μεταξύ ασυνείδητου και προσωπικότητας, για να
μεταβιβάσουν τη γνώση που ο άνθρωπος απέκτησε, στην πορεία της εξέλιξής
του, σε σχέση με το θηλυκό και αρσενικό στοιχείο. Έτσι αποτελούν για τον
άνθρωπο ένα κληρονομικό σύστημα ψυχικής προσαρμογής.
Άνιμα
Στις παραδόσεις των Εσκιμώων, καθώς και άλλων αρκτικών φυλών, ο σαμάνος
θεραπευτής, φοράει γυναικεία ενδύματα, ή αποτυπώνει πάνω του θηλυκά
σύμβολα. Είναι το θηλυκό πνεύμα, που τον οδηγεί στη «χώρα των
πνευμάτων», σε αυτό που ονομάζουμε ασυνείδητο. Αποτελεί το μέσο της
επικοινωνίας του με τις δυνάμεις του υπερπέραν, τον βοηθό στο δύσκολο
έργο του.
Στον αντίποδα, μία αρνητική άνιμα γεννά ασαφή συναισθήματα και διαθέσεις.
Μπορεί να αμβλύνει τον χαρακτήρα του άνδρα, κάνοντάς τον ματαιόδοξο,
απροσάρμοστο, κυκλοθυμικό, ανίκανο ή φιλάσθενο. Έναν άνθρωπο γεμάτο
δυσαρέσκεια, την οποία σκορπίζει παντού γύρω του.
Είμαι το λουλούδι των αγρών κι ο κρίνος της κοιλάδας. Είμαι η μάνα του
πανέμορφου έρωτα, του φόβου, της γνώσης, της άγριας ελπίδας. Είμαι ο
μεσολαβητής που κάνει τα στοιχεία να μονιάζουν. Ψυχραίνω το ζεστό,
θερμαίνω το ψυχρό. Νοτίζω το στεγνό, ξηραίνω το υγρό, και μαλακώνω το
σκληρό. Είμαι ο νόμος στο στόμα του ιερέα, ο λόγος στο στόμα του προφήτη, η
συμβουλή στο στόμα του σοφού. Σκοτώνω και δίνω ζωή, και τίποτα δεν
ξεφεύγει από το χέρι μου8.
Άνιμους
Επιπλέον, μια εμμονή με τον άνιμους, εκ μέρους της γυναίκας, μπορεί να την
οδηγήσει να θυσιάσει τη ζωή της για τις πιο παράλογες ιδέες. «Όταν μια
γυναίκα διδάσκει πίστη με δυνατή φωνή, επίμονη, αντρίκια, ή ζητά να την
επιβάλει δημιουργώντας βίαιες σκηνές, εύκολα αναγνωρίζεται σε αυτήν ο
κρυμμένος αντρισμός».
Είναι γεγονός ότι τόσο η θετική όσο και η αρνητική εκδοχή των δύο αυτών
αρχετύπων εκδηλώνεται στη σχέση του ατόμου με τον εαυτό του και τους
άλλους. Όλες αυτές οι όψεις, τόσο του θηλυκού όσο και του αρσενικού
πνεύματος, συνήθως προβάλλονται σε πραγματικά πρόσωπα, σαν
αναμενόμενες ιδιότητες τους, υφαίνοντας γύρω τους οποιοδήποτε όνειρο.
Για παράδειγμα, η προβολή ψυχικών περιεχομένων ανάμεσα σε ανθρώπους
του αντίθετου φύλου αποτελεί σύνηθες φαινόμενο.
Ο άνδρας προβάλλει την εσωτερική του άνιμα στη γυναίκα και η γυναίκα τον
δικό της άνιμους στον άνδρα. Στην ουσία πρόκειται για ασυνείδητα
περιεχόμενα που καθένας φέρει μέσα του χωρίς να το αντιλαμβάνεται. Το
πρόσωπο που συνήθως το άτομο ερωτεύεται, αντανακλά το δικό του άνιμα ή
άνιμους, με τις όποιες θετικές και αρνητικές όψεις. «Διαλέγουμε κατά κανόνα
ένα σύντροφο που αντιπροσωπεύει το ασυνείδητο τμήμα της ψυχής μας» 11.
11
Jacobi 2005, Βασικές Αρχές της Ψυχολογίας του C.G. Jung, σ. 170.
Έχει διαπιστωθεί ότι άνδρες, υπερευαίσθητοι, ανασφαλείς ή οξύθυμοι, με
αγχώδη, δύστροπο χαρακτήρα, συνδέονται με κάποια αρνητική μητρική
επιρροή. Εκείνος, ωστόσο, που συνειδητοποιεί και υπερβαίνει αυτήν την
αρνητική αντίδραση, ανδρώνεται και ωριμάζει. Έτσι, ο διαχωρισμός της άνιμα
από την εικόνα της μητέρας, δίνει τη δυνατότητα στον άνδρα να έχει σχέσεις
έξω από το μοντέλο γιου-μητέρας και αντιπροσωπεύει ένα κεντρικό βήμα
ανάπτυξης. Από την άλλη, ο πατέρας ενσαρκώνει πρώτος την εικόνα του
άνιμους για ένα κορίτσι, ενώ συχνά χρωματίζει τον άνιμους με
αδιαμφισβήτητες, δογματικές πεποιθήσεις. Ενδέχεται, ωστόσο, να απέχουν
από την αληθινό εαυτό της γυναίκας, που ασυνείδητα τις υιοθετεί.
12
Ο όρος «συζυγία» αφορά στη σύνδεση των αντιθέτων. Εδώ ο Γιουνγκ τον χρησιμοποιεί ειδικά στη
σχέση των άνιμα-άνιμους.
13
Σύμφωνα με τον Γιουνγκ, θα μπορούσαμε να μεταφράσουμε την εξατομίκευση ως «πραγμάτωση
του Εαυτού ή αυτοπραγμάτωση». Πρόκειται για διαδικασία ωρίμανσης, ολοκλήρωσης και ένωσης
των αντιθέτων, κατά την οποία η ψυχή ωριμάζει με τον ίδιο σχεδόν τρόπο με το φυσικό σώμα.
Αποτελεί τον κύριο στόχο που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού της
ζωής του.
στον «χημικό γάμο» των στοιχείων. Στην ταοϊστική παράδοση, η αρμονική
αλληλεπίδρασή μεταξύ Γιν-Γιανγκ (Θηλυκό-Αρσενικό) εμπεριέχει την ίδια ιδέα.
Τα άνιμα και άνιμους δεν είναι στατικά. Εξελίσσονται, όπως ακριβώς και η
ψυχή, μέσα από τέσσερα στάδια εξέλιξης. Σύμφωνα με τον Γιουνγκ και τη
Μαρί Λουίζ φον Φραντς (Marie-Louise von Franz), τα τυπικά «αναπτυξιακά
στάδια» της άνιμα στους άνδρες είναι κατά σειρά:
Από τη στιγμή που ο άνθρωπος αποκτά συνείδηση όλων αυτών των όψεων και
των δυνατοτήτων εντός του, τα πράγματα αλλάζουν. Τα άνιμα-άνιμους
κατανοούνται ως περιεχόμενά του. Τότε παύει, να μεταβιβάζει τα δικά του
ελαττώματα στους άλλους. Η προβολή αποσύρεται και η ψυχική ενέργεια
επιστρέφει στον κάτοχό της, που αρχίζει τώρα τη γνωριμία με τον εαυτό του.
Στο βιβλίο του «The Invisible Partners» (Οι Αόρατοι Συνεργάτες), ο Τζων Α.
Σάνφορντ (John A. Sanford) επισημαίνει ότι το κλειδί για τον έλεγχο των
άνιμα-άνιμους είναι η αναγνώρισή τους όταν εκδηλώνονται και η εξάσκηση
της ικανότητάς μας να τα διακρίνουμε από την πραγματικότητα. Εφόσον,
μάλιστα, παίζουν βασικό ρόλο σε κάθε ερωτική σχέση, θεωρείται ιδιαίτερα
σημαντικό να μην ταυτίζεται κανείς με τις αμοιβαίες προβολές τους. Μόνο
τότε είναι δυνατή η συνειδητή αντιμετώπιση αυτών των εσωτερικών
δυνάμεων και η εξισορρόπησή τους.
Ιδιαίτερα σημαντικός θεωρείται και ο διαχωρισμός των άνιμα και άνιμους από
την εικόνα των γονέων. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στον άνδρα και τη γυναίκα,
να δημιουργήσουν σχέσεις έξω από το μοντέλο γιου-μητέρας, κόρης-πατέρα,
και αντιπροσωπεύει ένα βασικό βήμα στην ανάπτυξή τους.
Από την πλευρά του, ο ίδιος ο Γιουνγκ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι κάθε
άνθρωπος αποζητά να βιώσει τη ζωή πληρέστερα, έχοντας ανάγκη από
αναπλήρωση και αλληλοσυμπλήρωση. Για να μπορέσει να ολοκληρωθεί,
χρειάζεται να συναντήσει, να αγκαλιάσει και να εργαστεί με το εσωτερικό του
άνιμα ή άνιμους. Καλείται να αποδεχτεί, να αγκαλιάσει και να ενσωματώσει
τις μη εξελιγμένες πλευρές του εαυτού, που δεν έχουν επαρκώς αναπτυχθεί
και να τις εξελίξει.
https://www.art-therapy.center/καρλ-γιουνγκ-πως-να-ισορροπήσουμε-το-α/
[Προσθήκη Υλικού]
Πηγές
Σύνδεσμοι
Α.Μ.