μαθηματικα α γυμνασιου

Παπαδόπουλος Παναγιώτης
Παπαδόπουλος Παναγιώτης
Στο συγκεκριμένο τεύχος περιέχεται
όλη η θεωρία και μια συλλογή ασκήσεων
για τα μαθηματικά της Α΄ Γυμνασίου
Δεν αντικαθιστά το σχολικό βιβλίο
αλλά λειτουργεί ως συμπλήρωμά
για την καλύτερη κατανόηση του
[2]
§ 1.1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
Φυσικοί αριθμοί
Οι αριθμοί 0, 1, 2, 3, 4, 5, … ονομάζονται φυσικοί αριθμοί.

Οι φυσικοί αριθμοί είναι οι αριθμοί που συναντάμε καθημερινά στη φύση π.χ. 2 πουλιά, 3 μπάλες,
8 δέντρα κλπ.
Κάθε φυσικός αριθμός έχει έναν προηγούμενο και έναν επόμενο, εκτός από το μηδέν που δεν έχει
προηγούμενο αριθμό.
Οι φυσικοί αριθμοί χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: τους άρτιους ή ζυγούς και τους περιττούς ή
μονούς. Δηλαδή:
Φυσικοί αριθμοί
Άρτιοι ή ζυγοί αριθμοί Περιττοί ή μονοί αριθμοί

0, 2, 4, 6, 8, 10, … 1, 3, 5, 7, 9, 11, …
Οι άρτιοι αριθμοί είναι οι φυσικοί αριθμοί που διαιρούνται με το 2, ενώ οι περιττοί αριθμοί είναι οι
φυσικοί αριθμοί που δεν διαιρούνται με το 2.
[3]
 Δραστηριότητα
Γράψτε 5 άρτιους και 5 περιττούς αριθμούς:

Άρτιοι αριθμοί:
Περιττοί αριθμοί:
Κάθε ψηφίο ενός φυσικού αριθμού έχει διαφορετική αξία, η οποία καθορίζεται από τη θέση του
ψηφίου. Για παράδειγμα θεωρούμε τον αριθμό 83491:
8 3 491
δεκάδες χιλιάδες χιλιάδες εκατοντάδες δεκάδες μονάδες
Διάταξη φυσικών αριθμών
Οι φυσικοί αριθμοί μπορούν να διαταχθούν από το μικρότερο προς το μεγαλύτερο, δηλαδή με

αύξουσα σειρά μεγέθους.
π.χ. 0  1  2  3  ...  1000  1001  ...
Η δυνατότητα διάταξης των φυσικών αριθμών, μας επιτρέπει να τους τοποθετήσουμε πάνω σε μία
ευθεία με αύξουσα σειρά, δημιουργώντας έτσι έναν άξονα αριθμών.
Για να δηλώσουμε αν ένας αριθμός είναι μεγαλύτερος, μικρότερος ή ίσος με έναν άλλο αριθμό,
χρησιμοποιούμε τα σύμβολα <, >, =.
π.χ. 5  8 , δηλ. ο αριθμός 5 είναι μικρότερος από τον αριθμό 8
7>1, δηλ. ο αριθμός 7 είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό 1
12 = 12, δηλ. ο αριθμός 12 είναι ίσος με τον αριθμό 12
[4]
Δραστηριότητα
Να βάλετε το κατάλληλο σύμβολο (<, =, >) ανάμεσα στους παρακάτω αριθμούς:

53……12 42……24 101…….110
32……42 21……19 53……53
Στρογγυλοποίηση
Πολλές φορές έναν φυσικό αριθμό τον αντικαθιστούμε με μια προσέγγισή του, δηλ. με έναν άλλο
αριθμό λίγο μικρότερο ή λίγο μεγαλύτερο του. Τη διαδικασία αυτήν την ονομάζουμε
στρογγυλοποίηση.
Για να στρογγυλοποιήσουμε έναν αριθμό ακολουθούμε την εξής διαδικασία:

 εντοπίζουμε αρχικά το ψηφίο στο οποίο θέλουμε να κάνουμε τη στρογγυλοποίηση
 εξετάζουμε το ψηφίο της αμέσως μικρότερης τάξης
 αν αυτό είναι μικρότερο του 5 (δηλ. 0, 1, 2, 3 ή 4) το ψηφίο αυτό και όλα τα ψηφία των
μικρότερων τάξεων μηδενίζονται,

αν όμως είναι μεγαλύτερο ή ίσο του 5 (5, 6, 7, 8, ή 9) τότε το ψηφίο αυτό και όλα τα ψηφία των
μικρότερων τάξεων μηδενίζονται, αλλά το ψηφίο της στρογγυλοποίησης αυξάνεται κατά 1.
π.χ.
Θα στρογγυλοποιήσουμε τον αριθμό 54321 στο ψηφίο των εκατοντάδων.
5 4 321
ψηφίο στρογγυλοποίησης το ψηφίο της αμέσως μικρότερης τάξης
είναι μικρότερο του 5
επομένως ο αριθμός μετά τη στρογγυλοποίηση θα γίνει: 5 4 300

Θα στρογγυλοποιήσουμε τον αριθμό 56789 στο ψηφίο των δεκάδων.
5 6 789
ψηφίο στρογγυλοποίησης το ψηφίο της αμέσως μικρότερης τάξης
είναι μεγαλύτερο ή ίσο του 5
[5]
επομένως ο αριθμός μετά τη στρογγυλοποίηση θα γίνει: 5 6 790
Να στρογγυλοποιήσετε τον αριθμό 978461 στο ψηφίο:
των δεκάδων:
των εκατοντάδων:
των χιλιάδων:
των δεκάδων χιλιάδων:
Ασκήσεις
1. Γράψτε με ψηφία τους αριθμούς:

α) πεντακόσια τριάντα οκτώ β) χίλια είκοσι
γ) έκατό χιλιάδες εκατόν ένα δ) πενηντά μία χιλιάδες πενήντα ένα
2. Γράψτε σε φυσική γλώσσα τους αριθμούς:

α) 58473 β) 1926
γ) 91573 δ) 7002384
3. Να βάλετε το κατάλληλο σύμβολο (<, =, >) ανάμεσα στους παρακάτω αριθμούς:

α) 108……180 β) 911……909
γ) 587……578 δ) 9032……9203
ε) 789……789 στ) 72……207
4. Να διατάξετε σε αύξουσα σειρά τους αριθμούς: 111, 101, 110, 11, 121, 211, 122, 212
5. Να διατάξετε σε φθίνουσα σειρά τους αριθμούς: 213, 312, 321, 302, 230, 203, 320, 321
[6]
6. Να στρογγυλοποιήσετε τον αριθμό 9018362 στο ψηφίο των:
α) δεκάδων β) εκατοντάδων
γ) χιλιάδων δ) δεκάδων χιλιάδων
ε) εκατοντάδων χιλιάδων στ) εκατομμυρίων
7. Να στρογγυλοποιήσετε τον αριθμό 2562738 στο ψηφίο των:

α) δεκάδων β) εκατοντάδων
γ) χιλιάδων δ) δεκάδων χιλιάδων
ε) εκατοντάδων χιλιάδων στ) εκατομμυρίων
8. Στρογγυλοποιήστε στην πλησιέστερη εκατοντάδα τους αριθμούς:

α) 10111 β) 21852
γ) 583 δ) 3249
9. Στρογγυλοποιήστε στην πλησιέστερη δεκάδα τους αριθμούς:

α) 2039 β) 1095
γ) 694 δ) 10999
10. Στρογγυλοποιήστε στην πλησιέστερη χιλιάδα τους αριθμούς:

α) 1199 β) 12860
γ) 99746 δ) 10191
11. Να στρογγυλοποιήσετε στην πλησιέστερη εκατοντάδα τους αριθμούς:

α) 791, β) 1305, γ) 9252, δ) 344, ε) 19909, στ) 2550, ζ) 18010, η) 869
12. Να στρογγυλοποιήσετε στην πλησιέστερη χιλιάδα τους αριθμούς:

α) 70901, β) 22615, γ) 119252, δ) 26843, ε) 13424, στ) 52305, ζ) 18510
[7]
§ 1.2 – 1.4 ΠΡΑΞΕΙΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ
Οι βασικές πράξεις στα μαθηματικά, που είναι γνωστές και από το δημοτικό, είναι τέσσερις:
η πρόσθεση, η αφαίρεση, ο πολλαπλασιασμός και η διαίρεση.
 ΠΡΟΣΘΕΣΗ
Στην πρόσθεση οι αριθμοί που προστίθενται λέγονται προσθετέοι και το αποτέλεσμα άθροισμα.
π.χ.
15 + 6 + 7 = 28
προσθετέοι άθροισμα
Ιδιότητες της πρόσθεσης :

 Το 0 όταν προστεθεί σε έναν φυσικό αριθμό δεν τον μεταβάλλει, για αυτό το λόγο λέγεται και
ουδέτερο στοιχείο της πρόσθεσης. Δηλ:
α0α
 Μπορούμε να αλλάξουμε τη σειρά των προσθετέων ενός αθροίσματος. Η ιδιότητα αυτή λέγεται
αντιμεταθετική ιδιότητα. Δηλ:
α β β α
 Μπορούμε να αντικαταστήσουμε προσθετέους με το άθροισμά τους ή να αναλύσουμε έναν

προσθετέο σε άθροισμα δύο ή περισσοτέρων αριθμών. Η ιδιότητα αυτή λέγεται
προσεταιριστική ιδιότητα. Δηλ:
α  β  γ   α  β   γ
 ΑΦΑΙΡΕΣΗ
Στην αφαίρεση ο πρώτος αριθμός λέγεται μειωτέος και ο δεύτερος αφαιρετέος. Το αποτέλεσμα
της αφαίρεσης λέγεται διαφορά.
π.χ.
15 - 6 = 9
μειωτέος αφαιρετέος διαφορά
[8]
 ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ
Στον πολλαπλασιασμό οι αριθμοί που πολλαπλασιάζονται λέγονται παράγοντες και το
αποτέλεσμα γινόμενο.
π.χ.
5  6  3 = 90
παράγοντες γινόμενο
Ιδιότητες του πολλαπλασιασμού :

 Το 1 όταν πολλαπλασιασθεί με έναν φυσικό αριθμό δεν τον μεταβάλλει, για αυτό το λόγο
λέγεται και ουδέτερο στοιχείο του πολλαπλασιασμού. Δηλ:
α 1  α
 Μπορούμε να αλλάξουμε τη σειρά των παραγόντων ενός γινομένου. Η ιδιότητα αυτή λέγεται
αντιμεταθετική ιδιότητα. Δηλ:
α β β α
 Μπορούμε να αντικαταστήσουμε παράγοντες με το γινόμενό τους ή να αναλύσουμε έναν

παράγοντα σε γινόμενο δύο ή περισσοτέρων αριθμών. Η ιδιότητα αυτή λέγεται
προσεταιριστική ιδιότητα. Δηλ:
α  β  γ   α  β   γ
Μια ιδιότητα που αφορά τον πολλαπλασιασμό και την πρόσθεση, είναι η επιμεριστική
ιδιότητα ως προς την πρόσθεση. Δηλ:
α  β  γ   α  β  α  γ
Αντίστοιχα υπάρχει και η επιμεριστική ιδιότητα ως προς την αφαίρεση. Δηλ:
α  β  γ   α  β  α  γ
[9]
 ΔΥΝΑΜΕΙΣ
Δύναμη με βάση έναν φυσικό αριθμό α και εκθέτη ένα φυσικό αριθμό ν  2 (συμβολίζεται με αν)
ονομάζεται το γινόμενο ν παραγόντων ίσων με τον αριθμό α.
α ν  α
αα 
α

ν παράγοντες
Ισχύουν οι σχέσεις: α0 = 1 και α1 = α
 ΕΥΚΛΕΙΔΕΙΑ ΔΙΑΙΡΕΣΗ
Όταν δοθούν δύο φυσικοί αριθμοί Δ και δ, τότε υπάρχουν δύο άλλοι φυσικοί αριθμοί π και υ, έτσι
ώστε να ισχύει:
Δ δπ  υ
Ο αριθμός Δ λέγεται διαιρετέος, ο δ διαιρέτης, ο π πηλίκο και ο υ υπόλοιπο της διαίρεσης.

Για το υπόλοιπο της διαίρεσης ισχύει η σχέση: 0  υ  δ .
Αν το υπόλοιπο της διαίρεσης είναι υ=0, τότε η διαίρεση λέγεται τέλεια.
Η διαίρεση της παραπάνω μορφής λέγεται Ευκλείδεια διαίρεση.
 ΣΕΙΡΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ

Αριθμητική παράσταση λέγεται κάθε σειρά αριθμών που συνδέονται μεταξύ τους με τα σύμβολα
των πράξεων.
Η σειρά με την οποία γίνονται οι πράξεις σε μία αριθμητική παράσταση είναι η εξής:
 Πράξεις μέσα στις παρενθέσεις
 Δυνάμεις
 Πολλαπλασιασμοί και διαιρέσεις
 Απαλοιφή παρενθέσεων
 Προσθέσεις και αφαιρέσεις
Οι πράξεις μέσα στις παρενθέσεις γίνονται με τη γνωστή σειρά, δηλαδή πρώτα οι δυνάμεις, στη
συνέχεια οι πολλαπλασιασμοί και οι διαιρέσεις, κατόπιν η απαλοιφή παρενθέσεων (αν υπάρχουν)
και στο τέλος οι προσθέσεις και οι αφαιρέσεις.
Η απαλοιφή των παρενθέσεων, είναι μια διαδικασία που ακολουθούμε όταν θέλουμε να διώ-
ξουμε τις παρενθέσεις σε μια αριθμητική παράσταση και αφού έχουμε ολοκληρώσει τις πράξεις
μέσα στις παρενθέσεις, τον υπολογισμό των δυνάμεων και την εκτέλεση των πολλαπλασιασμών
και των διαιρέσεων, σύμφωνα με τη σειρά προτεραιότητας των πράξεων.
[10]
Την απαλοιφή των παρενθέσεων θα τη μάθουμε αναλυτικά στο κεφάλαιο με τους αρνητικούς αριθ-
μούς, διότι εκεί έχει ουσιαστικό νόημα η εφαρμογή της. Παρόλα αυτά είναι καλό να γνωρίζουμε από
τώρα ότι στη σειρά προτεραιότητας πράξεων η διαδικασία της απαλοιφής των παρενθέσεων, γίνεται
πριν από τις προσθέσεις και τις αφαιρέσεις.
Ασκήσεις
1. Να υπολογίσετε τα γινόμενα:
α) 53  10 β) 801  100
γ) 32  1000 δ) 7  100000
2. Να συμπληρώσετε τους αριθμούς που λείπουν, ώστε να είναι σωστές οι παρακάτω πράξεις:
α) 35    3500 β)   10  120
γ) 101    1010 δ)   1000  301000
3. Να γίνουν οι πράξεις:
α) 5050 : 10 β) 800 : 100
γ) 320000 : 1000 δ) 7000000 : 100000
4. Να συμπληρώσετε τους αριθμούς που λείπουν, ώστε να είναι σωστές οι παρακάτω πράξεις:
α) 42000 :   420 β)  : 10  120
γ) 2100 :   210 δ)   1000  101
5. Να εκτελέσετε με δύο τρόπους τις παρακάτω πράξεις:

α) 23  3  23  7 β) 711  13  711  3
γ) 13  12  3  12 δ) 9  45  4  45
6. Υπολογίστε τα παρακάτω γινόμενα κάνοντας χρήση της επιμεριστικής ιδιότητας:

α) 13  11 β) 8  102
γ) 25  98 δ) 32  999
[11]
7. Να γράψετε με τη μορφή δυνάμεων τις παρακάτω παραστάσεις και να υπολογίσετε τα
αποτελέσματα:
α) 2  2  2  2  2  2  2 β) 10  10  10  10  10  10  10  10  10  10
γ) 1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1 δ) 3  3  3  3  3
ε) 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0 στ) 5  5  5  5
ζ) 2  2  2  2  3  3  3 η) 4  4  4  5  5  5
θ) 2  2  2  2  3  3  3  3  5  5 ι) 5  5  5  5  10  10  10  10  10
8. Να γράψετε με τη μορφή δυνάμεων τις παραστάσεις:

α) x  x  x  x  x  x β) α  α  α  α  α  α  α  α  α
γ) 1  1  1  1  1  y  y  y  y  y δ) 2  2  2  2  2  β  β  β
9. Να γράψετε με συντομότερο τρόπο τις παρακάτω παραστάσεις:

α) α  α  α  α  α β) α  α  α  α
γ) α 2  α 2  α 2  α 2  α  α  α  α δ) α  α  α  α  α  α  α  α  α  α
10. Να υπολογιστούν οι δυνάμεις:

α) 10 2 β) 10 3
γ) 10 5 δ) 10 10
11. Να βρείτε τα τετράγωνα και τους κύβους των αριθμών:

α) 1 β) 2
γ) 5 δ) 20
ε) 100 στ) 200
12. Να γίνουν οι παρακάτω διαιρέσεις και οι δοκιμές τους:

α) 532 : 12 β) 1184 : 21
γ) 5011 : 4 δ) 82028 : 27
13. Ποιοι αριθμοί μπορεί να είναι τα υπόλοιπα της διαίρεσης ενός φυσικού αριθμού με το:
α) 2 β) 5
γ) 8 δ) 10

α) 5  4  3  2  2 3 β) 3 4 : 9  2 3  1000 0
γ) 4  2 3  2  2  5 2 δ) 4  7  3  4  4  6 2
[12]

α) 30  2 4  1152 : 2 4   4
β) 1000 0  1 : 4 2  25 0

α) 2  5 3  3  2 4  9 2 β) 4 2  2 3  5  3 2  2 6
γ) 4 3΄ : 2 6  10 3  12018 δ) 5 3 : 5 2  4  2 3  6 2

α) 2  3  3  1
3 2
β) 4  5  11  2  2 3  2
2
  2
γ) 1  3  2  2 4  32  5 0
2
 
2

δ) 12017  3 2  2

 2  52  2 4 

α) 2  3  1  7  2 5 β) 2  10  3  3  5  14  33
2 4
γ) 7  9  3  80 : 2  4  10 2 δ) 5  5  6  30 : 6  4  5  5 4  3  5 2
2 3

  3
α) 33  17 : 10 2  2  5 2  4  5     
β) 2  4 3  2 2  7 : 2  5 2  2 3
γ) 5  3  5  7 2 2
 1101 : 3 3
 26  δ) 10 4
 32  10   10  5
3 3 4

 5 3  20 2


α) 2  32  2 3  : 3  2  4  4  3  2  3 
2 3 2 4 2
β) 3  94 : 2  5 : 2  3   3  3  4  2  5  7
2 4 2 2 3
γ) 6  2  10 : 7  3  7  5  3  2  5  2
3 2 2 4 4
δ) 3  3  43  2  10   5
10 5 2 0


α) 4  53  2 2  10 2  3  33  2  5 2017 3 2
β) 2  5 :10  5 2  4  7  10   2  3  4
2 7 2 1000 3 4 5
 56  0
γ) 3  2  2019  : 2  2  2  3  4  2  14  5
0 3 3 2 3
4 : 5  2  5  13  2  5  10  7  2018  0 2018

2 3 3 2
δ)
[13]

α) 2  35  2  4 2  2

 2  2018 0  12018  4


β)  6  2 5  5  6  2
 : 2  34  9 2

  1926

γ) 4 3  2 6   5  2  3  2  12 
155 4 2 2 24
δ)  3  2  1000 : 3  2   2   5
3 0 2 2 3 3 4
 15  5 2 

α) 13  2  14 : 7  : 8  5 2  4 : 3  
 
β) 5 3  10 2 : 4  3  7   567 0

γ) 10  15  2  11 2  9 2 : 2 3  23  276 : 12   2018
δ) 3  10 : 5
1926

 1926  1821 : 3  35 2  6  4  5 2 

α)  6  3  2  : 2 2  52  4  8 2  7 2  2  7

β) 15  15 : 6 3  8  5 2  13  10 0  2 3  32  6 2 : 2 
 
γ) 13 2  23  3 : 10 4  3  15  2  3  10 2
2
δ) 2 6

 4 2 : 2 3 : 2  5  21  3  5  10 3  30 2  3  33  
259


α) 8  5 2  20  20 10  2  5 3  6 2  8 2 : 10    
 
β) 1940  2 2  15 : 10 3  2 3
γ) 2015  2 10 : 5  7  2  23  10 
3 10 3
δ)  52  2  5 : 5  3  19  4 : 2  2  7  19 
2 2 4 0

α) 11  111  1111  : 9  (10 2  6 2 )  112  2  60  
2000
β) 5   13  2  5   225 : 5 2
γ) 1  2  3  52  3  10 2  3  23  2 4  4 2   1985
27. Να υπολογιστούν οι παραστάσεις:

α) (522)(32 23)(3527) β) 43(23+2)2 +5(2024)
γ) 6265+(2250+32)2 102 δ) (1039102)22325+20
[14]
α) 2332 (77+20)+(22+3)27 β) 5+(4+62)353
γ) (2006020130)5078+(34425)1985 δ) 2(112102)+36+55(5+23)

α) (10299)5 (3567502352)2018 β) 5(4361)+53(24 27+1)
γ) 302+(34+36+30)(2+23)3 δ) 92(95+2210)+23+(8292)1821+1

α) (32)2+(50+234425)+17(4224) β) (92+122 152)15+(2534)2
γ) 7(1232)2 22(5+25)+33

     8  6 : 5
α) 13 2  3  23 : 10 2  7 2  32  5  2 3
2015 2 2 2
β) 15  5  2 10 : 3  2  1926  1821  2  5 

2 3 3 2 2 2 2
γ) 3  5  2 10   2   3  2  9 4  3  5
2 2 3 3 2 3 2 103
δ) 3  15  20  : 5  3  2  : 5  4  2 
2 3 2 2 2 2 3
ε) 2 : 4  2  2015  3  2  2  5 : 7  5
5 2 2015 2 2 2


α) 3  10 2  2 3  20  10 2  2018  512 : 2 4  211   75
 
 32  5 2  2  11
β) 8 2
  
 4 : 3  7  6  3  2 5  10 3  32  10 2  6  15
2
25  2  2  5  11  3  17   8  9  3  23  : 3
2
γ) 2
δ) 12  2  : 5 : 5  3  3  2  5  1
2 2 2 6 2
ε) 5  8  5  5  2   2 10  3  5  5  2  5  6 10 
2 10 3 4 2

α) 72:4322+2(15:5+52) β) 52330:5+233220180
γ) 626:3(2+3+52):3 δ) (1039102)22325+20180
ε) 22(100:522)+3410:2 στ) (72 58):3+2+5215(222)
ζ) 50:(102:10)5(122102 2211)2018 η) (100252):5+75+(23+34):22
θ) 34:27+23+60(52310):3 ι) 7(410+1)103:22 62
[15]
34.Ο Λεωνίδας κατέβηκε για ψώνια σε ένα κατάστημα ειδών τεχνολογίας έχοντας μαζί του 250 €.
Αγόρασε ένα tablet που κόστιζε 99 €, μια θήκη για smartphone που κόστιζε 25 € και ένα mp4
αξίας 22 €. Πόσα χρήματα ξόδεψε και πόσα του περίσσεψαν;
35.Ο Γιάννης πήγε στο βιβλιοπωλείο για να αγοράσει διάφορα σχολικά είδη και πλήρωσε 10,85 € .
Αγόρασε 5 μολύβια, 4 τετράδια, 10 στυλό και 1 ξύστρα. Αν το κάθε μολύβι κόστιζε 15 λεπτά του
ευρώ, το κάθε τετράδιο 0,90 € και το κάθε στυλό 0,25 €, να βρείτε πόσο κόστιζε η κάθε ξύστρα.
36.Για την ημερήσια εκδρομή ενός γυμνασίου ναυλώθηκαν 6 λεωφορεία. Τα 4 λεωφορεία ήταν 52
θέσεων και τα υπόλοιπα 60 θέσεων. Οι μαθητές που θα συμμετείχαν στην εκδρομή ήταν 128 από
την Α΄ τάξη, 79 από τη Β΄ τάξη και 93 από τη Γ΄ τάξη. Αν για κάθε 25 μαθητές χρειάζεται να
υπάρχει ένας συνοδός καθηγητής στην εκδρομή, να βρείτε αν οι θέσεις των λεωφορείων επαρ-
κούν για τους μαθητές και τους συνοδούς καθηγητές τους.
37.Ο Χρήστος γεννήθηκε το 2006 και είναι 34 χρόνια μικρότερος από τον πατέρα του.
α) Πόσο χρονών είναι ο Χρήστος σήμερα;
β) Πόσο χρονών είναι ο πατέρας του;
38.Στον ευρωπαϊκό αγώνα ΠΑΟΚ – Βασιλεία κόπηκαν 27108 εισιτήρια. Αν τα 9500 εισιτήρια
κόστιζαν 12 €, τα 10500 κόστιζαν 15 € και τα υπόλοιπα 20 €, να βρείτε τις εισπράξεις του
ΠΑΟΚ από τα εισιτήρια του αγώνα.
39. Ένας αριθμός όταν διαιρεθεί με το 7 δίνει πηλίκο 11 και υπόλοιπο 4. Ποιος είναι ο αριθμός;
40. Αν σήμερα είναι Τρίτη, τι μέρα θα είναι μετά από 300 ημέρες;
[16]
§ 1.5 ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΔΙΑΙΡΕΤΟΤΗΤΑΣ
Πολλαπλάσια φυσικού αριθμού
Πολλαπλάσια ενός φυσικού αριθμού είναι οι αριθμοί που προκύπτουν αν πολλαπλασιάσουμε τον
αριθμό αυτόν με όλους τους φυσικούς αριθμούς.
π.χ. τα πολλαπλάσια του 1 είναι: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, …
τα πολλαπλάσια του 2 είναι: 0, 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, …
τα πολλαπλάσια του 3 είναι: 0, 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, …
Να βρείτε τα πολλαπλάσια του 4, του 5 και του 10
 Κάθε φυσικός αριθμός διαιρεί τα πολλαπλάσιά του

 Κάθε φυσικός αριθμός που διαιρείται από έναν άλλον είναι πολλαπλάσιά του
 Αν ένας φυσικός αριθμός διαιρεί έναν άλλο θα διαιρεί και τα πολλαπλάσιά του.
Ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο (Ε.Κ.Π.)
Το μικρότερο από τα κοινά πολλαπλάσια δύο ή περισσοτέρων αριθμών που δεν είναι μηδέν, το
ονομάζουμε ελάχιστο κοινό πολλαπλάσιο (Ε.Κ.Π.) των αριθμών αυτών.
π.χ. το Ε.Κ.Π. των αριθμών 2 και 3 είναι ο αριθμός 6
[17]
Να βρείτε το Ε.Κ.Π. των αριθμών 2, 3 και 5.
Διαιρέτες
Διαιρέτες ενός φυσικού αριθμού, λέγονται όλοι οι φυσικοί αριθμοί που τον διαιρούν. Κάθε φυσικός
αριθμός έχει πάντοτε ως διαιρέτες τον εαυτό του και το 1.
π.χ. οι διαιρέτες του 8 είναι: 1, 2, 4, 8
Πρώτοι αριθμοί
Αν ένας φυσικός αριθμός έχει ως μοναδικούς διαιρέτες το 1 και τον εαυτό του, τότε λέγεται πρώτος
αριθμός.
π.χ. πρώτοι αριθμοί είναι: 1, 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17 κλπ.
Μέγιστος κοινός διαιρέτης (Μ.Κ.Δ.)
Αν δυο φυσικοί αριθμοί έχουν κοινούς διαιρέτες, τότε ο μεγαλύτερος κοινός τους διαιρέτης ονομά-
ζεται Μέγιστος Κοινός Διαιρέτης (Μ.Κ.Δ.).
π.χ ο Μέγιστος κοινός διαιρέτης των αριθμών 6 και 9 είναι: Μ.Κ.Δ.(6, 9) = 3
Αν ο μέγιστος κοινός διαιρέτης δύο φυσικών αριθμών είναι το 1, τότε οι αριθμοί

αυτοί λέγονται πρώτοι μεταξύ τους.
π.χ. πρώτοι μεταξύ τους είναι οι αριθμοί 3 και 10.
[18]
Να βρείτε το Μ.Κ.Δ. των αριθμών 10, 20 και 25.
Χαρακτήρες διαιρετότητας
Κριτήρια διαιρετότητας ονομάζονται οι κανόνες με τους οποίους μπορούμε να συμπεράνουμε, χωρίς

να κάνουμε διαίρεση, αν ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 2, 3, 4, 5, 9, 10 ή 25.
Ειδικότερα:
 Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 2, αν το τελευταίο του ψηφίο είναι 0, 2, 4, 6, 8 ή 10.
 Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 3, αν το άθροισμα των ψηφίων του διαιρείται με το 3.
 Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 4, αν τα δύο τελευταία του ψηφία του διαιρούνται με το 4.
 Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 5, αν το τελευταίο του ψηφίο είναι 0 ή 5.
 Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 9, αν το άθροισμα των ψηφίων του διαιρείται με το 9.
 Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 10, αν το τελευταίο του ψηφίο είναι 0.
 Ένας φυσικός αριθμός διαιρείται με το 25, αν τα δύο τελευταία του ψηφία είναι 25, 50, 75 ή 00.
Ασκήσεις
1. Συμπληρώστε στους παρακάτω αριθμούς το κατάλληλο ψηφίο ώστε ο αριθμός να διαιρείται με

το 3:
α) 35…1, β) 428…, γ) 3…11, δ) 1…91

το 4:
α) 32…, β) 4224…, γ) 38…2, δ) 5021…
[19]
το 9:
α) 35…1, β) 428…, γ) 3…11, δ) 63…1…

το 25:
α) 11…5, β) 325…, γ) 668…0, δ) 163…0
5. Να αναλύσετε σε γινόμενο πρώτων παραγόντων τους αριθμούς:

α) 196, β) 300, γ) 5120, δ) 288, ε) 9000, στ) 3024
6. Να βρεθεί το Ε.Κ.Π. των αριθμών:

α) 3, 5, 6 β) 2, 3, 5 γ) 2, 3, 5 δ) 4, 6, 8
7. Να βρείτε το ΕΚΠ των αριθμών:

α) 3, 6, 10 β) 2, 4, 5 γ) 6, 8, 12 δ) 3, 5, 9
8. Να βρείτε το Μ.Κ.Δ των αριθμών:

α) 12, 20, 36 β) 6, 8, 10 γ) 12, 15, 21
9. Να γίνουν οι διαιρέσεις και να γράψετε την ταυτότητα της ευκλείδειας διαίρεσης:

α) 1121:9, β) 3252:18, γ) 43502:43, δ) 32101:21
10. Να γίνουν οι διαιρέσεις και να γράψετε την ταυτότητα της ευκλείδειας διαίρεσης:
α) 1326:13, β) 8010:25, γ) 43428:21, δ) 11018:1

   
α) 8  2  4 2 : 8  3 2  7  2 2  15  2  10 3 : 5 2  10  
β) 3 4
 105 : 2
0 2
 
 5 : 5  17  3  2  5 2 
1453
6
  
γ) 6  2  4  4 : 3 2  1  7  3 2  33  10
2 2
2
   
δ) 2 4  11 : 3 2  2 2  72 : 2 3  2 2  7 2 2
 3  15 
3
ε) 12 : 2  2  : 5  18 : 6  3  4
2 3 2 2 2
[20]
12. Να εκτελεστούν οι πράξεις:
  
α) 4  33 : 2 3  1
2
 1  2  52
β) 5  4  2  10 : 5
3 2
 5  22  3  2018
 
γ) 5 : 10 2  19  5  29  30 2  2 3  10 2  3  33  
δ) 2 3

 2 : 6  20180  : 2  32
13. Να εκτελεστούν οι πράξεις:

 
α) 2 2  2  5 : 2  31  3  10 2 : 5
β) 2 6
  2
 2  3 : 7  5  3  52  92  3  6  1  
γ)  7 2
 42 :3  3  2
 
: 4  10 2  5 2 : 3  7  2 2 
 
δ) 33  13 : 2 3  15  5 : 3  10 : 5 2  3  8  
14. Ο Γιώργος έχει κάθε 2 ημέρες προπόνηση στο μπάσκετ, κάθε 3 ημέρες μάθημα Αγγλικών και
κάθε 4 ημέρες μάθημα μουσικής. Αν σήμερα έχει και τις τρεις δραστηριότητες, μετά από πόσες
ημέρες θα έχει ξανά την ίδια ημέρα και τις τρεις δραστηριότητες;
15. Τρεις φίλοι εργάζονται σε διαφορετικές εταιρείες και κάθε φορά που έχουν την ίδια ημέρα ρεπό
από την εργασία τους, συναντιούνται το μεσημέρι για να φάνε μαζί. Ο πρώτος έχει ρεπό από τη
δουλειά του κάθε 15 ημέρες, ο δεύτερος κάθε 20 ημέρες και ο τρίτος κάθε 10 ημέρες. Αν και οι
τρεις φίλοι συναντήθηκαν για φαγητό σήμερα, σε πόσες ημέρες θα ξανασυναντηθούν για φάνε
μαζί;
16. Ο Γιάννης και η Ζωή πηγαίνουν στο ίδιο ωδείο αλλά μαθαίνουν διαφορετικά μουσικά όργανα.
Ο Γιάννης πηγαίνει στο ωδείο κάθε τρεις ημέρες και η Ζωή κάθε τέσσερις ημέρες. Αν τα δύο
παιδιά συναντηθούν σήμερα στο ωδείο, σε πόσες ημέρες θα ξανασυναντηθούν; Στο διάστημα
μεταξύ των συναντήσεών τους, πόσες φορές το κάθε παιδί είχε χωριστά μάθημα στο ωδείο;
17. Οι μαθητές ενός τμήματος είναι μεταξύ 20 και 27. Αν κάθονται ανά δυάδες ή τριάδες δεν
περισσεύει κανείς. Πόσοι είναι οι μαθητές του τμήματος;
18. Οι μαθητές ενός γυμνασίου συγκέντρωσαν τρόφιμα για να βοηθήσουν κάποιες άπορες οικογέ-
νειες την περίοδο των Χριστουγέννων. Συνολικά οι μαθητές κατάφεραν να συγκεντρώσουν 80
πακέτα μακαρόνια, 120 πακέτα αλεύρι, 160 μπουκάλια γάλα μακράς διαρκείας, 100 μπουκάλια
λάδι και 140 σακουλάκια ρύζι. Οι μαθητές θέλουν να δημιουργήσουν με τα τρόφιμα που συνέλ-
λεξαν όσο το δυνατόν περισσότερα όμοια πακέτα, σε καθένα από τα οποία θα περιέχονται όλα τα
[21]
είδη των τροφίμων. Πόσα πακέτα θα δημιουργήσουν και τι ποσότητες από κάθε είδος τροφίμων
θα περιέχει το κάθε πακέτο;
19. Μια δασκάλα μοίρασε στους μαθητές της τάξης της 176 μολύβια, 110 στυλό και 66 σβήστρες,
έτσι ώστε να μην περισσέψει κανένα μολύβι, στυλό ή σβήστρα και επιπλέον φρόντισε όλα τα
παιδιά να έχουν το ίδιο πλήθος από κάθε είδος που τους μοίρασε. Πόσα παιδιά είχε η τάξη;
20. Η κυρία Αγγελική ετοίμασε για το πάρτυ του γιου της 4 πίτσες, δύο ταψιά τυρόπιτες και 64
λουκανοπιτάκια. Η κάθε πίτσα είχε 8 κομμάτια και το κάθε ταψί 24 κομμάτια. Η κυρία Αγγελική
μοίρασε ισότιμα στα πιάτα όλων των παιδιών που ήρθαν στο πάρτυ τις πίτσες, τις τυρόπιτες και
τα λουκανοπιτάκια, έτσι ώστε να μην περισσέψει τίποτα. Πόσα παιδιά ήρθαν στο πάρτυ και από
πόσα κομμάτια από το κάθε είδος που ετοίμασε η κυρία Αγγελική είχαν στο πιάτο τους;
[22]
§ 2.1 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΚΛΑΣΜΑΤΟΣ
Η έννοια του κλάσματος
Η σοκολάτα του διπλανού σχήματος αποτελείται από 6 ίδια κομμάτια.
2
Αν εμείς σπάσουμε 2 από τα κομμάτια της σοκολάτας, τότε παίρνουμε τα της
6
σοκολάτας, δηλαδή πήραμε 2 από τα 6 ίδια κομμάτια που αποτελούν όλη τη σοκολάτα.
κ
Επομένως, κάθε κλάσμα εκφράζει ένα μέρος ενός μεγέθους. Δηλαδή το κλάσμα δείχνει ότι μια
ν
ποσότητα έχει χωριστεί σε ν ίσα μέρη από τα οποία εμείς έχουμε επιλέξει τα κ .
Κάθε κλάσμα αποτελείται από δύο όρους, τον αριθμητή και τον παρονομαστή, καθώς και την κλα-
σματική γραμμή. Δηλαδή:
αριθμητής
κ
κλασματική γραμμή
ν παρονομαστής
[23]
 Ο παρονομαστής είναι πάντοτε διάφορος του μηδενός.
 Κάθε κλάσμα εκφράζει τη διαίρεση του αριθμητή με τον παρονομαστή.
 Σε ένα κλάσμα ο αριθμητής μπορεί να είναι μεγαλύτερος από τον παρονομαστή.
Στην περίπτωση αυτή το κλάσμα είναι μεγαλύτερο από το 1.
Γενικά ισχύουν οι σχέσεις:
α α 0
1 α 0
α 1 α
Γράψτε το κλάσμα που αντιστοιχεί στο χρωματισμένο μέρος κάθε σχήματος:
Ασκήσεις
1. Να βρείτε ποια από τα παρακάτω κλάσματα είναι μικρότερα του 1, ποια είναι μεγαλύτερα του 1
και ποια είναι ίσα με 1:
3 5 2 7 32 101
, , , , ,
5 4 2 5 23 110
2. Να γράψετε:
α) ένα κλάσμα μικρότερο του 1 β) ένα κλάσμα μεγαλύτερο του 1
γ) ένα κλάσμα ίσο με 1 δ) ένα κλάσμα ίσο με το 0
[24]
3. Να βρείτε:
2 6
α) τα του 75 β) τα του 33
5 11
5 7
γ) τα του 45 δ) τα του 100
9 4
4. Τι μέρος του έτους είναι:

α) ο μήνας β) το καλοκαίρι
γ) η εβδομάδα δ) η ημέρα
5. Τι μέρος της περιμέτρου ενός τετραγώνου είναι η μία πλευρά του;
6. Σε μία τάξη 25 μαθητών, οι 12 μαθαίνουν αγγλικά, οι 6 γαλλικά και οι υπόλοιπο γερμανικά. Τι

μέρος των μαθητών της τάξης μαθαίνει γερμανικά;
7. Τρεις φίλοι παρήγγειλαν 2 πίτσες που η καθεμιά είχε από 8 κομμάτια. Αν ο πρώτος έφαγε 4 κομ-
μάτια, ο δεύτερος 5 και ο τρίτος τα υπόλοιπα, να εκφράσετε με κλάσματα το μέρος της συνο-
λικής παραγγελίας που έφαγε ο καθένας από τους τρεις φίλους.
8.
2
Ένα ταψί τυρόπιτας αποτελείται από 30 κομμάτια. Αν ο Γιάννης έφαγε τα του ταψιού με την
15
2 6
τυρόπιτα, ο Χρήστος τα και ο Παναγιώτης τα , να βρείτε πόσα κομμάτια τυρόπιτας
10 18
περίσσεψαν στο ταψί.
9.
3 1
Ο Κώστας έφαγε τα μιας πίτσας, δηλ. 9 κομμάτια. Αν η Άννα έφαγε το της πίτσας, πόσα
5 3
κομμάτια έφαγε η Άννα;
10. Σε μία τάξη 15 μαθητών, τα

3
είναι κορίτσια. Πόσα είναι τα αγόρια της τάξης;
5
11. Στην Α΄ τάξη

7
ενός γυμνασίου τα των μαθητών είναι αγόρια. Αν τα αγόρια είναι 105, να
12
βρείτε πόσα είναι τα κορίτσια.
[25]
12. Σε μία τάξη 24 μαθητών, το
1 1
των μαθητών ασχολείται μόνο με την κολύμβηση, το μόνο
8 3
1
με το μπάσκετ και το μόνο με το ποδόσφαιρο. Πόσοι μαθητές δεν ασχολούνται με κανένα από
2
τα προηγούμενα αθλήματα;
13.
7
Μια εκκλησία έχει ύψος 15 μέτρα. Αν το ύψος του καμπαναριού είναι τα της εκκλησίας, να
5
βρείτε το ύψος του καμπαναριού.
14. Από
3
ένα μπουκάλι 2 λίτρων που περιείχε αναψυκτικό, ήπιαμε τα του περιεχομένου του.
4
Πόσα λίτρα από το αναψυκτικό περίσσεψαν στο μπουκάλι;
15. Το
2
ρεζερβουάρ ενός αυτοκινήτου έχει χωρητικότητα 60 λίτρα και είναι γεμάτο κατά τα .
5
Πόσα λίτρα καυσίμου χρειάζεται να βάλουμε στο αυτοκίνητο για να γεμίσει το ρεζερβουάρ;
16. Σε
5
ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο η μία πλευρά είναι 14 εκατοστά και η άλλη τα της
7
πρώτης. Να βρείτε την περίμετρο και το εμβαδόν του παραλληλογράμμου.
17. Σε ένα σχολείο βρίσκονται 120 μαθητές. Το

1
των μαθητών είναι αριστούχοι. Πόσοι είναι οι
6
αριστούχοι μαθητές του σχολείου;
18. Τα
3 7
του κιλού φέτα κοστίζουν 6 ευρώ. Πόσα χρήματα θα πληρώσουμε για να αγοράσουμε
4 8
του κιλού φέτα;
19. Τα
3
μιας τούρτας είναι 6 κομμάτια.
8
α) Πόσα κομμάτια έχει όλη η τούρτα;
3
β) Πόσα κομμάτια είναι τα της τούρτας;
4
20. Ο Πέτρος έφαγε τα

4
από μια συσκευασία 200gr ποπ κορν. Πόσα gr ποπ κορν έφαγε;
5
21. Η Μαρία ήπιε στο σχολείο τα

2
από το μπουκάλι με το νερό που είχε μαζί της. Αν το μπου-
3
κάλι περιείχε 750 ml νερού, πόσο νερό ήπιε η Μαρία;
[26]
22. Σε ένα θέατρο το φοιτητικό εισιτήριο κοστίζει 12€. Αν το φοιτητικό εισιτήριο είναι τα
3
του
4
κανονικού εισιτηρίου, πόσο κοστίζει το κανονικό εισιτήριο;
23. Τα
3 3
των μαθητών της Α΄ τάξης ενός γυμνασίου ασχολούνται με τη μουσική και τα των
11 5
μαθητών ασχολούνται με τον αθλητισμό. Αν τα παιδιά που ασχολούνται με τη μουσική είναι 15,
να βρείτε πόσοι είναι οι μαθητές που ασχολούνται με τον αθλητισμό.
24. Σε μια τάξη τα

5 5
των μαθητών παίζουν τένις και τα παίζουν μπάσκετ (κανένα παιδί δεν
24 8
ασχολείται ταυτόχρονα και με τα δύο αθλήματα). Αν οι υπόλοιποι μαθητές της τάξης, που δεν
ασχολούνται με κανένα από τα δύο αθλήματα είναι 4, να βρείτε πόσους μαθητές έχει η τάξη.
25. Για να παρασκευαστεί ένα καρβέλι ψωμί χρειάζονται 750 gr ζύμης. Αν κατά το ψήσιμο χάνο-
2
νται τα του βάρους της ζύμης, πόσο θα ζυγίζει το καρβέλι μετά το ψήσιμο;
15
26. Στον αγώνα Ντόρτνμουντ  ΠΑΟΚ

2
τα των εισιτηρίων διατέθηκαν σε φίλους του ΠΑΟΚ.
27
Αν ο ΠΑΟΚ πήρε 3000 εισιτήρια, να βρείτε πόσα συνολικά εισιτήρια εκδόθηκαν για τον αγώνα;
[27]
§ 2.2 ΙΣΟΔΥΝΑΜΑ ΚΛΑΣΜΑΤΑ
Ισοδύναμα κλάσματα
Δύο ή περισσότερα κλάσματα λέγονται ίσα ή ισοδύναμα όταν εκφράζουν το ίδιο μέρος ενός μεγέ-
θους ή ίσων μεγεθών.
α γ α γ
Αν τα κλάσματα και είναι ίσα μεταξύ τους, τότε γράφουμε: 
β δ β δ
π.χ.
1 2 4
 
2 4 8
α γ
Αν τα κλάσματα και είναι ίσα μεταξύ τους, τότε τα «χιαστί» γινόμενα α  δ
β δ
α γ
και β  γ είναι ίσα μεταξύ τους. Δηλαδή, αν  τότε α  δ  β  γ
β δ
Πώς κατασκευάζουμε ισοδύναμα κλάσματα
Για να κατασκευάσουμε ίσα ή ισοδύναμα κλάσματα, ακολουθούμε τους εξής κανόνες:

 Όταν πολλαπλασιαστεί και ο αριθμητής και ο παρονομαστής ενός κλάσματος με τον ίδιο φυσικό
αριθμό (διαφορετικό από το μηδέν), τότε το κλάσμα που προκύπτει είναι ισοδύναμο με το αρχικό.
5 5  3 15
π.χ.  
6 6  3 18
[28]
 Όταν διαιρεθεί και ο αριθμητής και ο παρονομαστής ενός κλάσματος με τον ίδιο φυσικό αριθμό
(διαφορετικό από το μηδέν), τότε το κλάσμα που προκύπτει είναι ισοδύναμο με το αρχικό.
15 15 : 3 5
π.χ.  
18 18 : 3 6
Η διαδικασία αυτή λέγεται απλοποίηση.
Η απλοποίηση είναι πολύ χρήσιμη στα μαθηματικά, διότι μπορούμε να δημιουργήσουμε κλάσματα
ισοδύναμα μεταξύ τους που έχουν όμως μικρότερους όρους. Για το λόγο αυτό, όποτε μπορούμε να
απλοποιήσουμε ένα κλάσμα καλό είναι να το κάνουμε.
Για να απλοποιήσουμε ένα κλάσμα, διαιρούμε και τον αριθμητή και τον παρονομα-
στή, με τον Μέγιστο Κοινό Διαιρέτη τους.
Ένα κλάσμα που δεν μπορεί να απλοποιηθεί, ονομάζεται ανάγωγο. Ένα κλάσμα είναι ανάγωγο, όταν
ο Μ.Κ.Δ. του αριθμητή και του παρονομαστή είναι το 1.
12
π.χ.
25
Ομώνυμα - ετερώνυμα κλάσματα
 Ομώνυμα ονομάζονται δύο ή περισσότερα κλάσματα που έχουν τον ίδιο παρονομαστή.
3 9 1
π.χ. , ,
4 4 4
 Ετερώνυμα ονομάζονται δύο ή περισσότερα κλάσματα που δεν έχουν τον ίδιο παρονομαστή.
3 5 15
π.χ. , ,
7 6 8
Για να μετατρέψουμε δύο ή περισσότερα ετερώνυμα κλάσματα σε ομώνυμα,

ακολουθούμε τα εξής βήματα:
 Βρίσκουμε το Ε.Κ.Π. των παρονομαστών
 Διαιρούμε το Ε.Κ.Π. με κάθε παρονομαστή κι έτσι βρίσκουμε έναν συγκεκριμένο
αριθμό για κάθε κλάσμα

 Πολλαπλασιάζουμε και τον αριθμητή και τον παρονομαστή κάθε κλάσματος με τον
αντίστοιχο αριθμό.
[29]
Ασκήσεις
1. Να εξετάσετε αν είναι ισοδύναμα τα παρακάτω κλάσματα:

2 8 7 16
α) και β) και
5 20 3 7
4 15 19 57
γ) και δ) και
12 45 15 30
2. Να γράψετε ένα ισοδύναμο κλάσμα με το:

3 15
α) β)
7 20
6 3
γ) δ)
15 2
3. Να απλοποιήσετε (αν γίνεται) τα κλάσματα και να τα μετατρέψετε σε ανάγωγα:

16 25
α) β)
24 35
42 150
γ) δ)
28 225
105 1024
ε) στ)
42 192
4. Να μετατρέψετε τα παρακάτω κλάσματα σε ισοδύναμα που να έχουν ως παρονομαστή το 50:

84 33
α) β)
200 10
12 9
γ) δ)
20 45
5. Να γίνουν ομώνυμα τα κλάσματα:

1 5 8 9 3 7
α) , , β) , ,
5 6 3 2 5 10
12 3 9 25 12 15
γ) , , δ) , ,
7 8 14 30 20 75
[30]
§ 2.3 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΛΑΣΜΑΤΩΝ
Πώς συγκρίνουμε τα κλάσματα
Για να συγκρίνουμε δύο ή περισσότερα κλάσματα, προσέχουμε τα εξής:

 Αν τα κλάσματα είναι ομώνυμα, τότε μεγαλύτερο είναι εκείνο που έχει το μεγαλύτερο αριθμητή
1 5 11 19 25
π.χ.    
12 12 12 12 12
 Αν τα κλάσματα έχουν τον ίδιο αριθμητή, τότε μεγαλύτερο είναι εκείνο με τον μικρότερο παρονο-
μαστή
1 1 1 1 1
π.χ.    
12 10 8 3 2
 Αν τα κλάσματα είναι ετερώνυμα, τότε για να τα συγκρίνουμε πρέπει να τα μετατρέψουμε σε

ομώνυμα
2 4 1 7 2
π.χ. τα κλάσματα , , , και τα μετατρέπουμε σε ομώνυμα και γίνονται:
3 5 6 10 15
20 24 5 21 4
, , , και αντιστοίχως, οπότε :
30 30 30 30 30
4 5 20 21 24 2 1 2 7 4
    άρα    
30 30 30 30 30 15 6 3 10 5
Ασκήσεις
1. Να τοποθετηθούν σε αύξουσα σειρά τα κλάσματα:

2 19 3 6 4
α) , , , ,
5 5 5 5 5
3 3 3 3 3
β) , , , ,
8 4 20 10 5
1 3 1 9 2
γ) , , , ,
2 4 8 10 5
[31]
2. Να τοποθετήσετε σε αύξουσα σειρά τα κλάσματα:
17 13 9 25 1
α) , , , ,
4 4 4 4 4
7 7 7 7 7
β) , , , ,
12 4 15 10 13
1 5 3 11
γ) , , 5, ,
12 4 2 6
3. Να τοποθετήσετε σε φθίνουσα σειρά τα κλάσματα:

3 12 9 11 8
α) , , , ,
5 5 5 5 5
6 6 6 6 6
β) , , , ,
5 13 12 15 8
3 5 3 7
γ) , , 2, ,
10 6 2 3
4. Να τοποθετηθούν σε φθίνουσα σειρά τα κλάσματα:

6 7 2 13 5
α) , , , ,
8 8 8 8 8
1 11 7 3 11
β) , , , ,
6 12 3 2 18
6 6 6 6 6
γ) , , , ,
5 2 15 7 11
5. Να βρείτε μεταξύ ποιων διαδοχικών αριθμών βρίσκεται καθένα από τα παρακάτω κλάσματα:
7 13
α) β)
6 5
23 100
γ) δ)
4 9
6. Ένας παππούς χάρισε στα τρία εγγόνια του ένα χωράφι, από το οποίο κράτησε ο ίδιος ένα μικρό
2
μέρος για να το καλλιεργεί. Στο πρώτο εγγόνι έδωσε τα του χωραφιού, στο δεύτερο έδωσε τα
7
4 29
και στο τρίτο τα . Ποιο από τα τρία εγγόνια είναι το πιο ευνοημένο και ποιο είναι το πιο
15 105
αδικημένο;
[32]
§ 2.4 – 2.6 ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΕ ΚΛΑΣΜΑΤΑ
Πρόσθεση κλασμάτων
 Για να προσθέσουμε δύο ομώνυμα κλάσματα, προσθέτουμε τους αριθμητές τους και αφήνουμε
παρονομαστή τον ίδιο.
1 6 7
π.χ.  
12 12 12
 Για να προσθέσουμε δύο ετερώνυμα κλάσματα, τα μετατρέπουμε πρώτα σε ομώνυμα.

1 5 1 10 11
π.χ.    
12 6 12 12 12
3 3
Μερικές φορές αντί να γράψουμε 2  , γράφουμε 2 . Ο συμβολισμός αυτός που παριστάνει το ά-
5 5
θροισμα ενός φυσικού αριθμού με ένα κλάσμα μικρότερο της μονάδας, ονομάζεται μεικτός αριθμός.
Για να μετατρέψουμε έναν μεικτό αριθμό σε κλάσμα, πολλαπλασιάζουμε τον φυσικό αριθμό με τον
παρονομαστή και στη συνέχεια προσθέτουμε στο γινόμενο που προέκυψε τον αριθμητή. Τον αριθμό
αυτόν τον βάζουμε αριθμητή του νέου κλάσματος και παρονομαστή αφήνουμε τον ίδιο.
3 2  5  3 13
π.χ. 2  
5 5 5
Αφαίρεση κλασμάτων
 Για να αφαιρέσουμε δύο ομώνυμα κλάσματα, αφαιρούμε τους αριθμητές τους και αφήνουμε
παρονομαστή τον ίδιο.
6 1 5
π.χ.  
8 8 8
 Για να αφαιρέσουμε δύο ετερώνυμα κλάσματα, τα μετατρέπουμε πρώτα σε ομώνυμα.

5 1 10 1 9 3
π.χ.     
6 12 12 12 12 4
[33]
Πολλαπλασιασμός κλασμάτων
Το γινόμενο δύο κλασμάτων είναι ένα κλάσμα που έχει ως αριθμητή το γινόμενο των αριθμητών και
παρονομαστή το γινόμενο των παρονομαστών.
3 5 15
π.χ.  
4 2 8
Όλες οι ιδιότητες των πράξεων που ισχύουν στους φυσικούς αριθμούς, ισχύουν και στα κλάσματα.
Δύο αριθμοί που έχουν γινόμενο ίσο με 1, λέγονται αντίστροφοι.

3 5 3 5
π.χ. το και το , διότι   1
5 3 5 3
1 1
το 2 και το , διότι 2   1
2 2
Διαίρεση κλασμάτων
Για να διαιρέσουμε δύο κλάσματα, αρκεί να πολλαπλασιάσουμε το διαιρετέο με τον αντίστροφο του
διαιρέτη.
3 6 3 7 21 7
π.χ. :    
4 7 4 6 24 8
3 3 1 3
:7   
4 4 7 28
Ένα κλάσμα του οποίου ένας τουλάχιστον όρος είναι κλάσμα, ονομάζεται σύνθετο κλάσμα. Για τη
μετατροπή ενός σύνθετου κλάσματος σε απλό, το γινόμενο των «έξω» όρων το βάζουμε ως αριθμητή
του νέου κλάσματος και το γινόμενο των «μέσα» όρων το βάζουμε ως παρονομαστή. Δηλαδή:
α
β αδ

γ βγ
δ
[34]
Ασκήσεις
1. Να μετατρέψετε σε κλάσματα τους παρακάτω μεικτούς αριθμούς:

2 5 4
α) 7 β) 13 γ) 15
3 8 5
2. Να μετατρέψετε σε μεικτούς τα παρακάτω κλάσματα:

21 43 39
α) β) γ)
5 8 4
3. Να βρείτε (αν υπάρχουν) τους αντίστροφους των παρακάτω αριθμών:

2 19 3 1
α) β) γ) δ) 5 ε) στ) 0
5 9 2 9
4. Να μετατρέψετε σε απλά τα παρακάτω σύνθετα κλάσματα:

2 4 2 5
α) 5 β) 3 γ) 7 δ) 6
3 6 7 6
10 18 49 7
5.
3 7
Ποιον αριθμό πρέπει να προσθέσουμε στο για να προκύψει ως αποτέλεσμα το ;
4 8
6.
1 5
Ποιον αριθμό πρέπει να προσθέσουμε στο για να προκύψει ως αποτέλεσμα το ;
6 3
7.
13
Ποιον αριθμό πρέπει να αφαιρέσουμε από το για να προκύψει ως αποτέλεσμα το 2;
5
8.
8 37
Από ποιον αριθμό πρέπει να αφαιρέσουμε το για να προκύψει ως αποτέλεσμα το ;
5 20
9.
6 8
Ποιον αριθμό θα πολλαπλασιάσουμε με το για να προκύψει ως αποτέλεσμα το ;
7 7
10. Ποιον αριθμό θα πολλαπλασιάσουμε με το

2 3
για να προκύψει ως αποτέλεσμα το ;
5 10
[35]
11. Μία βρύση γεμίζει σε 2 ώρες τα
3
μιας δεξαμενής, ενώ μια άλλη βρύση γεμίζει σε 3 ώρες τα
5
7
της ίδιας δεξαμενής. Αν λειτουργούν και οι δύο βρύσες ταυτόχρονα, ποιο μέρος της δεξαμε-
15
νής θα γεμίσουν σε 1 ώρα; Έχουν γεμίσει περισσότερο ή λιγότερο από το μισό της δεξαμενής;
12. Η Αθηνά αγόρασε ένα καινούργιο μυθιστόρημα και ξεκίνησε να το διαβάζει. Την πρώτη ημέρα
1 3
διάβασε το και τη δεύτερη ημέρα διάβασε τα του βιβλίου. Τι μέρος του βιβλίου της έμει-
6 10
νε να διαβάσει;
13. Ο Δημήτρης παρήγγειλε το μεσημέρι του Σαββάτου μία πίτσα. Με το που ήρθε η παραγγελία
1 1
έφαγε το της πίτσας. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας έφαγε το της πίτσας και το βράδυ το
2 3
μισό της ποσότητας που έφαγε το απόγευμα. Περίσσεψε πίτσα για να φάει την Κυριακή το πρωί;
14. Σε ένα γυμνάσιο φοιτούν 390 μαθητές. Οι μαθητές της Α΄ τάξης αποτελούν το
1
των μαθητών
3
2
του σχολείου, ενώ οι μαθητές της Β΄ τάξης αποτελούν τα των μαθητών του σχολείου. Πόσοι
5
μαθητές φοιτούν στη Γ΄ τάξη;

 2 3 1 1  3 1  1 1
α)     (3  4  3)  2  3 2 β)  :     3    2   3   
 3 5 3 9 2 2  4 2
2
2 3 4 2  4 1  24 2  2
γ)    :     2 2    δ)    2  :  2 3
3 5 3 6  18 9   10 5  5

1 2 1 1 1 
α)   :2    5  
3 5 10   15 30 
 1 3 1 1 2
β)  :    2   3 4 
 2 4 3 3 81
 
0
1   2018  1 1
γ) 3  5 2  15   : 3 2        :3
 10   2019  2 4
1 2 1 2 1
δ) 5 2       32    (2  4 2  6)
 2 5 5 6 2
[36]
1 1 5 1 1
α)    :      3  2  2 2   2 6 1   1 1 1 1 
β)    : 13      6    
 3 2  12  2 4   7 14   2 3  7 14 
  
2
1 1 1 5  1 5
γ)    3     :  3
2
δ) 15  3  2 2  2 2:    3 2
2 4 3 6   4 3

 
10 2 2
1 1 1 1 1 3 2
α)  :      :    1234 0 β)    3 2  1  2018 0  3  5  13 
2

6 3 2 7 2 5  
3
1 1 5 1 1 1 4
γ)    :   2018 0 δ) 7      : 2  2 3
6 4 6 2 3 7 3
 
3
1
 10  3  5 : 5 2  199 0
2
α)    2  3  2 2  10
2
2
15  3  1 1 1 
β)     3   10    
4 2 2  5 10 

2 2
1 3 2 1  3 1 1 1 5 
α)     :  7  3 2  10 β)   :     3     2 3 
5 5 3 5  4 3  3  2 10 
 
2 3
1  16  1 1  1 1 1
γ)  : 2 2        2  2 2 δ)   : 3  7  10 4   
4  3  3 12   3 3  10 

2
 1 1 1 1 3 1  3 1 6 1
α)    : 5  :  :2  β)  6   2     30     3 3
 12 3  24 2 2 12  5 10 15   3
1 7  1 1 1  22  13 1 1 3 1
γ)  :      2  5  75 : 5 δ)   3   : 2    
5 4  2 4 8 5 6 2 6 2 2

2 15 4
 9 14  1 2 1  2 1 1 1 1 1 2  1 1
α)     3     3 2    :2 β)    :     2      :  
2 4  2 3 27  3 3 6 2 4  6 12  4  2 
 
2 3
3 1  2  27 2 2 1 1 1 1 1
γ) 4  5   3        δ) 7 2  6  2 3       3  : 
4 2 3 8 5 5 2 4 3 6 2
[37]
2
1 1  1 1 1 3  3 4 1 1 
α)  :  2 3  : 5 2  4 2 :  2 β)     :    :  1
3 6  4  5 10 20  4 5  2 4 
 
2
 2 3 1  31 2 1 7  5 1  3 1 1 1
γ)     :  8 2  3  17  10  δ)   :         :
5 2 4 4 10  8   32 16  2  2 4  5

2 2
1 8 3 3 1 1 1  6 1 1 1
α) :        β)     5 2  8 :     32
2 5 4 4 2 2 4  10 5  3 5
 
3
 4  42 1  1 
γ)  3 2  11 :  3  5 2  : 10  2  5 δ) 2 : 6
 :    23
 5  3 2 2

 4 1 2 1 1 3 1 1 1 1 3 1
α)         : β)      : 5  
 3 6  3  5 8  80 2 3 4 6 4 6

 1  2 4  5
3
 1 3  11 1 1  3  1 2 
α)   : 5     :  26 β)    :  4      2      
 5   5   125 6 4 6  4 8 4 2 
 
 
3
4 2 1  1 1  1 1 3  1 3 1 1 
γ)         2  :  δ) 6 2  3  2 3 :  10 :        : 5
5  3 12   5 10  8 2 4  4 8   3 12 

9876
 1 1  1 2 
1 3 3 1
α)  :     2           2 2  23  4
8 4  4 
 
4 2 4 3  
 
2
 3 7   17  24 1 4
β)    :     2  7  34567 0    
4 2  2  17 3 5

206
 7 5 1 1 4 1 1
2
 3 1  1 
2
1 1 1
α)    : :   3   β)    : 5        :
 15 6 60 2   3  2 4  2 4   2    3 4  12
2
 8 2  6 2 
9 1 1 
γ)  :     2  3   5 2       
 5 
  
δ) 3  4 2  2 3  3  10 2 :  4

 32  2 4 
5  4 5    5   5
[38]
 1 3 1

α)  :    3 2  3  5  2 3  2 2   2 1 1  10 3 6
β)       2 3  :
 4 8 3  5 4 20  3 5 50
 
2 2
6  4 1 1  15  1 1   1 
γ)  : 2   3 0  2 3  6  2018 0 δ)   3   :       
9  2 4 8 9 3 3

3 2
1 2
5  3 3  1 2  1 1   1 1  42
   : 2 :    
α)   β)
1 1  3 3  6 6   3 4  21
2
5 6
1 5
2 2 0 2
2 2 4 1 3 1  2 1 3
γ)   δ)  :   :       2 4   
3 3 3  2 4 3  3  3 4
4 2

2 1
1
3  22  6  11 49 2  1 1 
α) β)     : 30  3 2    
1
1 1  7 110 5   10 100 
3 12
1 1 6 1
1  2 2
γ) 3: 4   1  1  :  3  30  δ) 5 10  2   1 
 
1 1  4 16   8 16  14 3 2
3
3 8 15

 18  4 1 
α)   2  :   : 9   3 4
5  5 3 
 1 1 1 1 3 5
β)  6   : 13       
 2 2  2 5 2 4
 
3
2  1 3 5
γ)    10 2  5 2  2     :
 
5  4 8  16

δ) 7  3  2 3  1926 0 :  5 1 1 5
   2 :
4 6 3  48
3
[39]
§ 3.1 ΔΕΚΑΔΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ
Δεκαδικό κλάσμα
Κάθε κλάσμα που έχει ως παρονομαστή το 10, το 100, το 1000 κλπ (δηλαδή μια δύναμη του 10),
ονομάζεται δεκαδικό κλάσμα.
3 51 32
π.χ. , ,
10 100 1000
Δεκαδικοί αριθμοί
Οι φυσικοί αριθμοί δεν αρκούν για να μετρήσουμε με ακρίβεια κάποια μεγέθη στην καθημερινότητά
μας. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιούμε ένα άλλο είδος αριθμών, τους δεκαδικούς αριθμούς.
Οι δεκαδικοί αριθμοί αποτελούνται από δύο μέρη: το ακέραιο και το δεκαδικό. Τα δύο αυτά μέρη
χωρίζονται με την υποδιαστολή.
π.χ.
1 2 ,3 4 5
ακέραιο μέρος υποδιαστολή δεκαδικό μέρος
Η θέση κάθε ψηφίου σε έναν δεκαδικό αριθμό, δηλώνει την αξία του.
Στο ακέραιο μέρος οι τάξεις των ψηφίων είναι οι μονάδες, οι δεκάδες, οι εκατοντάδες κλπ.
[40]
Στο δεκαδικό μέρος οι τάξεις των ψηφίων είναι τα δέκατα, τα εκατοστά, τα χιλιοστά, τα δεκάκις
χιλιοστά, τα εκατοντάκις χιλιοστά, τα εκατομμυριοστά κλπ.
π.χ.
1 2 ,3 4 5
δεκάδες μονάδες δέκατα εκατοστά χιλιοστά
Η στρογγυλοποίηση των δεκαδικών αριθμών ακολουθεί τους ίδιους κανόνες με τη στρογγυλοποίηση

των φυσικών αριθμών που ήδη γνωρίζουμε.
Ασκήσεις
1. Να τοποθετήσετε τους δεκαδικούς αριθμούς που αντιστοιχούν στις θέσεις που σημειώνονται
στον παρακάτω άξονα:
2. Γράψτε με τη μορφή δεκαδικών αριθμών τα κλάσματα:

5 51 23 25
α) β) γ) δ)
10 100 1000 10
5191 397651 244 123
ε) στ) ζ) η)
100 1000 1000000 100
3. Να γράψετε με μορφή δεκαδικών αριθμών τα κλάσματα:

8 31 42 535
α) β) γ) δ)
10 10 100 100
121 76285 6123511 10052
ε) στ) ζ) η)
1000 1000 10000 100000
[41]
4. Γράψτε με τη μορφή δεκαδικών αριθμών τα κλάσματα:
5 51 23 25
α) β) γ) δ)
2 25 8 15
19 39 24 12
ε) στ) ζ) η)
76 5 20 96
5. Να γράψετε με μορφή δεκαδικών αριθμών τα κλάσματα:

6 145 44 135
α) β) γ) δ)
5 2 8 20
48 7 302 14049
ε) στ) ζ) η)
15 56 12 14
6. Γράψτε με τη μορφή κλασμάτων τους δεκαδικούς αριθμούς

α) 0,96 β) 1,2 γ) 98,69 δ) 31,256
ε) 0,02 στ) 91,234 ζ) 123,9 η) 1,003
7. Να γράψετε με μορφή κλασμάτων τους δεκαδικούς αριθμούς:

α) 1,35 β) 2,5 γ) 4,321 δ) 0,004
ε) 7,013 στ) 4,05 ζ) 0,00501 η) 30,03
8. Να γίνουν οι διαιρέσεις:
α) 315,05 : 5 β) 399,25 : 25 γ) 9,081 : 9 δ) 15,30 : 3
ε) 245,225 : 0,05 στ) 1006,75 : 2,5 ζ) 29,772 : 0,9 η) 62,4 : 0,312
9. Να γίνουν οι διαιρέσεις:
α) 410,25:5 β) 14,125:25 γ) 5,031:9 δ) 7,62:3
ε) 425,5:0,05 στ) 1532,175:0,25 ζ) 430,02:0,9 η) 0,064:0,32
10. Να γίνουν οι διαιρέσεις με προσέγγιση εκατοστού:

α) 123 : 3 β) 1789 : 4 γ) 5:4 δ) 220 : 12
11. Να στρογγυλοποιήσετε στο ψηφίο των δεκάτων τους αριθμούς:

α) 1,234 β) 3,456 γ) 6,5099 δ) 32,987
12. Να στρογγυλοποιήσετε στο ψηφίο των εκατοστών τους αριθμούς:

α) 21,031 β) 3,296 γ) 7,001 δ) 109,997
[42]
§ 3.2 ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΕ ΔΕΚΑΔΙΚΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ
Πράξεις με δεκαδικούς
Η πρόσθεση, η αφαίρεση, ο πολλαπλασιασμός και η διαίρεση των δεκαδικών αριθμών, γίνονται όπως
ακριβώς και με τους φυσικούς αριθμούς.
Όταν πολλαπλασιάζουμε έναν δεκαδικό αριθμό με το 10, το 100, το 1000 κλπ, μετακινούμε την
υποδιαστολή του προς τα δεξιά τόσες θέσεις όσα είναι τα μηδενικά του 10, 100, 1000 κλπ.
π.χ. 15,012  10  150,12
2,35  100  235
1,05  1000  1050
Όταν πολλαπλασιάζουμε έναν δεκαδικό αριθμό με το 0,1, το 0,01, το 0,001 κλπ, μετακινούμε την
υποδιαστολή του προς τα αριστερά μία, δύο, τρεις κλπ θέσεις αντίστοιχα.
π.χ. 15,012  0,1  1,5012
2,35  0,01  0,0235
1025  0,001  1,025
Όταν διαιρούμε έναν δεκαδικό αριθμό με το 10, το 100, το 1000 κλπ, μετακινούμε την υποδιαστο-
λή του προς τα αριστερά τόσες θέσεις όσα είναι τα μηδενικά του 10, 100, 1000 κλπ.
π.χ. 15,012 :10  1,5012
2,35 :100  0,0235
1025:1000  1,025
Όταν διαιρούμε έναν δεκαδικό αριθμό με το 0,1, το 0,01, το 0,001 κλπ, μετακινούμε την υπο-
διαστολή του προς τα δεξιά μία, δύο, τρεις κλπ θέσεις αντίστοιχα.
π.χ. 15,012 : 0,1  150,12
2,35 : 0,01  235
1,05 : 0,001  1050
[43]
Ασκήσεις

α) 5,5 : 0,05   0,1  6 2  8 2 
2
: 10 3  4  0,25
β) 1,15  4  0,05  3  0,25  0,1  2 3  1,15 : 0,575
4
 
γ) 0,8 2 : 0,2 2 : 0,4  0,5  0,8  0,4 2  10
δ) 120 : 150  0,2  0,5 2  2 2
3
 
ε) 33 : (2  3 2 )  7  0,5 :10  0,5  3  1,5  4  0,125 
2
2. Να γίνουν οι πράξεις στις παρακάτω παραστάσεις:

α) (0,025:0,52)(0,15+0,2520,035)1:20
β) (1,35+0,153+20,1):100,0522
γ) (125:50+0,52):0,05+532+1,52:0,53
δ) 33:18+50,5+1,52,5+30,8222,5
α) 0,62:0,3240,52+15,5(0,75+1,5)
β) 3:0,3+5:2,5322
γ) 5,25:2,5+1,930,75+1,52432
δ) (0,421020,3) (15:60,52)
α)
1 1
10  2

 
  : 0,125   0,2 2  0,1  6 2  3 2  0,11  500 

β)
5
4
 
 0,8  3  0,5 2  2 2  0,75 : 7,5 
1
2
2019
15 13  3 
γ) 2,5 :  6,5 :    0,2  0,7 
6 2 2 
 
δ) 4,42 : 0,2  2 2  5 : 2  0,15  6 
1
20

3
1  1  2
α) 0,5   : 2  :     2,5   : 3  0,3
2  2  5
β) (1,2 : 4  0,7) 50  0,2 : 4  1,5 2  (2,05  4  2,5)
[44]
2
7 2 1 1 
γ) : 1,5     (2,25 : 2)   2    0,75 
3 3 5 4 
1 2 1 1
δ)     0,4   (0,2 : 0,04  0,4 2 : )
6 3 3 25

3 1 2
α) : 0,15  2 3 :  : 1,5  
10 2 3
1
β) 6 3  0,5  10 3  (0,05  0,02 : 0,4)  : 0,125
2
1 
 
 4 1 
γ)    :  4  2  0,5 : 8 0   1926  1,8  0,107  10 4
3 6  1 
 
2 
5 5 1 
δ)     0,25  2   0,5 2 : 0,5 : 2
6 6 2 

2 2
2 100  1 
α)   : (2 4  0,5)  1,25    : 2
 
3 45  3 
3  1
β) 8  7    1,75  2 3  0,5 2   (4 3  5  2,5) 
 4  15
§ 3.3 – 3.4 ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΜΟΡΦΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ
Τυποποιημένη μορφή
Ένας μεγάλος αριθμός μπορεί να γραφεί στη μορφή α  10 ν , δηλαδή ως γινόμενο ενός αριθμού α επί
μια δύναμη του 10. Η μορφή αυτή λέγεται τυποποιημένη μορφή. Ο αριθμός α είναι συνήθως δεκαδι-
κός αριθμός με ακέραιο ψηφίο μεγαλύτερο ή ίσο του 1 και μικρότερο του 10.
π.χ. 1500000000 1,5  109
23450000  2,345  107
[45]
Ασκήσεις
1. Να γράψετε τους παρακάτω αριθμούς στην τυποποιημένη μορφή:

α) 123000 β) 2500000000000 γ) 90500000000000000
2. Να γράψετε τη δεκαδική μορφή των παρακάτω αριθμών:

α) 2,8  1012 β) 8,15  109 γ) 6,905  10 21
§ 3.5 ΜΟΝΑΔΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ
Μονάδες μέτρησης μήκους
Η βασική μονάδα μέτρησης του μήκους είναι το μέτρο (m).

Οι πιο γνωστές υποδιαιρέσεις είναι το δεκατόμετρο ή δέκατο ή παλάμη (dm), το εκατοστόμετρο ή
εκατοστό ή πόντος (cm) και το χιλιοστόμετρο ή χιλιοστό (mm).
Πολλαπλάσιο του μέτρου είναι το χιλιόμετρο (km).
[46]
Μετατροπές μονάδων μέτρησης μήκους:
km
x1000 :1000
x10 :10
dm
x10 :10
cm
x10 :10
mm
Μονάδες μέτρησης εμβαδού
Η βασική μονάδα μέτρησης εμβαδού είναι το τετραγωνικό μέτρο (m2).

Οι πιο γνωστές υποδιαιρέσεις είναι το τετραγωνικό δεκατόμετρο ή τετραγωνικό δέκατο (dm2), το τε-
τραγωνικό εκατοστόμετρο ή τετραγωνικό εκατοστό (cm2) και το τετραγωνικό χιλιοστόμετρο ή τε-
τραγωνικό χιλιοστό (mm2).
Πολλαπλάσιο του τετραγωνικού μέτρου είναι το τετραγωνικό χιλιόμετρο (km2). Στην Ελλάδα ως πολ-
λαπλάσιο χρησιμοποιείται και το στρέμμα
Μετατροπές μονάδων μέτρησης εμβαδού:
[47]
km2
x10002 :10002
m2
x102 :102
dm2
x102 :102
cm2
x102 :102
mm2
Το 1 στρέμμα είναι 1000 m2
Μονάδες μέτρησης όγκου
Η βασική μονάδα μέτρησης όγκου είναι το κυβικό μέτρο (m3).

Οι πιο γνωστές υποδιαιρέσεις είναι το κυβικό δεκατόμετρο ή κυβικό δέκατο (dm3), το κυβικό εκατο-
στόμετρο ή κυβικό εκατοστό (cm3) και το κυβικό χιλιοστόμετρο ή κυβικό χιλιοστό (mm3).
Το κυβικό δέκατο (dm3) είναι το γνωστό σε όλους μας λίτρο (lt), ενώ το κυβικό εκατοστό είναι το
γνωστό χιλιοστόλιτρο (ml)
Μετατροπές μονάδων μέτρησης όγκου:
m3
x103 :103
dm3
x103 :103
cm3
x103 :103
mm3
[48]
Μονάδες μέτρησης χρόνου
Η βασική μονάδα μέτρησης χρόνου είναι το δευτερόλεπτο (sec).

Γνωστά πολλαπλάσια του δευτερολέπτου είναι το λεπτό (min), η ώρα (h), η ημέρα, ο μήνας, το έτος
κλπ.
Γνωρίζουμε ότι: 1 min = 60 sec
1 h = 60 min
Μονάδες μέτρησης μάζας
Η βασική μονάδα μέτρησης όγκου είναι το κιλό (kg).

Οι πιο γνωστές υποδιαιρέσεις είναι το γραμμάριο (gr) και το χιλιοστόγραμμο (mgr).
Πολλαπλάσιο του κιλού είναι ο τόνος (t).
Γνωρίζουμε ότι: 1t = 1000 kg

1 kg = 1000 gr
1 gr = 1000 mgr
Ασκήσεις
1. Να μετατρέψετε σε εκατοστά τα παρακάτω μήκη:

α) 53 m β) 502 dm γ) 6,025 km δ) 7,025 mm
2. Να μετατρέψετε σε χιλιοστά τα παρακάτω μήκη:

α) 12,47 m β) 0,305 dm γ) 70,07 km δ) 2055 cm
3. Να μετατρέψετε σε δέκατα τα παρακάτω μήκη:

α) 32,85 m β) 0,11 cm γ) 0,205 km δ) 1234 mm
[49]
4. Να μετατρέψετε σε μέτρα τα παρακάτω μήκη:
α) 42,24 dm β) 80,01 cm γ) 165,1 km δ) 350,14 mm
5. Να μετατρέψετε σε τετραγωνικά μέτρα τα παρακάτω εμβαδά:

α) 1002,45 dm2 β) 10501 cm2 γ) 3,12 στρ. δ) 1025951 mm2
6. Να μετατρέψετε σε τετραγωνικά δέκατα τα παρακάτω εμβαδά:

α) 2,345 m2 β) 501 cm2 γ) 0,582 στρ. δ) 595,1 mm2
7. Να μετατρέψετε σε τετραγωνικά εκατοστά τα παρακάτω εμβαδά:

α) 9,4705 dm2 β) 2,077 m2 γ) 2 στρ. δ) 389,2 mm2
8. Να μετατρέψετε σε τετραγωνικά χιλιοστά τα παρακάτω εμβαδά:

α) 3,101 dm2 β) 3 m2 γ) 0,012 στρ. δ) 3,18 cm2
9. Να μετατρέψετε σε κυβικά μέτρα τους παρακάτω όγκους:

α) 98765 dm3 β) 307,2 lt γ) 98080,1 cm3 δ) 11389,2 mm3
10. Να μετατρέψετε σε κυβικά δέκατα τους παρακάτω όγκους:

α) 5,5 m3 β) 12 ml γ) 75,1 cm3 δ) 257610 mm3
11. Να μετατρέψετε σε κυβικά εκατοστά τους παρακάτω όγκους:

α) 0,05 m3 β) 3,051 ml γ) 8,98 lt δ) 2,78 dm3
12. Να βρείτε την περίμετρο του παρακάτω σχήματος:
[50]
13. Να βρείτε την περίμετρο του παρακάτω σχήματος:
14. Η αυλή ενός σχολείου έχει σχήμα ορθογωνίου παραλληλογράμμου με διαστάσεις 6258 cm και
38 m. Να βρείτε το εμβαδόν της αυλής του σχολείου.
15. Μια αυλή σχήματος ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου έχει διαστάσεις 250 dm και 81 m. Θέλουμε
να στρώσουμε την αυλή με τετράγωνα πλακάκια πλευράς 45 cm. Πόσα πλακάκια θα χρειαστού-
με;
16. Σε ένα οικόπεδο σχήματος ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου, είναι χτισμένο ένα σπίτι που κατα-
λαμβάνει μια τετραγωνική περιοχή του οικοπέδου (όπως φαίνεται στο σχήμα). Να βρείτε το εμ-
βαδόν της αυλής του σπιτιού, χρησιμοποιώντας τις διαστάσεις που δίνονται στο σχήμα.
17. Πόσα δευτερόλεπτα έχει μία ημέρα;
18. Πόσα λεπτά έχει ένας μήνας;
[51]
19. Σε έναν κουβά χωρητικότητας 5 λίτρων, αδειάζουμε δοχεία με νερό που το καθένα έχει χωρη-
τικότητα 25000 mm3. Πόσα δοχεία πρέπει να αδειάσουμε ώστε να γεμίσει ο κουβάς;
20. Αγοράζουμε μια συσκευασία αναψυκτικού 2 lt. Αν τα ποτήρια που διαθέτουμε έχουν χωρητικό-
τητα 250 cm3, σε πόσα ποτήρια αναψυκτικού μπορούμε να μοιράσουμε το περιεχόμενο του
μπουκαλιού;
21. Μια δεξαμενή σχήματος ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου έχει μήκος 5,1 m, πλάτος 325 cm και
ύψος 25,1 dm. Να βρείτε τον όγκο της δεξαμενής.
[52]
§ 4.1 – 4.3 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ - ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Εξίσωση με έναν άγνωστο
Εξίσωση με έναν άγνωστο είναι μια ισότητα με αριθμούς και μία μεταβλητή.
π.χ. 5x  11  3
Λύση της εξίσωσης είναι ο αριθμός που όταν αντικατασταθεί στη θέση του αγνώστου, επαληθεύει την
ισότητα. Η διαδικασία που ακολουθούμε για να βρούμε τη λύση μιας εξίσωσης, ονομάζεται επίλυση
της εξίσωσης.
Πώς λύνουμε μια εξίσωση
Για να λύσουμε μια εξίσωση ακολουθούμε τα εξής βήματα:

 Εκτελούμε τις πράξεις που υπάρχουν στην εξίσωση, ακολουθώντας τη σειρά προτεραιότητας
των πράξεων. Στο βήμα αυτό εφαρμόζουμε (εάν είναι δυνατόν) και την επιμεριστική ιδιότητα.
 Χωρίζουμε γνωστούς από αγνώστους. Κάθε φορά που μετακινούμε έναν όρο της εξίσωσης στο
άλλο μέλος, προσέχουμε να του αλλάξουμε το πρόσημο.
 Κάνουμε αναγωγή ομοίων όρων.
 Διαιρούμε και τα δύο μέλη με το συντελεστή του αγνώστου.
[53]
π.χ. Να λυθεί η εξίσωση: 3x+5(2x4)x=23+32
Λύση
3x+5(2x4)x = 23+32
3x+5(2x4)x = 8+32 (υπολογίζουμε τις δυνάμεις)
3x+10x20x = 8+32 (κάνουμε την επιμεριστική ιδιότητα)
3x+10xx = 20+8+32 (χωρίζουμε γνωστούς από αγνώστους)
12x = 60 (αναγωγή ομοίων όρων)
12 x 60
 (διαιρούμε με το συντελεστή του αγνώστου)
12 12
x=5
Αδύνατη εξίσωση
Μια εξίσωση λέγεται αδύνατη, όταν κανένας αριθμός δεν την επαληθεύει. Η αδύνατη εξίσωση οδη-
γείται πάντοτε στη μορφή: 0x  α , με α  0 .
π.χ. η εξίσωση 0x  3 είναι αδύνατη
Αόριστη εξίσωση
Μια εξίσωση λέγεται αόριστη ή ταυτότητα, όταν όλοι οι αριθμοί την επαληθεύουν.
Η αόριστη εξίσωση οδηγείται πάντοτε στη μορφή: 0x  0 .
π.χ. η εξίσωση 0x  0 είναι αόριστη.
Ασκήσεις
1. Διατυπώστε με λόγια τις παρακάτω παραστάσεις:

α) x  x  x  x  x β) x 2  5x
γ) 3x  1 δ) 5  x
2. Διατυπώστε με λόγια τις παρακάτω εξισώσεις:

α) 4x  1  21 β) x  3  1
[54]
x
γ) 5  6x  11 δ) 34
4
3. Διατυπώστε με λόγια τις παρακάτω εξισώσεις:

α) 25  x  15 β) 3  2x  1
x 2x
γ) 6  3 δ) 35
2 3
4. Εξετάστε αν ο αριθμός 1 είναι λύση σε καθεμιά από τις παρακάτω εξισώσεις:

α) 3x  1  4 β) 3  2x  1
γ) 6x  5  10 δ) 7  4x  2

α) 25  3x  5 β) 4  8x  44
γ) 6x  2  32 δ) 9x  8  37

x 5x
α)  x 3 β) x 3
2 2
x3 4
γ)  x2 1 5 δ)  2  x2
4 x
7. Να λυθούν οι εξισώσεις:
α) x  2  5 β) x  5  7
γ) x  4  4 δ) x  6  10
α) x  2  3 β) x  5  10
γ) x  4  1 δ) x  6  2
α) 3x  2  11 β) 5x  2  7
γ) 10 x  10  40 δ) 8x  6  30

α) 6x  2  28 β) 2x  5  7
γ) 5x  4  11 δ) 9x  6  3
[55]
α) 2  x  1 β) 5  x  1
γ) 4  x  4 δ) 16  x  7

α) 12  3x  3 β) 15  4x  7
γ) 24  5x  4 δ) 106  4x  6

α) 20  8x  4 β) 51  2x  17
γ) 43  5x  3 δ) 16  16 x  0

α) 8  3x  10  x β) 5x  9  3x  13
γ) 6x  1  3x  16 δ) 7 x  8  2x  13

α) 3 x  2  2x  x  10 β) 5x  3 x  2  2 2x  1  12
γ) 4 3x  2  2  30  2x δ) 3 7 x  2   4  x  10

α) 5x  2 x  3  13 β) 6 x  2   2  x  5
γ) 4 3x  2   2x  4x  20 δ) 3x  3 2 x  5  x  31

x 4 3x 30
α)  β) 
5 10 2 4
4 x 16 7x
γ)  δ)  35
7 2 2

x2 4 3x  1 3
α)  β) 
3 5 3 2
x 5 1 7  3x
γ)  δ) 5
5 3 2
[56]
19. Να βρεθεί ο αριθμός που το τριπλάσιό του αυξημένο κατά 2 ισούται με 8.
20. Να βρεθεί ο αριθμός που το διπλάσιό του αυξημένο κατά 5 ισούται με 15.
21. Να βρεθεί ο αριθμός που όταν αφαιρεθεί από το 8 δίνει αποτέλεσμα 3.
22. Να βρεθεί ο αριθμός που όταν αφαιρεθεί από το 12 δίνει αποτέλεσμα 10.
23. Να βρεθεί ο αριθμός του οποίου το πενταπλάσιό όταν αφαιρεθεί από το 12 δίνει ως αποτέλεσμα
το 2.
24. Να βρεθεί ο αριθμός του οποίου το εξαπλάσιό όταν αφαιρεθεί από το 25 δίνει ως αποτέλεσμα
το 7.
25. Να βρεθεί ο αριθμός που το δεκαπλάσιό του ελαττωμένο κατά 6 δίνει αποτέλεσμα 4.
26. Να βρεθεί ο αριθμός που το τετραπλάσιό του ελαττωμένο κατά 12 δίνει αποτέλεσμα 8.
27. Να βρείτε τέσσερις διαδοχικούς φυσικούς αριθμούς με άθροισμα 26.
28. Να βρείτε τρεις διαδοχικούς άρτιους αριθμούς με άθροισμα 30.
29. Σε μία φάρμα ζούνε μαζί 20 κότες και κουνέλια. Αν τα κουνέλια και οι κότες έχουν συνολικά
60 πόδια, πόσα είναι τα κουνέλια και πόσες οι κότες που ζουν στη φάρμα;
30. Σε ένα παρκινγκ βρίσκονται σταθμευμένα 15 μηχανάκια και αυτοκίνητα. Αν όλα τα οχήματα
έχουν συνολικά 50 ρόδες, πόσα αυτοκίνητα και πόσες μηχανές βρίσκονται στο πάρκινγκ;
[57]
§ 5.1 – 5.2 ΠΟΣΟΣΤΑ – ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕ ΠΟΣΟΣΤΑ
Ποσοστά
α
Το σύμβολο α% ονομάζεται ποσοστό επί τοις εκατό ή απλούστερα ποσοστό και είναι ίσο με .
100
Κάθε κλάσμα μπορεί να γραφεί και ως ποσοστό
Ασκήσεις
1. Να γραφούν σαν κλάσματα τα ποσοστά:

α) 5%, β) 12%, γ) 50%, δ) 42,5%, ε) 32,75%, στ) 100%
2. Να γράψετε με μορφή ποσοστών %, τα παρακάτω κλάσματα:

1 2 18 25 15
α) , β) , γ) , δ) , ε)
2 5 75 200 1000
[58]
3. Να υπολογίσετε:
α) το 5% του 200, β) το 15% του 3500, γ) 60% του 360, δ) το 80% του 150
4. Να υπολογίσετε:
α) το 25% των 3200 €, β) το 45% των 120 κιλών, γ) το 32% των 2000 στρεμμάτων
5. Να υπολογιστεί:
α) το 16% του 3.250 β) το 7% του 13.640
γ) 16,5% του 3200 δ) το 3% του 1100
ε) το 19% του 58000 στ) το 17,2% του 2710000
6. Σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, το 5% των εισιτηρίων το δικαιούται η φιλοξενούμενη ομάδα. Αν

ένα γήπεδο έχει 30000 θέσεις, πόσα εισιτήρια θα πάρει η φιλοξενούμενη ομάδα;
7. Οι μαθητές ενός σχολείου ρωτήθηκαν για το είδος της μουσικής που ακούνε. Τα αποτελέσματα
καταγράφονται στον ακόλουθο πίνακα:
Είδος μουσικής Ποσοστό (%)
Λαϊκή και παραδοσιακή 10
Ποπ 25
Ροκ 32
Ραπ 12,5
Χιπ χοπ 10,5
Τζαζ 4
Κλασσική μουσική 6
Αν όλοι οι μαθητές του σχολείου που ρωτήθηκαν ήταν 600, ποιος είναι ο αριθμός των παιδιών
που ακούνε το κάθε είδος μουσικής;
8. Σε μια βιβλιοθήκη υπάρχουν 2500 βιβλία. Το 30% των βιβλίων είναι παιδικής λογοτεχνίας, το
25% των βιβλίων είναι μυθιστορήματα , το 10% ποιητικές συλλογές και τα υπόλοιπα βιβλία
είναι ξενόγλωσσα. Να βρείτε τον αριθμό των βιβλίων κάθε είδους.
[59]
9. Οι κάτοικοι μιας πόλης, κατά την απογραφή του 2001 ήταν 35000. Αν στην τελευταία απογραφή
που έγινε το 2011, παρουσιάστηκε αύξηση του πληθυσμού της πόλης κατά 22%, ποιος ήταν ο
πληθυσμός κατά την τελευταία απογραφή;
10. Ο Γιάννης αγόρασε ένα πουκάμισο αξίας 36 € και ο καταστηματάρχης του έκανε έκπτωση
12,5%. Πόσο αγόρασε τελικά το πουκάμισο ο Γιάννης;
11. Μία τηλεόραση κοστίζει 345 €. Αν στην τιμή αυτή, προστεθεί και 23% ΦΠΑ , πόσο θα
πουληθεί τελικά η τηλεόραση;
12. Ένα βιβλίο με συνταγές μαγειρικής, πουλιέται σε ένα βιβλιοπωλείο με τιμή 15 €. Λόγω της
αυξημένης ζήτησης του βιβλίου, ο βιβλιοπώλης αυξάνει την τιμή του συγκεκριμένου βιβλίου
κατά 20%. Πόσο θα κοστίζει το βιβλίο μετά την ανατίμησή του;
13. Ένα γυμνάσιο έχει 160 μαθητές. Το 40% αυτών είναι μαθητές της Α΄ τάξης. Το 37,5% των
υπολοίπων μαθητών, είναι μαθητές της Β΄ τάξης. Να υπολογίσετε πόσοι είναι οι μαθητές της Γ΄
τάξης.
14. Ένα μπουκάλι γάλα πουλιέται στο σούπερ μάρκετ 1,20€. Αν μια μέρα το σούπερ μάρκετ έχει το
συγκεκριμένο γάλα σε προσφορά, πουλώντας το με έκπτωση 30%, πόσο θα το αγοράσουμε;
15. Ένας επιπλοποιός για να κατασκευάσει ένα τραπεζάκι χρειάζεται να δαπανήσει 15€. Πόσο πρέ-
πει να το πουλήσει για να βγάλει κέρδος 20% ;
16. Ένα κατάστημα ηλεκτρικών συσκευών την περίοδο των εκπτώσεων, πουλάει όλες τις ψηφιακές
φωτογραφικές μηχανές 30% φθηνότερα. Μια φωτογραφική μηχανή αρχικής αξίας 140 €, πόσο
θα την αγοράσουμε από το συγκεκριμένο κατάστημα την περίοδο των εκπτώσεων;
17. Η εταιρεία διαχείρισης ηλεκτρικού ρεύματος, αποφάσισε να αυξήσει τους λογαριασμούς κατά
12%. Αν ένας καταναλωτής πλήρωνε για το ηλεκτρικό ρεύμα 150 €, πόσο θα πληρώνει μετά την
αύξηση;
18. Ένα μπλουζάκι πουλιέται 12€. Αν στην περίοδο των εκπτώσεων η τιμή του είναι 9€, να βρείτε
το ποσοστό της έκπτωσης.
19. Σε μια πόλη 80000 κατοίκων, οι 35000 είναι άνδρες. Να βρείτε το ποσοστό των γυναικών στην
πόλη.
[60]
20. Σε ένα σχολείο 420 μαθητών, οι 63 μαθητές είναι αριστούχοι. Να βρείτε το ποσοστό των
αριστούχων μαθητών του σχολείου
21. Σε ένα κατάστημα ρούχων, ένα παντελόνι πουλιέται 45 €. Αν κατά την περίοδο των εκπτώσεων
το ίδιο παντελόνι πουλιέται 36 €, ποιο είναι το ποσοστό της έκπτωσης;
22. Σε μια τάξη 32 παιδιών, τα 12 είναι κορίτσια. Να βρείτε το ποσοστό των αγοριών της τάξης.
23. Ένας επιπλοποιός πρέπει να δαπανήσει 250 €, για να αγοράσει τα υλικά που θα χρειαστεί για να
κατασκευάσει μια βιβλιοθήκη. Αν πουλήσει τη βιβλιοθήκη 300 €, ποιο είναι το ποσοστό του
κέρδους του;
24. Το γήπεδο της Τούμπας έχει χωρητικότητα 28700 θέσεων. Αν στον ποδοσφαιρικό αγώνα
ΠΑΟΚ-Ολυμπιακού, κόπηκαν 22960 εισιτήρια, να βρείτε το ποσοστό πληρότητας του γηπέδου
στο συγκεκριμένο παιχνίδι.
25. Στις εκλογές για την ανάδειξη του δεκαπενταμελούς συμβουλίου ενός γυμνασίου, ψήφισαν 300
μαθητές. Ο υποψήφιος που αναδείχθηκε πρώτος σε ψήφους, έλαβε 60 ψήφους, ο δεύτερος 42 και
ο τρίτος 33. Να βρείτε το ποσοστό των ψήφων που συγκέντρωσαν οι τρεις πρώτοι υποψήφιοι.
26. Σε μία τάξη 32 παιδιών, το 75% είναι κορίτσια. Αν το 25% των κοριτσιών είναι ξανθά, να
βρείτε:
α) πόσα είναι τα ξανθά κορίτσια στην τάξη;
β) ποιο είναι το ποσοστό των ξανθών κοριτσιών στην τάξη;
27. Αν ένα ψυγείο πουλιέται 550€ μαζί με το Φ.Π.Α. (23%), ποια είναι η τιμή του ψυγείου χωρίς το
Φ.Π.Α.;
28. Αγοράσαμε με έκπτωση 20% έναν εκτυπωτή και πληρώσαμε 65 €. Ποια ήταν η τιμή του εκτυ-
πωτή πριν τις εκπτώσεις;
29. Ένα φόρεμα κοστίζει την περίοδο των εκπτώσεων 42 €. Αν η έκπτωση ήταν 30%, να υπολογι-
στεί πόσο κόστιζε το φόρεμα πριν τις εκπτώσεις.
30. Η τιμή ενός κινητού τηλεφώνου αυξήθηκε κατά 25% και κοστίζει τώρα 155 €. Ποια ήταν η
αρχική τιμή του κινητού;
[61]
31. Μία τηλεόραση κοστίζει 492 € μαζί με το Φ.Π.Α. Αν ο Φ.Π.Α. είναι 23%, να βρεθεί η τιμή της
τηλεόρασης χωρίς το Φ.Π.Α.
32. Μια ηλεκτρική σκούπα κοστίζει 92 € μαζί με το Φ.Π.Α.. Αν ο Φ.Π.Α. είναι 15%, να βρείτε την
αρχική τιμή της ηλεκτρικής σκούπας (χωρίς το Φ.Π.Α.).
33. Ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής κοστίζει κατά την περίοδο των εκπτώσεων 420 €. Αν η έκπτω-
ση είναι 20%, να βρείτε ποια ήταν η αρχική αξία του υπολογιστή πριν την περίοδο των εκπτώσε-
ων.
34. Ο μισθός ενός υπαλλήλου μιας εταιρείας μειώθηκε κατά 30%. Αν ο συγκεκριμένος υπάλληλος
έχει σημερινό μισθό 945 €, πόσο ήταν ο μισθός του πριν τη μείωση;
35. Η τιμή ενός αυτοκινήτου μειώθηκε κατά 25% και κοστίζει πλέον 15000 €. Ποια ήταν η αρχική
τιμή του αυτοκινήτου;
36. Οι μαθητές ενός σχολείου αυξήθηκαν τη τρέχουσα σχολική χρονιά κατά 12,5%. Αν σήμερα οι
μαθητές του σχολείου είναι 540, πόσοι ήταν κατά την προηγούμενη σχολική χρονιά;
37. Ένα προϊόν την περίοδο των εκπτώσεων πωλείται με έκπτωση 15% και κοστίζει 510€. Ποια
είναι η αρχική του τιμή (πριν την περίοδο των εκπτώσεων);
38. Σε ένα γυμνάσιο οι μαθητές της Α΄ τάξης είναι το 30% των μαθητών του σχολείου. Οι μαθητές
της Β΄ τάξης είναι 72 και της Γ΄ τάξης είναι το 75% των μαθητών της Β΄. Να βρείτε πόσους
μαθητές έχει το σχολείο. Πόσους μαθητές έχει συνολικά το γυμνάσιο;
39. Η Α΄ τάξη ενός γυμνασίου έχει 136 αγόρια από τα οποία το 62,5% ασχολείται με τον αθλητι-
σμό. Το 40% των παιδιών που αθλούνται ασχολείται με το μπάσκετ και τα υπόλοιπα με το ποδό-
σφαιρο. Να βρείτε ποιο είναι το ποσοστό των παιδιών της τάξης που ασχολείται με το ποδόσφαι-
ρο.
40. Σε ένα σχολείο 250 μαθητών, το 60% ασχολείται με τη μουσική. Από τα παιδιά που
ασχολούνται με τη μουσική, το 80% παίζει κάποιο μουσικό όργανο ενώ τα υπόλοιπα είναι στη
χορωδία. Να βρείτε το ποσοστό των μαθητών του σχολείου που είναι στη χορωδία.
41. Ένα πλυντήριο πουλιέται 400€ σε ένα κατάστημα ηλεκτρικών συσκευών. Λόγω της αύξησης
του ΦΠΑ, η τιμή του πλυντηρίου αυξάνεται κατά 12,5%. Αν την περίοδο των εκπτώσεων το
κατάστημα πουλήσει το πλυντήριο με έκπτωση 10%, ποια θα είναι η τιμή του;
[62]
42. Σε ένα κατάστημα ηλεκτρικών συσκευών, το πρώτο σαββατοκύριακο κάθε μήνα, τα ψυγεία πω-
λούνται με έκπτωση 10%. Ένας πελάτης, αποφασίζει να αγοράσει το πρώτο σαββατοκύριακο του
Φεβρουαρίου, ένα ψυγείο που η αρχική του τιμή (πριν την περίοδο της προσφοράς) είναι 800€. Η
συμφωνία που κάνει ο πελάτης με το κατάστημα, είναι να δώσει προκαταβολή το 40% της αξίας
του ψυγείου και τα υπόλοιπα χρήματα να τα πληρώσει σε 9 μηνιαίες άτοκες δώσεις. Ποιο είναι
το ποσό της κάθε δόσης;
43. Η τιμή μιας τηλεόρασης χωρίς το ΦΠΑ είναι 1500€. Ο ΦΠΑ είναι 20%. Ένας πελάτης αποφα-
σίζει να αγοράσει την τηλεόραση δίνοντας κάποια προκαταβολή και το υπόλοιπο ποσό σε 9
μηνιαίες άτοκες δόσεις. Αν το ποσό της δόσης είναι 160€, να βρείτε τι ποσοστό της τελικής αξίας
της τηλεόρασης ήταν η προκαταβολή που δόθηκε.
44. Ένα αυτοκίνητο κάθε 3 χρόνια μετά την αγορά του, χάνει το 25% της αγοραστικής του αξίας.
Αν ένα αυτοκίνητο κοστίζει σήμερα 16000€, ποια θα είναι η αγοραστική του αξία μετά από 6
χρόνια;
45. Ένα φόρεμα πουλιέται σε ένα κατάστημα με έκπτωση 20%. Επειδή όμως κανένας δεν το αγό-
ραζε, ο καταστηματάρχης αποφάσισε να κάνει νέα έκπτωση 10% . Ποιο είναι το συνολικό ποσο-
στό της έκπτωσης σε σχέση με την αρχική τιμή του φορέματος;
46. Ένας μανάβης αγόρασε 2500 κιλά κρεμμύδια και πλήρωσε 500€. Τα 1500 κιλά τα πούλησε με
κέρδος 35% και τα υπόλοιπα με ζημία 10%. Να βρεθεί αν κέρδισε ή ζημίωσε και πόσο.
47. Η τιμή ενός προϊόντος την 1/10/2018 ήταν 500 €. Στις 15/10/2018 έγινε αύξηση της τιμής του
κατά 25%. Στις 20/10/2018 η τιμή του μειώνεται κατά 25%. Η τιμή του προϊόντος επανήλθε στην
αρχική της τιμή;
48. Ένα ταξιδιωτικό γραφείο προκειμένου να προσελκύσει τον κόσμο, προσφέρει για τον επόμενο
μήνα όλα τα ταξίδια του με έκπτωση 50% και ειδικά στους νέους κάτω των 25 ετών κάνει μια
επιπλέον έκπτωση 15%. Ένας πελάτης ηλικίας 24 ετών αγόρασε την περίοδο της προσφοράς ένα
ταξιδιωτικό πακέτο και πλήρωσε 425€. Πόσο θα αγόραζε το ίδιο ταξιδιωτικό πακέτο ο πατέρας
του δύο μήνες αργότερα;
49. Ένας επιχειρηματίας καταθέτει στην τράπεζα 120000€ με επιτόκιο 10%. Πόσα χρήματα θα έχει
στο λογαριασμό του έπειτα από 2 χρόνια; (Στο τέλος κάθε χρόνου γίνεται κεφαλαιοποίηση των
τόκων)
50. Ένας έμπορος καταθέτει στην τράπεζα 15000 € με επιτόκιο 3% για κάθε χρόνο. Πόσο θα είναι
ο τόκος ύστερα από δύο χρόνια; (κάθε χρόνο γίνεται κεφαλαιοποίηση των τόκων)
[63]
51. Ένας έμπορος θέλει να καταθέσει 15000€ στην τράπεζα για 2 χρόνια. Ρώτησε σε δύο τράπεζες,
ποιο είναι το επιτόκιο που του προσφέρουν. Η τράπεζα Α του προσέφερε επιτόκιο 12% για τον
πρώτο χρόνο και 8% για τον δεύτερο χρόνο. Η τράπεζα Β του προσέφερε σταθερό επιτόκιο 10%
και για τα δύο χρόνια. Σε ποια τράπεζα τον συμφέρει να καταθέσει τα χρήματά του;
52. Ένας έμπορος θέλει να καταθέσει στην τράπεζα 200000 € για 2 χρόνια. Η τράπεζα Α του προ-
σφέρει επιτόκιο 5% για τον πρώτο χρόνο και 3% για το δεύτερο χρόνο. Η τράπεζα Β του δίνει
σταθερό επιτόκιο 4% και για τα δύο χρόνια. Σε ποια τράπεζα συμφέρει τον έμπορο να καταθέσει
τα χρήματά του, αν γνωρίζετε ότι στο τέλος κάθε χρόνου οι τόκοι κεφαλοποιούνται;
53. Ένας επιχειρηματίας θέλει να καταθέσει στην τράπεζα 250000 € για δύο χρόνια. Επιδιώκοντας
να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του από την αποταμίευση των χρημάτων, ζητάει προσφορές από δύο
τράπεζες.
 Η «ΑΒΓ Bank» του πρόσφερε επιτόκιο 5% για τον πρώτο χρόνο και 10% για το δεύτερο χρόνο.
 Η «ΔΕΖ Bank» του πρόσφερε επιτόκιο 7,5% σταθερό και για τα δύο χρόνια.
Αν γνωρίζουμε ότι στο τέλος κάθε χρόνου γίνεται κεφαλαιοποίηση των τόκων, σε ποια τράπεζα
συμφέρει τον επιχειρηματία να καταθέσει τα χρήματά του;
[64]
§ 7.1 – 7.2 ΡΗΤΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ – ΑΠΟΛΥΤΗ ΤΙΜΗ
Θετικοί και αρνητικοί αριθμοί
Όλοι οι αριθμοί με τους οποίους ασχοληθήκαμε μέχρι σήμερα, ήταν θετικοί. Στην καθημερινότητά
μας όμως υπάρχουν πολλές έννοιες που μπορούν να περιγραφούν μόνο με τη χρήση αρνητικών
αριθμών.
π.χ. όταν το χειμώνα έχει πολύ κρύο λέμε ότι η θερμοκρασία είναι 4 βαθμούς Κελσίου κάτω από το
μηδέν. Διαφορετικά μπορούμε να γράψουμε ότι η θερμοκρασία είναι 40C.
Τα σύμβολα + και  λέγονται πρόσημα. Μπροστά από κάθε θετικό αριθμό βάζουμε το πρόσημο +
(ή δε βάζουμε κανένα πρόσημο) ενώ μπροστά από κάθε αρνητικό αριθμό βάζουμε πάντοτε το
πρόσημο . Το 0 δεν είναι ούτε θετικός ούτε αρνητικός αριθμός.
9
π.χ. +5, 3,  , 0
4
Ομόσημοι και ετερόσημοι αριθμοί
Οι αριθμοί που έχουν το ίδιο πρόσημο λέγονται ομόσημοι αριθμοί, ενώ αυτοί που έχουν διαφορετικά
πρόσημα λέγονται ετερόσημοι αριθμοί.
π.χ. ομόσημοι είναι οι αριθμοί +5, +2, +0,78
ετερόσημοι είναι οι αριθμοί 3, 7
[65]
Ακέραιοι αριθμοί
Οι φυσικοί αριθμοί μαζί με τους αντίστοιχους αρνητικούς τους, αποτελούν τους ακέραιους αριθμούς.
Δηλ. οι ακέραιοι αριθμοί είναι: …,3, 2, 1, 0, 1, 2, 3, …
Ρητοί αριθμοί
Όλοι οι φυσικοί αριθμοί, τα κλάσματα, οι δεκαδικοί, μαζί με τους αντίστοιχους αρνητικούς αριθμούς
αποτελούν τους ρητούς αριθμούς,
Απόλυτη τιμή
Η απόλυτη τιμή ενός αριθμού εκφράζει την απόστασή του από το 0. Η απόλυτη τιμή του αριθμού α
συμβολίζεται | α |
12 12 2 2
π.χ. | 2| 2 , | 5 |  5 ,  ,   , | 0| 0
7 7 5 5
Δυο ετερόσημοι αριθμοί που έχουν την ίδια απόλυτη τιμή, ονομάζονται αντίθετοι.
2 2
π.χ. 3 και 3, και 
5 5
Διαπιστώνουμε ότι:
 Η απόλυτη τιμή ενός θετικού αριθμού, είναι ο ίδιος ο αριθμός.
 Η απόλυτη τιμή ενός αρνητικού αριθμού, είναι ο αντίθετός του.
 Η απόλυτη τιμή του μηδέν είναι το μηδέν.
[66]
Ασκήσεις
1. Να γράψετε δύο ομόσημους και δύο ετερόσημους αριθμούς
2.
1 1
Να τοποθετήσετε στον ίδιο άξονα τους αριθμούς: 1, 2, 0, , 0,5 και  .
3 4
3.
7
Να βρείτε την απόλυτη τιμή των αριθμών: 3, 5, 8,  , 0, 3,14 και 1,2.
3
4. Να βρείτε τους αριθμούς των οποίων οι απόλυτες τιμές είναι ίσες με 3.
5. Να τοποθετήσετε σε αύξουσα σειρά τους αριθμούς:

3 5 7
, 1, 2,  , 1,5, 1,25,
2 4 3
6. Να τοποθετήσετε σε αύξουσα σειρά τους αριθμούς:

1 5 1
2,5, ,  , 0,5, , 1, 1
4 3 2
7. Να τοποθετήσετε σε φθίνουσα σειρά τους αριθμούς:

2 8 1
3, 2, 3, 0,5,  , , 
3 3 4
8. Να τοποθετήσετε σε φθίνουσα σειρά τους αριθμούς:

12 8 4
 , 2,  ,  , 1, 1,5
11 5 3
9. Αν το x είναι ένας ακέραιος αριθμός, να βρείτε για ποιες τιμές του x ισχύουν οι σχέσεις:
α)  5  x  2 β)  3  x  2
4 5
γ)  x δ)  1,9  x  2,1
3 2
10. Αν το x είναι ένας ακέραιος αριθμός, να βρείτε για ποιες τιμές του x ισχύουν οι σχέσεις:
α)  8  x  4 β)  3  x  2
γ)  2  x  5 δ)  4  x  2
[67]
§ 7.3 – 7.4 ΠΡΟΣΘΕΣΗ - ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΡΗΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ
Πρόσθεση ομόσημων αριθμών
Για να προσθέσουμε δύο ομόσημους αριθμούς, προσθέτουμε τις απόλυτες τιμές τους και στο
άθροισμα βάζουμε το κοινό τους πρόσημο.
π.χ.  7  3  10
 2  5  7
Πρόσθεση ετερόσημων αριθμών
Για να προσθέσουμε δύο ετερόσημους αριθμούς, αφαιρούμε από τη μεγαλύτερη τη μικρότερη

απόλυτη τιμή και στη διαφορά βάζουμε το πρόσημο του αριθμού με τη μεγαλύτερη απόλυτη τιμή.
π.χ.  7  3  4
 5  2  3
Αφαίρεση ρητών αριθμών
Για να αφαιρέσουμε από τον αριθμό α τον αριθμό β, ουσιαστικά προσθέτουμε στον α τον αντίθετο
του β. Δηλαδή: α  β  α  (β)
Επομένως στους ρητούς αριθμούς, η αφαίρεση μετατρέπεται σε πρόσθεση και έτσι είναι πάντοτε
δυνατή.
Απαλοιφή παρενθέσεων
 Αν μια παρένθεση έχει μπροστά της το + (ή δεν έχει πρόσημο), μπορούμε να την απαλείψουμε
μαζί με το + (αν υπάρχει) και να γράψουμε τους όρους που περιέχει με τα πρόσημά τους.
 Αν μια παρένθεση έχει μπροστά της το , μπορούμε να την απαλείψουμε μαζί με το  και να
γράψουμε τους όρους που περιέχει με τα αντίθετα πρόσημά τους.
[68]
Σειρά προτεραιότητας πράξεων
 Πράξεις μέσα στις παρενθέσεις

 Δυνάμεις
 Πολλαπλασιασμοί και διαιρέσεις
 Απαλοιφή παρενθέσεων
 Προσθέσεις και αφαιρέσεις
Ασκήσεις
1. Να προσδιορίσετε τις απόλυτες τιμές των παρακάτω αριθμών:

α) | 2 5 | β) | 13  11 |
γ) | 2  2 | δ) | 2 3  10  2 |
α) 1,2   8,2   3  10 β)   2    3   7    2 
 1  1  1  7  1
γ)                 δ)   3   0,5       1
 4  2  8  8  2
α)   3  4  5     1   2  6      2  3  6 
β)  4  2  7  6  8  3  2  3    4  3  2  23   10  2 
  
γ)  6  2  13  4 2  1  2  3  10    2018  30  211 2019
δ) 4  3  3 
2 2
 2  5  2  55   2 3  5 2  1000 0
1 2 2 1 4  1 1 
α)     : 5  β) 1    1     2
3 5 3 5  5   2 10 
[69]
12  1 3 2  1 2 1 1 1 1
γ) : 2       1  δ) :      : 2 1
7  14 7 3   7 5 2 3 2 6

α) 0,15 : 3  0,5  0,55   10 2   0,25  0,5 2  0,5 : 2  1  10 : 40  
β)   3  5  2   3
3 2

 10 : 10 3  0,45  2  0,2
γ) 0,5 : 2  0,75    0,25  1  0,5 2

δ) 2,2 : 2  0,1  3 2  10  2000 0
85

1 5  1 1  11 
α)  : 0,5         0,5  
4 8  4 3  24 
β)  1 : 0,2  10    10  5   0,01  0,32  0,12
1 3 1 3  17 1 
α)          2   
6 4  2 4  8 4
 
2019
1 1 1   1
β) 2        2019  2  1008  1  2 2016    1  
 4 3 12   3
 
3 2
1 1 1 1  7
γ)   :    2  3 2  20  3      1  
   
2 4  3 2   6
δ)
1  1 5

:      3 2  33  2 2  5  1
6  3 12 
  
8. Να γίνουν οι πράξεις
1 1 

α) 8     1  6 2  2  5  5  2 3  10 
4 2 
2 1   1 1 5
β)    1      : 6
 3 2   12 2  2
2
 1 11   5 
γ) 6   3      
 2 4  2
3
1 1 1 1 1  1
δ) :         1    2006 0
9 3 6 3 2  3
[70]
 3 3

α)    1  0,75   0,5    2 2  3 : 2 
 4 2
β)  2  3  4  10  : (3  4  5  6  3)  (1)
2

 1 1  1 1   5
α)        1  1  
 4 3  2 4   3
 1 1  3
β)   0,25      0,25  0,5  
 2 4  2
3
 1 1 1 4 1  1 1 7
γ)   3   :   :        
 4 2 3 3  3  3 12  12
2
6 2 1 3 1  1 1
δ)  :  7,5          
5 5 2 2 4  16 2 

2 2
5 1 1  1 2 1
α) :6           
6 6  3  2 3 6
1 1   1 1
β) 7        5  2,25  3,5     5555 0
 2 14   4 2
1 1 1 1 1 
γ)         0,3 2  0,9 2 
 2 3 5 6 30 

  
α)  10 3  10 2  0,9  10 4  3 2  10 
2  1 1
      0,25
 4 2
 1 1 11  1 1  3
β)       :    2  3,5    201 0
2 3 6  2 8  2
2 2
1 1 1 1  2  1
γ) :       0,5   3       1  
8 2 4 2  3  3

α) (5239)(32 24)+(32352)(23)
β) 4+3(23+12) +2(2024)+(2)(238+5)
γ) (27+358)+(2+7+32216)(211)
δ) (2+413+18)(2+7)+(232165)(1222)
[71]
α) 1,12102 (100+20)+(2,13) 99,1
β) (3,21,50,3+155,5)(1,28+0,8)(3,2+7,355,15)
γ) (10+2014020)+23(3,44,2)+20,1
 3 2 5  1 1 1   1 12   7 
δ)      2              
 4 3 3  4 2 8   4 16   8 

9876
 1 2 11   9 4 
α)         3,5      1  0,6 
 3 5 15   2 5 
7 1 1  5 1  2 1 
β)             
3  3 12   6 3   3 12 
2
 1 3  3 1 1
γ)      0,5   2 3       
 2 4  2 4 2
1234 2
 1  1 1 1 1
δ) 2014     1,2     23  8       3 
 5  8 4 2 8

1 1 
 
 3 5 
α)     1,3  3 2  2  3  6  2  3      1
 5 10   4 4 
1 1  2 5  5
β)  6  2        2  12      
 9 3  9 3  3
 2  1 1 
γ)    1  2  3  4  5  0,1       1  0,5  0,25  9   (1  2)
 20   2 4 
[72]
§ 7.5 – 7.6 ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ - ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΡΗΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ
Πολλαπλασιασμός ρητών αριθμών
 Για να πολλαπλασιάσουμε δύο ομόσημους αριθμούς, πολλαπλασιάζουμε τις απόλυτες τιμές τους
και στο γινόμενο βάζουμε το πρόσημο +.
 Για να πολλαπλασιάσουμε δύο ετερόσημους αριθμούς, πολλαπλασιάζουμε τις απόλυτες τιμές
τους και στο γινόμενο βάζουμε το πρόσημο .
Δηλαδή: (+)  (+) = (+)

(+)  () = ()
()  (+) = ()
()  () = (+)
Γινόμενο πολλών παραγόντων
Για να πολλαπλασιάσουμε πολλούς παράγοντες που κανένας δεν είναι μηδέν, πολλαπλασιάζουμε
τις απόλυτες τιμές τους και στη συνέχεια βάζουμε:
 το πρόσημο + αν το πλήθος των αρνητικών παραγόντων είναι άρτιο (ζυγό)
 το πρόσημο  αν το πλήθος των αρνητικών παραγόντων είναι περιττό (μονό)
Αν έστω και ένας από τους παράγοντες του γινομένου είναι μηδέν, τότε και το γινόμενο είναι ίσο
με μηδέν.
Διαίρεση ρητών αριθμών
 Για να διαιρέσουμε δύο ομόσημους αριθμούς, διαιρούμε τις απόλυτες τιμές τους και στο πηλίκο
βάζουμε το πρόσημο +.
 Για να διαιρέσουμε δύο ετερόσημους αριθμούς, διαιρούμε τις απόλυτες τιμές τους και στο πηλίκο
βάζουμε το πρόσημο .
Δηλαδή: (+) : (+) = (+) () : (+) = ()

(+) : () = () () : () = (+)
[73]
Ασκήσεις
α) (52210)  (3 23) + (3226) : (23)
β) 53(2)  (23+22)  (24)2 + 2  (2025)  (2)  (238+5)
γ)  (24 + 9:3)  (104 + 325)  3  (21)
δ) (2)  4  (1)  (3)  (210) + (22165) : (1722)
α) (1,52102) : (5)2  (2)3  (3) (5)
β)  (3,21,6) : (0,31,3)  (1,2552(5)) : (3,2(2)  (0,3)2)
γ)  (1020190) : (2) + (2)3 (3,4+2(1,2)) + 20,5
5  3  1  1 1 2
α)         :         (3)  (2)
3  10   4   2   2 3 
2
 1 1 3 1 1
β)    :        2    1
11
 2 3 2 2 2
15
5  1 1 1 1  1 
:       3     3       20
2
γ)
4  4 8 4 2  4 
2
1 2   1 1  5  5 1 1
δ)    2                1  
2 3   3 2  6  3 3 6
2
1  1  1 5  1 12   4  1  1
α)              2,4          
4  2  3 12  5 10   5  2  2
1  1 1   7
     0,5      : (2)   2
3
β)
2  4 16   4
 
2019
 5 11    11  
γ)     3   4   1  3   2   0,1  2     
2
 6 12    20  
3
 3  1  1
δ)   1,3   : (1) 4   1  ( 2)      3  ( 5) 
1
 10    
 10   3 25  2
[74]
 
2 3
 1  1  1
α)    :     2  2  3  3  (3)  2 4   3    2 2
 2  2  4
1 1 5
β) 6  6       3 2  3 2  (3) 3  (6) 2  1  
2 3 6
2
 3 1  5   1 2  3 1
γ)     :         :    
 5 5  16   2 7   7  2
  2 1  1 
δ) 2  2  5  2 4 :  2  7      :   
3
 3 4   24 
  1 
2 2
1 3 1  3
 10 : (3) 3      ( 2)    :   
10
α)
6 2  10   10 
 
β) (7)   2  14  2 2  5   1  3 4 :  2 3  5  1  
γ) 
3
2
  
:  0,75   0,45   10 2  (3) 2 : ( 0,5)  29  ( 6) 3 : 7  10 0   
 
2 5 2
 1  1 3 
δ)    :     2 3  10  3 2 :   0,8 
 4  2 5 
α)
1
2

 ( 2) 2  ( 1)   2  3  2 2  3 :  3  : ( 12 )
1
3

3  1 4 
β)  2 :    2  2 3   0,5 2  (5) 2  3  (5)  : 0,5  0,75 
1
 
 4  2
1  9 
 
2 3
 3  1 1
γ)      :       2  3  3   3
2
3 2  2  4 2
 1 1 
δ) 5 :  5  :  5  3 :   :  3   7   2 
2 2
5  2 4 
 
2
 1 1  1 
  1  3   2  2   5   :      3
2014
α)    : 0,25   5 0
2013
 2 2  6 
2
 2  1 2 1 
 
3
2 1 1 1 
β)  :     3      2 :     3     1  4 2 
 7  7  3 9  2   3 
[75]
 14  
3
1 1
:  2    7    2014    2013    2012   :     2 
2 2 2 4
α)
4 4
5  3  1  1 1 2
β)         :         (3)  (2)
3  10   4   2   2 3 
γ) 
1
 
  1 

  3 2    2  2   3   3 3   :  2  3  5 0 
9   3 

 1 2  1 2  1
α)   2       3   1  2    5       3    2  
2 1
 4 2  5  2
 
3
 1    1 1   1
β)     :      2 2       0,5 2  0,25   5
 3    2 3   2
2
  1 1   1 22 
γ)   6      :  7     

  3 2   7 7 
 
2
2 1  1  1
δ) 0,25  7 : 4  2 3 :  1  2014 0  :   3 
2  2  2
§ 7.7 ΔΕΚΑΔΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΡΗΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ
Περιοδικοί ρητοί αριθμοί
7
Αν πάρουμε το ρητό αριθμό και θελήσουμε να βρούμε τη δεκαδική του μορφή, παρατηρούμε ότι
3
7
ισχύει:  2,333333 ...
3
Το πλήθος των επαναλαμβανόμενων δεκαδικών ψηφίων ονομάζεται περίοδος και ο αριθμός λέγεται
7
περιοδικός. Στην περίπτωση αυτή γράφουμε:  2, 3
3
Κάθε περιοδικός δεκαδικός αριθμός μπορεί να έχει τη μορφή ρητού αριθμού.
[76]
Ασκήσεις
1. Να βρείτε τη δεκαδική μορφή των ρητών:

5 10
α) β)
3 7
7 2
γ) δ)
6 11
2. Να γράψετε σε κλασματική μορφή τους αριθμούς:

α) 0,06 β) 5, 3
γ) 1, 01 δ) 2, 543
§ 7.8 – 7.9 ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΡΗΤΩΝ ΜΕ ΕΚΘΕΤΗ ΑΚΕΡΑΙΟ
Ορισμός δύναμης

Το γινόμενο α 
αα 
 α με ν φυσικό αριθμό μεγαλύτερο του 1 (ν>1), ονομάζεται δύναμη με

ν παράγοντες
βάση το α και εκθέτη το ν και συμβολίζεται αν.
 Η δύναμη αν λέγεται και νιοστή δύναμη του α.

 Ισχύουν οι σχέσεις:
α0=1
α1=α
1
 Αν ν<0 τότε α  ν  .
αν
[77]
Παρατηρήσεις: α) Δύναμη με βάση θετικό αριθμό είναι πάντα θετικός αριθμός.
β) Δύναμη με βάση αρνητικό αριθμό και εκθέτη άρτιο είναι θετικός αριθμός.
γ) Δύναμη με βάση αρνητικό αριθμό και εκθέτη περιττό είναι αρνητικός
αριθμός.
Ιδιότητες δυνάμεων
 Για να πολλαπλασιάσουμε δυνάμεις με την ίδια βάση, αφήνουμε την ίδια βάση και βάζουμε για
εκθέτη το άθροισμα των εκθετών.
α μ  α ν  α μν
 Για να διαιρέσουμε δυνάμεις με την ίδια βάση, αφήνουμε την ίδια βάση και βάζουμε για εκθέτη
τη διαφορά του εκθέτη του διαιρέτη από τον εκθέτη του διαιρετέου.
α μ : α ν  α μν
 Για να υψώσουμε ένα γινόμενο σε έναν εκθέτη, υψώνουμε κάθε παράγοντα του γινομένου στον
εκθέτη αυτό.
α  β ν  α ν  β ν
 Για να υψώσουμε ένα πηλίκο σε έναν εκθέτη, υψώνουμε κάθε όρο του πηλίκου στον εκθέτη αυτό.
ν
α αν
   ν
β β
 Για να υψώσουμε μία δύναμη σε έναν εκθέτη, υψώνουμε τη βάση της δύναμης στο γινόμενο των
εκθετών.
α 
μ ν
 α μν
 Για να υψώσουμε μία δύναμη σε έναν αρνητικό εκθέτη, αντιστρέφουμε τη βάση της δύναμης και
την υψώνουμε στον αντίθετο αριθμό του εκθέτη.
ν ν
α β
   
β α
[78]
Ασκήσεις
α)  2 6 β)  2 6
γ)  2 3 δ)  23
2.  32  3   23   3   3 2 : 3   1   12018  10305 0 

2019
Να υπολογιστεί η παράσταση:
2 1 3
1  1  1
3. Να υπολογιστεί η παράσταση:        
 3  9  2
8
  2  2   1 1  2
 5 

α)      2 :  2 3  5 2     
  2 4
 
1  1 1  3 2
 2
β)         1   2014    1  :  33
8  2 2    3
 
α) (1)2 + (1)3  1  (1) + (1)5 + 19  (1)4 : (1)11
 
3 2
1  1
β)   :     3 2   1   2   3 2  2 3   4  2 2  3 :  2 
2 3 2
  
2 4 
 
γ)  2 4 :  2  2   3   1 :  2   2  3  1 : 2  2 0
2 2
2 2
 1  1   1  1  1 1 1
δ)   3     :     :          2    2
2 23
 6  12   12  6  5 3 4 12
 1  1 3    1 2 1 
 :     2 :  2   3   5         2    1
3 10
α)
4  2    5 
5
  
 
1 1 1
β)  7  :  7   7 0  2   3  3   2   4 :  7      :
2 3 2
3 2 6
[79]
 22
2014
 3  1 
α)    2      :  2  3   2019 0
 5  5  5
2 4
 1  1 1  1  1 1 
β)  :       2   2  7   :       12 
3
 6  4 12   3  9  12 
2 3 2 2
1 1 4  1 1 1  1 1
γ)        2          : 3  2 3  : 
4 2  2 4 7  2 4
2
 
2 2
 1 1  3
:     3 4   3
1 2
δ) 3 2 :    
 9  2  2 
2 1
α)
1  1 
:    3  0,5 
4  2
3

  1 :  0,5 2  3   2 
2
   12 
  
3 25
3 1 1 4 
β)     :  2   2 6 :      3 :  7 
3
8 2 4 7 
3
γ)
6
 1
  2 4  23  3  4 2 :     1 3  
      10   7   5
2
5 2  5 4  
4
4  1 
δ)   6   0,2   2  3  10 1   2014   3158     0,25   1000 0
5  4 
 13  1  1 
α)      2  :  2  0,2  0,1  4  2 :  2   0,5 3 : 2  2
4
 10  2  
 
2019
 1 
 :  3
2

β)    2  0,4    22  1
3
 2   1
3
 5  
2
  1  2  1 
1
 
5
 1
γ)    :  23      :     8   10 2 :  0,5  20 
  4   2    2
  
δ) 0,72   8 1 : 3 2   10 
2

1 3
10
5

(3)12 412 (5) 5 (4)16 9 20 (16 ) 5
α)   β)  
96 2 
2 11
2  25 2 (2) 31  340  219
[80]
10 2014   2
2014
5 2019  2 4038
α) β)
20 2018 20 2014

2020 25  2020 26 6 2014  2 2014
α) β)
2020 50 3 2013  4 2013
α)
58 4 150 2  38 
 
3
β)
 
4128  3 218  5 218  2 2
64
29 4 75 2 19 3  
15 218  2 3
42
4
[81]
§ 1.1 ΣΗΜΕΙΟ - ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΟ ΤΜΗΜΑ - ΕΥΘΕΙΑ
Η μελέτη της Γεωμετρίας ξεκινά από έννοιες οι οποίες προκύπτουν άμεσα από την εμπειρία μας, όπως
οι έννοιες σημείο, ευθεία και επίπεδο τις οποίες δεχόμαστε ως πρωταρχικές χωρίς περαιτέρω
διευκρινίσεις.
Σημείο
Το σημείο στον χώρο είναι μια οντότητα που έχει θέση, αλλά δεν έχει διαστάσεις (μήκος, πλάτος ή
ύψος). Για να αντιληφθούμε την εικόνα ενός σημείου αρκεί να δούμε το σημάδι που αφήνει στο
τετράδιό μας η μύτη ενός καλοξυμένου μολυβιού.
Κάθε σημείο συμβολίζεται με τη χρήση ενός κεφαλαίου ελληνικού γράμματος.
Ευθεία
Ευθεία είναι μία γραμμή, απείρου μήκους και μηδενικού πάχους, χωρίς αρχή και τέλος και απολύτως
ίσια. Η ευθεία όπως προαναφέρθηκε είναι μια πρωταρχική έννοια.
Η ευθεία μπορεί να συμβολιστεί με ένα μικρό γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου ή με την ονομασία
δύο σημείων της.
π.χ.
[82]
Η ευθεία ΑΒ:
Η ευθεία ε:
 Από ένα σημείο διέρχονται άπειρες ευθείες

 Από δύο σημεία διέρχεται μόνο μία ευθεία.
Ευθύγραμμο τμήμα
Το ευθύγραμμο τμήμα (ή τμήμα) είναι ένα μέρος μιας ευθείας.

π.χ.
Το ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ:
Το ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ, αποτελείται από τα σημεία Α, Β καθώς και όλα τα σημεία της ευθείας που
βρίσκονται μεταξύ τους. Τα σημεία Α και Β λέγονται άκρα του ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ.
Από πόσα σημεία αποτελείται ένα ευθύγραμμο τμήμα;
[83]
Ημιευθεία
Αν προεκτείνουμε ένα ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ προς το ένα του άκρο (π.χ. προς το Β), τότε το νέο
σχήμα που προκύπτει ονομάζεται ημιευθεία. Η ημιευθεία έχει αρχή αλλά δεν έχει τέλος.
π.χ.
H ημιευθεία του προηγούμενου σχήματος ονομάζεται ΑΒ ή Αx. Πρέπει να δώσουμε μεγάλη προσοχή
στην ονομασία της ημιευθείας, διότι πρώτο μπαίνει πάντοτε το όνομα της αρχής.
Δύο ημιευθείες που έχουν κοινή αρχή, βρίσκονται στην ίδια ευθεία και δεν έχουν κανένα άλλο κοινό
σημείο ονομάζονται αντικείμενες ημιευθείες.
Να βρείτε τις αντικείμενες ημιευθείες στο παρακάτω σχήμα:
Επίπεδο
Το επίπεδο είναι μια επιφάνεια στην οποία εφαρμόζεται παντού η ευθεία γραμμή. Η επιφάνεια του
πίνακα ή η επιφάνεια ενός λείου δαπέδου μας δίνουν την εικόνα ενός επιπέδου.
π.χ.
[84]
 Ένα επίπεδο επεκτείνεται απεριόριστα.
 Από τρία μη συνευθειακά σημεία διέρχεται ένα μοναδικό επίπεδο, ενώ από ένα
ή δύο σημεία διέρχονται άπειρα επίπεδα.
 Κάθε επίπεδο χωρίζει το χώρο σε δύο μέρη, ώστε, αν θέλουμε να περάσουμε
από το ένα μέρος του χώρου στο άλλο, πρέπει να διαπεράσουμε το επίπεδο.
Κάθε ευθεία ενός επιπέδου το χωρίζει σε δύο ημιεπίπεδα.
Ασκήσεις
1. Στο παρακάτω σχήμα δίνονται τα σημεία Α, Β, Γ και Δ. Να σχεδιάσετε όλα τα ευθύγραμμα τμή-
ματα που μπορούν να δημιουργηθούν και να τα ονομάσετε.
2. Θεωρούμε πέντε μη συνευθειακά σημεία Α, Β, Γ, Δ, Ε. Πόσες ευθείες μπορείτε να σχεδιάσετε;
3. Να σχεδιάσετε δύο αντικείμενες ημιευθείες.
4. Να σχεδιάσετε δύο ημιευθείες που έχουν κοινή αρχή αλλά δεν είναι αντικείμενες.
5. Θεωρούμε τα συνευθειακά σημεία Α, Β, Γ, Δ και Ε. Να βρείτε και να ονομάσετε όλα τα ευθύ-

γραμμα τμήματα που σχηματίζονται.
6. Θεωρούμε τα συνευθειακά σημεία Α, Β και Γ. Να βρείτε και να ονομάσετε όλες τις ημιευθείες
που σχηματίζονται. Ποιες από αυτές είναι αντικείμενες;
[85]
§ 1.2 ΓΩΝΙΑ - ΓΡΑΜΜΗ - ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΧΗΜΑΤΑ
Γωνία
Γωνία ονομάζεται η περιοχή του επιπέδου που περικλείεται από δύο ημιευθείες με κοινή αρχή.
Η γωνία είναι όπως φαίνεται στο προηγούμενο σχήμα, η χρωματισμένη περιοχή του επιπέδου.
Στο συγκεκριμένο βέβαια σχήμα, μπορούμε να βρούμε και μία δεύτερη γωνία, που είναι μεγαλύτερη.
Η μικρή γωνία που σχηματίζεται ανάμεσα σε δύο ημιευθείες με κοινή αρχή λέγεται κυρτή γωνία, ενώ
η μεγάλη λέγεται μη κυρτή γωνία.
[86]
Η κοινή αρχή των δύο ημιευθειών, δηλ. στο σχήμα το σημείο Ο, λέγεται κορυφή της γωνίας. Οι ημι-
 
ευθείες Ox και Oy λέγονται πλευρές της γωνίας. Τις γωνίες τις συμβολίζουμε x O y ή y O x φροντί-

ζοντας πάντοτε στη μέση να είναι η κορυφή της γωνίας ή με ένα μικρό γράμμα π.χ. ω
Να σχεδιάσετε ένα τρίγωνο ΑΒΓ, να βρείτε τις γωνίες του και να τις ονομάσετε.
Να σχεδιάσετε ένα τετράπλευρο ΑΒΓΔ, να βρείτε τις γωνίες του και να τις ονομάσετε.
[87]
Τεθλασμένη γραμμή
Τεθλασμένη γραμμή ονομάζεται μια γραμμή που προκύπτει από διαδοχικά ευθύγραμμα τμήματα που
δεν είναι συνευθειακά (δηλ. που δε βρίσκονται στην ίδια ευθεία).
π.χ.
Μια τεθλασμένη γραμμή της οποίας τα άκρα συμπίπτουν, ονομάζεται πολύγωνο.

π.χ.
Μία τεθλασμένη γραμμή ή ένα πολύγωνο θα λέγεται κυρτό αν η ευθεία πάνω στην οποία βρίσκεται
κάθε ευθύγραμμο τμήμα, αφήνει όλο το υπόλοιπο σχήμα στο ίδιο ημιεπίπεδο. Με άλλα λόγια, μπο-
ρούμε να πούμε πως ένα πολύγωνο είναι κυρτό, όταν κάθε γωνία του είναι κυρτή. Διαφορετικά το
σχήμα θα λέγεται μη κυρτό.
[88]
Κυρτό πολύγωνο Μη κυρτό πολύγωνο
Ασκήσεις
1. Να ονομάσετε με τρία γράμματα τις γωνίες στα παρακάτω σχήματα:
[89]
2. Να σχεδιάσετε ένα τρίγωνο ΑΒΓ. Να βρείτε:
α) τη γωνία που περιέχεται από τις πλευρές ΑΒ και ΒΓ
β) τις προσκείμενες γωνίες στην πλευρά ΒΓ
γ) τη γωνία που είναι απέναντι από την πλευρά ΑΒ.
3. Να σχεδιάσετε ένα τετράπλευρο ΑΒΓΔ. Να βρείτε:

α) τη γωνία που περιέχεται από τις πλευρές ΑΒ και ΑΔ
β) τις προσκείμενες γωνίες στην πλευρά ΓΔ
4. Να σχεδιάσετε ένα κυρτό και ένα μη κυρτό τετράπλευρο.
5. Να σχεδιάσετε μια γωνία και να τοποθετήσετε στο σχήμα ένα σημείο Α στο εσωτερικό της
κυρτής γωνίας και ένα σημείο Β στο εσωτερικό της μη κυρτής γωνίας.
[90]
§ 1.3 ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ
Μέτρηση ευθυγράμμων τμημάτων
Για να μετρήσουμε τα ευθύγραμμα τμήματα και να μπορέσουμε να τα συγκρίνουμε μεταξύ τους, χρη-
σιμοποιούμε ως μονάδα μέτρησης το μέτρο. Το μέτρο, τις υποδιαιρέσεις του και τα πολλαπλάσιά του
τα έχουμε ήδη αναφέρει στην παράγραφο 3.5 της Άλγεβρας.
Απόσταση σημείων  Μέσο τμήματος
Η απόσταση δύο σημείων Α και Β, είναι το μήκος του ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ.
Μέσο του τμήματος ΑΒ, ονομάζεται το σημείο Μ του τμήματος που ισαπέχει από τα άκρα του.
Στο προηγούμενο σχήμα, το σημείο Μ είναι μέσο του ΑΒ, διότι ΑΜ  ΜΒ
Να σχεδιάσετε με τη βοήθεια χάρακα ένα ευθύγραμμο τμήμα μήκους 8 cm και στη συνέχεια να
βρείτε το μέσο του.
[91]
Να εξετάσετε με τη χρήση διαβήτη, αν τα παρακάτω τμήματα είναι ίσα.
Να συγκρίνετε με τη χρήση διαβήτη τα παρακάτω τμήματα και να βρείτε ποιο είναι μεγαλύτερο.
[92]
Να σχεδιάσετε τρία σημεία Α, Β και Γ, τα οποία ισαπέχουν από το σημείο Ο.
Ο
§ 1.4 ΠΡΟΣΘΕΣΗ - ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ
Πρόσθεση ευθυγράμμων τμημάτων
Για να προσθέσουμε ευθύγραμμα τμήματα, τα τοποθετούμε διαδοχικά πάνω σε μία ευθεία γραμμή.
Το τμήμα που έχει ως άκρα την αρχή του πρώτου τμήματος και το τέλος του τελευταίου, είναι το
άθροισμα τους.
ΑΒ  ΒΓ  ΑΓ
[93]
Το μήκος μιας τεθλασμένης γραμμής, είναι το άθροισμα των μηκών των ευθυγράμμων τμημάτων
που την αποτελούν.
π.χ.
Το μήκος της τεθλασμένης γραμμής του σχήματος είναι: 3,75  4,22  2,48  4,01  14,46
Παρατηρούμε όμως ότι το μήκος του τμήματος ΑΕ είναι μικρότερο από το μήκος της τεθλασμένης
γραμμής που έχει τα ίδια άκρα. Η παρατήρηση αυτή γενικεύεται σε όλες τις τεθλασμένες γραμμές.
Δηλαδή:
Το μήκος κάθε τεθλασμένης γραμμής, είναι μεγαλύτερο από το μήκος του τμήματος που έχει τα ίδια
άκρα με την τεθλασμένη γραμμή.
Σε κάθε πολύγωνο, το άθροισμα του μήκους των πλευρών του λέγεται περίμετρος.
Αφαίρεση ευθυγράμμων τμημάτων
Για να αφαιρέσουμε δύο ευθύγραμμα τμήματα, τα τοποθετούμε με κοινή αρχή στην ίδια ημιευ-
θεία. Το τμήμα που σχηματίζεται από τα μη κοινά άκρα των δύο τμημάτων, είναι η διαφορά τους.
ΑΓ  ΑΒ  ΒΓ
[94]
Ασκήσεις
1. Χρησιμοποιώντας χάρακα, να βρείτε τα μήκη των παρακάτω τεθλασμένων γραμμών:
2. Ένα ισόπλευρο τρίγωνο έχει περίμετρο 18 cm. Να βρείτε το μήκος της κάθε πλευράς του.
3. Ένα τρίγωνο ΑΒΓ έχει περίμετρο 20 cm. Αν η πλευρά ΑΒ είναι 8 cm και η ΒΓ είναι διπλάσια της
ΑΓ, να δείξετε ότι το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισοσκελές.
4. Δίνεται πεντάγωνο ΑΒΓΔΕ με ΑΒ  5,6 cm, ΒΓ  60 mm, ΓΔ  1,2 dm, ΔΕ  10,7 cm και
ΕΑ  0,02 m. Να βρείτε την περίμετρο του ΑΒΓΔΕ.
5. Να βρείτε το μήκος της τεθλασμένης γραμμής ΑΒΓΔΕ, αν γνωρίζετε ότι ΑΒ  35 cm,

ΒΓ  210 mm, ΓΔ  120 mm και ΔΕ  3 dm
6. Σε μια ευθεία παίρνουμε διαδοχικά τα σημεία Α, Β, Γ, Δ και Ε έτσι ώστε να ισχύει ΑΒ  15 cm,
ΑΓ  25 cm και ΒΔ  35 cm. Να βρείτε τα μήκη των τμημάτων ΒΓ και ΓΔ.
[95]
7. Σε μια ευθεία παίρνουμε διαδοχικά τα σημεία Α, Β, Γ, Δ και E έτσι ώστε να ισχύει ότι το ΒΓ εί-
ναι κατά 5 cm μεγαλύτερο του ΑΒ, το ΓΕ είναι 1 cm μικρότερο του AB, το Δ είναι το μέσο του
ΓΕ και ΑE  1,9 dm. Να βρείτε το μήκος του ΒΔ.
8. Σε μία ευθεία ε παίρνουμε διαδοχικά τα σημεία Α, Β, Γ, Δ και Ε έτσι ώστε να ισχύει ΑΒ  3 dm,
ΒΓ  ΓΔ  2ΑΒ και ΔΕ  ΑΒ  ΒΓ . Να βρείτε το μήκος του τμήματος ΑΕ.
9. Σε μια ευθεία παίρνουμε τα διαδοχικά σημεία Α, Β και Γ, με ΑΓ  10 cm. Αν Μ είναι το μέσο

του ΑΒ και Ν το μέσο του ΒΓ, να βρείτε το μήκος του τμήματος ΜΝ.
10. Σε μια ευθεία παίρνουμε τα διαδοχικά σημεία Α, Β, Γ και Δ έτσι ώστε ΑΒ  ΓΔ  1 cm. Να
απόδείξετε ότι ΑΓ  ΒΔ .
§ 1.5 ΜΕΤΡΗΣΗ ΓΩΝΙΩΝ
Πώς μετράμε το άνοιγμα της γωνίας
Η μέτρηση των γωνιών γίνεται με το

γεωμετρικό όργανο που λέγεται μοιρογνωμόνιο.
Ο αριθμός που προκύπτει από τη μέτρηση της
γωνιάς λέγεται μέτρο της γωνίας. Η πιο
διαδεδομένη μονάδα μέτρηση των γωνιών είναι
η μοίρα (συμβολίζεται 1ο), ενώ μια άλλη
μονάδα μέτρησης είναι το ακτίνιο με το οποίο
θα ασχοληθούμε σε επόμενες τάξεις.
Κάθε γωνία έχει μοναδικό μέτρο το οποίο εξαρτάται από το άνοιγμα των πλευρών της.
Δύο ή περισσότερες γωνίες που έχουν το ίδιο μέτρο λέγονται ίσες γωνίες.
[96]
Η ημιευθεία που έχει ως αρχή την κορυφή της γωνίας και τη χωρίζει σε δύο ίσες γωνίες, λέγεται
διχοτόμος της γωνίας.
Να σχεδιάσετε τη διχοτόμο της παρακάτω γωνίας χρησιμοποιώντας μόνο το διαβήτη και το χάρακά
σας.
Σε κάθε ισοσκελές τρίγωνο, οι προσκείμενες στη βάση γωνίες είναι ίσες.
[97]
Ασκήσεις
1. Να σχεδιάσετε μια γωνία:

α) 400 β) 900
γ) 1200 δ) 1800
2. Με χρήση του μοιρογνωμονίου να βρείτε τα μέτρα των παρακάτω γωνιών:
3. Με χρήση του μοιρογνωμονίου να βρείτε το μέτρο της παρακάτω γωνίας:
4. Να σχεδιάσετε γωνία:
α) 550 β) 800
γ) 1000 δ) 1600
ε) 2000 στ) 3600
[98]
 
5. Στο παρακάτω σχήμα, γνωρίζουμε ότι x O x '  100 0 , y O y'  50 0 . Αν οι ημιευθείες Οδ και Οδ΄
  
είναι οι διχοτόμοι των γωνιών x O y και x ' O y' αντίστοιχα, να βρείτε το μέτρο της γωνίας δ Ο δ 
§ 1.6 ΕΙΔΗ ΓΩΝΙΩΝ
Ορθή γωνία
Μια γωνία της οποίας το μέτρο είναι 900,

ονομάζεται ορθή γωνία. Οι πλευρές της ορθής
γωνίας είναι κάθετες ημιευθείες.
Δυο ευθείες που τέμνονται σχηματιζουν ορθές
γωνίες, λέγονται κάθετες ευθείες. Αν οι ευθείες ε1
και ε2 είναι κάθετες, τότε γράφουμε: ε1ε2 .
[99]
Να σχεδιάσετε δύο κάθετες ευθείες
Οξεία γωνία
Μια γωνία της οποίας το μέτρο είναι μικρότερο

από 900, ονομάζεται οξεία γωνία.
Αμβλεία γωνία
Μια γωνία της οποίας το μέτρο είναι

μεγαλύτερο από 900, ονομάζεται αμβλεία γωνία.
Χαρακτηριστικές γωνίες
Η γωνία που έχει μέτρο 1800 λέγεται ευθεία γωνία. Η γωνία με μέτρο 00 λέγεται μηδενική γωνία,
ενώ η γωνία με μέτρο 3600 λέγεται πλήρης γωνία.
[100]
Να σχεδιάσετε μία ευθεία γωνία
Να σχεδιάσετε μία πλήρη γωνία
Να σχεδιάσετε μία μηδενική γωνία
[101]
Να σχεδιάσετε μία κυρτή και μία μη κυρτή γωνία
Μια κυρτή γωνία έχει μέτρο μικρότερο των 1800, ενώ μια μη κυρτή γωνία έχει
μέτρο μεγαλύτερο των 1800
[102]
§ 1.7 ΕΦΕΞΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΟΧΙΚΕΣ ΓΩΝΙΕΣ
Εφεξής γωνίες
Δύο γωνίες λέγονται εφεξής όταν έχουν κοινή κορυφή, μία κοινή πλευρά και κανένα άλλο κοινό
στοιχείο.
Διαδοχικές ονομάζονται περισσότερες από δύο γωνίες που βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και
καθεμιά από αυτές είναι εφεξής με την προηγούμενη ή την επόμενή της.
[103]
Να βρείτε στα παρακάτω σχήματα ποιες γωνίες είναι εφεξής.
[104]
Να σχεδιάσετε τέσσερις διαδοχικές γωνίες.
Να σχεδιάσετε τρεις γωνίες με κοινή κορυφή η οποίες δεν είναι διαδοχικές.
[105]
Ασκήσεις
1. Να σχεδιάσετε τέσσερις διαδοχικές γωνίες που να έχουν άθροισμα μια ευθεία γωνία.
2. Στο παρακάτω σχήμα να σημειώσετε τις διαδοχικές καθώς και τις εφεξής γωνίες.
3. Στο παρακάτω σχήμα να σημειώσετε τις εφεξής γωνίες. Υπάρχουν διαδοχικές γωνίες;
[106]
§ 1.8 ΠΑΡΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ – ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΓΩΝΙΕΣ
Παραπληρωματικές γωνίες
Δύο γωνίες λέγονται παραπληρωματικές όταν έχουν άθροισμα 1800. Η κάθε μία από αυτές
λέγεται παραπληρωματική της άλλης.
Συμπληρωματικές γωνίες
Δύο γωνίες λέγονται συμπληρωματικές όταν έχουν άθροισμα 900. Η κάθε μία από αυτές λέγεται
συμπληρωματική της άλλης.
[107]
Κατακορυφήν γωνίες
Δύο γωνίες λέγονται κατακορυφήν όταν έχουν κοινή κορυφή και οι πλευρές τους είναι αντικείμε-
νες ημιευθείες.
Οι κατακορυφήν γωνίες είναι πάντοτε ίσες.
Να αποδείξετε ότι οι κατακορυφήν γωνίες είναι μεταξύ τους ίσες.
[108]
Ασκήσεις
1. Δίνεται μια γωνία 800. Να σχεδιάσετε την παραπληρωματική της γωνία.
2. Δίνεται μια γωνία 350. Να σχεδιάσετε τη συμπληρωματική της γωνία.
3. Δίνεται μια γωνία 500. Να σχεδιάσετε την παραπληρωματική της και τη συμπληρωματική της
γωνία στο ίδιο σχήμα.
4. Δίνεται μια γωνία 750. Να βρείτε την παραπληρωματική της γωνία.
5. Δίνεται μια γωνία 600. Να βρείτε τη συμπληρωματική της γωνία.
6. Δίνεται μια γωνία 650. Να βρείτε την παραπληρωματική και τη συμπληρωματική της γωνία.
7. Να προσδιορίσετε τη γωνία που είναι διπλάσια από την συμπληρωματική της.
8. Να προσδιορίσετε τη γωνία που η παραπληρωματική της είναι τριπλάσια από αυτήν.
9. Ποια γωνία ισούται με την παραπληρωματική της;
10. Ποιο είναι το μέτρο της γωνίας που ισούται με τη συμπληρωματική της;

11. Να προσδιορίσετε τη γωνία ω αν γνωρίζετε ότι η παραπληρωματική της είναι τετραπλάσια της
συμπληρωματικής της.
12. Στα παρακάτω σχήματα να σημειώσετε τα ζεύγη των κατακορυφήν γωνιών (αν υπάρχουν).
[109]
13. Να υπολογίσετε τις γωνίες του παρακάτω σχήματος:
14. Να υπολογίσετε τις γωνίες του παρακάτω σχήματος:
15. Να υπολογίσετε όλες τις γωνίες που σχηματίζονται στο παρακάτω σχήμα
[110]
§ 1.9 ΘΕΣΕΙΣ ΕΥΘΕΙΩΝ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Παράλληλες ευθείες
Δύο ευθείες του ίδιου επιπέδου λέγονται παράλληλες όταν δεν έχουν κανένα κοινό σημείο, όσο
και αν προεκταθούν.
Όταν οι ευθείες ε1 και ε2 είναι παράλληλες τότε γράφουμε: ε1 // ε2.
Δυο ευθείες του επιπέδου που είναι κάθετες στην ίδια ευθεία, είναι μεταξύ τους
παράλληλες
[111]
Δυο ευθύγραμμα τμήματα λέγονται παράλληλα όταν βρίσκονται σε παράλληλες
ευθείες
Από ένα σημείο εκτός ευθείας, πόσες παράλληλες στην ευθεία μπορούμε να φέρουμε;
Τεμνόμενες ευθείες
Δύο ευθείες του ίδιου επιπέδου λέγονται τεμνόμενες όταν έχουν ένα κοινό σημείο. Το κοινό
σημείο των τεμνόμενων ευθειών ονομάζεται σημείο τομής.
Γενικά, δύο ευθείες του επιπέδου είναι πάντοτε ή παράλληλες ή τεμνόμενες.
[112]
Ασκήσεις
1. Να χαράξετε τρεις ευθείες παράλληλες μεταξύ τους.
2. Να χαράξετε τρεις ευθείες που να τέμνονται στο ίδιο σημείο.
3. Να χαράξετε τρεις ευθείες που ανά δύο δεν είναι παράλληλες.
4. Να χαράξετε δύο παράλληλες ευθείες που τέμνονται από μία τρίτη ευθεία. Να βρείτε στο σχήμα
σας ζεύγη ίσων γωνιών και να δικαιολογήσετε για ποιο λόγο είναι ίσες.
§ 1.10 ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΣΗΜΕΙΟΥ ΑΠΟ ΕΥΘΕΙΑ
Απόσταση σημείου από ευθεία
Απόσταση ενός σημείου από μια ευθεία ονομάζεται το μήκος του κάθετου τμήματος από το
σημείο προς την ευθεία.
[113]
Απόσταση δύο παραλλήλων ευθειών
Απόσταση δύο παραλλήλων ευθειών λέγεται το μήκος οποιουδήποτε ευθύγραμμου τμήματος που
είναι κάθετο στις δυο παράλληλες ευθείες και έχει τα άκρα του σε αυτές.
Ασκήσεις
1. Να σχεδιάσετε δύο παράλληλες ευθείες που απέχουν μεταξύ τους απόσταση 4 cm.
2. Να σχεδιάσετε τρεις παράλληλες ευθείες που να ισαπέχουν μεταξύ τους.
3. Να σχεδιάσετε ένα ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ και το μέσο του Μ. Από τα σημεία Α, Μ και Β να φέ-
ρετε τρεις ευθείες παράλληλες μεταξύ τους. Στη συνέχεια να εξετάσετε αν η ευθεία που διέρχεται
από το Μ ισαπέχει από τις άλλες δύο ευθείες.
4. Δίνεται μια ευθεία ε. Τα σημεία του επιπέδου που απέχουν από την ευθεία ε απόσταση 2 cm, βρί-
σκονται όλα στην ίδια ευθεία ή όχι; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
5. Δίνονται δύο ευθείες παράλληλες μεταξύ τους. Να σχεδιάσετε τη μεσοπαράλληλη των ευθειών
αυτών. (Μεσοπαράλληλος δύο ευθειών είναι η ευθεία που είναι παράλληλη στις ευθείες και ισα-
πέχει από αυτές)
[114]
§ 1.11 ΚΥΚΛΟΣ
Κύκλος
Κύκλος ονομάζεται το επίπεδο σχήμα του οποίου όλα τα σημεία απέχουν από ένα σταθερό
σημείο Ο την ίδια απόσταση.
Το σημείο Ο λέγεται κέντρο του κύκλου. Η απόσταση οποιουδήποτε σημείο του κύκλου από το κέ-
ντρο του, ονομάζεται ακτίνα του κύκλου και συνήθως συμβολίζεται ρ. Ένας κύκλος με κέντρο Ο και
ακτίνα ρ συμβολίζεται (Ο, ρ).
Το ευθύγραμμο τμήμα που ενώνει δύο σημεία του κύκλου λέγεται χορδή του κύκλου.
[115]
Ειδικά η χορδή που διέρχεται από το κέντρο του κύκλου, λέγεται διάμετρος και ισούται με το δι-
πλάσιο της ακτίνας.
Τόξο ονομάζεται οποιοδήποτε μέρος του κύκλου περιέχεται ανάμεσα σε δύο σημεία του κύκλου.
Πόσες ακτίνες μπορούμε να φέρουμε σε έναν κύκλο; Τι σχέση έχουν μεταξύ τους;
Ποια είναι η μεγαλύτερη χορδή που μπορούμε να φέρουμε σε έναν κύκλο;
[116]
Κυκλικός δίσκος
Κυκλικός δίσκος με κέντρο Ο και ακτίνα ρ ονομάζεται ο κύκλος (Ο, ρ) μαζί με όλα τα σημεία του
επιπέδου που περικλείει.
Όλα τα σημεία του κυκλικού δίσκου απέχουν από το κέντρο απόσταση μικρότερη ή ίση της ακτίνας.
Ασκήσεις
1. Να σχεδιάσετε δύο ομόκεντρους κύκλους με ακτίνες 2 cm και 4 cm.
2. Να σχεδιάσετε έναν κύκλο (O, 2 cm). Aν ΑΒ είναι μια διάμετρος του κύκλου, να σχεδιάσετε
τους κύκλους με διαμέτρους ΟΑ και ΟΒ. Υπάρχει σημείο του επιπέδου από το οποίο διέρχονται
και οι τρεις κύκλοι;
3. Να κατασκευάσετε δυο ίσες χορδές σε κύκλο (Ο, ρ) κάνοντας χρήση μόνο του διαβήτη.
4. Να κατασκευάσετε ένα τρίγωνο με μήκη πλευρών 6 cm, 5 cm και 4 cm χρησιμοποιώντας μόνο

κανόνα και διαβήτη.
5. Να κατασκευάσετε ένα τρίγωνο με μήκη πλευρών 2 cm, 3 cm και 4 cm χρησιμοποιώντας μόνο

κανόνα και διαβήτη.
[117]
6. Προσπαθήστε να κατασκευάσετε τρίγωνο με μήκη πλευρών 2 cm , 3 cm και 5 cm χρησιμοποιώ-
ντας μόνο κανόνα και διαβήτη. Τι παρατηρείτε; Μπορείτε να δώσετε μια εξήγηση;
7. Προσπαθήστε να κατασκευάσετε τρίγωνο με μήκη πλευρών 1 cm , 2 cm και 5 cm χρησιμοποιώ-

ντας μόνο κανόνα και διαβήτη. Τι παρατηρείτε; Μπορείτε να δώσετε μια εξήγηση;
§ 1.12 ΕΠΙΚΕΝΤΡΗ ΓΩΝΙΑ
Επίκεντρη γωνία
Μία γωνία ονομάζεται επίκεντρη όταν η κορυφή της συμπίπτει με το κέντρο ενός κύκλου.
 
Στο προηγούμενο σχήμα η γωνία Α Ο Β είναι επίκεντρη γωνία. Το τόξο ΑΒ ονομάζεται αντίστοιχο

τόξο της επίκεντρης γωνίας ή διαφορετικά λέμε ότι η επίκεντρη γωνία βαίνει στο τόξο ΑΒ .
Ως μέτρο ενός τόξου, ορίζεται το μέτρο της αντίστοιχης επίκεντρης γωνίας του, άρα το μέτρο ενός
τόξου το μετράμε σε μοίρες.
[118]
Πόσες μοίρες έχει ένας κύκλος; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
Πόσες μοίρες έχει ένα ημικύκλιο; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
Στον ίδιο κύκλο ή σε ίσους κύκλους ισχύει ότι:

 Ίσες επίκεντρες γωνίες έχουν ίσα αντίστοιχα τόξα
 Ίσα τόξα έχουν ίσες χορδές
[119]
Ασκήσεις
1. Να κατασκευάσετε τρίγωνο που οι δυο πλευρές να είναι 5 cm και 4 cm και η περιεχόμενη γωνία
τους 600.
2. Να κατασκευάσετε ένα τρίγωνο που η μία πλευρά του είναι 6 cm και οι προσκείμενες στην πλευ-
ρά αυτή γωνίες να είναι 500 και 700.
3. Τέσσερις διάμετροι χωρίζουν έναν κύκλο σε ίσα τόξα. Πόσων μοιρών είναι καθεμιά από τις επί-
κεντρες γωνίες που αντιστοιχούν στα τόξα αυτά;
4. Δυο διάμετροι ενός κύκλου σχηματίζουν γωνία 1000. Να βρείτε τα μέτρα των τόξων που σχημα-
τίζονται στον κύκλο.
5. Στο παρακάτω σχήμα το τρίγωνο ΑΒΓ είναι ισοσκελές (ΑΒ = ΑΓ) και οι κορυφές του είναι ση-
   
μεία του κύκλου (Ο, ρ). Αν Α Ο Β  140 ο , να βρείτε τα μέτρα των τόξων ΑΒ , ΒΓ και ΓΑ .
6. Σχεδιάστε δύο ομόκεντρους κύκλους (Ο, 3 cm) και (Ο, 4 cm). Κατασκευάστε την επίκεντρη

γωνία Α Ο Β στον κύκλο (Ο, 4 cm). Αν οι πλευρές της γωνίας τέμνουν τον κύκλο (Ο, 3 cm) στα
 
σημεία Γ και Δ, να εξετάσετε αν είναι ίσα τα τόξα ΑΒ και ΓΔ . Να δικαιολογήσετε την απάντη-
σή σας.
[120]
§ 1.13 ΘΕΣΕΙΣ ΚΥΚΛΟΥ ΚΑΙ ΕΥΘΕΙΑΣ
Σχετικές θέσεις ευθείας και κύκλου
 Η ευθεία και ο κύκλος δεν έχουν κανένα κοινό σημείο.
Σε αυτήν την περίπτωση η ευθεία λέγεται εξωτερική του κύκλου και η ακτίνα είναι μικρότερη
από την απόσταση του κέντρου του κύκλου από την ευθεία ( ΟΑ  ρ )
 Η ευθεία και ο κύκλος έχουν ένα κοινό σημείο.
Σε αυτήν την περίπτωση η ευθεία λέγεται εφαπτομένη του κύκλου και η ακτίνα είναι ίση με την
απόσταση του κέντρου του κύκλου από την ευθεία ( ΟΑ  ρ ). Το κοινό σημείο της ευθείας και
του κύκλου λέγεται σημείο επαφής.
Η ακτίνα που καταλήγει στο σημείο επαφής είναι πάντοτε κάθετη στην εφαπτομένη.
[121]
 Η ευθεία και ο κύκλος έχουν δύο κοινά σημεία.
Στην περίπτωση αυτή η ευθεία λέγεται τέμνουσα του κύκλου και η ακτίνα είναι μεγαλύτερη από
την απόσταση του κέντρου του κύκλου από την ευθεία ( ΟΚ  ρ ). Τα κοινά σημεία της ευθείας
και του κύκλου λέγονται σημείο τομής.
Ασκήσεις
1. Να σχεδιάσετε κύκλο (Ο, ρ) και να κατασκευάσετε μια τέμνουσα, μία εφαπτόμενη και μια
εξωτερική ευθεία του κύκλου.
2. Δίνεται κύκλος (Ο, ρ) και μια χορδή του ΑΒ. Να σχεδιάσετε τις εφαπτομένες του κύκλου στα
σημεία Α και Β.
3. Από σημείο Α εκτός του κύκλου (Ο, ρ) πόσες εφαπτόμενες ευθείες προς τον κύκλο μπορείτε να
φέρετε; Να τις σχεδιάσετε.
4. Δίνεται κύκλος (Ο, 3 cm) και μια ευθεία. Αν η απόσταση του κύκλου από την ευθεία είναι 5 cm,
πόσα κοινά σημεία έχει η ευθεία και ο κύκλος; Να κατασκευάσετε το σχήμα.
5. Δίνεται κύκλος (Ο, 4 cm) και μια ευθεία. Αν η απόσταση του κύκλου από την ευθεία είναι 3 cm,
πόσα κοινά σημεία έχει η ευθεία και ο κύκλος; Να κατασκευάσετε το σχήμα.
[122]
§ 2.1 ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΑΞΟΝΑ
Συμμετρικά σχήματα ως προς άξονα
Δύο σημεία είναι συμμετρικά ως προς μια ευθεία, αν διπλώνοντας το σχήμα κατά μήκος της
ευθείας, τα σημεία συμπίπτουν.
Το σημείο Α΄ λέγεται συμμετρικό του Α ως προς την ευθεία ε. Όταν δυο σημεία είναι συμμετρικά
ως προς μια ευθεία, τότε το ευθύγραμμο τμήμα που τα συνδέει είναι κάθετο στην ευθεία και το σημείο
τομής τους είναι μέσο του ευθύγραμμου τμήματος.
Για παράδειγμα στο παραπάνω σχήμα, το ΑΑ΄ είναι κάθετο στην ευθεία ε και το σημείο Μ είναι το
μέσο του ΑΑ΄.
Γενικά, δυο σχήματα είναι συμμετρικά ως προς μια ευθεία αν διπλώνοντας το σχήμα κατά μήκος
της ευθείας, τα δύο σχήματα συμπίπτουν. Διαφορετικά μπορούμε να πούμε πως δυο σχήματα είναι
συμμετρικά ως προς ευθεία αν όλα τα σημεία του ενός σχήματος είναι συμμετρικά του άλλου ως προς
τη συγκεκριμένη ευθεία.
[123]
Τα σχήματα που είναι συμμετρικά ως προς μια ευθεία, είναι μεταξύ τους ίσα.
[124]
Ασκήσεις
1. Να κατασκευάσετε τα συμμετρικά των παρακάτω ευθυγράμμων τμημάτων ως προς την ευθεία ε:
2. Να κατασκευάσετε τα συμμετρικά των παρακάτω κύκλων ως προς την ευθεία ε:
[125]
[126]
3. Να κατασκευάσετε τα συμμετρικά των παρακάτω τριγώνων ως προς την ευθεία ε:
[127]
4. Να βρείτε το συμμετρικό καθεμιάς από τις παρακάτω γωνίες ως προς την ευθεία ε:
[128]
5. Να βρείτε τα συμμετρικά των παρακάτω σχημάτων ως προς την ευθεία ε:
[129]
§ 2.2 ΑΞΟΝΑΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ
Άξονας συμμετρίας
Άξονας συμμετρίας ενός σχήματος είναι η ευθεία που χωρίζει το σχήμα σε δύο μέρη τα οποία είναι
συμμετρικά μεταξύ τους ως προς την ευθεία αυτή. Δηλαδή είναι η ευθεία κατά μήκος της οποίας αν
διπλωθεί το σχήμα, τότε τα δύο του μέρη συμπίπτουν.
π.χ.
Όταν ένα σχήμα έχει άξονα συμμετρίας, τότε το συμμετρικό του ως προς τον άξονα αυτόν είναι το
ίδιο το σχήμα.
[130]
Ασκήσεις
1. Να βρείτε ποιοι μονοψήφιοι αριθμοί έχουν άξονα (ή άξονες) συμμετρίας και να τους σχεδιάσετε.
2. Να βρείτε τους άξονες συμμετρίας του κύκλου.
3. Να βρείτε τους άξονες συμμετρίας του ισοσκελούς τριγώνου και του ισόπλευρου τριγώνου
(ισόπλευρο ονομάζεται το τρίγωνο που έχει όλες τις πλευρές του ίσες).
4. Να βρείτε (αν υπάρχουν) τους άξονες συμμετρίας των παρακάτω σχημάτων:
[131]
§ 2.3 ΜΕΣΟΚΑΘΕΤΟΣ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
Μεσοκάθετος
Η μεσοκάθετος ενός ευθύγραμμου τμήματος είναι η ευθεία η οποία διέρχεται από το μέσο του
τμήματος και είναι κάθετη σε αυτό
π.χ.
 Κάθε σημείο της μεσοκαθέτου ισαπέχει από τα άκρα του τμήματος.

 Κάθε σημείο που ισαπέχει από τα άκρα ενός τμήματος είναι σημείο της
μεσοκαθέτου.
 Η μεσοκάθετος είναι ο άξονας συμμετρίας του ευθύγραμμου τμήματος.
Να κατασκευάσετε τη μεσοκάθετο ενός ευθύγραμμου τμήματος χρησιμοποιώντας κανόνα και

διαβήτη.
[132]
Ασκήσεις
1. Να χαράξετε τις μεσοκαθέτους των πλευρών ενός τριγώνου. Τι παρατηρείτε;
2. Να χαράξετε τις μεσοκαθέτους των πλευρών ενός τετραγώνου και ενός ορθογωνίου παραλληλο-
γράμμου. Τι παρατηρείτε;
3. Δίνονται τρία τυχαία σημεία Α, Β και Γ τα οποία δεν είναι συνευθειακά. Να βρείτε ένα σημείο Δ
του επιπέδου που να ισαπέχει από τα σημεία Α, Β και Γ.
4. Χρησιμοποιώντας κανόνα και διαβήτη, να βρείτε το μέσο ενός ευθυγράμμου τμήματος.
§ 2.4 – 2.5 ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΣΗΜΕΙΟ
Συμμετρία ως προς σημείο
Δύο σημεία Α και Β είναι συμμετρικά ως προς σημείο Ο, αν το Ο είναι το μέσο του τμήματος ΑΒ.
Το σημείο Ο ονομάζεται κέντρο συμμετρίας. Η συμμετρία ως προς κέντρο προκύπτει μέσα από την
περιστροφή ενός σχήματος κατά 1800 γύρω από το κέντρο της συμμετρίας.
Με τη διαδικασία της περιστροφής κατά 1800 γύρω από το σημείο Ο, το σημείο Α μεταφέρεται
στη θέση του Β και το σημείο Β στη θέση του Α. Για το λόγο αυτό τα σημεία Α και Β λέγονται
[133]
συμμετρικά ως προς το Ο. Το σημείο Ο είναι το κέντρο συμμετρίας των σημείων Α και Β. Δηλαδή,
το κέντρο συμμετρίας είναι το σημείο εκείνο γύρω από το οποίο αν περιστραφεί ένα σχήμα κατά 1800,
συμπίπτει με το αρχικό.
Συμμετρικά σχήματα ως προς σημείο
Δύο σχήματα θα είναι συμμετρικά ως προς σημείο Ο, όταν κάθε σημείο του ενός σχήματος είναι
συμμετρικό ενός σημείου του άλλου σχήματος ως προς το Ο. Τα συμμετρικά σχήματα ως προς
σημείο είναι μεταξύ τους ίσα.
Όταν ένα σχήμα έχει κέντρο συμμετρίας, τότε το συμμετρικό του ως προς το κέντρο αυτό είναι το
ίδιο σχήμα.
Ασκήσεις
1. Να σχεδιάσετε το συμμετρικό ενός κύκλου ως προς το κέντρο του.
2. Να σχεδιάσετε το συμμετρικό μιας γωνίας ως προς την κορυφή της.
3. Να σχεδιάσετε το συμμετρικό ενός ισόπλευρου τριγώνου ως προς μία κορυφή του.
4. Να σχεδιάσετε το συμμετρικό ενός ορθογωνίου τριγώνου ως προς την κορυφή της ορθής γωνίας
του.
[134]
5. Να σχεδιάσετε τα συμμετρικά των παρακάτω σχημάτων ως προς το σημείο Ο:
[135]
§ 2.6 ΠΑΡ/ΛΕΣ ΕΥΘΕΙΕΣ ΠΟΥ ΤΕΜΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΑΛΛΗ ΕΥΘΕΙΑ
Γωνίες παραλλήλων ευθειών που τέμνοται από άλλη ευθεία
Θεωρούμε δυο ευθείες παράλληλες που τέμνονται από μια τρίτη ευθεία στα σημεία Α, Β. Γύρω
από καθένα από αυτά τα σημεία, σχηματίζονται από τέσσερις (4) γωνίες, όπως φαίνεται και στο
παρακάτω σχήμα. Αν θεωρήσουμε ως μία «οικογένεια» τις γωνίες που σχηματίζονται γύρω από το
σημείο Α (δηλ. τις γωνίες α, β, γ, δ) και ως μια άλλη «οικογένεια» τις γωνίες που σχηματίζονται γύρω
από το σημείο Β (δηλ. τις γωνίες ε, ζ, η, θ), τότε μπορούμε να δημιουργήσουμε ζεύγη γωνιών
παίρνοντας μία γωνία από κάθε «οικογένεια».
Το κάθε ζεύγος γωνιών, ανάλογα με τη θέση των γωνιών ως προς τις παράλληλες αλλά και ως
προς την τέμνουσα, παίρνει μια ιδιαίτερη ονομασία. Όπως φαίνεται και στο επόμενο σχήμα, οι γωνίες
που βρίσκονται στη σκιαγραμμισμένη περιοχή θα λέμε ότι βρίσκονται εντός των παραλλήλων.
[136]
Αντίστοιχα, παρατηρώντας το επόμενο σχήμα, οι γωνίες που βρίσκονται στη σκιαγραμμισμένη
περιοχή λέμε ότι βρίσκονται εκτός των παραλλήλων.
Στο παρακάτω σχήμα, να βρείτε τα ζεύγη των γωνιών που είναι εντός των παραλλήλων.
Στο παρακάτω σχήμα, να βρείτε τα ζεύγη των γωνιών που είναι εκτός των παραλλήλων.
[137]
Οι γωνίες που βρίσκονται στη σκιαγραμμισμένη περιοχή στο παρακάτω σχήμα, δηλαδή εκατέρωθεν
της τέμνουσας, λέμε ότι βρίσκονται εναλλάξ της τέμνουσας.
Οι γωνίες που βρίσκονται στη σκιαγραμμισμένη περιοχή στο παρακάτω σχήμα, δηλαδή προς την ίδια
πλευρά της τέμνουσας, λέμε ότι βρίσκονται επί τα αυτά μέρη της τέμνουσας.
Στο παρακάτω σχήμα, να βρείτε τα ζεύγη των γωνιών που είναι εναλλάξ της τέμνουσας.
[138]
Στο παρακάτω σχήμα, να βρείτε τα ζεύγη των γωνιών που είναι «επί τα αυτά μέρη» της τέμνουσας.
Από το συνδυασμό όλων των παραπάνω περιπτώ-

σεων, προκύπτει ότι θα έχουμε τις παρακάτω
ονομασίες για τα 16 ζεύγη γωνιών που προκύπτουν:
 εντός εναλλάξ
 εκτός εναλλάξ
 εντός εκτός κι επί τα αυτά
 εντός εκτός εναλλάξ
 εντός κι επί τα αυτά
 εκτός κι επί τα αυτά
Από τις παραπάνω περιπτώσεις, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η 1η, 3η και 5η περίπτωση και με
αυτές θα ασχοληθούμε ιδιαιτέρως.
Υπενθυμίζουμε ότι το άθροισμα των γωνιών ενός τριγώνου είναι 180 0. Η γνώση
αυτή θα μας φανεί χρήσιμη στην επίλυση των ασκήσεων.
[139]
Σε καθένα από τα παρακάτω σχήματα να ονομάσετε τα ζεύγη των γωνιών που είναι σημειωμένα:
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
[140]
Ασκήσεις
1. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τη γωνία α στο παρακάτω σχήμα:
2. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β, γ στο παρακάτω σχήμα:
3. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες x, y, ω, φ στα παρακάτω σχήματα:
[141]
4. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β, γ, δ στα παρακάτω σχήματα:
5. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες x, y και ω στα παρακάτω σχήματα:
[142]
6. Αν ε1//ε2//ε3 και δ1//δ2, να προσδιορίσετε τις γωνίες x, y, ω και φ στo παρακάτω σχήμα:
7. Αν ε1//ε2 και ε3//ε4 να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β, γ, δ στα παρακάτω σχήματα:
8. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τη γωνία α στο παρακάτω σχήμα:
[143]
9. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες φ, x, y και ω στο παρακάτω σχήμα:
10. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τη γωνία ω στα παρακάτω σχήματα:
11. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες ω και x στα παρακάτω σχήματα:
[144]
12. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες x και y στα παρακάτω σχήματα:
13. Αν ε1//ε2 και ε3//ε4, να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β, γ, δ στο παρακάτω σχήμα:
14. Αν ε1//ε2//ε3, να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β, γ, δ, x στο παρακάτω σχήμα:
[145]
15. Αν ε1//ε2 και ε3//ε4, να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β, γ, δ στο παρακάτω σχήμα:
16. Αν ε1//ε2, να προσδιορίσετε τις γωνίες x, y, ω στα παρακάτω σχήματα:
17. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β, γ στα παρακάτω σχήματα:
[146]
19. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β, δ και ε στο παρακάτω σχήμα:
20. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες x, y στο παρακάτω σχήμα:
[147]
22. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τη γωνία ω στα παρακάτω σχήματα:
23. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις ζητούμενες γωνίες σε καθένα από τα παρακάτω σχήματα:
[148]
24. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β στα παρακάτω σχήματα:
26. Αν ε1//ε2 και ΑΒ=3, να προσδιορίσετε το μήκος της πλευράς ΑΓ.
[149]
27. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις γωνίες x, y στο παρακάτω σχήμα:
28. Αν ε1//ε2//ε3 να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β, γ, δ, x στο παρακάτω σχήμα:
29. Αν ε1//ε2//ε3 να προσδιορίσετε τις γωνίες α, β, γ στο παρακάτω σχήμα:
[150]
30. Αν ε1//ε2 να προσδιορίσετε τις ζητούμενες γωνίες σε καθένα από τα παρακάτω σχήματα:
[151]
§ 3.1 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΡΙΓΩΝΟΥ - ΕΙΔΗ ΤΡΙΓΩΝΩΝ
Κύρια στοιχεία τριγώνου
Κύρια στοιχεία ενός τριγώνου ονομάζονται οι πλευρές του και οι γωνίες του.
Να γράψετε τα κύρια στοιχεία του τριγώνου του παρακάτω τριγώνου:
[152]
Δευτερεύοντα στοιχεία τριγώνου
Δευτερεύοντα στοιχεία ενός τριγώνου είναι οι διάμεσοι, τα ύψη και οι διχοτόμοι του. Πιο
αναλυτικά:
Διάμεσος ενός τριγώνου ονομάζεται το ευθύγραμμο τμήμα που ενώνει μια κορυφή του τριγώνου
με το μέσο της απέναντι πλευράς. Κάθε τρίγωνο έχει τρεις διαμέσους. Και οι τρεις διάμεσοι
διέρχονται από το ίδιο σημείο το οποίο ονομάζεται κέντρο βάρους ή βαρύκεντρο του τριγώνου.
Ύψος ενός τριγώνου ονομάζεται το ευθύγραμμο τμήμα που φέρνουμε από μια κορυφή του
τριγώνου και καταλήγει κάθετα στην ευθεία της απέναντι πλευράς. Κάθε τρίγωνο έχει τρία ύψη. Και
τα τρία ύψη διέρχονται από το ίδιο σημείο το οποίο ονομάζεται ορθόκεντρο του τρίγωνου.
Διχοτόμος ενός τριγώνου ονομάζεται το ευθύγραμμο τμήμα της διχοτόμου μιας γωνίας του
τριγώνου που φέρνουμε από μια κορυφή και καταλήγει στην απέναντι πλευρά. Κάθε τρίγωνο έχει
τρεις διχοτόμους. Και οι τρεις διχοτόμοι διέρχονται από το ίδιο σημείο το οποίο ονομάζεται έκκεντρο
του τριγώνου.
[153]
Είδη τριγώνου ως προς τις πλευρές
Τα τρίγωνα διακρίνονται με βάση τις πλευρές τους σε ισοσκελή, ισόπλευρα και σκαληνά.
 Ένα τρίγωνο λέγεται ισοσκελές όταν έχει δυο πλευρές ίσες.
Σε κάθε ισοσκελές τρίγωνο η τρίτη πλευρά (όχι οι δύο ίσες πλευρές) ονομάζεται
βάση του ισοσκελούς. Οι γωνίες της βάσης του ισοσκελούς τριγώνου είναι μεταξύ
τους ίσες. Η διάμεσος, η διχοτόμος και το ύψος που αντιστοιχούν στη βάση του ισο-
σκελούς τριγώνου ταυτίζονται.
 Ένα τρίγωνο λέγεται ισόπλευρο όταν έχει όλες τις πλευρές του ίσες.
Σε κάθε ισόπλευρο τρίγωνο όλες οι γωνίες είναι ίσες (από 600). Η διάμεσος, η
διχοτόμος και το ύψος προς κάθε πλευρά του τριγώνου ταυτίζονται.
 Ένα τρίγωνο λέγεται σκαληνό όταν όλες τις πλευρές του είναι μεταξύ τους άνισες.
[154]
Είδη τριγώνου ως προς τις γωνίες
Τα τρίγωνα διακρίνονται με βάση τις γωνίες τους σε ορθογώνια, αμβλυγώνια και οξυγώνια.
 Ένα τρίγωνο λέγεται ορθογώνιο όταν έχει μια ορθή γωνία.
Η πλευρά που βρίσκεται απέναντι από την ορθή γωνία, ονομάζεται υποτείνουσα.
 Ένα τρίγωνο λέγεται αμβλυγώνιο όταν έχει μια αμβλεία γωνία.
 Ένα τρίγωνο λέγεται οξυγώνιο όταν έχει και τις τρεις γωνίες τους οξείες
[155]
Ασκήσεις
1. Κατασκευάστε ένα αμβλυγώνιο ισοσκελές τρίγωνο.
2. Κατασκευάστε ένα ορθογώνιο ισοσκελές τρίγωνο.
3. Κατασκευάστε ένα οξυγώνιο ισοσκελές τρίγωνο.
4. Να κατασκευάσετε ένα οξυγώνιο τρίγωνο και να φέρετε τα τρία ύψη του.
5. Να κατασκευάσετε ένα αμβλυγώνιο τρίγωνο και να φέρετε τα τρία ύψη του.
6. Να κατασκευάσετε ένα ορθογώνιο τρίγωνο και να φέρετε τα τρία ύψη του.
7. Να κατασκευάσετε ένα οξυγώνιο τρίγωνο και να φέρετε τις διχοτόμους του.
8. Να κατασκευάσετε ένα αμβλυγώνιο τρίγωνο και να φέρετε τις διχοτόμους του.
9. Να κατασκευάσετε ένα ορθογώνιο τρίγωνο και να φέρετε τις διχοτόμους του.
10. Να κατασκευάσετε ένα ισοσκελές τρίγωνο και να φέρετε τις διαμέσους του.
11. Να κατασκευάσετε ένα ισοσκελές τρίγωνο και να φέρετε τις διχοτόμους του.
12. Να κατασκευάσετε ένα ισοσκελές τρίγωνο και να φέρετε τα ύψη του.
13. Δίνεται ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ και η μεσοκάθετός του ε. Παίρνουμε ένα σημείο Γ της ευθείας
ε. Τι είδους τρίγωνο είναι το ΑΒΓ; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
14. Να βρείτε τους άξονες συμμετρίας ενός ισοσκελούς τριγώνου.
15. Να βρείτε τους άξονες συμμετρίας ενός ισόπλευρου τριγώνου.
[156]
§ 3.2 ΑΘΡΟΙΣΜΑ ΓΩΝΙΩΝ ΤΡΙΓΩΝΟΥ
Άθροισμα γωνιών τριγώνου
Σε κάθε τρίγωνο το άθροισμα των γωνιών του είναι 1800.
  
Α  Β Γ  180 ο
Πόσες μοίρες είναι η κάθε γωνία ενός ισόπλευρου τριγώνου; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας
Υπάρχει ισοσκελές τρίγωνο που μια γωνία της βάσης του να είναι αμβλεία;
[157]

Σε ισοσκελές τρίγωνο ΑΒΓ (ΑΒ=ΑΓ) γνωρίζουμε ότι η γωνία Α είναι οξεία. Τι είδους είναι το
τρίγωνο ως προς τις γωνίες του; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μπορείτε να αποδείξετε γιατί το άθροισμα των γωνιών ενός τριγώνου είναι 1800;
Να εξηγήσετε γιατί οι οξείες γωνίες ενός ορθογωνίου τριγώνου είναι συμπληρωματικές.
[158]
Να προσδιορίσετε τις οξείες γωνίες ενός ορθογωνίου τριγώνου .
Εφόσον οι τρεις γωνίες ενός τριγώνου έχουν άθροισμα 1800, μπορούμε να τις χαρακτηρίσουμε
παραπληρωματικές; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Να αποδείξετε ότι το άθροισμα των δύο γωνιών ενός τριγώνου ισούται με την εξωτερική της τρίτης
γωνίας.
[159]
Ασκήσεις
1. Σε ένα ισοσκελές τρίγωνο μια γωνία της βάσης είναι 500. Να βρεθούν οι υπόλοιπες γωνίες του
τριγώνου.
2. Σε ένα ισοσκελές τρίγωνο, η μία γωνία της βάσης είναι 75°. Να υπολογίσετε την γωνία που είναι
απέναντι από τη βάση.
3. Σε ένα ισοσκελές τρίγωνο, η γωνία που είναι απέναντι από τη βάση είναι 100°. Να υπολογίσετε
τις υπόλοιπες γωνίες.
  
4. Σε τρίγωνο ΑΒΓ ισχύει A = 540 και η Β είναι διπλάσια από τη Γ . Να προσδιορίσετε τις γωνίες
του τριγώνου.
   
5. Σε τρίγωνο ΑΒΓ ισχύει A είναι πενταπλάσια από τη Β και η Γ είναι τριπλάσια από τη Β . Να
προσδιορίσετε τις γωνίες του τριγώνου.
   
6. Σε τρίγωνο ΑΒΓ ισχύει A είναι τριπλάσια από τη Β και η Β είναι διπλάσια από τη Γ . Να
7. Να προσδιορίσετε τις γωνίες ενός ισοσκελούς και ορθογωνίου τριγώνου.
8. Σε ορθογώνιο τρίγωνο η μία οξεία γωνία είναι διπλάσια από την άλλη. Να προσδιορίσετε τις
γωνίες του τριγώνου.
9. Να προσδιορίσετε τις γωνίες στα παρακάτω τρίγωνα:
[160]
10. Να προσδιορίσετε τις γωνίες στα παρακάτω σχήματα:
11. Να προσδιορίσετε τις ζητούμενες γωνίες στα παρακάτω σχήματα, αν γνωρίζετε ότι ε1//ε2.
[161]
§ 3.3 – 3.4 ΒΑΣΙΚΑ ΤΕΤΡΑΠΛΕΥΡΑ
Παραλληλόγραμμο
Παραλληλόγραμμο ονομάζεται ένα τετράπλευρο του οποίου οι απέναντι πλευρές είναι μεταξύ
τους παράλληλες.
Κάθε πλευρά του παραλληλογράμμου μπορεί να

χαρακτηριστεί ως βάση του, ενώ η απόσταση των δύο
παραλλήλων πλευρών (δηλ. το τμήμα που είναι κάθετο στις
ευθείες των δύο απέναντι πλευρών και έχει τα άκρα του σε
αυτές) λέγεται ύψος του παραλληλογράμμου.
Τα ευθύγραμμα τμήματα που συνδέουν τις απέναντι κορυφές του παραλληλογράμμου λέγονται
διαγώνιοι.
[162]
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΓΡΑΜΜΟΥ
Σε κάθε παραλληλόγραμμο ισχύουν τα εξής:

 Οι απέναντι πλευρές είναι παράλληλες
 Οι απέναντι πλευρές είναι ίσες
 Οι απέναντι γωνίες είναι ίσες
 Οι διαγώνιοι διχοτομούνται (δηλαδή το σημείο τομής των διαγωνίων είναι το μέσο και της μιας
διαγωνίου και της άλλης και ονομάζεται κεντρο του παραλληλογράμμου)
ΠΟΤΕ ΕΝΑ ΤΕΤΡΑΠΛΕΥΡΟ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΓΡΑΜΜΟ
Για να είναι ένα τετράπλευρο παραλληλόγραμμο αρκεί να ισχύει ένα από τα ακόλουθα:
 Οι απέναντι πλευρές του να είναι παράλληλες
 Οι απέναντι πλευρές του είναι να είναι ίσες
 Οι απέναντι γωνίες του να είναι ίσες
 Οι διαγώνιοί του να διχοτομούνται
 Δύο απέναντι πλευρές του να είναι και ίσες και παράλληλες
Ορθογώνιο παραλληλόγραμμο
Ορθογώνιο παραλληλόγραμμο (ή απλώς ορθογώνιο) ονομάζεται ένα παραλληλόγραμμο που έχει

μία ορθή γωνία
[163]
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΟΡΘΟΓΩΝΙΟΥ
Σε κάθε ορθογώνιο ισχύουν τα εξής:

 Έχει όλες τις ιδιότητες του παραλληλογράμμου
και επιπλέον
 Όλες οι γωνίες του είναι ορθές
 Οι διαγώνιοί του είναι ίσες
ΠΟΤΕ ΕΝΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΓΡΑΜΜΟ ΕΙΝΑΙ ΟΡΘΟΓΩΝΙΟ
Για να είναι ένα παραλληλόγραμμο ορθογώνιο αρκεί να ισχύει ένα από τα ακόλουθα:
 Μία γωνία του να είναι ορθή
 Οι διαγώνιοί του είναι να είναι ίσες
Ρόμβος
Ρόμβος ονομάζεται ένα παραλληλόγραμμο που έχει δύο διαδοχικές πλευρές του ίσες.
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΡΟΜΒΟΥ
Σε κάθε ρόμβο ισχύουν τα εξής:

 Έχει όλες τις ιδιότητες του παραλληλογράμμου
και επιπλέον
 Όλες οι πλευρές του είναι ίσες
 Οι διαγώνιοί του τέμνονται κάθετα
 Οι διαγώνιοί του διχοτομούν τις γωνίες του
 Τα ύψη του είναι ίσα
[164]
ΠΟΤΕ ΕΝΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΓΡΑΜΜΟ ΕΙΝΑΙ ΡΟΜΒΟΣ
Για να είναι ένα παραλληλόγραμμο ρόμβος αρκεί να ισχύει ένα από τα ακόλουθα:
 Δυο διαδοχικές πλευρές του να είναι ίσες
 Οι διαγώνιοί του να τέμνονται κάθετα
 Μία διαγώνιός του να διχοτομεί μία γωνία του.
Τετράγωνο
Τετράγωνο ονομάζεται ένα παραλληλόγραμμο που είναι και ορθογώνιο και ρόμβος.
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟΥ
Το τετράγωνο έχει όλες τις ιδιότητες του παραλληλογράμμου, του ορθογωνίου και του ρόμβου.
ΠΟΤΕ ΕΝΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΓΡΑΜΜΟ ΕΙΝΑΙ ΡΟΜΒΟΣ
Για να είναι ένα παραλληλόγραμμο τετράγωνο αρκεί να δείξουμε ότι είναι ορθογώνιο και ρόμβος.
[165]
Τραπέζιο
Τραπέζιο ονομάζεται ένα τετράπλευρο που έχει τις δύο μόνο απέναντι πλευρές του παράλληλες.
Οι παράλληλες πλευρές του τραπεζίου ονομάζονται βάσεις του τραπεζίου. Η απόσταση των παραλ-
λήλων πλευρών λέγεται ύψος του τραπεζίου.
Ισοσκελές τραπέζιο
Ισοσκελές τραπέζιο ονομάζεται το τραπέζιο που έχει τις μη παράλληλες πλευρές του ίσες.
Στο ισοσκελές τραπέζιο, οι διαγώνιοι είναι ίσες καθώς και οι προσκείμενες γωνίες σε κάθε βάση.
[166]
Ασκήσεις
1. Να κατασκευάσετε ένα παραλληλόγραμμο και να φέρετε τα ύψη του.
2. Να κατασκευάσετε έναν ρόμβο και να φέρετε τα ύψη του.
3. Να κατασκευάσετε έναν τραπέζιο και να φέρετε το ύψος του.
   
4. Σε τρίγωνο ΑΒΓ ισχύει A είναι πενταπλάσια από τη Β και η Γ είναι τριπλάσια από τη Β . Να
[167]

μαθηματικα α γυμνασιου

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

μαθηματικα α γυμνασιου

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Παπαδόπουλος Παναγιώτης

όλη η θεωρία και μια συλλογή ασκήσεων

για τα μαθηματικά της Α΄ Γυμνασίου

Δεν αντικαθιστά το σχολικό βιβλίο

αλλά λειτουργεί ως συμπλήρωμά

για την καλύτερη κατανόηση του

Οι αριθμοί 0, 1, 2, 3, 4, 5, … ονομάζονται φυσικοί αριθμοί.

Άρτιοι ή ζυγοί αριθμοί Περιττοί ή μονοί αριθμοί

Γράψτε 5 άρτιους και 5 περιττούς αριθμούς:

δεκάδες χιλιάδες χιλιάδες εκατοντάδες δεκάδες μονάδες

Διάταξη φυσικών αριθμών

Οι φυσικοί αριθμοί μπορούν να διαταχθούν από το μικρότερο προς το μεγαλύτερο, δηλαδή με

Να βάλετε το κατάλληλο σύμβολο (<, =, >) ανάμεσα στους παρακάτω αριθμούς:

Για να στρογγυλοποιήσουμε έναν αριθμό ακολουθούμε την εξής διαδικασία:

 εξετάζουμε το ψηφίο της αμέσως μικρότερης τάξης

μικρότερων τάξεων μηδενίζονται,

επομένως ο αριθμός μετά τη στρογγυλοποίηση θα γίνει: 5 4 300

Να στρογγυλοποιήσετε τον αριθμό 978461 στο ψηφίο:

των δεκάδων χιλιάδων:

1. Γράψτε με ψηφία τους αριθμούς:

2. Γράψτε σε φυσική γλώσσα τους αριθμούς:

3. Να βάλετε το κατάλληλο σύμβολο (<, =, >) ανάμεσα στους παρακάτω αριθμούς:

7. Να στρογγυλοποιήσετε τον αριθμό 2562738 στο ψηφίο των:

8. Στρογγυλοποιήστε στην πλησιέστερη εκατοντάδα τους αριθμούς:

9. Στρογγυλοποιήστε στην πλησιέστερη δεκάδα τους αριθμούς:

10. Στρογγυλοποιήστε στην πλησιέστερη χιλιάδα τους αριθμούς:

11. Να στρογγυλοποιήσετε στην πλησιέστερη εκατοντάδα τους αριθμούς:

12. Να στρογγυλοποιήσετε στην πλησιέστερη χιλιάδα τους αριθμούς:

Ιδιότητες της πρόσθεσης :

ουδέτερο στοιχείο της πρόσθεσης. Δηλ:

 Μπορούμε να αντικαταστήσουμε προσθετέους με το άθροισμά τους ή να αναλύσουμε έναν

μειωτέος αφαιρετέος διαφορά

Ιδιότητες του πολλαπλασιασμού :

λέγεται και ουδέτερο στοιχείο του πολλαπλασιασμού. Δηλ:

 Μπορούμε να αντικαταστήσουμε παράγοντες με το γινόμενό τους ή να αναλύσουμε έναν

Αντίστοιχα υπάρχει και η επιμεριστική ιδιότητα ως προς την αφαίρεση. Δηλ:

Ισχύουν οι σχέσεις: α0 = 1 και α1 = α

Ο αριθμός Δ λέγεται διαιρετέος, ο δ διαιρέτης, ο π πηλίκο και ο υ υπόλοιπο της διαίρεσης.

 ΣΕΙΡΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΡΑΞΕΩΝ

 Πολλαπλασιασμοί και διαιρέσεις

 Προσθέσεις και αφαιρέσεις

5. Να εκτελέσετε με δύο τρόπους τις παρακάτω πράξεις:

6. Υπολογίστε τα παρακάτω γινόμενα κάνοντας χρήση της επιμεριστικής ιδιότητας:

8. Να γράψετε με τη μορφή δυνάμεων τις παραστάσεις:

9. Να γράψετε με συντομότερο τρόπο τις παρακάτω παραστάσεις:

10. Να υπολογιστούν οι δυνάμεις:

11. Να βρείτε τα τετράγωνα και τους κύβους των αριθμών:

12. Να γίνουν οι παρακάτω διαιρέσεις και οι δοκιμές τους:

14. Να γίνουν οι πράξεις:

16. Να γίνουν οι πράξεις:

17. Να γίνουν οι πράξεις:

18. Να γίνουν οι πράξεις:

19. Να γίνουν οι πράξεις:

20. Να γίνουν οι πράξεις:

21. Να γίνουν οι πράξεις:

4 : 5  2  5  13  2  5  10  7  2018  0 2018

23. Να γίνουν οι πράξεις:

24. Να γίνουν οι πράξεις:

25. Να γίνουν οι πράξεις:

26. Να γίνουν οι πράξεις:

27. Να υπολογιστούν οι παραστάσεις:

29. Να υπολογιστούν οι παραστάσεις:

30. Να υπολογιστούν οι παραστάσεις: