Machine Translated by Google

Tipik Erken ve Pişirim Teknolojileri ve Hammaddeleri

Kaman-Kalehöyük Orta Tunç Çağı Çömlekleri:
İstatistiksel ve Kimyasal Analiz

Willy SK BONG, Kimiyoshi MATSUMURA ve Izumi NAKAI

Tokyo kaman Tokyo

ÖZ

Bu çalışma, bu iki dönemde farklı çanak çömlek üretim tekniklerinin temsil edildiği Kaman-

Kalehöyük'ten Erken Tunç Çağı (İTÇ) ve Orta Tunç Çağı (OTÇ) çanak çömleklerinin teknolojik çalışmasını ele

almaktadır. Bu makalenin amacı, İTÇ çanak çömleklerine kıyasla OTÇ çanak çömleklerinde kullanılan

hammaddelerdeki önemli değişikliğin nedenlerini, kullanılan farklı pişirim tekniklerini açıklayarak ortaya

koymaktır. İstatistiksel, petrografik, kimyasal ve difraktometrik analizlerin çoklu analitik yaklaşımı

benimsendi. İnce kesit ile mineralojik karakterizasyona dayalı petrografik gruplar, bir polarize mikroskop

kullanılarak tanımlandı. Kil fraksiyonlarının kimyasal bileşimleri, mikro sonda analizleri kullanılarak analiz

edildi. Ateşleme sıcaklığı ve pişme koşulları, X-ışını kırınımı, SEM ve XANES kullanılarak belirlendi.

Sonuçlar, Kaman-Kalehöyük'teki İTÇ ve MBA çanak çömleklerinin pişirim teknolojilerinin gelişiminin

anlaşılmasına katkıda bulunmaktadır.

1. GİRİŞ ve çarklı mallar. Bulunan toprak kaplar

IVb tabakasından olanlar çoğunlukla el yapımı iken tabaka IVa, hem el

Temel çömlek üretim teknikleri bir kültür için davranışsal olarak yapımı hem de çark tornalanmış eşit bir karışıma sahiptir (Omura

önemlidir, çömlek kültürel süreçleri anlamak için bir araç olarak hizmet 2002). Orta Tunç Çağı Kaman-Kalehöyük'te IIIc Tabakasından başlayarak

edebilir. Bu makalede, çanak çömlek üretim teknikleri üzerinden Kaman- bu döneme ait mallar el yapımı yerine daha çok çark tornalıdır.

Kalehöyük'teki İTÇ ve MBA'deki kültürel süreçleri anlamaya çalışıyoruz.

Alandan İTÇ ve MBA çanak çömleklerinin hammaddelerini ve pişirim Ayrıca hamurlarının kıvam, renk ve doku gibi özellikleri de iki dönemde

tekniklerini incelemek için bir dizi istatistiksel ve kimyasal analiz farklıdır. Kullanılan hammaddelerde neden böyle bir fark olduğuna

yapılmıştır. dair temel sorular ortaya çıkıyor; değişiklik, yeni pişirme tekniklerinin

yeniliğini veya farklı kültürlerin kesintiye uğramasını veya yayılmasını

yansıtabilir. yapacak olursak

Kaman-Kalehöyük'teki İTÇ (MÖ 2100-1930) ve OTÇ (1930-1750)

çanak çömlek türleri üretim teknikleri bakımından birbirinden oldukça Kültürel değişimi anlamaya yönelik herhangi bir girişimde, kullanılan

farklıdır. çeşitli teknolojilere bakmalıyız, çünkü teknoloji bir kültürün bilgisini ve

En çarpıcı fark, İTÇ çanak çömleklerinin büyük çoğunluğunun el yapımı, davranışını olduğu kadar maddi kültürü de kapsar.

Orta Çağ çanak çömleklerinin ise çark döndürülmüş olmasıdır. Kaman-

Kalehöyük'ün İTÇ'si, el yapımı malzeme oranlarına göre IVa ve IVb Bir dizi güvenli tabakalı çanak çömlek parçası üzerinde detaylı

olmak üzere iki tabakaya ayrılmıştır. istatistiksel analiz yapıldı.

Machine Translated by Google

296 WSK BONG, K. MATSUMURA ve I. NAKAI AAS XVII

Kaman-Kalehöyük'teki İTÇ'den erken OTÇ tabakalarına (Tabak
IVb, IVa ve IIIc) teknolojik özelliklerini ayırt etmek için. Analiz,
çanak çömlek hamurunun farklı özelliklerine dayanıyordu. Sonuç,
kronolojik bilgileri iyileştirebilen bu çanak çömlek türlerinin
kesin bir nicel tipolojik çalışmasını sağlayabildiği için büyük
önem taşımaktadır (Matsumura 2001).
ve 98, Kaman-Kalehöyük'ün IVa tabakasının Kültepe-Karum'un
III ve IV. Tabakaları ve Alişar'ın 5M Tabakaları ile çağdaş
olduğunu göstermektedir ki bunlar İTÇ'den OTÇ'ye sözde
geçiş dönemini temsil etmektedir (Omura 2000). Oda 287'de el
yapımı çanak çömlek hakim olduğundan, gerçek İTÇ kültür
tabakasına ait olduğu düşünülmektedir.

İstatistiksel analizde belirlenen gruplara dayalı olarak, üretim

teknolojilerini anlamak için kimyasal analiz için tipik EBA ve MBA
ürünleri seçildi. Bu çalışmada çoklu analitik bir yaklaşım
uygulanmıştır. Amacımız, tipik İTÇ ve OTÇ çanak çömlek
tiplerinde kullanılan hammaddelerde neden önemli bir
değişiklik olduğunu, pişirim tekniklerini ortaya koyarak
ortaya koymaktır.
3. STRATİGRAFİK ANALİZ
Bölüm III, Kuzey açmanın altı farklı yapı katından 1286
ağız kenarı parçası, bir dizi sınıflandırma ve istatistiksel analiz
için seçilmiştir. Bu bina

2. ARKAPLAN

Batı ve Orta Anadolu'daki arkeolojik alanlardan çanak

çömlek stilleri ve motifleri üzerine yapılan araştırmalar, Erken
Tunç Çağı'nın son evresinde, yani MÖ 3. binyılın son yüzyılında
bir tür kültürel rönesansın gerçekleştiği hipotezine yol açmıştır.
ve MÖ 2. binyılın ilk yüzyılı

(Mellaart 1971). Mellaart (1971) ve Özgüç (1963) de Erken Tunç

Çağı'ndan (İTÇ) Orta Tunç Çağı'na (ÖÇ) kültürel geçişin ani
değil, sürekli ve kademeli olduğunu öne sürdüler. Bu hipotezi
desteklemek için Özgüç (1963), Kültepe'deki monokrom ve çok
renkli Hitit çanak çömleklerinin İTÇ'nin son evresinden itibaren
geliştiğini göstermektedir. Bu kademeli kültürel ilerlemenin
bir açıklaması olarak, Özgüç (1963), Anadolu'nun yerli kültürünün,
Anadolu'da sofistike bir ticaret sistemi kuran ve oldukça
gelişmiş bir medeniyete sahip olan Kuzey Mezopotamya'dan
Asurlu tüccarların akınından derinden etkilendiğini öne sürdü.

Kaman-Kalehöyük'te IVb, IVa ve IIIc tabakalarının

seramikleri incelenerek İTÇ'den OTÇ'ye kademeli bir değişim
tespit edilmiştir. İlk Tunç Çağı IVb ve IVa tabakalarına ait 287,
240, R212, R104 ve 98 no'lu odalar olmak üzere beş yapı katı
tespit edilmiştir.

kuzey açmada, Sektör III (Şek. 1). 240, 212, 104 no'lu odalardan Şekil 1 İlk Tunç Çağı'na ait beş yapı katı, Kuzey açma, Sektör III.
Yukarıdan, R98, R104, R212, R240 ve R287.
çıkarılan Alişar III tipi boyalı çanak çömlek
Machine Translated by Google

2008 Pişirim Teknolojileri ve Hammaddeler 297

tabakalar arasında Kaman Kalehöyük'teki en eski İTÇ yapı katı

(Stratum IVb), Oda 287, İTÇ-OTÇ geçiş dönemine ait dört yapı katı

(Stratum IVa), Odalar 240, 212, 104 ve 98 ve en eski yapı katı

bulunmaktadır. MBA (Stratum IIIc), Oda 86'da. Bu tartışmada, seviyeler/

dönemler R287, R240, R212, R104, R98 ve R86 olarak anılır.

Sınıflandırmanın ilk adımında tüm çanak çömlekler, pişirme

kapları ve normal mallar olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. 364 adet

tencere parçası ve 922 adet normal çanak çömlek parçası bulunmuştur

(Tablo 1). Şekil 2 Altı yapı katında saman katkılı ve kumlu çanak çömlek
parçalarının oranları.

Tablo 1 Altı bina seviyesinden pişirme kapları ve normal

kapların oranları.
Oda numarası Tencere Normal Mal Toplam parça sayısı

R.86 ( c) 70 149 219

R.98 ( a) 44 140 184

R.104 ( a) 86 222 308

R.212 ( a) 36 95 131

R.240 ( a) 68 137 205

R.287 ( b) 60 179 239

Toplam 364 922 1286

Tencere parçalarının rengi, pişirme ateşleri gibi ikincil

ateşlemelerden etkilenebileceğinden, bu çanak çömlek türleri, pişirim

tekniklerinin incelenmesinde genellikle fazla bilgi sağlamamaktadır. Şekil 3 Altı yapı seviyesindeki macun renklerinin oranları.

Bu nedenle, bu çalışmada daha fazla araştırma dışında tutuldular.

Geriye kalan 922 adet normal mal daha sonra temper, hamur rengi ve

astar farklılıklarına göre üç kategoriye ayrıldı. Bu sınıflandırma, teknolojik zaman. Bu da İTÇ çömlekçilerinin hamura kıvam olarak saman ekleme

özelliklerde zaman içinde meydana gelen değişiklikleri anlamak için geleneğine sahip olduklarını ve bu geleneğin OTÇ'de devam

geliştirilmiştir. etmediğini göstermektedir.

Macun rengi: Çömlek renginin birincil belirleyicileri, kil bileşimi

ve pişirme koşullarıdır - atmosfer, sıcaklık ve pişirme süresi. Yaygın

Sertlik: İncelenen çanak çömleklerde başlıca iki tür kapanım killer genellikle demir bileşiklerinden oluşur ve oksidasyon ateşlemesi
görülmektedir: saman ve kum. genellikle bu tip kile kırmızımsı bir renk verirken, indirgeme ateşlemesi

Kamışın kile temper olarak kasıtlı olarak eklenmiş olması gerektiğini gri veya siyah verir. Bazı ateşlemelerde oksidasyon veya indirgeme

doğrulayabilmemize rağmen, bazı killerde doğal olarak bulunan kum etkileri zayıf olabilir ve bazen neredeyse nötr olabilir; bu genellikle son

veya kaya parçalarına yaygın olarak rastlandığından, çıplak gözle ürüne bir devetüyü veya sarımsı bir renk verir.

kumun temper olarak kasıtlı olarak eklendiğini yargılayamayız. Bu

nedenle 'kum katkılı' çanak çömlek parçaları yerine kum katkılı parçaları

tanımlamak için 'kumlu' parçaları kullanmayı tercih ediyoruz. Şekil 2, Çoğunda üç ana renk gözlenir.

iki türün oranlarını göstermektedir. Saman katkılı çanak çömlek parçaları, Kaman-Kalehöyük'ten İTÇ ve OTÇ çanak çömlek parçaları: kırmızımsı

alt (önceki) yapı katlarında görece daha fazla, üst (sonraki) yapı katlarında kahverengi, krem ve devetüyü. Siyah ve gri gibi diğer renkler de

ise azalmaktadır. mevcuttur, ancak çok daha az miktardadır (Şekil 3).

Bu da İTÇ ve MBA dönemlerinde genellikle indirgeme pişirimi yerine

oksidasyon pişirim tekniklerinin kullanıldığını ortaya koymaktadır.

Buna karşılık, kumlu parçaların miktar olarak artması Şekil 3 açıkça göstermektedir ki
Machine Translated by Google

298 WSK BONG, K. MATSUMURA ve I. NAKAI AAS XVII

R287'den R86'ya, krem parçaları azalırken kırmızımsı kahverengi bina seviyeleri. Tablo 2'ye bakın.
parçaların oranı arttı. Şekil 4, tüm kumlu mal türlerinin oranlarını göstermektedir. R86,

Bu durum, bu iki dönem arasında ya farklı pişirim tekniklerinin ya da R98 ve R104, Kırmızı Astarlı Kırmızımsı Kahverengi mal (SRB) ve Düz

farklı hammaddelerin kullanıldığını göstermektedir. Devetüyü renkli Kırmızımsı Kahverengi malın (PRB) en yüksek oranlarına sahiptir. Bu

pastanın oranı R86, R98 ve R104'te R212, R240 ve R287'ye göre daha mallar çark yapımıdır ve tipik MBA mallarıdır. SRB ve PRB mallarının
düşüktür. Bu çalışmada devetüyü mal, zayıf oksitleyici atmosferde oranları, R212'ye kıyasla R104'te önemli bir artış göstermektedir. SRB

pişirilmiş veya nötr pişirilmiş malları ifade etmektedir. Başka bir mallarından bazıları siyah çekirdekli ve kırmızımsı bir sandviç yapı

deyişle, ateşleme atmosferinde kontrol eksikliği ile üretilmiş sergiler.

olabilirler.

kahverengi kenarlar. Bu tür sandviçlerin oranı

Bu açıdan bakıldığında, pişirme atmosferini iyi kontrol eden sofistike yapılandırılmış SRB malları da R212 ve

pişirme teknikleri, R104'ün kronoloji dizisinden sonra gelişmiş R104. Buff mal (BW) ve Kırmızı Astarlı Buff mal (RBW) tam tersi bir

görünmektedir. eğilim göstererek R104'te R212'ye kıyasla daha az baskın hale gelir.

Astar: Yüzey bezeme olarak İTÇ ve OTÇ çanak çömleğine R212 ve R104 arasındaki farklı mal oranlarındaki bu belirgin

genellikle kırmızı astar tabakası uygulanır. Ancak İTÇ çanak çömleklerine değişiklikler, Kaman-Kalehöyük MBA'sının R104 kronoloji dizisinden

kıyasla OTÇ çanak çömleklerinde kırmızı astarlı çanak çömlek çok daha başlamış olabileceğini göstermektedir.

yaygındır. Ayrıca OTÇ çanak çömlek astarının dokusu İTÇ çanak

çömleklerinden çok daha iyidir. Her iki döneme ait astarlı malın oranları Şekil 5, tüm saman katkılı ürünlerin oranlarını göstermektedir.

Şekil 4 ve Şekil 5'te gösterilmiştir. R287, R240'tan önemli ölçüde artan en yüksek PC donanımı oranına

sahiptir. Ek olarak, saman katkılı Sade Krem (PC) eşya ve Kırmızı Astarlı

Temper, hamur rengi ve astar özelliklerini birleştiren istatistiksel Krem eşya (SC), R240'tan R212'ye kademeli olarak artma eğilimindedir

analizler, altı malda tanımlanmış temel olarak dokuz farklı mal tipi ve R104'ten R86'ya daha düşük bir orana sahiptir. SC ve PC ürünlerinin

olduğunu göstermektedir. çoğu el yapımıydı.

Tablo 2 Altı yapı seviyesinden tanımlanan mal türleri (macun yaptı. Bu sonuçlar, OTÇ'den İTÇ'ye geçiş döneminin R240'tan R212'ye

ve renk kombinasyonları). kronolojik dizilim arasında bir yerde olabileceğini ve Kaman-

Kumlu Bitki Temperli Kalehöyük'teki gerçek İTÇ kültürünün R287'den başlamış olabileceğini
1) Düz kırmızımsı kahverengi 6) Düz krem gövde ortaya koymaktadır.
2) Kırmızı astarlı kırmızımsı kahverengi gövde 7) Kırmızı astarlı krem gövde

3) Kırmızı astarlı ve siyah çekirdekli kırmızımsı 8) Kırmızı astarlı buff çekirdek

kahverengi gövde Sonuç olarak, istatistiksel analiz, Kaman'ın geç İTÇ ve erken OTÇ

4) Kırmızı astarlı buff gövde 9) Düz devetüyü gövde çanak çömleğindeki varyasyonlara dayalı olarak üç kronolojik değişim

5) Düz devetüyü gövde 10) Diğerleri evresini göstermektedir.

Kalehöyük:

Şekil 4 Altı yapı katındaki kumlu mal yüzdeleri. Şekil 5 Altı yapı katında bitkisel katkılı mal yüzdeleri.
Machine Translated by Google

2008 Pişirim Teknolojileri ve Hammaddeler 299

1. Aşama: PC malın baskın olduğu dönem olan R287
(%49) ve SRB ve RB mallar çok küçük bir oran (<%11)
oluşturmaktadır. Bu, tipik PC kaplarının yaygın olarak
kullanıldığı Kaman-Kalehöyük'teki gerçek İTÇ kültür döneminin
başlangıcı olabilir.
2. Aşama: R240'tan R212'ye, SRB ve PRB mallarda keskin
bir artış (<%22) ve PC ve SC mallarda kademeli bir düşüş
(>%28) gözlendi. Bu EBA-MBA geçiş dönemi olabilir.
3. Aşama: R104'ten R86'ya kadar, SRB ve PRB malları tüm
mal türleri arasında en yüksek oranları (>%40) işgal eder. Buna
karşılık, PC ve SC ürünleri oransal olarak çok küçüktür (<%17).
Bu, MBA SRB ve PRB mallarının ilk kez yaygın olarak kullanılmaya
başlandığı dönemdir.
Kaman-Kalehöyük.
İstatistiksel analizin sonuçları iki soruyu gündeme
getiriyor. İlk olarak, MBA çömlekçilerinin hammaddelerini ve
pişirme tekniklerini diğerlerininkinden değiştirmesine ne sebep oldu?
bilinmektedir.
EBA dönemi. İkincisi, bu değişimler Kaman-Kalehöyük'teki
İTÇ ve OTÇ çanak çömlek üretim kültürlerini nasıl yansıtmaktadır.
Bu soruları cevaplamak için, çömlekçiliğin hammaddeleri ve
pişirme teknikleri hakkında çok çeşitli bilgiler ve güçlü kanıtlar
sağlayabilecek daha fazla bilimsel incelemeye ihtiyaç vardır.
4. KİMYASAL ANALİZ
Antik çömlekçilerin belirli pişirme teknikleri için uygun
hammaddeleri seçtikleri düşünülmektedir (Barlow ve Idziak
1989). İTÇ'den MBA'ya geçişte kullanılan hammaddelerdeki
önemli değişimin nedenlerini ortaya koymak için
hammaddelerin pişirim özelliklerine bakmamız ve kullanılan
pişirim tekniklerini belirlememiz gerekmektedir. Ancak, EBA'nın
üretim teknolojileri ve kökenleri hakkında çok az şey

Tablo 3 Analiz edilen numunelerin listesi.

Gösterim: YNo.=artifakt numarası; PL=geçici katman
Numara. YHayır. Sektör Alanı Izgara Adı PL tabaka Türler
III-1 07000261 N- XXXII-54 &8 c SRB
III-2 92002879 N- XL-54 %2 c SRB
III-3 92002866 N- XL-54 %8 c SRB
III-4 07000275 N- XXXII-54 *1 c SRB
III-5 07000276 N- XXXII-54 *1 c SRB
III-6 97003405 N- XLI-55 &4 a SRB
III-7 92002862 N- XLI-54 %9 a SRB
III-8 92002861 N- XLI-54 %9 a SRB
III-9 02000852 N-XXVI XLV-52 ^1 b SRB
III-10 02000853 N-XXVI XLV-52 ^1 b SRB
III-11 02000854 N-XXIX XLVI-50 %0 b SRB
III-12 92002860 N- XLI-54 %9 a SRB
IV-1 00001332 N- XLI-55 (0 ^1 b bilgisayar

IV-2 96002594 N- XLI-55 &5 a SC

IV-3 98001443 N- XLI-55 &5 (0 a SC
IV-4 99001640 N- XL-55 &6 a SC
IV-5 00001338 N- XL-55 &2 b bilgisayar

IV-6 99001639 N- XL-55 &3 ) a SC

IV-7 97003398 N- XLI-55 a SC
IV-8 97003400 N- XLI-55 a SC
IV-9 02000792 N- 54 P2566 a SC
IV-10 02000804 N- XXXIX-54 &7 a SC
IV-11 02000786 N- XXXVIII-55 &8 a SC
IV-12 02000787 N- XXXVIII-55 &8 a SC
Machine Translated by Google
300 WSK BONG, K. MATSUMURA ve I. NAKAI
ve MBA çömlekçiliği, Kanda ve Nakai (1998; 1999) tarafından
yapılan ilk kimyasal analiz çalışması dışında, burada farklı
türde hammaddelerin kullanıldığını açıkça ortaya koymaktadır.
bu iki dönem.
Bu çalışma için tipik EBA ve MBA malları olan PC, SC ve
SRB malları, hammaddelerin özellikleri ile üretim teknolojileri
arasındaki ilişkiyi anlamak için teknolojik analizlerin bir
kombinasyonuna tabi tutulmuştur.
4.1 Örnekler ve yöntemler
24 güvenli şekilde tabakalandırılmış PC, SC ve SRB
numunesinin kesitsel ince kesitleri ilk önce kimyasal bileşim
analizi için hazırlandı (Tab. 3). Bunlardan 6 SC, 2 PC ve 6 SRB
parçası daha sonra polarize mikroskop altında petrografik ince
kesit analizi için seçildi. İnce kesitlerin tümü, 15kV hızlanma
voltajına sahip geri saçılmış elektronlar (BSE) kullanan bir JSM
7000F taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile incelenmeden
önce ince bir grafit tabakası ile kaplandı. Taze kırıkların
mikromorfolojisi ve vitrifikasyon mikroyapıları da 5kV hızlanma
gerilimine sahip ikincil elektronlar kullanılarak SEM ile
incelenmiştir.
Macunun kimyasal bileşimi, Si, Al, Fe, Ca, Mg, Na, K, Ti, P
ve S bileşenleri. Matris etkilerini düzeltmek için ZAF prosedürü
kullanıldı ve sonuçlar normalize edilmiş oksitlerin ağırlık
yüzdeleri olarak verildi.
%100 toplam.
Örneklerin mineral fazları, 100mA çalışma akımı ve 50kV
hızlanma voltajı ile CuKa radyasyonu (λ=1.54184) kullanılarak
bir RINT 2500 difraktometre üzerinde X-ışını toz kırınım (XRD)
analizi ile belirlendi.
Son olarak, parçaların orijinal fırınlama atmosferini
değerlendirmek için, numunelerdeki Fe'nin kimyasal durumları,
senkrotron radyasyonu ile indüklenen X-ışını absorpsiyonu
yakın kenar yapısı (XANES) analizi ile analiz edildi. Fe K-kenar
XANES spektrumları, Foton Fabrikası, Yüksek Enerji Hızlandırıcı
Araştırma Organizasyonu, Tsukuba, Japonya'nın BL-12C'si
kullanılarak floresan modunda ölçülmüştür. Bir Si (111) çift
kristal monokromatörden elde edilen monokromatize 2.5GeV
SR X-ışınları,
AAS XVII
ölçüm boyunca bir uyarı kaynağı olarak kullanılmıştır. Farklı
özelliklere sahip iki referans mineral
demir, hematit (Fe2 IIIO3 ) ve manyetit (Fe3 II,IIIO4 ) oksidasyon
durumları ölçüldü. Fe K X-ışınının yoğunluğu, bir Lytle tipi
floresan detektörü ile ölçülmüştür (Lytle ve diğerleri, 1984).
4.2 Petrografik ve kimyasal analiz
Numunelerin petrografik incelemesi öncelikle iki farklı
kumaş gösterir: iri taneli katkılı çok kalkerli bir hamur (PC ve SC
parçaları) ve ince dokulu, düşük kalkerli bir hamur (SRB parçaları).
PC ve SC parçaları krem renklidir.
daha kaba dokulu kalkerli hamur (Şek. 6a).
Organik temper (saman) yüksek oranda bulunur ve temperin
çoğu tamamen oksitlenir, bu da uzun, dar, birbirine bağlı
gözeneklere neden olur. Yer yer iri kuvars, feldispatlar (Şek. 7a,
d), granitik kayaç parçaları (Şek. 7b), killi kayaç parçaları (Şek.
7e) ve mikritik kireçtaşı (Şek. 7f) mevcuttur. BSE incelemesi
altında, bu mallar, belirgin sınırları olan kalsiyum karbonat
pıhtıları ile çevrili çok kalkerli kil kumaşların özelliklerini
göstermektedir. Kalsiyumun bir kısmı
karbonatlar, kumaşta birçok küçük gözenek bırakarak ayrışma
belirtileri gösterir (Şekil 6c).
Düşük kalkerli SRB malları farklı
özellikleri. Bu mal, daha ince dokulu kırmızımsı kahverengi-
turuncu hamurludur (Şek. 6b). Gövdesi öncelikle siltli partiküller
içinde dağılmış çok ince ila orta partiküllerden oluşur.
Hamurdaki katkılar feldispat, bol mika (Şek. 7c), amfiboller ve
kuvars tanelerinden (Şek. 6d) oluşmaktadır. İnklüzyonlar
çoğunlukla yuvarlak ve iyi boylanmış olup, nehir yatağı gibi
tortul bir kaynaktan kaynaklanmış olabileceklerini gösterir.
Organik tav gözlenmez ve macun katıdır ve az gözeneklidir.
Pastaların kil fraksiyonlarının kimyasal bileşimleri bir
elektron mikroprobu kullanılarak analiz edildi.
Sonuçları Sekmede gösterilir. 4. Mikroprob analizinin kullanımının
diğer tekniklere göre avantajları vardır, çünkü morfoloji gözlemi
mikroprob analizi ile aynı anda yapılabildiğinden, nicel analizin
doğruluğunu etkileyen büyük, kaba inklüzyonlardan kaçınılabilir
(Freestone 1982).
PC ve SC'nin en tuhaf özelliklerinden biri
Machine Translated by Google

2008 Pişirim Teknolojileri ve Hammaddeler 301

Tablo 4 SC, PC ve SRB mallarının kil matrisi üzerinde SEM-EDS analizlerinin sonuçları.

örnekler Na2O MgO Al2O3 SiO2 P2O5 SO2 KO2 CaO TiO2 FeO
III-1 0,82 3.27 20.39 60.76 0,43 0.04 3.34 2.06 0,54 8.34
III-2 0.86 3.13 21.63 58.63 0.34 0.19 3.52 3.52 0.64 7.54
III-3 0.61 3.76 20.32 58.81 0.27 0.23 3.62 3,95 0,41 8.03
III-4 0.84 3.75 21.23 58.98 0.20 0.06 2.75 4.04 0.63 7,52
III-5 0,58 3.27 19,56 60.42 1.24 0.08 3.01 4.37 0.47 7.01
III-6 0,99 3.45 18,74 59.14 0.47 0.18 2,23 8,08 0,81 6.42
III-7 1,16 3.11 19,26 59.19 0.49 0.55 2,58 6,43 0,62 6.62
III-8 0.68 3.56 19.55 57.54 0.33 0.20 3.10 7.71 0.63 6.70
III-9 1.53 3.88 22.97 61.48 0.67 0.07 1.81 3.55 0.69 3.34
III-10 0,56 3.17 20.19 60.12 0.67 0.18 4.09 2.99 0.63 7.40
III-11 0.65 3.29 16.74 53.69 0,56 0.10 2.57 15.47 0,55 6.40
III-12 0,53 4.09 21.80 58.76 0,43 0.07 2.68 3.34 0,56 7.71
IV-1 0,59 3.07 15.63 49.87 0,55 0.90 3.52 20.28 0.47 4.94
IV-2 0,90 3.21 14.95 40,69 0.32 0.68 2.53 32.75 0.18 3.81
IV-3 0,53 2.18 15.12 47,84 0.89 0.42 3.87 24.04 0.62 4.50
IV-4 0,55 2.37 14.42 45,07 0.60 0.93 4.89 29.20 0.40 3.24
IV-5 0.78 2.25 12.99 40.32 0,57 0.36 1.91 36.05 0.35 4.43
IV-6 0.44 1.52 17.89 45.34 0.44 0,56 4.52 25.23 0.63 3.43
IV-7 1.06 2.70 14.04 43.12 0.44 0,55 2.79 29.10 0.63 5.10
IV-8 0.71 2.05 17.89 46.99 0,53 0.24 2.48 23.85 0.47 4.80
IV-9 1.21 4.15 17.55 50.56 1.33 0.74 2.52 20.44 0.24 1.25
IV-10 0.38 2.44 14.97 46.29 0,49 0.78 3.50 26.37 0,57 4.19
IV-11 0.85 2,82 14.07 45.08 0,41 0.32 3,27 29.36 0.49 3.33
IV-12 0.69 3,12 16.22 48.86 0,79 0.47 2,87 23.27 0.21 3.51

Şekil 6 (a),(c) SC ve SRB mallarının fotomikrografları; (b),(d) SC ve SRB eşyalarının SEM-BSE mikrografları; Qz,
kuvars; Kf, alkali feldispat; Bi, biyotit; Ca, kalsiyum karbonat; Pl, plajiyoklaz feldispat; Am, amfibol; O, hematit.
Machine Translated by Google

302 WSK BONG, K. MATSUMURA ve I. NAKAI AAS XVII

Şekil 7 (a) Feldispatik kaya parçasının polarize mikrografı, Alkali feldispatın tartan ikizlenmesi
solda gösterilmiştir; (b) mega kuvars, biyotit ve feldispat kristalinden oluşan granit kaya
parçası (c) polikristalin kuvars ile biyotit; (d) plajiyoklaz + K-feldispat magmatik kayaç
parçalarının SEM-BSE görüntüsü; (e) Demirli killi kaya parçası; (f) mikritik kireçtaşı; Kf, alkali
feldispat; Qz, kuvars; Bi, biyotit; Li, kireçtaşı.

mal, Şekil 8'de görülmektedir. Yarı niceliksel EDS analizi, EBA PC ve
SC maldaki CaO konsantrasyonunun SRB maldan önemli ölçüde daha
yüksek olduğunu göstermiştir; PC ve SC parçalarının çoğu %20'den
fazla CaO konsantrasyonları gösterdi. Bu durum Kaman-Kalehöyük'te
İTÇ çanak çömlek yapımında marnlı kil kullanılmış olabileceğini
düşündürmektedir. Buna karşılık, MBA SRB eşyasındaki CaO
konsantrasyonu %10'un altındadır. Bu
Şekil 8'de de görüldüğü gibi, kireç oranı düşük SRB malın FeO
konsantrasyonu daha yüksektir; bu kırmızımsı kahverengi renkli
macun ile sonuçlanır. Buna karşılık, SC ve PC ürünleri FeO
konsantrasyonunda daha düşüktür, bu da kremsi veya beyazımsı bir renk verir.
SRB maldaki SiO2 , Al2 O3 ve MgO konsantrasyonları PC ve SC
mallara göre daha yüksektir (Tab.
4). Şekil 9, her iki kaptaki MgO ve SiO2 konsantrasyonlarını
göstermektedir. Altındaki ince bölümlerin dikkatli bir şekilde gözlemlenmesi

Kanda ve Nakai (1998) tarafından gerçekleştirilen ICP-AES analizinin polarizasyon mikroskobu, bu elementlerin yüksek konsantrasyonlarının
sonucuyla iyi bir uyum içindedir. mineralojik olarak yansıtıldığını göstermektedir.
Machine Translated by Google

2008 Pişirim Teknolojileri ve Hammaddeler 303

ince taneli kuvars, amfibol, feldispat ve biyotit bakımından
zengin olan SRB malının hamurunun bileşimi (Şek. 10b, 6d).
Buna karşılık, PC ve SC kaplar, daha düşük SiO2 , Al2 O3
ve MgO konsantrasyonları ve son derece yüksek bir CaO
konsantrasyonu gösterir, bu da onların menşei olduğunu düşündürür.ve alkali feldispat mineralleri bulunmasına rağmen, bu
SRB gereçlerinden farklı olabilir. Polarizasyon mikroskobu
altında gözlemlenen ince kesitler ayrıca PC ve SC kil
fraksiyonlarının yüksek çift kırılmalı çok sayıda ince mikritik kalsit
kristallerinden oluştuğunu göstermektedir (Şekil 10a). PC ve
SC malın hamurlarında çok iri, keskin açılı granit kayaç parçaları
kapanımlar kötü boylanmıştır ve kil fraksiyonlarının kimyasal
bileşimi ile iyi korelasyon göstermezler (Şek. 6b). Bu nedenle,
çömlekçi tarafından marnlı kile kasıtlı olarak katılabileceklerini
varsayıyoruz.

Petrografik ince kesit analizi ve EDS analizinin kombinasyonu

ile EBA ve MBA mallarının hamurlarının hem mineralojisi hem
de kimyasal bileşiminde büyük farklılıklar gösterdiği açıktır.

Bu da, bu iki dönemin çömlekçilerinin, kalkerli kil (CaO > %16) ve

düşük kalkerli kil (CaO < %16) gibi farklı hammadde türlerinin
Şekil 8 SEM-EDS analizi, FeO'ya karşı CaO grafiği. seçici olarak kullanıldığını ortaya koymaktadır.

4.3 Orijinal ateşleme sıcaklığının tahmini

19 örneğin pişme sıcaklıkları iki teknikle değerlendirildi:
X-ışını kırınımı (XRD) (Maritan ve diğerleri 2006; Rice 1987) ve
SEM altında taze kırılmada görüldüğü gibi vitrifikasyon
aşamalarının karşılaştırılması (Maniatis ve Tite 1981). Bilinen
sıcaklıklarda yeniden pişirdikten sonra çömlekleri yeniden
inceleyerek vitrifikasyonun gelişimini takip edebildik. SEM
verilerini XRD verileriyle birlikte kullanarak, her parçanın
yaklaşık orijinal pişirme sıcaklıklarını belirlemek mümkün
Şekil 9 SEM-EDS analizi, MgO'ya karşı SiO grafiği . olmuştur.
2

Şekil 10 (a) Yüksek çift kırılmalı ince mikritik kalsit kristallerini gösteren SC malın ve (b) ince taneli
kuvars, amfibol, feldispat ve biyotit içeren SRB malın kil matrisinin polarize mikrografları.
Machine Translated by Google

304 WSK BONG, K. MATSUMURA ve I. NAKAI AAS XVII

Alınan SC ve SRB parçaları ilk olarak
600 °C'den 1050 °C'ye kadar bilinen sıcaklıklarda, son aralık olan
150 °C hariç 100 °C aralıklarla, bir elektrikli fırında oksidasyon
atmosferinde yeniden fırınlanmıştır.
Sıcaklık artışları ile mineral fazlarındaki değişimler XRD analizi
Örnekler III -6 ve III-8 hariç mika ve düşük miktarda kalsiyum
karbonatlar içeren benzer mineral fazları göstermektedir. Bu
sonuç, İTÇ çanak çömleklerinin büyük çoğunluğunun 800°C ve
900°C.

kullanılarak incelenmiştir. Kilde yaklaşık 800 °C'de yüksek SC ve SRB mallarının taze kırıkları

sıcaklıkta mineral fazları oluşmaya başlamıştır. Bu yüksek
sıcaklık aşamaları daha sonra, eşyaların maksimum orijinal
pişirme sıcaklıklarını belirlemek için gösterge haline geldi.
Her biri kalkerli bir temsili örnek
SC mal (IV-9) ve düşük kalkerli SRB mal (III 11), pişirme
sıcaklıklarını belirlemek için kullandığımız deney ve ölçüm
prosedürlerini göstermek için burada kullanılmıştır.
Alınan kalkerli SC parçası IV-9 (CaO = %20.44), yüksek
sıcaklık fazları olmaksızın büyük miktarda kalsit gösterir (Şek.
11). Bu kalsit pişirim sıcaklığı arttıkça azalmış ve 800 °C
pişirim sıcaklığında tamamen bozunmuştur (Şek. 11). 800
°C'nin üzerinde, gehlenit ve anortit gibi yüksek sıcaklıkta Ca-
silikatlar oluşmuştur. Alınan SC parçasında yüksek sıcaklık
fazları olmadığı için 800 °C'nin altında pişirilmiş olmalıdır.
farklı fırınlama sıcaklıklarında gelişen iç morfolojileri
gözlemlemek için SEM tarafından incelenmiştir. Bu, her
aşamada vitrifikasyon derecesini değerlendirmemize izin
verdi (Tite ve diğerleri 1982).
Şekil 13, yeniden fırınlanmış SC parçası IV-9'un
morfolojisinin, ilk vitrifikasyon aşamasının başladığı sıcaklık
800 °C'ye ulaşana kadar değişmeden kaldığını göstermektedir
(Şekil 13b). Bu aşamada kilin kenarlarında hafif burkulma ve
yuvarlaklaşma gözlenmiştir. Orijinal SC ware hiçbir şey
göstermediğinden

Alınan düşük kalkerli SRB parçasında mevcut olan fazlar,

III-11 (CaO = %15.47), sadece az miktarda kalsit içerir (Şek. 12).
Mika, feldispat mineral grupları ve amfibol gibi başka fazlar da
mevcuttur. Yeniden pişirme sırasında, diyopsit gibi yüksek
sıcaklık fazları 900 °C'de oluşmaya başladı. Gehlenit yerine Şekil 11 Alınan SC malın (IV 9) ve yeniden pişirilen çanak
çömlek parçalarının XRD kırınım desenleri. Qz: kuvars, Ca: kalsit,
diyopsit oluşumu, macundaki düşük kalsiyum konsantrasyonu
Kf: alkali feldispat, Pl: plajiyoklaz, Am: amfibol; Ge: gehlenit.
ve yüksek magnezyum konsantrasyonundan kaynaklanmaktadır
(Assal ve ark. 1999). Bu arada 900 °C ile 1050 °C arasında mika
fazlarının bozunması da gözlendi. Bu sonuçlar, SRB parçasının
orijinal pişirme sıcaklığının 800°C ile 900°C arasında, SC
parçasından daha yüksek olduğunu göstermektedir.

Alınan durumlarında 19 temsili örneğin XRD sonuçlarının

bir özeti Tab'de sunulmaktadır. 5. İTÇ IV-2, IV-7 ve IV-8 örnekleri
yüksek sıcaklıkta Ca-silikatlar (gehlenit) gösterdiğinden 800
°C'nin üzerinde pişirilmiştir. Kalsiyum karbonatların bozunması
genellikle 800 °C'den sonra meydana geldiğinden, çok miktarda
kalsiyum karbonat gösteren diğer İTÇ örnekleri 800 °C'nin Şekil 12 Alınan SRB malının (III-11) ve onun yeniden pişirilmiş
parçalarının XRD kırınım desenleri. Qz: kuvars, Ca: kalsit, Kf:
altında pişirilmiştir. EBA'nın büyük bir kısmı
alkali feldispat, Pl: plajiyoklaz, Mi: mika, Am: amfibol; Di:
diyopsit, Hm: hematit.
Machine Translated by Google

2008 Pişirim Teknolojileri ve Hammaddeler 305

vitrifikasyon için, SC malın pişirim sıcaklığı yaklaşık olarak
700 °C ile 800 °C arasında olmalıdır (Şekil 13a). 800 °C'nin
üzerinde, yoğun vitrifikasyon meydana geldi. Vitrifikasyon
gelişimi, kristal fazların oluşumu ile engellendi.
yüksek erime sıcaklıkları, yani kalsiyum alümino silikatlar,
gehlenit; esasen düz cam alanları olmayan tamamen
bozulmuş bir yapı gözlenmiştir (Şekil 13d).
Düşük kalkerli SRB parçasına gelince, III-11, onun

Tablo 5 XRD ile ortaya çıkarılan 19 örneğin mineral fazları.

örnekler Qz CA Kf pl Mi Ben Ge piksel

III-1 xxx x x xx x xx x
III-2 xxx x x x x x x
III-3 xxx x x x x x
III-4 xxx x xx x x
III-5 xxx xx x x x x
III-6 xxx x x xx x
III-7 xxx x x x x x
III-8 xxx x x x x
III-11 xxx x x x x x
III-12 xxx (x-) xx x x xx x
IV-1 xxx xxx xx xx x
IV-2 xx xxx xx xx x (x-)
IV-3 xx xxx xx xx xx
IV-4 xx xxx x x
IV-5 xxx xxx x x
IV-6 xxx xxx x x
IV-7 xxx x x x xx
IV-8 xxx x x x (x-) xx
IV-9 xx xxx xx xx x
Notasyon: Qz: kuvars, Ca: kalsit, Kf: alkali feldispat, Pl: plajiyoklaz, Mi: mika, Am: amfibol; Ge: gehlenit, Px: piroksen; xxx=ana evre,
xx=büyük miktarlarda mevcut, x=mevcut, (x-)=iz.

Şekil 13 SC ware, IV-9, (a)'nın alındığı şekliyle SEM fotomikrografları; ve (b) 700 °C, (c) 800 °C ve (d) 900 °C'de
vitrifikasyon aşamalarının gelişimi.

Şekil 14 SRB eşyasının SEM fotomikrografları, III-11, (a) alındığı şekliyle; ve (b) 800 °C, (c) 900 °C ve (d) 1050
°C'de vitrifikasyon aşamalarının gelişimi.
Machine Translated by Google

306 WSK BONG, K. MATSUMURA ve I. NAKAI AAS XVII

morfoloji, sürekli bir vitrifikasyon aşamasının başladığı ve Tablo 6 19 numune üzerinde SEM tarafından belirlenen pişirme
geniş bir camsı faz alanının gözlemlendiği sıcaklık 1050 °C'ye sıcaklıklarının sonuçları.

ulaşana kadar değişmeden kalır (Şekil 14). Alınan düşük örnekler CaO (ağırlıkça%)
Gövde ateşleme
vitrifikasyon sıcaklık (˚C)
kalkerli SRB parçası III-11, 800 °C ila 1050 °C arasında bir III-1 2.06 V 800- 900

pişirme sıcaklığına işaret eden yoğun vitrifikasyon gösterir III-2 3.52 V 800- 900
III-3 3,95 V 800- 900
(Şekil 14a). Bununla birlikte, XRD sonucu mika'nın bu numunede
III-4 4.04 V 800- 900
orijinal olarak bulunduğunu ve mika fazlarının ayrışmasının
III-5 4.37 V 800- 900
900 °C ile 1050 °C arasında gerçekleştiğini gösterdiğinden, III-6 8.08 Özgeçmiş 900-1000

numune III-11'in pişirme sıcaklığı bu nedenle yaklaşık olarak III-7 6.43 V 800- 900
III-8 7.71 V 800- 900
800 °C ile 900 arasında tahmin edilir. °C.
III-11 15.47 V 800- 900
III-12 3.34 V 800- 900
İlk başta 900 °C sıcaklıkta pişirilmiş gibi görünen iki IV-1 20.28 NV 700- 800

EBA SC örneği IV-7 ve IV-8 vardır. Alınan parçaların SEM IV-2 32.75 IV 800- 900
IV-3 24.04 NV 700- 800
incelemesi, parçaların sürekli vitrifikasyonunu göstermektedir.
IV-4 29.20 IV 800- 900
IV-5 36.05 NV 700- 800
Şekil 15a'da gösterildiği gibi izole şişkin gözeneklerin eşlik IV-6 25.23 NV 700- 800

ettiği kumaş. SEM incelemesi, her numunede yüksek sıcaklık IV-7 29.10 Özgeçmiş 900-1000
IV-8 23.85 900-1000
fazında gehlenit bulunduğunu gösteren XRD sonuçlarını
Özgeçmiş

IV-9 20.44 NV 700- 800

doğrulamaktadır (Tab. 5).
Gösterim: NV: vitrifikasyonsuz, IV: ilk vitrifikasyon, V: kapsamlı
19 örneğin SEM incelemesinin sonuçlarının bir özeti vitrifikasyon, CV: sürekli vitrifikasyon.
Tab'de sunulmuştur. 6. SRB parçalarının çoğu, yoğun bir
vitrifikasyon sergilemiştir (Şek.

Şekil 15 (a) yüksek sıcaklık SC (IV-8) parçasının SEM fotomikrografları, küçük şişkin gözeneklerle sürekli
vitrifikasyonu gösterir; (b) camlaşma olmayan düşük sıcaklık SC (IV-4) parçası; (c) yoğun vitrifikasyon gösteren
yüksek sıcaklık SRB (III-12) parçası; ve (d) yoğun vitrifikasyon gösteren yüksek sıcaklık SRB (III-1) parçası.
Machine Translated by Google
2008 Pişirim Teknolojileri ve Hammaddeler
15c, 15d), SC parçaları farklı vitrifikasyon aşamaları sergilerken
(Şek. 15a, 15b). Bu, MBA'de 800 °C'nin üzerinde üniform
ateşleme sıcaklıklarının varsayılabileceğini, EBA'da ise
ateşleme sıcaklıklarının üniform olmadığını göstermektedir.
İTÇ çanak çömlek üretimindeki tekdüzeliğin olmamasının,
pişirme sırasında çanak çömleklerin şans eseri
konumlandırılmasından veya açık pişirim gibi daha az karmaşık
pişirim tekniklerinin kullanılmasından kaynaklanabileceği düşünülmektedir.
ateşleme teknikleri (Matson 1971). Ek olarak, siyah çekirdekli
Pişirme sıcaklıkları pişirme teknikleri ile güçlü bir şekilde
ilişkili olduğundan, Kaman-Kalehöyük'teki İTÇ ve OTÇ
çömlekçilerinin farklı türde pişirim tekniklerini kullandıkları
varsayılmaktadır.
4.4 Ateşleme atmosferinin tahmini
Çanak çömleklere renk veren bir pişirme atmosferi,
hamurdaki demir bileşiklerinin kimyasal formuna atfedilir.
Kırmızımsı renk genellikle bir oksidasyon ile verilir
Şekil 16 XANES analizi için (a) SC ve (b) sandviç yapılı SRB
malın enine kesit fotoğrafları.
307
Fe'nin üç değerlikli demir (Fe3+) oluşturmasına neden olan
ateşleme ; indirgeme fırınlaması iki değerlikli demir (Fe2+)
oluşumuna neden olacak ve macunun rengini gri veya siyaha çevirecektir.
Bununla birlikte, bu çalışmadaki PC ve SC ürünleri gibi krem
veya devetüyü macun sergileyen çanak çömleklerle uğraşırken,
krem renginin birkaç farklı kalıba atfedilebileceği gerçeğinden
dolayı renklerinin nedenleri karmaşık olacaktır.
ve kırmızımsı kahverengi kenarlı sandviç yapılı SRB malını üreten
pişirme koşulları bilinmemektedir. Rye'ye (1981) göre, bu tip
bir yapı, oksitleyici soğutma aşaması ile indirgeyici koşullarda
veya oksitleyici koşullarda organik maddece zengin killerin
pişirilmesinden kaynaklanmaktadır. Bu durumlardan herhangi
birinde, macun renklerini çıplak gözle gözlemleyerek fırınlama
durumunu yargılamak zordur.
Fe K-XANES spektrumlarını ölçerek, kimyasal hakkında
temel bilgileri elde edebiliyoruz.
bu örneklerdeki demirin formunu ve dolayısıyla ateşleme
atmosferlerini belirler (Matsunaga ve Nakai 2004). Bu çalışmada,
SC mal (IV-9) ve sandviç yapılı SRB maldan (III-11) temsili bir
numune ile farklı Fe kimyasal formları, hematit (α-Fe2 O3 ) ve iki
referans numunesi ile analiz edilmiştir. manyetit (Fe3 O4 ).
Parça örnekleri yüzey ve çekirdek olmak üzere iki noktada
ölçülmüştür. SC ve siyah özlü SRB malın enine kesit fotoğrafları
Şekil 16'da gösterilmektedir. Bir numunede soğurucu atomun
değerlik durumu arttıkça soğurma kenarının daha yüksek bir
enerji seviyesine kaydığı bilinmektedir (Calas, Manceau ve
Petiau). 1988). Böylece demirin hematitteki (Fe3+) değeri
manyetittekinden (Fe2+, Fe3+) daha yüksek olduğundan ,
absorpsiyon kenarı daha yüksek bir enerji düzeyine kayar.
SC malın yüzeyinin ve çekirdeğinin Fe K-XANES spektrumları,
hematit referansına benzer.
tümü üç değerlikli demir içeren numune (Şekil 17). Bu, SC
numunesinin bir oksidasyon atmosferinde ateşlendiğini
ortaya koymaktadır.
Sandviç yapılı SRB malın yüzeyinin ve çekirdeğinin Fe K-
XANES spektrumları,
herbiri. Yüzeyin spektrumu hematitinkine yakındır, bu bir
oksidasyon ateşlemesini gösterirken, siyah çekirdeğin Fe K-
kenarı manyetitten çok daha düşük bir enerji seviyesine kayar
ve bu da bir indirgeme ateşlemesini gösterir (Şek.
18). Bu, sandviç yapılı SRB'nin
Machine Translated by Google

308 AAS XVII

WSK BONG, K. MATSUMURA ve I. NAKAI

Şekil 17 SC (IV-9) malının Fe K-XANES spektrumları.

Şekil 19 900 °C'de yeniden pişirildikten sonra (a) SC ve (b) SRB parçalarındaki
renk değişimleri.

Şekil 18 SRB (III-11) malının Fe K-XANES spektrumları. sıcaklık, zaman ve çekim kombinasyonunun muhtemelen tam

oksidasyon için yetersiz olduğu eksik oksidasyon atmosferi. Pişirim

mal, oksitleyici soğutma aşaması ile eksik indirgeme koşulları altında sırasında çanak çömleğin şans eseri konumlandırılması ve hamurun

pişirilmiş olabilir. Alternatif olarak, bu tip sandviç yapılı malın, kalınlığı yetersiz oksidasyona neden olabilir. Ayrıca bir

genellikle düşük ısıtma hızı ve uzun kalma süresi ile fırın pişirme

koşulları altında organikçe zengin kil pişirilmesiyle elde edilebileceği Bu tip malın indirgeyici bir atmosferde pişirilmiş ve ardından

de bildirilmiştir (Maritan 2006). Pişirme tekniğine ilişkin anlayışımızı oksitleyici bir soğutma aşamasına sahip olma olasılığı.

zenginleştirmek için bu tip sandviç yapılı malın daha ayrıntılı mineralojik Kaman-Kalehöyük'teki OTÇ kontekstlerinde tam olarak indirgeme

analizine ihtiyaç vardır. pişirilmiş mallara pek rastlanmadığından, MBA çömlekçilerinin kasıtlı

olarak indirgeme pişirilmiş mallar üretmemiş olmaları mümkündür,

bu nedenle birinci hipotezin ikincisinden daha olası olduğu

XANES analizine ek olarak, parçaları 750 °C ile 900 °C arasındaki düşünülmektedir.

sıcaklıklarda tam oksidasyon atmosferinde yeniden fırınlamak, herhangi

bir renk değişikliğinin gözlemlenmesi yoluyla orijinal pişirme

atmosferi hakkında da önemli bilgiler sağlayabilir. SC parçası, 5. TARTIŞMALAR

oksidasyon atmosferinde 900 °C'de yeniden fırınlanmıştır. Fırınlama

sonrası hamurun rengi aynı, krem rengi kalmıştır (Şek. 19a). Bu Hammaddelerin seçici kullanımı ile kullanılan pişirim teknikleri

sonuçtan, EBA SC veya PC ürünlerinin tam bir oksidasyon atmosferinde arasındaki ilişkiyi anlamak için, pişirim sırasında çatlamayacak ve
pişirildiğini anlayabiliriz. kırılmayacak sağlam bir ürün elde etmek için seramik malzemelerin iyi

kalitede olması gerektiği temel konseptini takip etmek gerekir.

Sandviç yapılı SRB parçasını 900 °C'de yeniden pişirdikten sonra,

siyah çekirdeğinin rengi kırmızıya döndü (Şekil 19b). EBA ve MBA çömlekçilerinin kullandığı pişirim tekniklerini

Bu, parçanın orijinal olarak bir ocakta pişirildiğini ortaya koymaktadır. karşılaştırırsak, gerçekten de farklı bir tür
Machine Translated by Google

2008 Pişirim Teknolojileri ve Hammaddeler 309

pişirim tekniği her iki dönemin çanak çömlek üretimine uyarlanmıştır. MBA'de geliştirildiği varsayılır. Ancak şu ana kadar Kaman-Kalehöyük'te

Bu, bazı hammaddelerin belirli pişirme teknikleri için uygun olması herhangi bir fırına rastlanmadığını da belirtmekte fayda var.

nedeniyle, çanak çömlek hammaddelerindeki değişimin en önemli itici

güçlerinden biri olabilir.

El yapımı kalkerli SC ve PC gereçlerin çoğunun pişirim sıcaklıkları, 6. SONUÇ

800 °C'nin altında pişirilen parçaların çoğu ile tekdüzelikten yoksundur.

Bu parçaların birçoğunun yüzeyinde siyah noktalar veya ateş bulutları ham farklılıklar olduğunu gösterdik.

görülüyor. Bu özellik, bu malın açık ateşlemede pişirilmiş olabileceğini Kaman Kalehöyük'teki tipik Erken Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı çanak

düşündürmektedir; bu teknik, genellikle daha yüksek bir ısıtma hızı ve çömleklerinin malzemeleri ve pişirim teknikleri bir dizi istatistiksel ve

genellikle daha düşük bir sıcaklık ile her zaman kısa ve düzensizdir. kimyasal analizle nicel olarak ortaya çıkarılabilir. Çalışmamızı, İTÇ'nin

Kaba tav ile doldurulmuş bir hamur, bu tür pişirim için uygun olacaktır, sonlarına ait altı yapı katından erken OTÇ'ye kadar ortaya çıkarılan çanak

çünkü hızlı pişirme veya soğutmanın neden olduğu termal şoka çömlek tiplerinde görülen değişimler üzerinde yoğunlaştırdık.

direnme kabiliyetine sahiptir ve bu, kapların çatlamasını önler (Arnold

1985). Bununla birlikte, kalkerli kil higroskopik özelliklerinden dolayı İstatistiksel veriler, teknoloji, sosyal davranışlar ve anlamlarla

genellikle yapışkan olduğu için, termal şoka direnç yerine, ilgili maddi kaynakları, araçları ve teknikleri içeren benzersiz bir sistem

işlenebilirliğini artırmak için kalkerli hamura kaba temper eklenebilir. olduğundan, çömleklerin malzemeleri ve teknolojik özellikleri arasındaki

SC ve PC kaplarındaki Ca konsantrasyonu, özellikle SRB veya RB kaplara ilişkiyi inceleyerek kültürel süreçlerin tanımlanabileceğini göstermektedir.

kıyasla son derece yüksektir. Üç kronolojik evre tespit edilmiştir: 1. evre, en yüksek oranda PC kaplar

ile Erken Tunç Çağı kültürü; 2. aşama, PC ve SC ware ile İTÇ'den

MBA'ya geçiş süreci giderek azalırken, RB ve SRB arttı; ve 3. evre, Orta

Tunç Çağı kültürü, en yüksek oranda SRB ve RB malları ile. Bu sonuç,

EBA'dan MBA'e kültürel geçişin

Ayrıca pişirim sıcaklığının çok yüksek olması, 800 °C'nin üzerinde

olması durumunda kalkerli kil içindeki kalsitin pişirim sırasında

bozunarak kireç (CaO) oluşturduğu da görülmektedir. Kireç çok

higroskopiktir; havadaki nemi alacak, sönmemiş kireç oluşturacak ve

ısıyı serbest bırakacaktır. Buna, çevreleyen gövdede gerilmeler oluşturan Kaman-Kalehöyük'te kademeli olmuştur.
ve damarların çatlamasına ve parçalanmasına neden olan hacim Petrografik ve mikro sonda analizi, iki farklı türde hammadde

genişlemesi eşlik eder. Bu, en çok kildeki kireç parçacıkları nispeten olduğunu gösterdi.

büyük olduğunda fark edilir (Rye 1981). Bu nedenlerle kalkerli kil İTÇ ve MBA'da çanak çömlek üretimi için kullanılmıştır. Pişirim

kullanımı düşük sıcaklıkta açık pişirim tekniğine uygun görünmektedir. sıcaklıklarının ve atmosferin rekonstrüksiyonu, bu iki farklı dönemde

Bununla birlikte, İTÇ çömlekçilerinin kullandığı hammaddeler, bugün çanak çömlek üretiminde farklı pişirme tekniklerinin kullanıldığını da

çömlekçiler tarafından kalitesiz olarak değerlendirilecektir. göstermektedir. Seramik üretim teknolojisindeki bu değişiklikler,

Kaman-Kalehöyük'te İTÇ'den OTÇ'ye bu iki dönem arasında çanak

çömlek üretim teknolojisinin bir evrimi olduğunu göstermesi açısından

Çark fırlatma tekniğinin gelişmesiyle, gemilerin daha yüksek büyük önem taşımaktadır. Bu durumda, teknik terimlerdeki evrim,

sıcaklıklarda, çoğunlukla 800 °C'nin üzerinde pişirilebildiği MBA'da seramik üretim sürecindeki hammaddelerde açık bir şekilde

daha düzgün dokulu, düşük kalkerli, ince killere geçiş meydana geldiği iyileştirmelere yol açmıştır. Bununla birlikte, Asurlu tüccarların ülkeye

görülmektedir. Bu dönemin çömlekçileri, seramik üretimi için daha kaliteli girişi gibi kültürel unsurlar, Anadolu sakinlerine yeni çanak çömlek

bir kilin nasıl seçileceğini biliyor gibi görünüyor. Fırınlama tekniğinin üretim teknikleri getirerek bir rol oynayabilirdi. Hem teknik hem de

tekdüzeliğinden ve daha yüksek bir pişirme sıcaklığının elde sosyokültürel faktörler aynı anda

edilmesinden, fırın pişirme tekniği,

Machine Translated by Google
310 WSK BONG, K. MATSUMURA ve I. NAKAI
Kaman-Kalehöyük'te İTÇ ve MBA seramik üretim tekniklerindeki
değişimin itici güçleri olabilir.
EBA ve EBA ilişkisinin çevresel bağlamı gibi diğer
unsurların daha fazla analizi
MBA çömlekçilerin çevrelerine, topladıkları hammaddeleri ve
formların anlaşılabilmesi için ileride daha detaylı bir üslup
çalışması yapılması gerekmektedir.
Kaman-Kalehöyük'ün İTÇ ve MBA dönemlerindeki tarihi ve
sosyal değişimler ve maddi kültürel evrim hakkında daha fazla
bilgi. Bu çalışmalar, hammaddelerdeki değişikliklerin veya
seçimlerin altında yatan nedenler konusundaki tartışmamızı
zenginleştirecektir.
TEŞEKKÜRLER
Örnekleri bize sağladığı ve bu çalışmaya verdiği destek
için Dr. S. Omura'ya teşekkür ederiz. Ayrıca laboratuvar deneyi
sırasındaki yardımları için Bayan C. Kumazaki'ye minnettarız.
KAYNAKÇA
Arnold, DE
1985 Seramik Teorisi ve Kültürel Süreç, Cambridge University
Press, Cambridge.
Assal, HH, H. El-Didamony, M. Ramez ve FH
Mosalamy
1999 “Pişmiş kil eşyaların özelliklerinde kireç kalıntılarının
rolü,” Industry Ceramics 19, s.82-92.
Barlow, JA ve P. Idziak
1989 “Kıbrıs'ta bir orta tunç çağı sahasında killerin seçici
kullanımı” Arkeometri 31 (1), s.66-76.
Calas, G., A. Manceau ve J. Petiau
1988 “Crystal chemistry of inmineralsthrough X -
rayabsorpsiyon spektrometrisi” içinde Synchrotron
Radiation Applications in Mineralogy and Petrology,
A. Bartokyriakidis (ed.), Theophrastus Publications,
Atina, Yunanistan, s.77-96.
Serbest Taş, IC
1982 “Teknolojik ve teknolojik alanlarda elektron probu mikro-
analizinin uygulamaları ve potansiyeli
AAS XVII
antik seramiklerin köken araştırmaları”
Arkeometri 24, s.99-116.
Kanda, N. ve I. Nakai
1998 “Kaman-Kalehöyük No. 4'ten çıkarılan çanak çömleklerin
kimyasal karakterizasyonu,” AAS
VII, pp.293-303 (Japonca).
1999 “Kaman-Kalehöyük No. 6'dan çıkarılan çanak çömleklerin
kimyasal karakterizasyonu,” AAS
VIII, pp.321-336 (Japonca).
Lytle, FW, RB Greegor, DR Sandstrom, EC
Marques, J. Wong, CL Spiro, GP Huffman ve FE
sarılmalar
1984 “Bir floresan iyon odası dedektörü ile yumuşak X-ışını
absorpsiyon spektrumlarının ölçümü, Nuclear
Instruments & Methods,” Physics Research 226,
s.542-548.
Maniatis, Y. ve MS Tite
1981 “Orta ve Güneydoğu Avrupa'dan ve Yakın Doğu'dan
Neolitik – Tunç Çağı çanak çömleğinin teknolojik
incelemesi”, Journal of Archaeological Science 8, s.
59-76.
Maritan, L., L. Nodari, C. Mazzoli, A. Milano ve U.
Rus
2006 “Pişirim koşullarının seramik ürünler üzerindeki etkisi:
Organik maddece zengin kil üzerinde deneysel
çalışma,” Applied Clay Science 31, s.1-
15.
Matson, Frederick R.
1971 Eski Mezopotamya çanak çömleklerinin pişirilmesinde
kullanılan sıcaklıkların incelenmesi, Science and
Archaeology, RH Brill (ed.), MIT Press, Cambridge, MA,
s. 65-79.
Matsumura, K.
2001 “Kaman-Kalehöyük'ten Demir Çağı Seramiklerinin
Üretim Teknikleri Üzerine (II): Kaman Kalehöyük'te
Frigya'nın Kültürel Etkisi”, AAS X, s.101-110.
Matsunaga, M. ve I. Nakai
2004 “Senkrotron radyasyonu ile indüklenen floresan X-ışını
absorpsiyonu yakın kenar yapısı (XANES) analizi ile
Kaman-Kalehöyük, Türkiye'den çanak çömlek pişirme
tekniği üzerine bir çalışma”
Arkeometri 46 (1), s.103-114.
Mellaart, J.
1971 “Anadolu c. MÖ 2300-1750” , Cambridge
Machine Translated by Google

2008 Pişirim Teknolojileri ve Hammaddeler 311

Antik Tarih Vol. 1, Bölüm 2, Ortadoğu'nun Erken Tarihi, Tite, MS, IC Freestone, ND Meeks ve M. Bimson
s.681-703. 1982 Archaeological Ceramics, JSOlin ve AD'de “Eski
Ömer, S. seramiklerin teknolojik incelemesinde taramalı elektron
2000 “ 14. kazıya ilişkin ön rapor mikroskobunun kullanımı”
Kaman- Kalehöyük,” AAS IX, pp.1-35. Franklin (ed.), Smithsonian Institution Press,
2002 “ 16. kazıya ilişkin ön rapor Washington, DC, s.109-20.
Kaman-Kalehöyük,” AAS XI, pp.1-43.
Özgüç, T.
1963 “Işığında Erken Anadolu arkeolojisi
son araştırmalar”, Anadolu VII, s.1-42. Willy SK Bong ve Izumi Nakai

pirinç, PM Uygulamalı Kimya Bölümü

1987 Pottery Analysis, A Sourcebook, The University of Tokyo Bilim Üniversitesi

Chicago Press, Chicago.

çavdar, işletim sistemi
Kimiyoshi Matsumura

1981 Çömlekçilik Teknolojisi : İlkeler ve Japon Anadolu Arkeoloji Enstitüsü

Yeniden Yapılanma, Taraxacum, Washington. Japonya'daki Orta Doğu Kültür Merkezi

Shepard, Anna O.
1956 Arkeolog için Seramik, Washington Carnegie Enstitüsü.
Machine Translated by Google