IGNACY DASZYŃSKI

BIOGRAFIA
1. polski polityk socjalistyczny,
2. współzałożyciel i lider Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej (1890–1919),
3. poseł do Izby Posłów Rady Państwa Przedlitawii, czyli cesarskiej części Austro-Węgier (1897–1918),
4. działacz niepodległościowy,
5. premier rządu lubelskiego (1918)

W XI 1918r. stanął na czele Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie. Piłsudski powierzył mu misję
utworzenia rządu. Po nieudanej próbie budowy koalicyjnego gabinetu, ustąpił na rzecz Jędrzeja Moraczewskiego.

6. Zastępca prezydenta ministrów w Rządzie Obrony Narodowej (1920–1921)

7. w II RP wieloletni członek i przewodniczący Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej,
8. inicjator i przewodniczący Zarządu Głównego Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (1923–1936),
9. marszałek Sejmu (1928–1930),
10. jeden z założycieli Centrolewu (1929).
11. Honorowy przewodniczący PPS (1934),
12. publicysta, pisarz polityczny.

SEJM WG DASZYŃSKIEGO

- za powszechnym prawem wyborczym, także dla kobiet

- uważał prawicę polską za “wroga sejmu”, chociaż dominuje w parlamencie
- za 8godzinnym dniem pracy
- podkreślał istotną rolę sejmu dla życia publicznego, pomimo krytyki środowiska prawicowego (agrarni konserwatyści,
stańczyki krakowskie, burżuazja przemysłowa, rozgniewana na Sejm za społeczne ustawy ochronne”: “Wśród dąsów na
Sejm nie chciano widzieć jego szczególnej roli w życiu państwa, złożonego z dawnych zaborów, żyjących przecież przez
stulecie pod innemi, niepolskiemi prawami trzech obcych państw.”

Tak ocenił skład sejmu: “wybory drugie, odbyte w dniu 5 listopada 1922 r., dały Sejm o reakcyjnej większości polskiej.” (…)
“Demokratyczny system wyborczy w Polsce nie dał wcale Sejmu „lewicowego”. Niedorozwój ekonomiczny, polityczny i oświatowy
narodu oświadczył się raczej za prawicą, niż za lewicą. (…). Nie ulega wątpliwości, że podporą reakcji sejmowej (prawicy) są
dotychczas masy kobiet, którym socjalistyczno-radykalny rząd Moraczewskiego dał prawo głosowania. Ale socjaliści nie myślą
żałować tego kroku. Uczynili go w tym celu, aby w społeczeństwie nie było żadnych czynników, nie mających prawa decyzji o
własnym losie, aby nie było obok ziemi rodzajnej, żywiołów, podobnych do martwej opoki… To co dziś jest politycznie reakcyjne,
może stać się w przyszłości czynnikiem rozwoju.”

- konserwatyści, szczególnie ci skupieni w ośrodkach miejskich (Kraków, Warszawa, Poznań, Katowice), nie chcą odejść
od porządku ustalonego przez siły zaborcze. Nie doceniają potencjału Polski do samoodrodzenia się i stworzenia
struktur państwowych oraz dobrego prawa
- Sejm jest czynnikiem zespajającym społeczeństwo wywodzące się z różnych zaborów. “W dzisiejszych warunkach
politycznych Polska bez Sejmu silnego i zdrowego żyć nie może. Sejm jest (…) symbolicznie wyrazem jedności państwa”.
- sejm przyczynia się do wzrostu świadomości politycznej; “Obradujący jawnie Sejm pobudza nawet zgniłków
społecznych, nawet ludzi do cna „prywatnych”, do poświęcenia życiu państwa choć chwilki uwagi.”
- obrady sejmu powinny być jawne; “jawność Sejmu jest czemś niesłychanie ważnem i dobroczynnem, choćby trzeba było
czasem usłyszeć dużo niemądrych i ordynarnych wyzwisk ze strony pewnych panów posłów.”
- ”Rząd bez Sejmu jest pewnego rodzaju konspiracją i mówi — o ile tylko może — rzeczy bez znaczenia, do niczego
nieobowiązujące.”
- Sejm nie tylko sprawuje władzę ustawodawczą, ale również wypełnia funkcje kontrolne, co zapewnia mu rozbudowany
“aparat kontrolujący”, do którego zaliczał m.i.n. procedurę uchwalania budżetu oraz interpelacje i komisje poselskie.
- Tak odpierał zarzuty co do bezzasadności diet poselskich; “Diety są bowiem podstawą niezależności poselskiej. Dają one
możność nawet bardzo ubogiemu człowiekowi spełniać służbę obywatelską; odbierają wyłączny przywilej służby
publicznej bogatym, którzy dawniej bogactwem' tylko uzasadniali swoje posłowanie.”. “tego faktu, że są posłowie,
którzy pobierają diety i robią równocześnie nieczyste geszefty, albo, że są posłowie, którzy nadużywają nietykalności
poselskiej, nie wynika, żeby należało znieść diety i Sejm uczynić miejscem rządze- nią się bogaczy”.
- “Największą wadą polskiego sejmu jest partyjniactwo. A to nie pochodzi z niego samego, ale z samego społeczeństwa.”
Nie negował jednak nieuchronności istnienia partii; “Partje są koniecznym skutkiem głębokich różnic gospodarczych i
 politycznych w poszczególnych warstwach społeczeństwa; są konieczne i pożyteczne. Ale wszystkie one muszą wejść w
jakiś ścisły stosunek do całości życia narodu.” - a nie dążyć tylko do zaspokojenia swoich interesów. Uważał jednak, że
Polacy są niejako przyzwyczajeni do nieuczciwości względem państwa, gdyż w czasach niewoli była ona jedynym
środkiem do wywalczenia sobie odrobiny decyzyjności w swojej sprawie; zaborcy bowiem odcinali rzesze społeczeństwa
od udziału w życiu publicznym.
- Poddawał krytyce art. 26 konstytucji, na mocy którego jedynym sposobem na rozwiązanie sejmu była albo uchwała
samego sejmu, albo senatu, bez udziału wyborców. Rozdrobniony politycznie parlament jego zdaniem nie był w stanie
uzyskać wymaganej większości 2/3 głosów przy obecności co najmniej połowy posłów w sejmie, ani 3/5 liczby
senatorów w Senacie. To zmuszało rząd do ciągłych ustępstw i osłabiało jego pozycję, a społeczeństwa nie dopuszczono
do głosu. W praktyce nie było możliwości rozwiązania sejmu przed upływem kadencji, nawet jeśli byłoby to w interesie
państwa.

RZĄD

- “Najważniejszą wadą ministrów polskich jest ich strach przed swoimi urzędnikami.” “Ci sami ministrowie, którzy byli
jako posłowie nieubłaganymi krytykami, pozwalającymi sobie od czasu do czasu na ostre wycieczki demagogiczne
przeciw ministrom, lękają się tej demagogji jak ognia, gdy zasiądą w fotelu ministerjalnym.” “W całym świecie,
parlamentarnie rządzonym, premjer czuwa nad Sejmem, informuje się bezpośrednio, styka się z partjami, używa trybuny
Sejmu w razie potrzeby choćby kilka razy w ciągu posiedzenia; u nas premjer ogranicza się najpierw do słynnego,
zazwyczaj przeraźliwie nudnego „expose“, naszpikowanego dobremi chęciami wszystkich razem ministrów, albo
przemawia przy jakiejś uroczystej „bombie“ narodowej, spalając wielki fajerwerk patrjotyczny. Obcowanie rządu z
Sejmem jest sztywne, napuszone, i nienaturalne; dopiero w zaciszu swoich gabinetów rozmawiają ministrowie jak ludzie
i liczą się — jakże często — z słabostkami pp. Posłów".
- “Czas trwania rządów polskich jest bardzo krótki: w przeciągu lat siedmiu mieliśmy trzynaście gabinetów, czyli na jeden
gabinet wypadało przeciętnie 6 miesięcy”

PUBLIKACJE:

- Szlachetczyzna i odrodzenie Galicji Lwów 1899.

- O formach rządu. Szkic socjologiczny, Kraków 1902.
- Tajne sądy wojskowe: mowa wygłoszona w Radzie państwa w dyskusyi nad kontyngentem rekrutów, 1902.
- Polityka proletariatu. Kilka uwag o taktyce rewolucji w Polsce Warszawa 1907.
- Mowa o sprawie polsko-ruskiej, wygłoszona w Izbie Posłów d. 21 maja 1908 r. Kraków 1908.
- Cztery lata wojny. Szkice z dziejów polityki Polskiej Partii Socjalistycznej Galicji i Śląska, Kraków 1918.
- Z burzliwej doby. Mowy sejmowe wygłoszone w czasie od października 1918 do sierpnia 1919 roku, Lwów 1920.
- Wielki człowiek w Polsce. Szkic polityczno-psychologiczny Warszawa 1925.
- Pamiętniki, tom I Kraków 1925, tom II Kraków 1926.
- Sejm, rząd, król, dyktator, Warszawa 1926.
- W obronie praw przedstawicielstwa ludowego. Przemówienie sejmowe tow. Daszyńskiego, Warszawa 1926.
- W pierwszą rocznicę przewrotu majowego Warszawa 1927.
- Czy socjaliści mogą uznać dyktaturę proletariatu,

LUDWIK WARYŃSKI
pierwszy program polskich socjalistów, który w celach konspiracyjnych nosił nazwę programu brukselskiego.

1. Społeczeństwo zapewnia każdej jednostce wszechstronny rozwój sił przyrodzonych.

2. Środki i narzędzia pracy powinny przejść z rąk jednostek na wspólną własność pracujących i tym sposobem praca najemna
zmieniona będzie na pracę zrzeszoną w stowarzyszeniach fabrycznych, rzemieślniczych i rolnych.
3. Każda jednostka ma prawo do korzyści z rezultatów stowarzyszonej pracy, prawo, które w przyszłości określą sami pracujący
na podstawie nauki.
4. Zupełna równość społeczna obywateli bez różnicy płci, rasy i narodowości.
5. Wprowadzenie w życie powyższych zasad jest sprawą wszystkich pracujących bez różnicy rodzaju pracy i narodowości; zatem
rewolucja społeczna musi być powszechna i międzynarodowa.
6. Na zasadzie tego żądamy federacyjnych związków z socjalistami wszystkich krajów.
7. Zastosowanie w życiu tych zasad może być dokonane tylko przez sam lud pod moralnym przewodnictwem organizacji
ludowej, świadomej jego praw i interesów.
8. Zasadą naszej działalności jest moralna zgodność środków działania z założonym celem. Za główne środki przyczyniające się do
rozwoju naszej partii uznajemy:
a) organizację sił ludowych,
b) ustną i książkową propagandę zasad socjalizmu.
c) agitację, tj. protesty, demonstracje i w ogóle czynną walkę w duchu naszych zasad z obecnym porządkiem społecznym.
Program powyższy wobec bezskuteczności dróg legalnych może być osiągnięty tylko na drodze rewolucji społecznej.

„Obojętne dla nas te lub owe granice państwa polskiego […] Ojczyzną naszą cały świat”. Był to kierunek socjalizmu
internacjonalistycznego, postrzegającego świat nie w kategoriach państw czy narodów, lecz klas społecznych. Ten kierunek
przyjmie później w Polsce Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy oraz PPS-Lewica, pod jego hasłem zatriumfują też
później bolszewicy. Kierunek przeciwny, socjalistyczno-niepodległościowy, będzie reprezentować na terenach polskich PPS-
Frakcja Rewolucyjna Józefa Piłsudskiego.

W kwestii stosunku do niepodległości Polski, autorzy stali na stanowisku internacjonalistycznym. Nie negując znaczenia kwestii
narodowościowej, postulowali rewolucję proletariacką ponad podziałami narodowymi. Po zwycięstwie rewolucji kwestie
narodowościowe rozwiązać się miały samoistnie. Program był na tyle ogólnikowy, że umożliwiał współpracę działaczy którym
niepodległość Polski była droga (jak Limanowski), jak i tych, którym była obojętna (jak Dłuski). Dopiero kilka lat później ich drogi
się rozejdą: Limanowski będzie czołowym działaczem PPS - Partii socjalistycznej i zarazem niepodległościowej; Dłuski zasłynie
głośnym zakończeniem przemówienia w 1881 r.: "Precz z patriotyzmem i reakcją!".

W 1882 r. Waryński zakłada pierwszą w Polsce partię socjalistyczną: Proletariat, która z miejsca ogłasza swój manifest
programowy (który on wymyślił). Program Proletariatu jest mniej teoretyczny od "programu brukselskiego", jest też wyraźniej
internacjonalistyczny i klasowy (głosi tezę, że hasła jedności narodowej zabijają świadomość klasową robotników), domaga się
przejścia środków produkcji na własność państwa socjalistycznego. Robotnicy mieli wywalczyć swoje postulaty strajkami i
terrorem. W praktyce do żadnej rewolucji nie dochodzi.

Ostatecznie odrzucił anarchizm, który poprzednio dopuszczał. Ostro krytykował wszelkie przejawy nacjonalizmu w ruchu
socjalistycznym.

BOLESŁAW LIMANOWSKI
W listopadzie 1892 przewodniczył w Paryżu zjazdowi przedstawicieli stronnictw socjalistycznych zaboru rosyjskiego, czego
wynikiem było powołanie Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich, uznanego za początek działania Polskiej Partii
Socjalistycznej. Po powrocie do kraju został członkiem PPS-Frakcji Rewolucyjnej. 25 sierpnia 1912 stanął na czele powołanego z
inicjatywy Józefa Piłsudskiego Polskiego Skarbu Wojskowego.

Po odzyskaniu niepodległości był politykiem PPS. W wyborach parlamentarnych w 1930 został wybrany do Senatu III kadencji z
listy państwowej Centrolewu.

“Dla nas socjalizm pokojowy, mający tylu zwolenników w krajach posiadających wolność polityczną, jest niepożądanym,
nawet mało zrozumiałym. Pojmujemy, że wojna (…) jest objawem czasów barbarzyńskich i w miarę uduchowienia
stosunków ludzkich stawać się musi coraz rzadszą i coraz więcej zlokalizowaną. Ale pojmujemy także, że od wojny stokroć
jeszcze gorsza jest niewola pokojowa. Walka zbrojna, nawet nieszczęśliwa, zaszczepia w narodzie ferment burzenia się (…),
kiedy tymczasem niewola pokojowa przyczynia się do pokornego znoszenia wszelkich zniewag, gwałtów i upokorzeń.” (z
listu na paryski kongres II Międzynarodówki w 1900)

“Patriotyzm więc i socjalizm nie tylko nie są przeciwnymi sobie, ale wzajemnie się potęgują. Prawdziwy patriotyzm zwraca
się przede wszystkim ku temu, co stanowi podstawę i rzeczywistą siłę narodu, ku ludowi pracującemu, a więc musi być
socjalistyczny; szczery zaś socjalizm, wypływając z miłości narodu, musi być patriotyczny.”

“Patriotyzm jest główną spójnią społeczeństwa. (…) Głosić wyrzeczenie się patriotyzmu jest to zachęcać do samobójstwa.
U silnych, niepodległych narodów głosy takie nie mogą mieć żadnego szkodliwego znaczenia; ale w organizmach słabych,
zdławionych obcą przemocą, są one odgłosem rozpaczy, niemocy, zniechęcenia i wzniecają dokoła podobne uczucia.
Egoizm nie tamuje uczucia patriotycznego ani też uczucie patriotyczne nie sprzeciwia się miłości całej ludzkości (…)
Socjalizm jest to dążność społeczna do prawdziwej, rzeczywistej między ludźmi równości, którą uważa nie tylko za
możliwą, ale nawet za konieczną.
 Równość ta nie polega na tym, ażeby fizycznie, moralnie i umysłowo jeden człowiek był zupełnie podobny do drugiego;
lecz na tym, ażeby każdy człowiek był bezwarunkowo sam panem własnej woli, własnych czynności i własnej pracy, ażeby
nie czuł nad sobą żadnego jarzma: ani umysłowego, ani obyczajowego, ani politycznego, ani ekonomicznego. (…) Główną
podstawą każdego z nich jest jarzmo ekonomiczne, i że bez obalenia jego niepodobna myśleć o prawdziwej, rzeczywistej
równości. Podstawą zaś jarzma ekonomicznego jest własność osobista. Jest to broń, broń straszna, którą jedni podbijają
sobie drugich w celu wyzyskania ich sił fizycznych, umysłowych i moralnych. (…) Broń tę straszną, przesiąkłą krwią i łzami
krzywdy ludzkiej, zamienić w narzędzie pracy, wolności i braterstwa ludzi pomiędzy sobą – oto prawdziwe zadanie
socjalizmu.”

“I cóż to jest rekonstrukcja Polski? Jest to odzyskanie niepodległości narodowej; jest to zrzucenie jarzma, gniotącego
ubogich ciężej aniżeli bogatych; jest to wypędzenie najazdu, który żelazną obręczą dławi pierś narodu, który tłumi
wszelkie poczucie samodzielności, który tamuje swobodny rozwój myśli, który uzbraja braci przeciwko braciom,
synów przeciwko ojcom, który narzucając obcą mowę w szkołach i sądach obniża poziom oświaty i powiększa
krzywdę ubogich.”

“Właśnie patrioci podjęli pierwsi zadanie społecznego przebudowania Polski, a następcy ich demokraci przyszli nawet
do tego przekonania, że w Polsce rewolucja polityczna odbyć się musi równocześnie z rewolucją społeczną.”

STANISŁAW WOJCIECHOWSKI
- Stanisław Wojciechowski, ur.15 marca 1869 r. w Kaliszu, zm. 9 kwietnia 1953 r. w Gołąbkach. Polityk, od 1891 r. w
Zjednoczeniu Robotniczym, rok później w Polskiej Partii Socjalistycznej, a w 1921 r. w PSL „Piast”. Minister spraw wewnętrznych.
Podczas I WŚ członek Komitetu Narodowego Polskiego. II prezydent RP (20 XII 1922 r.- 15 V 1926 r. Jego kadencję przerwał
przewrót majowy.

- Uczestniczył w 1892 r. w Zjeździe Paryskim - spotkaniu działaczy organizacji robotniczych, uznanym za zjazd założycielski
PPS.
- w Związku Zagranicznych Socjalistów Polskich
- Podczas I wojny światowej członek Komitetu Narodowego Polskiego
- Na studiach rozpoczął działalność polityczną. Był członkiem tajnych antyrosyjskich organizacji niepodległościowych,
aktywistą tworzącym związki zawodowe, a także członkiem Centralizacji Związku Młodzieży Polskiej „Zet” (od 1890). W
1891, za udział w jednej z demonstracji niepodległościowych, trafił do więzienia.
- W 1905 wycofał się z działalności partyjnej, bowiem w PPS podczas warszawskiego zjazdu tymczasową przewagę
uzyskała frakcja antyniepodległościowa tzw. „młodych”. Wobec tego Wojciechowski nie wszedł w skład władz
partyjnych i (w przeciwieństwie do Piłsudskiego) nie zaangażował się w budowanie PPS – Frakcji Rewolucyjnej.
- Jan Skotnicki, malarz oraz wyższy urzędnik w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego o nim: "Był
zacny, ale oschły (...). Wojciechowski wszystkiego sobie odmawiał, byleby oszczędzić skarb państwa, przypuszczał
bowiem, że taki powinien być demokratyczny prezydent" - pisał.
- Kadencja Wojciechowskiego skończyła się przed upływem 7 lat, przewidzianych przez konstytucję. Przerwał ją zamach
majowy w 1926 roku, gdy marszałek Piłsudski zorganizował demonstrację zbrojną wiernych sobie oddziałów.
Demonstracja zbrojna przerodziła się w walki pomiędzy oddziałami Piłsudskiego a siłami wiernymi rządowi i
prezydentowi. W nocy z 12 na 13 maja 1926 r. prezydent Wojciechowski wydał odezwę do armii, w której stwierdzał
m.in.: "Stała się rzecz potworna - znaleźli się szaleńcy, którzy targnęli się na majestat Ojczyzny, podnosząc jawny bunt
fałszywymi hasłami uwiedli czystą duszę żołnierza polskiego i dali pierwsi rozkaz do rozlewu krwi bratniej".
 - 14 maja 1926 r., prezydent Wojciechowski zrzekł się sprawowanej funkcji ze względu na sytuację "uniemożliwiającą
sprawowanie urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej", chcąc zapobiec wojnie domowej.
- propagator kooperatyzmu dążący do kształtowania społeczeństwa jako wspólnoty wolnych i praworządnych jednostek
działających dla dobra wspólnego. „Głównym przeznaczeniem człowieka na ziemi jest, aby dobrze czynił ludziom, aby
swoimi czynami całego życia starał się ulepszać los swoich bliźnich, aby nawet usiłował, by dobroczynne jego za życia
czynów skutki uszczęśliwiały jeszcze pokolenia następnych ludzi”.
- Bliższe mu były idee socjalizmu i patriotyzmu Bolesława Limanowskiego niż idee Karola Marksa. Popierał współpracę
między organizacjami, przyłączył się do Zjednoczenia Robotniczego utworzonego w 1891 roku z inicjatywy i pod
kierownictwem Edwarda Abramowskiego.
- Przyjęty program, wpisując się w międzynarodowy ruch robotniczy, za cel podstawowy stawiał dążenia
niepodległościowe i utworzenie republiki demokratycznej. Kwestią sporną stała się sprawa stosowania terroru jako
taktyki działania. Wyrażając jednocześnie stanowisko Zjednoczenia Robotniczego, nie opowiadał się on za stosowaniem
terroru jako metody walki zasadniczej (choć go nie wykluczał). Podkreślał konieczność „uświadamiania i organizowania
proletariatu”.
- przyjął zasadę łączenia wiedzy teoretycznej z praktyką oraz zasadę bezstronności politycznej. „Nie chcemy i nie
będziemy służyć za narzędzie żadnej partji czy klasie. Kooperacja dla nas nie jest środkiem, lecz sama w sobie celem”.
Podkreślał znaczenie stowarzyszeń zarówno w wymiarze ekonomicznym, jak i kulturowym, w tym przygotowania
społeczeństwa do rządów demokratycznych: „Źródło siły stowarzyszeń współdzielczych tkwi nie w ich liczbach kapitału,
obrotu rocznego, ale w rzetelnym przejęciu się członków zasadami kooperacji. Nie kapitał, ale człowiek, pełen
inteligencji, charakteru i wiary, jest tutaj siłą twórczą”
- “Chyba w żadnym kraju kłótliwość i doktrynerstwo nie robią takich spustoszeń w życiu społecznym jak Polska”. I dalej:
„W mojej działalności nie miałem wypadku, żeby hasło rozłamu wychodziło od dołu; zawsze gorszący przykład dawała
elita, chorująca na egotyzm i doktrynerstwo, a w niepodległej Polsce i na karierowiczostwo”

JÓZEF PIŁSUDSKI
Józef Piłsudski (1867-1935) – polski polityk, wojskowy i przywódca państwa. Urodził się 5 grudnia 1867 roku w Zułowie na
dzisiejszej Litwie w zbiedniałej rodzinie szlacheckiej. Studiował medycynę w Charkowie; jako dwudziestolatek został zesłany na
Syberię, skąd powrócił po pięciu latach. Współzałożyciel odłamu Polskiej Partii Socjalistycznej– PPS-Frakcji Rewolucyjnej.
Redagował nielegalne pismo „Robotnik”. Organizator Związków Strzeleckich i Legionów Polskich w zaborze austriackim.
Dowódca Pierwszej Brygady Legionów. W sierpniu 1914r podjął nieudaną próbę wzniecenia powstania na obszarze zaboru
rosyjskiego, gdy marsz Pierwszej Kompanii Kadrowej nie przyniósł oczekiwanego wybuchu powstania w Królestwie Polski.
Porozumienia z wywiadem austro-węgierskim dot. roli strzelców Piłsudskiego na wypadek wojny z Rosją nie przewidywały
wybuchu powstania, lecz działania sabotażowe i dywersyjne. Celem Piłsudskiego był wspólny z sojusznikami marsz w kierunku
Warszawy. Jego politycznym zadaniem było zapewnienie sobie dogodnej pozycji negocjacyjnej w stosunkach z Austriakami, ale
także z Niemcami. Prace nad tworzeniem polskiej administracji musiał zawiesić na stanowcze żądanie Austriaków. To Berlin i
Wiedeń miały rozgrywać sprawę polską, i to bez polskiego udziału.

Od 1914 do 1917 roku główny Komendant Polskiej Organizacji Wojskowej. Następnie aresztowany i osadzony w niemieckiej
twierdzy w Magdeburgu, co wzmocniło jego renomę jako bojownika o polską niepodległość. Uwolniony w początku listopada
1918 roku przybył do Warszawy i 22 dnia miesiąca przyjął stanowisko Naczelnika Państwa. Zwierzchnik sił zbrojnych w Radzie
Regencyjnej (Aleksander Kakowski, Zdzisław Lubomirski, Józef Ostrowski). Przed rozpoczęciem ofensywy na Kijów mianowany
Marszałkiem Polski. 16 sierpnia 1920 roku wyprowadził decydujący manewr oskrzydlający znad Wieprza, który przesądził o
zwycięstwie w bitwie warszawskiej.
Po uchwaleniu w 1921r. konstytucji marcowej, znacząco ograniczającej rolę głowy państwa, zrezygnował z ubiegania się o urząd
prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i wycofał się na pewien czas z życia politycznego. W 1926 roku przeprowadził wojskowy
zamach stanu, przejmując realną władzę w państwie. W kolejnych latach piastował urzędy Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych
i ministra spraw wojskowych, a przejściowo także premiera. Podjął się demontażu instytucji demokratycznych, zbudował
skupione wokół siebie środowisko tak zwanej Sanacji i uzależnił od siebie zarówno parlament, jak i prezydenta, na którego
wyznaczył profesora chemii, Ignacego Mościckiego. Pełnię władzy przejął w 1930 roku na skutek zmanipulowanych i częściowo
sfałszowanych wyborów parlamentarnych nazywanych „wyborami brzeskimi”. Zmarł 12 maja 1935 roku w niespełna trzy
tygodnie po uchwaleniu nowej konstytucji, mającej ugruntować jego pozycję polityczną.

WIZJA POLSKI Piłsudskiego

Polacy wywalczą niepodległość za pomocą własnego wojska, a następnie utworzą federację obronną z Litwą, Ukrainą,
Białorusią, oraz wchodzą w sojusze polityczno‑wojskowe z państwami zachodnimi.

Józef Piłsudski, związany z lewicową Polską Partią Socjalistyczną, stanął po stronie Austro-Węgier i za ich zgodą
utworzył Legiony Polskie jako zalążek polskiej armii. W trakcie działań wojennych przeciwko Rosji wkroczyły
kilkukrotnie do zaboru rosyjskiego, nawołując polską ludność do przyłączania się do wojska Piłsudskiego. W 1915
roku przyszły Naczelnik Państwa wkroczył do Warszawy, wspólnie z wojskami niemieckimi. Jednak w obliczu niechęci
cesarstwa wobec walk niepodległościowych Polaków, zrezygnował z przywództwa w 1916r. Austria i Niemcy wydały
tzw. Akt 5 listopada w 1916 roku, który zawierał niesprecyzowane obietnice o powstaniu państwa polskiego, czym
miały pozyskać przychylność polskich oddziałów i wykorzystać je do swoich celów. Wówczas wielu żołnierzy
zrezygnowało też ze służby- był to tzw. Kryzys przysięgowy. Powołano Tymczasową Radę Stanu w Warszawie, do
której wszedł Piłsudski jako Dowódca Naczelny Wojska Polskiego.

Józef Piłsudski w 1917 roku po odmowie złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec został usunięty z
Tymczasowej Rady Stanu, aresztowany i osadzony w Magdeburgu, czym zyskał sławę wśród społeczeństwa. W
międzyczasie Państwa centralne ponosiły coraz większe straty na frontach I wojny światowej. Niemcy obawiały się
komunistycznej rewolucji w kierunku zachodnim. Strach wzmógł wybuch komunistycznej Rewolucji Listopadowej w
Niemczech 1918 roku.

IDEA MIĘDZYMORZA

Pomysł „wspólnego domu” okazał się utopijny, ponieważ Litwini, Białorusini, Ukraińcy chcieli budować własne
państwo i to bez Polaków – prof. Andrzej Chwalba z UJ.

➢ Za głównego wroga Polski uznawał Rosję, więc większość swoich działań koncentrował na granicy
wschodniej.
➢ Po tym, jak 11 listopada 1918r. Karol I Habsburg, władca ostatniego z państw zaborczych Polski, ogłosił, że
rezygnuje z udziału w rządach, w Polsce tymczasowa władza spoczęła w rękach Józefa Piłsudskiego. Był
jednak nieufny wobec Niemców. Dlatego pozostawił określenie zachodniej granicy kraju państwom ententy
(UK, FR ROS). Chciał pokoju z Niemcami w ramach traktatu wersalskiego (1919r, kończył I WŚ)
➢ W 1917r. w Rosji miały miejsce dwie rewolucje, w ich wyniku władzę przejęli bolszewicy. Rząd Tymczasowy w
Rosji 29 marca 1917r. wydał deklarację; przyznał prawo narodu polskiego do państwa, tylko w granicach
byłego Królestwa Polskiego z 1815r. Bolszewicy uznawali prawo narodów uciskanych w przeszłości przez
carat do samookreślenia się, i oderwania się od Rosji (jedyna rzecz, którą bolszewizm uznawał za ważniejszą
od tego prawa to rewolucja).
➢ Na granicy wschodniej niezbędne było dla niego istnienie państw buforowych, oddzielających kraj od Rosji. W
ten sposób formowała się koncepcja federacyjna Piłsudskiego silnych państw Europy środkowej i wschodniej
oparta na sojuszu wojskowym.
 ➢ Federacja wiązała się u Piłsudskiego z ideą międzymorza i prometeizmem. Hasło „międzymorze” odnosiło
się do państw między Adriatykiem, Bałtykiem, a Morzem Czarnym. Prometeizm zakładał osłabienie Rosji
przez narody, którym w pierwszych latach po wojnie narzucono sowiecki system. Uważał, że największą siłą
przeciw Rosji będzie silny sojusz Polski, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Białorusi, Ukrainy, Czechosłowacji,
Węgier, Rumunii i Jugosławii.
➢ Nieustalone kwestie graniczne między Polską a Rosją doprowadziły do wybuchu wojny. Bolszewicy swoją
rewolucją chcieli objąć całą Europę. Utworzenie zależnego od Rosji socjalistycznego państwa litewsko-
białoruskiego dodatkowo zaogniło konflikt. Na początku 1919r. wybuchła wojna polsko-bolszewicka.
➢ Z powodu wspólnej przeszłości Polski i Litwy, a także z racji jego pochodzenia (urodził się na Wileńszczyźnie)
w Litwie widział pierwszego i naturalnego sojusznika przeciw bolszewizmowi. Jednym z pierwszych jego
posunięć podczas tej wojny była ofensywa wileńska. W kwietniu 1919r. wojska polskie zajęły Wileńszczyznę.
W ogłoszonej 22 kwietnia „Odezwie do mieszkańców Byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego” uznał prawo
ludności do decydowania o losie swojego kraju. Liczył, że nastąpi odrodzenie unii polsko-litewskiej. Jednak
przeprowadzone działania wojenne doprowadziły do rozwinięcia się u Litwinów niechęci do Polaków i
postrzegania ich jako agresorów.
➢ Trwała wówczas w Rosji wojna domowa (zwolenników władzy bolszewików określano jako czerwonych, a
przeciwników jako białych). Piłsudski nie będąc pewnym ich stanowiska wobec Polski, nie opowiadał się po
żadnej ze stron. Białorusinów uważał za zbyt niedojrzałych do ukształtowania własnego państwa, dlatego
skupił się na Ukrainie. Wszedł w sojusz z Symonem Petlurą (Przewodniczący Dyrektoriatu URL) i uznał
niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej. Zorganizowana wspólnie wyprawa kijowska odniosła częściowy
skutek. Nie udało się rozbić armii rosyjskiej, a URL zostało uznane jedynie przez Litwę i Finlandię.
➢ Wkrótce jednak siły polskie musiały się wycofywać ze zdobytych terenów. Ofensywę armii czerwonej
zatrzymała dopiero bitwa warszawska w sierpniu 1920r., zwana „cudem nad Wisłą”.
➢ Sprawę idei federacyjnej zamknął traktat ryski z 1921 roku, kończący wojnę polsko-bolszewicką, w wyniku
którego ziemie na wschodzie zostały trwale podzielone pomiędzy ZSRR a Rzeczpospolitą. Uniemożliwiło to
federalistom współpracę z działaczami ukraińskimi oraz białoruskimi.
➢ Nadzieje na bezpieczeństwo polski przekreślił układ w Rapallo, na mocy którego zacieśnione zostały związki
między Niemcami a Rosją. Dwaj najwięksi wrogowie kraju rozpoczęli współpracę, która w 1939r przyszłości
przyniosła Polakom klęskę.

PIŁSUDSKI- TWÓRCA LEGIONÓW POLSKICH I PIŁSUDSKI PO 1922R.

➢ Europa w 1918 r. Zafascynowana była ideami demokratycznymi, rewolucyjnymi, socjalnymi i republikańskimi.

Piłsudski w pewnym stopniu je podzielał, dlatego jako Naczelnik Państwa dążył do Polski republikańskiej,
demokratycznej i socjalnej.
➢ ośmiogodzinny dzień pracy, zakaz pracy nocnej kobiet i dzieci, demokratyczne wybory do Sejmu, włącznie z
pełnymi prawami dla kobiet. Realizacja demokratycznego i socjalnego programu miała też zapewnić
legitymizację władzy.
➢ Śledząc polską politykę po 1922 r. ubolewał, że politycy, niezależnie od przynależności partyjnej, dbają tylko o swoje
interesy, a nie patrzą w ogóle na dobro państwa- dla niego wartość nadrzędną. Na jakość życia politycznego wpływały
też partie mniejszości narodowych, które niejednokrotnie kontestowały politykę kolejnych polskich rządów, co
prowadziło do chaosu i do częstych zmian gabinetów. Również na arenie międzynarodowej sytuacja Polski nie była zbyt
korzystna, czego dowodem jest pomijający jej interesy układ zawarty w Locarno w 1925 r.
➢ Wówczas Piłsudski postanowił ponownie wkroczyć do czynnej polityki i odsunąć od władzy polityków prawicy
narodowej i ludowców Wincentego Witosa. Marszałka zachęcali do czynnej akcji jego przyjaciele, którzy czuli się
zepchnięci na margines życia politycznego. Dotyczy to zwłaszcza oficerów dowodzonej przez niego I Brygady Legionów
Polskich, gdyż generałowie związani tradycjami z II Brygadą, jak Władysław Sikorski i Włodzimierz Zagórski nie popierali
dążeń Marszałka, i wspierali legalne władze Rzeczpospolitej. Wynikiem powyższej sytuacji był krwawy zamach majowy.
 ❖ JEGO STOSUNEK DO PARLAMENTARYZMU: Świadomy wielkiego znaczenia istnienia sejmu reprezentującego
poglądy wszystkich obywateli, czym nawiązywał do wartości z Konstytucji 3V.
❖ Po 1926r sprawuje władzę w sposób autorytarny, za pomocą metod popularnych w ówczesnej Europie, w
której coraz częściej krytykowano demokrację, gdyż według polityków „ludzie nie dojrzeli do demokracji”.

RÓŻA LUKSEMBURG
Od 1889 r. studiowała w Zurychu filozofię, ekonomię i prawo. Jako druga w historii Polka obroniła doktorat na temat
rozwoju przemysłowego Królestwa Polskiego. Początkowo w PPS, od 1893 r. wraz z Leonem Jogichesem założyła partię
Socjaldemokracja Królestwa Polskiego (SDKP) przekształconą w 1900 r. w Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy
(SDKPiL). Redagowała w Paryżu organ partyjny „Sprawa Robotnicza”. Od 1898 r. przebywała w Niemczech, a obywatelstwo
zdobyła wychodząc za anarchistę Gustawa Lubecka. Należała do przywódców Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD) i
uczestniczyła w obradach II Międzynarodówki. W 1904 r. spędziła trzy miesiące w więzieniu za publiczną obrazę cesarza
Wilhelma II. W 1905 r. wróciła do Królestwa Polskiego, by pomóc w organizowaniu akcji skierowanych przeciw rosyjskim
władzom, za co była więziona. Członkowie SPD przekupili rosyjskich urzędników i Róża Luksemburg wyszła na wolność za
kaucją. W latach 1905–1906 uczestniczyła w rewolucji w Warszawie i Petersburgu. W marcu 1906 została aresztowana w
Warszawie i osadzona w Areszcie Centralnym. Stamtąd przeniesiono ją na oddział kobiecy więzienia Pawiak (Serbię), a
następnie do X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej. Od 1907 r. prowadziła działalność w Niemczech, lansując koncepcję
masowych strajków jako drogi dla rewolucji i obalenia kapitalizmu przemocą. W latach 1907–1914 prowadziła wykłady z
ekonomii politycznej w Szkole Partyjnej SPD. W sporze w Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji poparła stronę
mienszewików przeciwko bolszewikom Włodzimierza Lenina. Później po rewolucji w Rosji krytykowała strategię Lenina i
przestrzegała przed niebezpieczeństwem dyktatury. W 1914 r. współtworzyła tajny Związek Spartakusa, po czym została
aresztowana za działalność antypaństwową. W październiku 1918 roku wyszła z więzienia. W roku 1918 była
współzałożycielką Komunistycznej Partii Niemiec (KPD), przekształconej z Ligi Spartakusa. W styczniu 1919 wraz z innymi
została pojmana w Wilmersdorfie po udziale w powstaniu robotniczym, które objęło tzw. dzielnicę prasową w Berlinie.
Policja przekazała więźniów członkom Freikorpsu, którzy po przesłuchaniu pobili, a następnie postrzelili ją.

➢ Gorąca zwolenniczka pluralizmu, wolności poglądów i prasy

➢ „Nie ma prawdziwego socjalizmu bez demokracji, tak jak nie ma prawdziwej demokracji bez socjalizmu”
➢ Kwestionowała polskie dążenia niepodległościowe uzasadniając swój punkt widzenia racjami ekonomicznymi
➢ Razem z Julianem Marchlewskim walczyła z tzw. „socjalpatriotyzmem” PPS i uważała, że poszczególne części
Polski stopniowo ulegają „organicznemu wcieleniu” do mocarstw zaborczych. Następuje zrastanie się z nimi
gospodarczo, społecznie i politycznie.
➢ Uważała, że produkcja Królestwa Polskiego na rynek wschodni nieodwracalnie łączy je z Rosją. Broniła prawa do
rozwoju kulturalnego społeczeństwa polskiego pod zaborami.
➢ Polacy mają prawo do zachowania swojej tożsamości i języka, a prawdziwym przeciwnikiem tego nie jest
społeczeństwo niemieckie, a jego kapitalistyczne elity, dla których nacjonalizm jest sposobem tworzenia sztucznej
identyfikacji społecznej.
➢ Według Luksemburg, powstanie styczniowe zostało wywołane przez szlachtę polską, aby utrzymać
pańszczyznę i stłumić rozwój burżuazji.
➢ Burżuazja była przeciw powstaniom, chłopi byli oddani carowi, a proletariat ulegał organicznemu wcieleniu
do proletariatu państw zaborczych.
➢ Feministka i pacyfistka, krytykowała I wojnę światową jako służącą interesom kapitalistów.