matura focus 3 unit 6

( matura_focus_3_unit_6.pdf )

http://www1.extrafiles.be/hv/matura_focus_3_unit_6#

Podobne: matura focus 3 unit 6, matura focus 2 unit 6, matura focus 3 unit 4,

matura focus 3 unit 1, matura focus 3 unit 7, matura focus 3 unit 5,

matura focus 2 unit 5, matura focus 2 unit 7, matura focus 2 unit 3,

 Stan rzeczy przed powstaniem

Krolestwo Polskie utworzone w calej 1815 r. bylo polaczone unia personalna z dominujaca w Cesarstwie Rosyjskim dynastia Romanowow. Imperator byl
rownolegle koronowany na warszawskim rynku na mistrza polskiego, a nadana za posrednictwem niego ustawa zasadnicza, oddzielne wojsko,
administracja, szkolnictwo gwarantowaly pewna niezaleznosc. Na koniec trzeciej dekady XIX wieku w Krolestwie coraz powszechniejsze staly sie
naruszenia konstytucji i prawa za posrednictwem cara Mikolaja I i jego urzednikow, wladca nie zwolywal sejmu, dzialala cenzurka i tajna polcja. Skutkiem
tego byl znaczny postep niezadowolenia Mlodych polakow. Zorganizowana zawczasu opozycja sejmowa (Kaliszanie) i tajne uklady (Towarzystwo
Patriotyczne) dzialaly coraz intensywniej. Przy tej atmosferze w 1828 roku podporucznik Piotr Wysocki - podchorazy warszawskiej Szkoly Podchorazych
Piechoty zorganizowal wsrod uczniow tajne sprzysiezenie. Posiadalo ono na celu zbrojna walke o odzyskanie niepodleglosci. W tym czasie na arenie
internacjonalnej dochodzilo az do wielu zmian majacych oddzialywanie takze na sytuacje w kraju. Odzyskanie za posrednictwem Grecje niepodleglosci
(1829), wybuch rewolucji we Francji (lipiec 1830), zrealizowany zostanie narodowe Belgow (sierpien 1830) wzmogly nastroje niepodleglosciowe w calej
Krolestwie Polskim. Do tego przylaczyly sie skutki kryzysu gospodarczego, postep niezadowolenia w calej armii (miedzy innymi z uwagi na osobe
dowodcy - duzego ksiecia Konstantego Pawlowicza - brata cara Mikolaja I) oraz wszechobecny duch romantyzmu. Fakt, iz carska tajna policja wpadla na
slad sprzysiezenia podchorazych jak i pogloski o zamiarze wyslania armii Krolestwa Polskiego do tlumienia ruchow rewolucyjnych we Francji i w calej
Belgii przyspieszyly wybuch powstania. Nalezy nadmienic, ze spiskowcy przez ciagle swojej dzialalnosci nie posiadali koniecznego dalekosieznego planu
dzialan.
eeleoNoc listopadowa
Plan ow sie nie powiodl. Konstantego bronili adiutanci, ktorzy poprzednio skladali mu przysiege wiernosci. Zdolal sie on schowac i noca przedostac az do
oddzialow rosyjskich. Wowczas podchorazowie prowadzeni za posrednictwem Piotra Wysockiego polaczyli sie z grupka cywili, przebili pierscien kawalerii
rosyjskiej na Placu 3 Krzyzy i razem rozpoczeli przemarsz ulicami miasta. Uprzednio mlodzi oficerowie nie uzyskali tez poparcia ze strony www
wszystkich dowodcow oddzialow rodzimych, ktorych dowodztwo przyjelo postawe obojetna, a nawet wroga wobec dzialan powstanczych. Niektorzy z
generalow zaplacili za to zyciem (gen. Potocki). Tej nocy pelnej wstrzasajacych wydarzen obowiazywala zasada, ze kto nie z naszym biurem, ten przeciw
nam. Ekipa mlodych patriotow szla Nowatorskim Swiatem, Krakowskim Przedmiesciem az do centrum Warszawy z okrzykiem na ustach: Do broni!
Jednak cechujaca je wolanie pozostawalo bez reakcji ze strony www mieszkancow metropolii. Sytuacja byla dramatyczna. Losy powstania odmienil lud
Starego Miasta i Powisla. Rzemieslnicy, robotnicy, urzednicy, ludzie pustych zawodow, ksieza, sprzedawcy sklepowi i sluzba domowa tlumnie wylegali na
ulice i ruszyli wraz z zolnierzami trzy pulku piechoty liniowej (czwartacy) pod Panorama. Ludzie wam sforsowali wrota starej warszawskiej zbrojowni, by
zdobyc bron. W wyniku starc ulicznych trzydziestu listopada metropolia byla nieograniczona. Wielki Ksize postanowil nie interweniowac. Wojska rosyjskie
a takze jednostki lokalne wierne Konstantemu wycofaly sie z osrodka miejskiego w kierunku Wierzbna.
eeleoRozwoj powstania
Mlodzi organizatorzy nie wylonili ze wlasnego grona wladzy powstanczej. Liczyli na to, ze starsi, wybitniej doswiadczeni politycy (arystokracja) i wojskowi
przejma kontrole i dalej poprowadza rewolucje. Dotychczasowy to rachuby w duzym stopniu wadliwe, co pokazala dalsza nieudolnosc dowodcow
powstania. Dotychczasowa Wskazowka Administracyjna (centralny organ rzadowy Krolestwa Polskiego), ktora az do swojego skladu dolaczyla wielu
nowych czlonkow, w tym Joachima Lelewela, przeksztalcila sie w calej Rzad Tymczasowy. Nowa wladza 5 grudnia 1830 r. powierzyla dyktature
generalowi Jozefowi Chlopickiemu. Puder on sprawowac naczelne dowodztwo nad wojskiem orz wraz z sejmem nadzorowac prowadzenie dzialan
wojennych. General Chlopicki rozpoczal urzedowanie od wyslania do Petersburga ministra Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego i posla Jana
Jezierskiego w celu wszczecia pertraktacji z carem Mikolajem I. Niedlugo zostalo odtworzone Towarzystwo Patriotyczne. Nasilajace sie nastroje
niepodleglosciowe zmusily sejm az do ogloszenia 18 grudnia 1830 roku powstania narodowego. Lecz postawa ugodowa wladz doprowadzila do
niedostatku jakichkolwiek dzialan militarnych, a proby rozbudowy sil i rozpoczecia czynnosci wojskowych dotychczasowy skutecznie sabotowane przez
dyktatora. W polowce stycznia nadeszla odpowiedz od chwili cara, aby Polacy zdali sie na jego laske lub nielaske. Na skutek tego Jozef Chlopicki podal
sie do dymisji. Jego nastepca zostal Michal Radziwill. Przy naciskiem Towarzystwa Patriotycznego a takze manifestacji 25 stycznia 1831 roku sejm
zdetronizowal cara co bylo rownoznaczne z wypowiedzeniem walki. 29 stycznia zostal powolany Rzad Narodowy z prezesem Adamem Czartoryskim na
czele.
eeleoW momencie upadku stolicy krzepy polskie na calym terenie panstwa dotychczasowy dosc pokazne - wynosily 60 tysiecy ludzi. Zabraklo juz
jednakze woli batalii. Generalicja nie chciala kontynuowac wojny. Przy Modlinie wybierany zostal ostatni dyktator Powstania Listopadowego general
Maciej Rybinski. Jego jedynym celem bylo przeprowadzenie konwersacyj o definitywnej kapitulacji. 5 pazdziernika korpus Rybinskiego wraz z
wiekszoscia czlonkow rzadu i sejmu a takze wieloma politykami przekroczyli granice Pruska. Wojsko zlozylo bron. Dwie ostatnie twierdze poddaly sie -
Modlin (7 pazdziernika) i Zamosc (21 pazdziernika).
eeleoNastepstwa powstania
Nastepstwem kleski Powstania Listopadowego bylo przede wszystkim zaostrzenie polityki zaborcow rosyjskich wobec Polakow. Imperator odebral
konstytucje z 1815 roku, zlikwidowano sejm Panstwa, wojsko lokalne i odrebna koronacje na warszawskim rynku, a z tego powodu unie personalna.
Pozostawiono zapore celna, ktora to zostala zniesiona dopiero w calej 1850 r.. W 1833 roku wladca zarzadzil jakosc wojenny na okres 25 lat.
Namiestnikiem Krolestwa Polskiego zostal feldmarszalek Iwan Paskiewicz, a kierowanie zostala wylozone w dlonie rosyjskich urzednikow i dowodcow
wojskowych. Zlikwidowano uniwersytet stoleczny oraz rozpoczeto rusyfikacje szkolnictwa. Car wydal w 1832 roku Statut Organiczny jak dokument
zastepujacy konstytucje i ograniczajacy autonomie Krolestwa Polskiego. Wiekszosc politycznych i wojskowych przywodcow powstania (okolo 10 tysiecy
ludzi) po swoim klesce udalo sie na emigracje (Wielka Emigracja). Ich majatki byly od razu konfiskowane. Pozostajacych w kraju wcielano do armii
rosyjskiej, zsylano na Kaukaz lub na Syberie. Przy latach 1832-1834 na wzniesieniach w poblizu Warszawy wybudowano cytadele majaca w przyszlosci
utrzymywac spoczynek wsrod lokatorow stolicy
eeleoZnaczenie powstania
Powstanie Listopadowe trwajace ponad 10 miesiecy bylo jednym z niepotrzebnych zrywow narodowosciowych w przeszlosci Polski. Wymierzone ono
bylo przeciw najwiekszej potedze militarnej Europy - Rosji. Ludzie z polski mimo niedostatku potrzebnych srodkow, zdecydowanie mniejszej armii i
slabszej gospodarce krajowej wielokrotnie toczyli zwycieskie batalii z zolnierzami carskimi. Mlodych polakow z wszystkich zaborow jednoczyla mysl o
wspolnej batalii i ponownej niepodleglosci. Przez ten epoka Polska byla niezaleznym panstwem, ktore zmusilo Rosje az do zaangazowania wszelakich sil
w calej stlumienie rebelii. Powstanie wywolali w obronie lamanej konstytucji mlodzi szlacheccy patrioci, nie mieli co prawda planu dzialan, ale posiadali to,
czego zabraklo najlepszym oficerom - wiare w calej zwyciestwo. Az do kleski przyczynila sie cos wiecej niz slabosc Panstwa Polskiego wobec potegi
ciebie carow, ale przede wszystkim nieudolnosc najwyzszych dowodcow i politykow. Istotnym czynnikiem byl takze brak zadania kwestii chlopskiej.
Walka ponizsza pokazala kompletnej Europie, ze Polacy jak narod nieprzerwanie istnieja i nadal trzeba sie z nimi liczyc. Powstanie Listopadowe mialo
 rowniez decydujace istotnosc pod wzgledem ratowania rewolucji we Francji i w Belgii. Uniemozliwilo to siano zbrojna interwencje Rosji w calej obronie
starego ladu w Europie Zachodniej. Powstanie Listopadowe bylo wielka okazja dla narodu polskiego, niestety szansa zaprzepaszczona przez nas
samych

POLSKA, dzieje XX w calej. do 1945.

Przed A, takze wojna swiatowa w polityce polskiej dominowaly dwie orientacje. Zwolennicy orientacji rosyjskiej, gl. narodowi demokraci, uwazali, ze w
przypadku zwyciestwa panstw ententy ziemie lokalne bedzie mozna zjednoczyc pod panowaniem Rosji i uzyskac w oddali idaca autonomie. Zwolennicy
orientacji austro-wegierskiej, tj. socjalisci i ugrupowania galicyjskie, sadzili, ze zwyciestwo krolestw centralnych przyzwoli na polaczenie zaboru
rosyjskiego z Galicja i stworzenie trzeciego czlonu monarchii habsburskiej (koncepcja trialistyczna). Po wybuchu wojny zwolennicy orientacji
austro-wegierskiej 16 VIII 1914 w calej Krakowie powolali Naczelny Komitet Narodowy, ktory to przystapil az do organizowania Legionow Polskich; J.
Pilsudski rozbudowywal Polska Strukture Wojskowa. Wladze Austro-Wegier, z uwagi na stanowisko Niemiec, zachowywaly niejasny stosunek az do
sprawy krajowej. Rosja, ktora to planowala po zwyciestwie w calej wojnie przesuniecie granicy na linie Odry, nie wspominala o autonomii Polakow; do niej
stanowisko nie uleglo zmianie nawet po wycofaniu sie 1915 wojsk rosyjskich z Krolestwa Polskiego. Wielka Brytania i Francja uznawaly sprawe polska
zbytnio wewnetrzny problem Rosji. Przy nastepnych czasach straty wojenne sklonily ciebie centralne az do szukania rekruta w okupowanym Krolestwie
Polskim za koszty utworzenia satelickiego panstewka polskiego. Takie dotychczasowy 1916 ulokowania aktu 5 listopada cesarzy Niemiec i
Austro-Wegier, wktorym wezwano Mlodych polakow do wstepowania do armii, choc nie sprecyzowano ani granic, ani ustroju przyszlej Polski. Akt
przekreslil stuletnia solidarnosc krolestw zaborczych i wznowil sprawe polska na arenie internacjonalnej. 6 XII 1916 na warszawskim rynku powstala
Tymczasowa Rada Postaci (TRS). Wedlug rewolucji lutowej w Rosji Piotrogrodzka Wskazowka Delegatow przyznala Polsce ustawa do niepodleglosci, a
Rzad Tymczasowy zapowiedzial utworzenie ciebie polskiego w calej sojuszu z Rosja; powolano Komisje Likwidacyjna do Spraw Krolestwa Polskiego,
Naczelny Lokalny Komitet Wojskowy (Naczpol) i rozpoczeto ksztaltowanie Korpusow Polskich w Rosji. Zachodni czlonkowie ententy coraz czesciej
opowiadali sie zbytnio odbudowa Lokalny. Ententa uznala Komitet NarodowyPolski w Paryzu, powstaly w calej VIII 1917, za przedstawicielstwo polskie;
zaczeto formowac Armie Polska we Francji. Poniewaz panstwa glowne zwlekaly zrealizacja aktu 5 listopada, Pilsudski odmowil zlozenia przysiegi na
wiernosc obu cesarzom i zostal internowany w Magdeburgu; przysiegi odmowily takze A, takze i III Brygada Legionow, ktore rozbrojono i internowano.
We IX 1917 ciebie centralne powolaly Rade Regencyjnajako najwyzsza wladze tymczasowa w calej Krolestwie Polskim. Po brzeskim traktacie
pokojowym tereny przedrozbiorowej Polski odebraly sie pod kontrola Niemiec i Austro-Wegier. Warunki apartamencie wywolaly rozczarowanie Polakow;
Krolestwu Polskiemu odebrano nawet Chelmszczyzne, ktora oddano Ukrainie. Walczacy u boku panstw centralnych Polski Korpus Posilkowy przeszedl
pod Rarancza przez front, by scalic sie z oddzialami II Korpusu Wschodniego; V 1918 sily te stoczyly bitwe pod Kaniowem, ktora stala sie symbolem
wspolpracy sil rodzimych walczacych dotad po przeciwnych stronach frontu. Korpusy Wschodnie, broniace Mlodych polakow przed bolszewikami, zostaly
rozbrojone przez Niemcow. W A, takze 1918 prezydent USA Przy. Wilson poparl niepodleglosc Lokalny (czternascie paragrafow Wilsona).
Walka zakonczyla sie kleska wszystkich trzech zaborcow, co umozliwilo wyzwolenie Lokalny; 7 X 1918 Wskazowka Regencyjna wydala manifest
formulujacy postulat niepodleglosci Polski; 28 X w calej Krakowie zaistniala Polska Komisja Likwidacyjna. Na poczatku XI 1918 Komitet Obywatelski
zaboru pruskiego ujawnil sie jako Naczelna Rada Ludowa (NRL). Zarazem naziemiach rodzimych narastala fala nastrojow rewolucyjnych; 5 XI powstala
w calej Lublinie glowna Rada Delegatow Robotniczych. W nocy z szesc na siedmiu XI powolano w Miescie lublin Tymczasowy Rzad Ludowy Republiki
Polskiej (premier I. Daszynski). W swoim sklad weszli socjalisci i dzialacze PSL „Wyzwolenie―, a jego trzon stanowili czlonkowie tajnej Strukturze A.
Wedlug powrocie 10XI 1918 Pilsudskiego do Warszawy Rada Regencyjna przekazala mu naczelne dowodztwo nad tworzacym sie wojskiem, a
czternascie XI - cala wladze i rozwiazala sie. Pilsudski powierzyl stworzenie rzadu socjaliscie J. Moraczewskiemu; 21 XI rzad wydal manifest
zapowiadajacy reforme rolna i nacjonalizacje niektorych branzy przemyslu, jednakze uzaleznil te reformy od chwili uznania za posrednictwem przyszly
Sejm Ustawodawczy; zarazem wprowadzono pozadane dla robotnikow ustawodawstwo robocie i zapowiedziano wybory parlamentarne; Pilsudski i nowy
premier podpisali dekret o tymczasowych wladzach Republiki Polskiej. Przeciw rzadowi i niepodleglosci wystepowaly sily radykalne (Komunistyczna Partii
Polski). Rzad Moraczewskiego byl bojkotowany za posrednictwem prawice w naszym kraju oraz nie uznawany za posrednictwem entente; nie wczesniej
nowy rzad I. Paderewskiego, powolany w calej polowie A, takze 1919, pozostal uznany za posrednictwem KNP i entente. Na koniec I 1919 odbyly sie
wybory az do Sejmu Ustawodawczego w bylym Krolestwie Polskim i Galicji Zachodniej, a w lipcu - w calej Wielkopolsce. System sil w calej sejmie byl
rownomierny. Prawica, centrum i lewica uzyskaly podobna doza mandatow; dwadziescia II 1919 roku Sejm Ustawodawczy przyjal Mala Konstytucje;
Naczelnikiem Panstwa pozostal Pilsudski; pierwszy cykl formowania panstwowosci zostal zakonczony.
Nie rozstrzygnieta byla istota granic Lokalny; XII 1918 roku rzad w Warszawie kontrolowal byle Imperium Polskie i Galicje Zachodnia; 27 XII wybuchlo
zrealizowany zostanie wielkopolskie, ktore doprowadzilo az do przejecia wladzy przez NRL. Wersalski traktat pokojowy 1919 przyznal Naszym narodzie
Pomorze Wschodnie bez Gdyni (1920 utworzono Wolne Miasto Gdansk), tez prawie cala Wielkopolske; na Gornym Slasku oraz Warmii i Mazurach mialy
sie odbyc plebiscyty. W II 1920 r. Polska objela administracje w calej Wielkopolsce i na Pomorzu. Na rejonach plebiscytowych odporna ostra batalia
przedwyborcza; VIII 1919 a takze VIII 1920 wybuchly dwie polskie powstania na Slasku (powstania slaskie 1919-21). Plebiscyt na Warmii i Mazurach
odbyl sie VII 1920, podczas ofensywy bolszewickiej na Warszawe, totez wiekszosc glosujacych opowiedziala sie za przynaleznoscia do Niemiec. Na
skutki plebiscytu gornoslaskiego (III 1921) wplynely glosy osob urodzonych na terenie plebiscytowym, ale w tym miejscu nie zamieszkujacych, gl.
Niemcow. Gdy objawilo sie, ze Polsce posiada przypasc tylko niewielka czastka Gornego Slaska, V 1921 roku wybuchlo trzecie zrealizowany zostanie
slaskie; X 1921 r. Rada Ligi Narodow nieodwolalnie przyznala Naszym narodzie 29% arealu plebiscytowego, 46% jego populacji i wiekszosc jego
potencjalu przemyslowego. Dzieki Slasku Cieszynskim I 1919 wojska czeskie zajely calkowity obszar do Wisly; VII 1920 r. Rada Ambasadorow Ententy
podzielila sporny rejon pozostawiajac po stronie czeskiej dwa powiaty z przewaga ludnosci krajowej.
W Polsce rozwazano dwa systemy wschodnie. Endecja pragnela wlaczyc do Lokalny obszary, na ktorych obywatele nie nasz kraj stanowilaby mniejszosc
dajaca sie zasymilowac. Koncepcja federalistyczna Pilsudskiego zakladala stworzenie Litwy, Bialorusi i Ukrainy stanowiacych przedmurze Polski na
wschodzie. Granice wschodnia II Rzeczpospolitej stwierdzono jednak w nastepstwie konfliktow zbrojnych z Ukraincami i bolszewikami. Do polowy 1919
wojska lokalne wyparly oddzialy ukrainskie z Galicji Zachodniej (wojna polsko-ukrainska 1918-19). Wedlug klesce Niemiec Rosja bolszewicka
wypowiedziala apartament brzeski i rozpoczela marsz na zachod. Do glownego starcia z wojskami hiszpanskimi, doszlo II 1919 na Wilenszczyznie (wojna
polsko-bolszewicka 1919-21); IV 1919 Polacy zdobyli Wilno, a Pilsudski w calej odezwie Az do mieszkancow bylego Wielkiego Ksiestwa Litewskiego
zadeklarowal wole stworzenia im moznosci samookreslenia panstwowego. Ententa popierala Polakow przeciw bolszewikom, jednakze nie akceptowala
dzialan rodzimych na Bialorusi i Ukrainie; obszary te uznawala zbytnio czesc imperium rosyjskiego. Przy XI 1919 Polska otrzymala mandat Ligi Narodow
w calej Galicji Zachodniej, ale w calej grudniu Wskazowka Paryskiej Konferencji Pokojowej odmowila Polsce prawa zorganizowania administracji na
wschod od kreski Curzona. Dzieki wiosne 1920 roku Pilsudski zawarl uklad z atamanem S. Petlura i ubiegajac atak bolszewicki na Bialorusi 25 IV 1920
 zaczal uprawiac ofensywe na Ukrainie; siedmiu V wojska polskie weszly do Kijowa ustanawiajac w tym miejscu przyjazny rzad ukrainski; VII 1920
bolszewicy zaczeli ofensywe na Bialorusi; sily lokalne rozpoczely odwrot; na poczatku sierpnia Armia Czerwona dotarla az do Wisly; Tymczasowy
Komitet Rewolucyjny Polski w calej Bialymstoku zapowiadal utworzenie krajowej republiki sowieckiej. Nastapila mobilizacja spoleczenstwa, powolano
rzad koalicyjny (premier Przy. Witos); w calej decydujacej warszawskiej bitwie Wojsko Polskie obronilo stolice, a rozpoczete szesnascie VIII
kontruderzenie znad Wieprza zmusilo oddzialy bolszewickie az do wycofania; na wstepie wrzesnia Ludzie z polski nacierali na calym froncie; 12 X
obiestrony podpisaly rozejm i rozpoczely rokowania; 18 III 1921 podpisano ryski traktat pokojowy. Odparcie najazdu bolszewickiego obronilo
niepodleglosc Polski i prawdopodobnie zapobieglo bolszewizacji Swiata. Nie mogac wypracowac kompromisu z Litwinami w sprawie Wilenszczyzny,
Pilsudski polecil generalowi L. Zeligowskiemu zajecie spornego arealu pod pozorem buntu czesci wojsk rodzimych; na zajetym terenie utworzono Litwe
Srodkowa, a 1922 przeprowadzono decyzje do miejscowego sejmu, ktory to uchwalil przylaczenie Litwy Srodkowej do Lokalny.
Obszar II Rzeczypospolitej wyniosl 388, szesc tys. km2, a obywatele liczyla 27, 2mln ludzi (1921). Nasz kraj byla panstwem silnie zroznicowanym
spolecznie i gospodarczo. Pulap startu ekonomii polskiej w calej 1918 r. byl bardzo niski z uwagi na ogromne zdewastowania wojenne, a takze
koniecznosc zastapienia utraconych targow panstw zaborczych oraz budowy rynku ogolnopolskiego; wobec wysokich kosztow walki i odbudowy budzet
ciebie wykazywal ciagle deficyt, pokrywany drukiem banknotow Polskiej Krajowej Kasy Pozyczkowej, co prowadzilo doinflacji. Sytuacja miedzynarodowe
Lokalny bylo nieprzetestowane, gdyz Niemcy i Rosja sowiecka nie pogodzily sie ze efektami wojny, wysuwaly roszczenia terytorialne wobec Lokalny i
wspolpracowaly przeciwko zwycieskiej Entencie; 1922 zawarly traktat w Rapallo. Polska polityka zagraniczna opierala sie na sojuszu z Francja (1921),
pozostale ciebie zachodnie nie byly zaciekawione stosunkami z Polska. Z uwagi na roznice biznesow nie udalo sie tez zaciesnic wspolpracy z sasiadami
wraz z wschodniej Swiata.
W 17 III 1921 Sejm Ustawodawczy uchwalil Konstytucje marcowa; charakteryzowala sie kobieta przewaga wladzy ustawodawczej (Sejm i Senat) nad
wykonawcza (prezydent i rzad), , ktorzy wynikalo z obaw stronnictw prawicy i centrum przed przyznaniem nazbyt wielkich uprawnien Pilsudskiemu,
jakiego uwazano zbytnio glownego aspiranta do prezydentury. Wybory parlamentarne z 1922 przyniosly rownowage prawicy (Narodowa Demokracja),
srodku (Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast―, Chrzescijanska Wladza ludu w Polsce i Narodowa Seria Robotnicza), lewicy (Polska Seria
Socjalistyczna i Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie―) i mniejszosci narodowych. Selekcja G. Narutowicza na prezydenta spotkal sie z
gwaltowna reakcja prawicy narodowej, ktora to usilowala nie dopuscic az do jego zaprzysiezenia; 16 XII 1922 prezydent zostal zamordowany przez
fanatycznego nacjonaliste - E. Niewiadomskiego. Nowym prezydentem zostal wybierany S. Wojciechowski, ktory wraz z premierem gen. W. Sikorskim
doprowadzil az do uspokojenia atmosfery; Pilsudski usunal sie z zycia politycznego. W wyniku paktu lanckoronskiego 1923 w maju 1923 zaistniala
koalicja Chjeno-Piasta i inny rzad Witosa; na jesieni 1923 r. hiperinflacja doprowadzila do zalamania gospodarki i masowych wystapien robotniczych,
stlumionych sila; rzad Witosa ustapil w ustaleniach chaosu i zagrozenia ciebie. Na czele rzadu stanal Przy. Grabski, ktory to I 1924 rozpoczal reforme
skarbowo-walutowa; zrownowazywszy budzet, IV1924 Grabski mianowal do istnienia Bank Lokalny i wprowadzil nowa walute (zloty); sytuacje platnicza
Lokalny oslabila 1925 wojna celna z Niemcami; nastapil nawrot inflacji i XI 1925 rzad Grabskiego ustapil. W niniejszym samym r. uchwalono
nieodwolalnie reforme rolna i podpisano konkordat. Na koniec 1925 pogorszyla sie stan rzeczy miedzynarodowa Lokalny, bowiem uklady z Locarno nie
daly pelnej gwarancji granicy polsko-niemieckiej; ponadto Niemcy i ZSRR na mocy ukladu berlinskiego z IV 1926 zaciesnily kooperacje. Rzad A.
Skrzynskiego nie zdolal powstrzymac pogarszania sie nastrojow, wbrew poprawiajacej sie od IV 1926 koniunktury gospodarczej. Kolejny rzad
Chjeno-Piasta, ostro krytykowany przez lewice i sympatykow Pilsudskiego, utworzyl na poczatku maja Witos.
dwunastu V 1926 Pilsudski zaczal uprawiac wojskowy atak stanu i wciagu czterech dni zajal Warszawe (przewrot majowy); prezydent Wojciechowski i
premier Witos ustapili. Nowatorskim premierem pozostal K. Bartel; 31 V Zgromadzenie Narodowe wybralo prezydentem Pilsudskiego, ktory to nie przyjal
wyboru i wysunal kandydature I. Moscickiego; jego wybor faktycznie zalegalizowal zamach majowy. 2 VIII 1926 Sejm zmienil konstytucje wzmacniajac
upowaznienia prezydenta (nowela sierpniowa). Stronnicy Pilsudskiego (sanacja) znajdowali sie zarowno na lewicy (czesc PPS, PSL „Wyzwolenie― i
Zwiazek Naprawy Rzeczpospolitej), wsrod pracownikow administracji, w wojsku, jak i na prawicy (konserwatysci ziemianscy). Dezorientacja w partiach
ulatwila sanacji opanowanie wladzy, jednak sukcesywnie narastal spor miedzy rzadem i parlamentem, ograniczanym w calej swych konstytucyjnych
funkcjach. Wybory rozpisane na marzec 1928 nie przyniosly rozstrzygniecia; Bezpartyjny Blok Kooperacji z Rzadem (BBWR), ktory to zdobyl 28%
mandatow, nie mogl nadzorowac parlamentu. Spor miedzy rzadem i opozycja narastal; IX 1929 PSL „Piast―, NPR, chadecja, PSL „
Wyzwolenie―, Stronnictwo Chlopskie i PPS zawiazaly sojusz dla obrony demokracji (Centrolew); latem 1930 przywodcy Centrolewu usilowali
spowodowac do odwolania rzadu. Dzieki jego czele stanal jednakze Pilsudski, a prezydent Moscicki rozwiazal Sejm i zarzadzil nowe decyzje; kampania
wyborcza przebiegala pod wrazeniem aresztowania przywodcow Centrolewu, oskarzonych o przestepstwa normalne i osadzonych w twierdzy w
Brzesciu, pozniej skazanych w procesie brzeskim; BBWR uzyskal ponad polowe mandatow.
Od konca 1929 w kraju narastal kryzys ekonomiczny prowadzacy az do wzrostu napiec spolecznych i wplywow ugrupowan skrajnych. Przy 1931, w
nastepstwie zjednoczenia ruchu chlopskiego, istnieje Stronnictwo Ludowe (SL). Przy 1934 utworzono Oboz Narodowo-Radykalny(ONR), ktory rozpadl sie
pozniej na ONR-ABC i ONR-Falange. Po zamachach terrorystow ukrainskich wladze sanacyjne utworzyly obozowisko w Berezie Kartuskiej, gdzie
kierowano na podstawie orzeczenia administracyjnego. Mimo pogarszajacego sie stanu zdrowia Pilsudskiego, sanacja umacniala sie obok wladzy; 1933
Moscicki pozostal ponownie wybierany prezydentem; 1935 roku, w nastepstwie manipulacji regulaminem sejmowym, sanacja przeprowadzila uchwalenie
Konstytucji kwietniowej wzmacniajacej lokalizacje prezydenta; stal sie on naczelna wladza wykonawcza, zwierzchnikiem rzadu i sil zbrojnych. Ordynacja
wyborcza praktycznie odsunela opozycje od chwili wplywu na ksztalt organow ustawodawczych i rzadu. Z powodu pogorszenia sie od ukonczenia lat
dwadziescia. stosunkow niemiecko-sowieckich dyplomacja nasz kraj mogla przewodzic polityke rownowagi; VII 1932 zawarto polsko-sowiecki uklad o
nieagresji (V1934 przedluzony na dalsze 10 lat), a I 1934 - polsko-niemiecka deklaracje o nieagresji.
dwunastu V 1935 roku zmarl Pilsudski. Swoim zwolennicy podzielili sie na umiarkowana grupe prezydenta Moscickiego i wybitniej radykalna grupe
wojskowych z W. Slawkiem i E. Rydzem-Smiglym. Przy 1935 decyzje parlamentarne odbyly sie wedlug nowej ordynacji, totez sanacja uzyskala duza
przewage w calej obu izbach. Przedluzajacy sie kryzys potegowal niezadowolenie spoleczne; powtarzaly sie demonstracje robotnicze, prawicowa mlodzi
organizowala ekscesy antysemickie. Przy II 1936 roku powstal centrowy Front Morges, a X 1937 NPR i chadecja polaczyly sie wStronnictwo Pracy (SP).
Sanacja rozwiazala BBWR i II 1937 powolala Obozowisko Zjednoczenia Narodowego (OZN), jakiego program opieral sie na zasadach solidaryzmu
spolecznego i podkreslal istotnosc silnego ciebie. W zwiazku z napieciami spolecznymi i wysokim bezrobociem, rzad przystapil az do realizacji aplikacji
aktywizacji ekonomii, w tym budowy Centralnego Okregu Przemyslowego; 1936-1939 nastapilo jasne ozywienie koniunktury. Pod koniec wielu lat 30.
nasz kraj scena polityczna ulegla konsolidacji; poza obozem rzadzacym istnialy cztery kluczowe partie: Stronnictwo Narodowe (SN), SP, SL i PPS. W
1938 nastapilo zlagodzenie napiec spolecznych, totez decyzje parlamentarne zakonczyly sie stosunkowym sukcesem sanacji. Narastanie ryzyka wojny
sprzyjalo zamrozeniu weneckich konfliktow politycznych. Po ukladzie monachijskim X 1938 Nasz kraj zajela Zaolzie. Niemcy wysunely propozycje
wlaczenia do Rzeszy Wolnego Metropolie Gdanska, budowy eksterytorialnej szosy laczacej Prusy Wschodnie z reszta Niemiec i polaczonych dzialan na
wschodzie. Przy III 1939 Wielka Brytania, a nastepnie Francja udzielily Polsce gwarancji niepodleglosci; 28 IV Hitler wypowiedzial polsko-niemiecki uklad
 o nieagresji. 23 VIII 1939 zawarto w calej Moskwie system o nieagresji miedzy ZSRR i Niemcami zawierajacy tajny protokol dodatkowy, przewidujacy
rozbior stref wplywow w Europie Wschodniej(pakt Ribbentrop-Molotow); 25 VIII Anglia zawarla z Polska system o wzajemnej pomocy, ktory to nie
powstrzymal Niemiec przed napascia na Polske.
jednej IX 1939 rozpoczela sie agresja niemiecka (kampania wrzesniowa 1939); wbrew zobowiazan sojuszniczych i wypowiedzenia wojny, Rozlegla
Brytania i Francja nie podjely dzialan przeciwko Niemcom. Niemcy wygrali bitwe graniczna i wtargneli w glab kraju, zlamali obrone naWisle i Sanki, podjeli
probe okrazenia wojsk polskich na wschod od chwili Warszawy; proba kontrofensywy krajowej nad Bzura zakonczyla sie niepowodzeniem; 17
IXrozpoczela sie agresja sowiecka; w ciagu nastepnych dwoch tygodni rozproszony opor polski pozostal zdlawiony, Warszawa kapitulowala 28 IX,
miniona bitwe stoczono pod Kockiem. W obliczu przegranej kampanii wrzesniowej wladze ciebie polskiego przeszly do Rumunii, gdzie sa internowane;
prezydent RP Moscicki 29 IX na wlasnego nastepce wyznaczyl Wladyslawa Raczkiewicza, ktory trzydziestu IX mianowal premierem gen. Sikorskiego (7
XI pozostal rowniez naczelnym wodzem); jednej X zaprzysiezono rzad Rzeczypospolitej Polskiej na uchodzstwie, a 9 XII 1939 powolano Rade Narodowa
spelniajaca funkcje parlamentu; rozpoczeto formowanie placowek Wojska Polskiego. Pod koniec kampanii wrzesniowej powstawaly organizacje
konspiracyjne (konspiracja w naszym kraju 1939-45); przed kapitulacja Warszawy (27 IX) utworzono Sluzbe Zwyciestwu Lokalny (SZP). Trzecia Rzesza i
ZSRR 28 IX 1939 zawarly traktat o krawedziach i znajomosci, w ktorym oglosily upadek ciebie polskiego, ustalily jego rozbior na kreski rzek:
San-Bug-Narew-Pisa i w calej tajnym protokole zobowiazaly sie do zwalczania polskich dazen niepodleglosciowych.
Kafelki zajete za posrednictwem Niemcy (okupacja niemiecka w naszym kraju 1939-45) sa czesciowo wlaczone do III Rzeszy, z pozostalej czesci
utworzono Generalne Gubernatorstwo (GG). Wladze niemieckie wprowadzily policyjno-wojskowy rezim okupacyjny, realizowaly polityke terroru dla
wyniszczenia elit intelektualnych i przeksztalcenia spoleczenstwa w posluszna sile robocza, Zydow sukcesywnie izolowaly w calej gettach; dazyly do
kompletnej germanizacji ziem wlaczonych az do III Rzeszy; w GG zorganizowaly struktura eksploatacji ekonomii na potrzeby Niemiec i pauperyzacji
spoleczenstwa. Kafelki zajete przezZSRR (okupacja sowiecka w Polsce 1939-41) wcielono w calej sklad ZSRR (z wyjatkiem Wilenszczyzny, przekazanej
Litwie i wlaczonej az do ZSRR VIII 1940). Sowieckie wladze okupacyjne wprowadzily wzmacniany na terrorze rezim polityczno-policyjny obowiazujacy na
obszarze ZSRR; obywatelom RP przymusowo nadaly obywatelstwo sowieckie; wiele osob aresztowaly, czesc populacji deportowaly w calej glab ZSRR.
W XI 1939 gen. Sikorski mianowal Zwiazek Batalii Zbrojnej (ZWZ), ktorego glownym zadaniem bylo przygotowanie uniwersalnego powstania zbrojnego, a
w calej dzialalnosci obowiazujacej prowadzenie wywiadu i reklamy oraz - poczatkowo tylko w ograniczonym zakresie - walki zbrojnej (Zwiazek Odwetu).
Powstaly konspiracyjne organizacje zbrojne podporzadkowane glownym partiom politycznym obozu rzadzacego: Bataliony Chlopskie, Narodowa
Organizacja Wojskowa, Gwardia Ludowa WRN; II 1940 uksztaltowal sie reprezentujacy opinie stronnictw politycznych Polityczny Komitet
Porozumiewawczy; powolano Delegature Rzadu RP na Kraj. Przy opozycji az do ZWZ i Delegatury Rzadu pozostaly konspiracyjne organizacje
pilsudczykow i obozu narodowego; procz strukturami ciebie podziemnego istnialy organizacje komunistyczne. Na uchodzstwie V-VI 1940 jednostki
Polskich Sil Zbrojnych na Zachodziewalczyly w kampanii norweskiej (Narwik) i francuskiej, po czym czesc zolnierzy i wladze RP ewakuowano do Gb;
jednostki lokalne walczyly w calej bitwie o Wielka Brytanie (lotnicy) i w bitwie o Atlantyk (okrety).
Wedlug napasci na ZSRR VI 1941 III Rzesza okupowala cale terytoriumPolski; Niemcy wypichcili plan przesiedlenia wiekszosci lokatorow ziem
rodzimych na Syberie (Generalny Plan Wschodni); rozpoczeli eksterminacje Zydow (obozy masowej zaglady: Chelmno, Auschwitz, Sobibor, Treblinka);
zydowskie organizacje konspiracyjne podejmowaly bitwe zbrojna(IV-V 1943 powstanie w calej getcie warszawskim). Jednoczesnie wladze niemieckie
zaostrzyly rezim okupacyjny i wzmogly eksploatacje ekonomiczna (od 1941 wzrosla rolaziem polskich jak zaplecza zaopatrzeniowego frontu
wschodniego i arealu znajdujacego sie praktycznie procz zasiegiem lotnictwa alianckiego). Przy konspiracji czternascie II 1942 ZWZ przemianowano na
Armie Krajowa, jakiej 1942 podporzadkowala sie duza liczba NOW, 1943- pion taktyczny BCh, 1944 - czastka NSZ. AK prowadzila m. in. dywersje i
sabotaz (Kierownictwo Dywersji), propagande (Biuro Informacji i Propagandy), wywiad i dzialania partyzanckie. trzydziestu VII 1941 rzad RP zawarl
system z rzadem ZSRR; na jego bazie wznowiono relacje dyplomatyczne, wladze ZSRR zwolnily z wiezien i lagrow czesc obywateli RP; zaczeto
formowanie Armii Polskiej w calej ZSRR 1941-42 (dowodca gen. W. Anders), ktora III-VIII 1942 wwyniku staran rodzimych i porozumienia
sowiecko-brytyjskiego jest ewakuowana az do Iraku. Zwycieska bitwa pod Stalingradem wzmocnila pozycje Stalina w koalicji antyfaszystowskiej i
pozwolila mu wywierac coraz silniejszy oddzialywanie na sprawe polska. Przy IV 1943, po publicznym ogloszeniu za posrednictwem wladze III Rzeszy
odkrycia masowych grobow w Katyniu i skierowaniu przez rzad polski wniosku do Miedzynarodowego Czerwonego Krzyza o mianowanie niezaleznej
komisji do zbadania zbrodni, rzad sowiecki 25 IV 1943 zerwal relacje dyplomatyczne z rzadem RP na uchodzstwie. W ZSRR komunisci utworzyli Zwiazek
Patriotow Polskich i Pierwsza Dywizje Piechoty wykladzinom. T. Kosciuszki (X 1943 walczyla pod Lenino), pozniej Pierwszy Korpus Polskich Sil
Zbrojnych w calej ZSRR, dowodzony przez gen. Z. Berlinga. 4 VII 1943 w calej katastrofie lotniczej w Gibraltarze zginal gen. Sikorski; nowym premierem
pozostal S. Mikolajczyk, a naczelnym wodzem gen. K. Sosnkowski; wczesniej Niemcy aresztowali na warszawskim rynku dowodce AK gen. S.
Roweckiego („Grot―), jego nastepca zostal gen. T. Komorowski („Bor―). Robiono przez AMERYCE iWielka Brytanie proby wznowienia
stosunkow polsko-sowieckich napotykaly opor Stalina; na konferencji teheranskiej (28 XI-1 XII 1943) bez wkladu, zgody i informowania wladz polskich
mocarstwa w zasadzie uzgodnily ksztalt terytorialny powojennej Lokalny (miedzy Odra i linia Curzona). Dzieki przelomie 1943 i 1944 komunisci (Polska
Partia Robotnicza, PPR) powolali Krajowa Konferencje Narodowa, a I 1944 wojska sowieckie przekroczyly wschodnia granice RP. Polskie Panstwo
Podziemne rozpoczelo przygotowania az do decydujacej batalii o wyzwolenie kraju i jawnego objecia wladzy; AK rozpoczela realizacje
przygotowywanego od chwili 1943 wykazu „Burza― (walke duzych placowek partyzanckich z Niemcami na bezposrednim zapleczu frontu
sowiecko-niemieckiego); 9 A, takze 1944 Krajowa Reprezentacja Polityczna zostala przeksztalcona w Konferencje Jednosci Narodowej (RJN),
spelniajaca role podziemnego parlamentu; II 1944 powolano Spoleczny Komitet Antykomunistyczny, przeciwstawiajacy sie propagandzie PPR. Kolejne
proby przedstawienie premierowe Mikolajczyka osiagniecia gwarancji Gb i AMERYCE w sprawie przedwojennej wschodniej granicy Polski nie przyniosly
szczescia; przeciwnie - alianci zachodni domagali sie ustepstw strony www polskiej, a Stalin wysuwal zadania, m. in. uznania odpowiedzialnosci
Niemcow za zbrodnie katynska.
Przy V 1944 Drugi Korpus Polski (dowodca gen. Anders) walczyl w calej bitwie pod Monte Cassino; VIII 1944 Pierwsza Dywizja Pancerna (dowodca gen.
S. Maczek) bila sie pod Falaise. Przy VII-VIII 1944 Armia Czerwona dotarla az do Wisly; zolnierze oddzialow AK walczacych z Niemcami, m. in. pod
Wilnem, Lwowem, na Lubelszczyznie oraz ujawniajacy sie lokalni delegaci rzadu RP, byli internowani i wywozeni w calej glab ZSRR; 20 VII 1944
wMoskwie pod kontrola Stalina powstal Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN); 22:00 VII oglosil on Proklamacja, a 27 VII zawarl porozumienie
zwladzami ZSRR, w ktorym uznal linie Curzona poza nasz kraj wschodnia ciebie polskiego; objal wladze w toku wyznaczonym za posrednictwem Stalina
na terenach zajetych przez Armie Czerwona; Armia Polska w calej ZSRR jest przeksztalcona w calej WP.
Przy tych warunkach1 VIII 1944 wybuchlo zrealizowany zostanie warszawskie 1944, ktorego zamiarem bylo wyzwolenie miasta przed wkroczeniem Armii
Czerwonej i ustanowienie prawowitych wladz RP; 30 IX gen. Sosnkowski (krytykujacy aliantow za niedobor pomocy w celu powstania) zlozyl dymisje i
naczelnym wodzem zostal mianowany gen. Komorowski. Po kapitulacji powstania dwoch X 1944 wladze Polskiego Panstwa Podziemnego, z wyjatkiem
dowodcy AK, ktory oddal sie az do niewoli, opuscily Warszawe i pozostaly w calej konspiracji. W toku rozmow w calej Moskwie z kierownictwem KRN i
 PKWN (3-9 VIII i 13-20 X), obok udziale przedstawicieli ZSRR i Wielkiej Brytanii, premier Mikolajczyk odrzucil nierownoprawne normy utworzenia
jednolitego rzadu i linie Curzona jako granice wschodnia Lokalny; XI 1944 zlozyl dymisje, nowy rzad utworzyl T. Arciszewski. Dzieki terenach tzw. Polski
lubelskiej PKWN, korzystajac z obudowy Armii Czerwonej i NKWD, organizowal prywatny system wladzy, rozbudowywal wojsko, przeprowadzal ogromne
aresztowania i akcje pacyfikacyjne; 6 IX 1944 wydal dekret o reformie rolnej; XII 1944 zostal przemianowany na Rzad Tymczasowy RP. W A, takze 1945
Armia Czerwona wkroczyla na pozostajace ziemie lokalne (rowniez az do Warszawy); 19 I 1945 dowodca AK wydal rozkaz o rozwiklaniu podziemnego
wojska; czesc zolnierzy pozostala w calej konspiracji. Dzieki konferencji jaltanskiej (4-11 II 1945) dyrektora ZSRR, AMERYCE i Gb ustalili tok polskiej
granicy wschodniej i zasade ogolnego przyrostu terytorialnego Polski kosztem Niemiec a takze uzgodnili przeksztalcenie Rzadu Tymczasowego RP w
calej Rzad Jednosci Narodowej (po wlaczeniu kilku dzialaczy politycznych akceptowanych za posrednictwem aliantow). Przy III 1945 NKWD podstepnie
aresztowalo16 przywodcow Polskiego Panstwa Podziemnego, m. in. Delegata Rzadu RP na Panstwo J. S. Jankowskiego, przewodniczacego RJN K.
Puzaka i bylego dowodce AK gen. L. Okulickiego. W koncowym okresie walki jednostki Polskich Sil Zbrojnych na Zachodzie walczyly pod Bolonia
weWloszech (Drugi Korpus Polski) a takze w Holandii i polnocnych Niemczech (Pierwsza DywizjaPancerna), armie WP na Pomorzu i w czynnosci
berlinskiej. W rezultacie dzialan wojennych i terroru wladz okupacyjnych podczas II wojny swieckiej zginelo kilkanascie mln obywateli RP, a zniszczeniu
uleglo ok. 40 procent majatku narodowego.

eleoPierwszy rozbior Polski (1772)

W czasach saskich utrwalilo sie w Europie zdanie, ze neutralna i bezwladna Polska przesadza element europejskiej rownowagi i ze w calej imie tej
rownowagi niepodobna dopuscic az do ekspansji sasiadow Rzeczypospolitej kosztem jej terytorium. Zdawano w piwnicy oczywiscie sprawe, ze tak
bardzo bezbronne panstwo jest ciagle zagrozone, zwlaszcza ze strony www Prus, ale system zbiorowej czujnosci zdal egzamin w toku wszystkich bitew
XVIII w calej. Sytuacja zmienila sie, jak Polska znalazla sie w granicach "systemu polnocnego". Czesto porownywano teraz ulozenie Rzeczypospolitej z
losem Kurlandii, a "kurlandyzacja" tak olbrzymiego panstwa nie mogla istniec obojetna w celu strozow rownowagi europejskiej. Terenie Polski stalo sie
przedmiotem spekulacji politycznych.
Wedlug wybuchu walki rosyjsko-tureckiej austriacki kanclerz Kaunitz natychmiast wysunal projekt wykorzystywania tej walki w celu odzyskania Slaska.
Posiadalo sie to dokonac droga polubownego ukladu z Prusami, ktore zrywajac z Rosja otrzymalyby Prusy Krolewskie i Kurlandie, a w zamian za to
oddalyby Austrii Slask. Te sama idea wysunieto we Francji. Panstwa poludniowe probowaly wiec rozbic "system polnocny" przy pomocy Turkow i
kosztem integralnosci Lokalny. Jednakze Fryderyk II nie zamierzal ani zrywac z Rosja, ani wyrzekac sie Slaska. Ponadto kleski tureckie przekreslily
wszelkie tego rodzaju kombinacje.
Postepy Rosji na Balkanach spowodowaly potencjal polityczne na calym starym kontynencie. Austria nie chcac przyjac do jednostronnego wzmozenia
potegi rosyjskiej w tym regionie, czynila demonstracje wojenne i w koncu zawarla w calej lipcu 1771 r. sojusz z Turcja. Zaognienie sie sprawy zachodniej
moglo wpisac w ruch oba programy przeciwstawnych sojuszow europejskich. Lecz we Francji przewazyly pokojowe sklonnosci Ludwika XV i wojowniczy
minister Choiseul popadl w nielaske. Austria nie mogla opierac sie francuskiego sojusznika i byla zdecydowana nie podejmowac swiezej wojny z
Prusami. A Fryderyk II wciaz dawal do pojecia, ze w wypadku uderzenia na Rosje wypelni lojalnie swoje zobowiazania sojusznicze. W Wiedniu i Berlinie
podjeto jednakze polityke austriacko-pruskiego zblizenia, by wywrzec na Rosje nacisk i spowodowac do pokojowego uregulowania rzeczy wschodniej. Za
zakupach grupowych tle powstal pruski wzor pacyfikacji kosztem Polski. Powstrzymana na Balkanach Rosja niech poszuka w piwnicy odszkodowania na
terenie Rzeczypospolitej i w godnosc zachowania rownowagi pozwoli zabierac innym do niej sasiadom. Malutkie lapczywosci austriackie (zajecie w calej
1769 r. Spisza i w 1770 r. starostw podgorskich: nowotarskiego, sadeckiego i czorsztynskiego) stwarzaly precedens. Austria nie dazyla wprawdzie az do
jakiejs znaczniejszej ekspansji zbytnio Karpaty, ale nie tracila nadziei, ze swoj "udzial" w Polsce zdola wymienic z Prusami na czesc Slaska.
Na carskim dworze wahano sie pomiedzy rozbiorowa koncepcja koterii Czernyszewow a protekcyjna polityka Panina. Na rzecz rozbioru dzialaly wojenne
demonstracje Austrii (bedace skadinad bluffem) a takze niemoznosc uporania sie z konfederacja w naszym kraju i naklonienia Stanislawa Augusta i
Czartoryskich do energicznego zwalczania barzan. Konfederaci nadal liczyli na "sukcesy szabli tureckiej", byli aktywnie wspierani przez Francje,
korzystali z zyczliwego azylu w monarchii habsburskiej i z dyskretnej poblazliwosci Prus. Krol rowniez ogladal sie na ciebie poludniowe, zabiegal o
mediacje i lawirowal. Bilans drogiej dziesiecioletniej polityki Katarzyny w naszym kraju byl zalosny. Imperatorowa w zadnym razie nie zamierzala
angazowac srodkow panstwowych wylacznie dla milych dla oczu oczu stolnika Poniatowskiego i nie potrzebowala byc o to pomawiana przez swych
poddanych. Dzieki wiosne 1771 r. Panin podjal miniona probe pacyfikacji Rzeczypospolitej, posylajac do Warszawy swego zaufanego wspolpracownika,
Holsztynczyka Salderna. Wedlug niepowodzeniu tej misji rozpoczeto w lipcu rokowania rozbiorowe z Prusami. Wsrod napietej wojny stresow Rosja
zdecydowala sie w koncu zrezygnowac z Moldawii i Woloszczyzny i pogodzic z Austria za posrednictwem wciagniecie do niej do korporacji rozbiorowej. Z
poczatkiem 1772 r. Fryderyk II zdecydowanie odrzucil slaski pomysl zamienny Kaunitza i straszac Austriakow popchnal ich zbytnio Karpaty.
W nawiazaniu z powiklaniem spraw polsko-balkanskich rozpadly sie dwa przeciwstawne "systemy" europejskie, w miejsce ktorych powstalo przymierze
trzech najpopularniejszych poteg militarnych owczesnego globu. Wywolalo to zywe zaniepokojenie na Zachodzie, ale wszelkie poczynania Francji czy
Wielkiej brytanii byly spoznione i bezskuteczne. Konfederacja utraciwszy swoje zagraniczne punkty oparcia, przestala egzystowac. W czasie
finalizowania rokowan rozbiorowych armie czterech mocarstw zalaly bezbronny i wyniszczony czteroletnia wojna partyzancka kraj.
Przy Petersburgu zamierzano dalej sprawowac kuratele nad okrojona Rzeczapospolita, a gdyz przyjeto zasade rownorzednosci udzialow, Rosja
wysuwala swoje prawa terytorialne wzglednie oglednie. Z kolei Austria i Prusy przescigaly sie w calej zachlannosci. Wraz ze szczegolna usilnoscia
zabiegal Fryderyk II o Gdansk, ale w tej sprawie spotkal sie wraz z zdecydowanym oporem Rosji. Przez traktatow z 5 VIII 1772 r. i pozniejszych
rozgraniczen Prusy otrzymaly 36 tys. km2 i 580 tys. lokatorow, Austria 83 tys. km2 i 2650 tys. lokatorow, Rosja 92 tys. km2 i 1300 tys. lokatorow. Prusy,
chociaz zagarnely najmniej ziemi i ludzi, otrzymaly lup najcenniejszy ze wzgledu na nadrzedne gospodarczo ujscie Wisly i polaczenie Brandenburgii z
Prusami Wschodnimi. Zabor austriacki oderwal od Rzeczypospolitej ziemie zamozne i gesto zaludnione z handlowym miastem Lwowem i cennymi
kopalniami soli. Zabor rosyjski byl to panstwo rozlegly, a1e malo ludny i gospodarczo zacofany.
Mocarstwa zazadaly ratyfikacji traktatow rozbiorowych przez sejm skonfederowany (liberum veto teraz mogloby istniec niedogodne w celu jego
obroncow). Mimo ze sejmiki odbywaly sie przy pomocy wojsk zaborcow i ze uruchomiono ogromne fundusze korupcyjne, sejm byl widownia
wstrzasajacych protestow Tadeusza Rejtana i jego kilku oraz cichej, liczacej na zwloke opozycji, kierowanej za posrednictwem Stanislawa Augusta. Krol
kolatal o interwencje zagraniczna i inspirowal na Zachodzie kampanie prasowa wykazujaca bezprawnosc rozbioru. Na wszelki opor mocarstwa
odpowiadaly grozba rozszerzenia zaborow. Traktaty sa ratyfikowane za posrednictwem sejm trzydziestu IX 1773 r.
Uzupelnieniem dyktatu rozbiorowego byly traktaty handlowe ratyfikowane w kwietniu 1775 r. Szczegolne istotnosc mial traktat z Prusami. Na skutek
ogarniecia przez Prusy Slaska, a potem Pomorza z dolnym biegiem Wisly, ogromna duza liczba polskiego gospodarki zagranicznego stala sie albo
 handlem polsko-pruskim, albo handlem tranzytowym przez pruskie terytorium. Narzucone traktatem taryfy celne dotychczasowy dla Lokalny bardzo
niepomyslne. Prusy realizowaly wobec Rzeczypospolitej na obszerna skale zakrojona polityke gospodarcza, ktora zapoczatkowaly juz w calej 1765 r.
lamiac clo generalne. Podlug slow Fryderyka III Prusacy po glownym rozbiorze "stali sie panami wszystkich plodow i pelnego przywozu Polski".

POWSTANIE LISTOPADOWE

Podchorazy Piotr Wysocki postanowil przygotowac zrealizowany zostanie narodowe. Jednakowe powstania solidny na zachodzie, Swieta Rozgrywka
miala sie zajmowac tlumieniem ich. Dzieki termin powstania wyznaczono 29-30. 11. 1830. Przygotowania: spiskowcy szukali sympatykow wsrod
rozlicznej czesci Warszawy. Przygotowania zaczeto od strony www militarnej zapominajac o politycznej. Nie zadbano o to, aby sklonic do batalii Kadre
Oficerska, poniewaz Wysocki myslal, ze sami przylacza sie az do powstania i liczyl, ze znajda sie politycy, jacy przejma dowodztwo.

Powstanie – „wydarzenia nocy listopadowej― – 2 pomysly:

a) uzyskac arsenal – bron rozdac wsrod osoby Warszawy

b) uderzyc na Belweder i zaaresztowac Konstantego

Sygnalem az do rozpoczecia batalii mial istniec rozniecony ogien Browaru na Soku – jednak pozostal zbyt predko ugaszony i nie byl widoczny z
wszystkich pomieszczen, co wytworzylo chaos wsrod powstancow. Piotr Wysocki pomylil sie w odniesieniu do oficerow, nie przylaczyli sie do
powstancow, a zaczeli je tepic. Bogaci mieszkancy Warszawy (burzuazja) pozamykala sie w mieszkaniach, nie poparli powstania. Tylko biedne
mieszczanstwo rzucilo sie do batalii, dla jakiego byla bron z arsenalu. Pierwszy pomysl sie powiodl. Drugi nie, poniewaz Konstanty ukryl sie w garnizonie,
a ranem uciekl az do Wierzbna.

trzydziestu. 11. 1830 zebrala sie rada administracyjna – konserwatysci – probowali przejac kontrole nad powstaniem i halasuje wyciszyc. Zebral sie
klub patriotyczny – popierali dalsza walke – Joachim Lelewel – zorganizowali manifest lokatorow Warszawy popierajacych powstanie. Przy ich
dzialaniem rada administracyjna przemienila sie 3. dwunastu. 1830 w calej rzad chwilowy – az do skladu zaproszono Joachima Lelewela.

Obrady:

Drucki i Chlopicki stwierdzili, ze taki rzad nie przynosi gwarancji dokonczenia powstania. Chlopicki dokonuje zamachu stanu – oglasza sie dyktatorem
powstania 5. dwunastu. 1830.

Rzad tymczasowy uznal powstanie zbytnio narodowe.

Wtenczas podjeto wybory o wzmocnieniu powstania. Zachodzi dozbrajanie spoleczenstwa – zaklady produkujace bron, produkowaly do niej wiecej.
Przygotowywali sie az do walki z Rosjanami. 18. 01. 1831 Chlopicki zrzeka sie posady dyktatora powstania( byl on jedynym dyktatorem powstania!! )

25. 01. 1831 sejm zdetronizowal Mikolaja I z tronu polskiego – znaczylo to wojne z Rosja. Wojska rosyjskie zaczely sie koncentrowac w calej
Bialostoku, obok granicy Lokalny, poniewaz byla to najkrotsza droga az do Warszawy.

Naprzod armii rosyjskiej stanal feldmarszalek Iwan Dybicz – chcial wykorzystac zime, mroz, ale nastapila odwilz.

Na czele armii polskich stanal Michal Radziwill ale faktycznie dowodzil Chlopicki. Wsrod wojsk polskich szczegolnie istotna role odgrywala jazda –
wojsko szlacheckie.

Wojna zapoczatkowala sie 5 lutego 1831, wojska rosyjskie ruszyly ku Warszawy. General Chlopicki nie czekal az dotra az do samej Warszawy, tylko
wylonil sie im naprzeciwko. Bitwa pod Stoczkiem czternascie. 02. 1831 sukces Mlodych polakow. Polacy wracaja i przygotowuja sie az do obrony
Warszawy. Bitwa pod Dobrem, Wawrem, a glw. bitwa pod Grochowem 25. 02. 1831. – posiadala byc decydujaca bitwa.

25. 02 batalii trwaly calkowity dzien, a najbardziej zaciete bitwy o lasek olszynowy. Tam zostaje ranny Chlopicki. Polacy wycofuja sie az do Warszawy,
Rosjanie takze - oslabieni.

Bitwa nierozstrzygnieta. Nie bylo szturmu Warszawy. Nowatorskim wodzem zostaje gen. Skrzynecki. Ignacy Pradzinski stworzyl dwie swietne pomysly
strategiczne. Rosjanie mieli zgromadzona bron i zywnosc w calej rejonie Siedlec, sami zas znajdowali sie w obszarze Lomzy i Ostroleki. Pradzinski
zauwazyl to. Plan – uderzyn na jednych potem na drugich. Odwilz spowodowala, ze Rosjanie chorowali na cholere , ktorzy ich bardzo oslabilo.
Skrzynecki zgodzil sie na zrealizowanie planu. Dzieki okolice Siedlec uderzyli w calej marcu i kwietni – bitwy pod Wawrem (wygrana), Debe Duze
(wygrana), Iganie (wygrana). Skrzynecki po sukcesach Polakow przysyla wiadomosc, by wracali az do Warszawy – bylo to wilelkim bledem poniewaz
mieli juz uderzac na Siedlce. Warszawa sie buntuje z przyczyny decyzji Skrzyneckiego, zamieszki, zadaja dymisji Skrzyneckiego i ukarania zdrajcow.
Skrzynecki postanawia dokonac druga czastka planu, jednakze ofensywa ku Lomzy i Ostroleki wykonuje do totalnej kleski. Ludzie z polski zostaja
okrazeni. Z odsiecza przybywa konnica konna, dowodzona przez J. Bema. Frakcja powrocila az do Warszawy, czastka znalazla sie za granica Pruska.
Rosjanie zbieraja nowe krzepy, Polacy przygotowuja sie az do obrony.

Przy miedzyczasie na Litwie, Bialorusi i Ukrainie wybuchaja powstania o zakresie szlacheckim – trwaly dwoch miesiace.

Batalii na terenie Polski nie uszlu bacznosci Europie. Lecz byly odbierane roznie. We Francji tlumaczono, ze zrealizowany zostanie wybuchlo, by bronic
postanowien Kongresu Wiedenskiego. Austria byla sklocona z Rosja, wiec w pierwszej czesci powstania pomagali Rodakom, jednak gdy zaczeli
 przegrywac, wycofala sie. Prusy ale juz, przychylnie nakrecone do Rosji pomagaly do niej budowac mosty, aby wojska rosyjskie zdolaly sie dotrzec na
naczelna strone Wisly.

II pomysl Pradzinskiego – obrona Warszawy – 3 pierscienie obrony. Walki o Warszawe - 8. 1831 – naprzod armii gen. Krukowiecki – grabarz
powstania – gdy zaczely sie walki on zajal sie polityka – zaaresztowac dzialaczy lewicowych, wrogow politycznych. Kazal wycofac czastka wojska ze
stolicy na poludnie – 25. 000. W konsekwencji plan Pradzinskiego stracil meritum. Walki solidny do nocy 6-7. 09. – generalny szturm Warszawy –
Warszawa skapitulowala. Strata Warszawy nie zakonczyl walk, najdluzej bronil sie Zamosc, do polowy 10. 1831

Podstawy kleski powstania:

- nieudolnosc generalow rodzimych; gen. Skrzynecki bezpodstawnie zawrocil wojska lokalne, kiedy te mialy uderzyc na Siedlce, general Krukowiecki
wycofal wojska z Warszawy, myslac, ze Warszawa i tak skapituluje, nie bylo pewnej obrony Warszawy, choc plan byl doskonaly, gen. zajal sie polityka, a
nie obrona,

- uwage poswiecono sprawie chlopskiej, na prozno, gdyz rozmysla powinny toczyc sie wokol powstania,

- Ludzie z polski nie byli przygotowani az do powstania, wojska polskiego bylo dwa razy mniej niz wojska rosyjskiego,

- Wysocki fatalnie zrobil nie wciagajac Zalogi Oficerskiej az do powstania, myslal, ze te banki sami sie przylacza,

- Nie bylo politykow, jacy przejeliby szefostwo nad powstaniem, Wysocki winien o tym pomyslec poprzednio

4 Dyktatorzy powstania listopadowego.

Powstanie listopadowe bylo jednym z pierwszych i najwiekszych zrywow narodowych XIX wieku. Podstawy wybuchu dotychczasowy bardzo zlozone i nie
wyjasnione jednoznacznie do dzis. Pod koniec wielu lat 20 pogarszala sie stan rzeczy gospodarcza panstwa wywolana nieurodzajem w rolnictwie i dosyc
wysokim bezrobociem. Wybuch rewolucji lipcowej 1830r. w calej Paryzu i obalenie starszej lini Burbonow jak i zrealizowany zostanie oraz wywalczenie
niepodleglosci za posrednictwem Belgow, zaognily atmosfere w calej krolestwie, spowodowaly wzrost perspektywie Polakow zwiazanych z tymi
wydarzeniami. Po Stolicy polski zaczely toczyc sie plotki jakoby armia nasz kraj miala istniec wykorzystywana az do tlumienia powstan na zachodzie, co
bylo sprzeczne z konstytucja, a na obszary wojska polskiego mialo wkroczyc wojsko rosyjskie. W nocy z 29 na 30 listopada 1830r. doszlo do wybuchu
powstania, udalo sie opanowac Belweder i Panorama. Powstancy pozadali teraz dyrektora, wodza, dyktatora ktory wyznaczona przez zony droga
doprowadzilby powstancow az do sukcesu. Dnia 5 grudnia 1830r. Wskazowka Administracyjna mianowala generala Jozefa Chlopickego Naczelnikiem
Sily Zbrojnej. Nominacja ponizsza zyskala w piwnicy uznanie w podobny sposob wojska jak i rowniez warszawskiego ludu, ktorego Chlopicki stal sie
ulubiencem i jedynym petentem na wyobrazenie Naczelnika od chwili, gdy z racji ostrego konfliktu w ksieciem Konstantym demonstracyjnie odszedl z
wojska. Byl on uznany jako zuchowaty zolnierz Kosciuszki, a pozniej jako oficer w sluzbie Napoleona. Ta wlasnie wieloletnia dyscyplina wojskowa urobila
swoim pretorianski charakter w duchu wiernosci i posluszenstwa wladzy, i to wlasnie tlumaczy, ze z niechecia odnosil sie az do wszelkich ruchow
rewolucyjnych. Dzieki wiesc o wybuchu powstania ukryl sie, aby nie brac w nim udzialu i nie ponosic odpowiedzialnosci przed wladza. Jednakze darzace
go zaufaniem przecietne kola spoleczenstwa warszawskiego przyczynily sie az do powolania go w budowe rzadu i oddania mu wladzy nad Sila Zbrojna,
aby swoim rekoma opanowac i zdyscyplinowac zrewolucjonizowane Wojsko Polskie. Kierowany niepohamowana ambicja Chlopicki przyjal wprawdzie
dowodztwo, ale pod wplywem parku niepokonalnosci Rosji po do niej zwyciestwie nad Napoleonem, byl niechetny Powstaniu Listopadowemu. Ulegajac
kapitulanckim radom, w glebi duszy powzial zamiar ogarniecia rewolucji i przywrocenia w kraju porzadku, by znow oddac Krolestwo Polskie w dlonie
rosyjskiego monarchy. W tym naturalnie celu 5 XII 1830r. oglosil sie dyktatorem, pozostawiajac przy sobie Rzad Tymczasowy, ktoremu zadeklarowal, ze
zlozy swa wladze w calej rece zwolanego Sejmu. Trwajac w wlasnym postanowieniu kapitulacji, dyktator ulatwil w. ks. Konstantemu swobodne
opuszczenie Lokalny wraz z 6-tysiecznym oddzialem gwardii, odeslal mu nawet jencow, wzietych w calej Noc Listopadowa i, , ktorzy najgorsze,
zrezygnowal na rzecz nieprzyjaciela z wszelakiej inicjatywy operacyjnej. Z kolei zas 10 XII 1830r skierowal do Petersburga delegacje Rzadu dla
wszczecia ukladow. Posiadala ona pytac cesarza o udzielenie powstancom pelnej amnestii, o przestrzeganie na przyszlosc postanowien Konstytucji, a
takze o przylaczenie do Panstwa Polskiego Litwy i Rusi, zgodnie z obietnicami cesarza Aleksandra I.
Cesarz jednakze oficjalnie delegacji nie przyjal, uwazajac, iz byloby to uchybieniem wobec monarszej godnosci, wydal natomiast zarzadzenie
przygotowania armii do walki, a az do Polakow skierowal manifest z 17 XII 1830 z zadaniem absolutnej kapitulacji.
Pelne pogardy wyobrazenie cara okrylo hanba generala Chlopickiego, ktory to w dniach 18. A, takze. 1831 zlozyl dymisje na rece Sejmu, pelniacego w
takim przypadku funkcje glowki Panstwa. Ugodowa polityka Chlopickiego i swoim karygodna biernosc w okresie szesciotygodniowej dyktatury wyrzadzily
powstaniu nieobliczalne szkody, bowiem daly nieprzyjacielowi czas na spokojne zrobienie koncentracji armii operacyjnej tuz nad granica Krolestwa
Polskiego. Trzeba nadal dodac, ze Chlopicki rozbudowal sily zbrojne Krolestwa az do stanu 120 000 zolnierzy, gdyz na wiecej nie pozwalaly skromne
zapasy uzbrojenia i niedobor rodzimego przemyslu wojennego.
Wedlug dymisji generala Chlopickiego Sejm mial duzo klopotow z obsadzeniem posady Naczelnego Wodza z powodu niedostatku odpowiedniego
aspiranta. W dniach 20 A, takze 1831 mianowal nim starego napoleonskiego generala ks. Michala Radziwilla, choc nie posiadal on w dodatku kwalifikacji
fachowych, ani doswiadczenia bojowego na tak wysokim szczeblu dowodzenia. O wyborze zadecydowaly zaslugi dla panstwa, oraz istotnosc rodu
Radziwillow w owczesnym swiecie politycznym.
Na wiesc o tym, ze nieprzyjaciel przekroczyl granice Panstwa Polskiego, Naczelny Wodz szesc. II. 1831r. zarzadzil pogotowie wielkich placowek,
rozmieszczonych obronnie na wschod od Warszawy, oglaszajac zarazem stan oblezenia stolicy. Wedlug 8-dniowym momencie bezkrwawych manewrow
doszlo nareszcie na poludniowym skrzydle az do pierwszego starcia bojowego w calej dniu czternascie II 1831r. pod Stoczkiem, gdzie autonomiczny
korpus generala Jozefa Dwernickiego odniosl zwyciestwo nad dywizja jazdy rosyjskiej gen. Geismara.
Pod dzialaniem zwyciestwa pod Stoczkiem Naczelny Wodz szesnascie. II. 1831r. wydal koncowy rozkaz az do obrony, uprzedzajac, ze „wojsko od
poranka jutrzejszego nie bedzie odstepowalo bez sprzeciwu, tylko przed silami przewazajacymi i nieprzerwanie stawiajac czolo nieprzyjacielowi―
Wedlug na ogol pomyslnych walkach spotkaniowych pod Swietnym i Kaluszynem (17 II 1831) armia polska, wedle rozkazem Naczelnego Wodza
 wycofala sie na pozycje opozniajaca pod Wawrem, gdzie, naprzeciw woli naczelnych wodzow obu stron, doszlo do krwawego starcia, ktore z inicjatywy
polskich dywizjonerow przeistoczylo sie w glowny dwudniowy boj spotkaniowy (19 i dwadziescia II 1831). Gdyby w calej pierwszym dniach walki wysilki
poszczegolnych dywizji polskich dotychczasowy koordynowane silna wola Naczelnego Wodza, ktory to by w calej decydujacym momencie wsparl
halasuje swymi odwodami, to niewatpliwie doszloby az do rozbicia jakiejs z dwoch kolumn rosyjskich, zanim zdolalaby przybyc jej ze wsparciem druga
kolumna, maszerujaca bez zadnej z nia lacznosci. Jednakze niezdecydowanie polskiego Naczelnika Dowodztwa zmarnowalo zwycieska mozliwosc i w
rezultacie polaczone krzepy nieprzyjaciela zmusily polskie dywizje do wycofania sie na pozycje obronna pod Grochowem. Nazajutrz Dybicz po
nieudanym natarciu na Olszynke Grochowska przerwal bitwe, dochodzac az do wniosku, ze Polacy pozostana nadal twardo bronic sie na fundamentalnej
pozycji pod Praga, jakiej w tym ukladzie sil nie zdola przelamac. Postanowil wiec czekac nadejscia korpusu grenadierow, ktory aktualnie dotarl az do
rejonu Rozan-Ostroleka. Z tej racji nadeszla przerwa w calej dzialaniach bojowych, nie zaklocana przez armie polska z racji karygodnej bezczynnosci
Naczelnego Dowodztwa, co wytworzylo nawet wielka interwencje Rzadu Narodowego.
Krok ten nie zdolal jednakze pobudzic inicjatywy Naczelnego Wodza, gdyz swoim doradca general Chlopicki postanowil wycofac armie na sliski brzeg
Wisly, aby na bazie o Warszawe stoczyc tutaj walna bitwe, decydujaca o losach powstania. Dopiero w toku walk opozniajacych zrezygnowal z tego
wykazu, postanawiajac przyjac bitwe obronna na rowninach Pragi.
Wowczas 25 II z inicjatywy Dybicza doszlo tu az do starcia w calej nie roztrzygnietym boju pod Grochowem, porzadnych, Wojsko Polskie pomyslnie zdalo
swoj egzamin bojowy, stawiajac zdecydowany opor niemal dwakroc silniejszej armii rosyjskiej. General Radziwill zlozyl dymisje wraz z stanowiska
Naczelnego Wodza. Kandydature swa wysunal general Jan Skrzynecki, jaka Sejm z braku odmiennych zgloszen zatwierdzil. Dziekujac zbytnio wybor,
Skrzynecki przedstawil sie szczerze nastepujacymi slowami: „Czuje cala skale mego powolania i malosc swoich zdolnosci. Wprawdzie uczylem sie
sztuki wojennej i nabylem w calej niej troche doswiadczenia, jednak nie czuje w piersiach moich lepszych zdolnosci militarnych, ani takze znacznymi
wojskami nie dowodzilem. Dlatego nie przyrzekam kwestii nadzwyczajnych―.
Byl on dzielnym oficerem napoleonskim, dal sie poznac w calej bitwach pod Wawrem i Grochowem jak dobry dywizjoner, ale na stanowisko Naczelnego
Wodza nie posiadal kwalifikacji, ani zdolnosci operacyjnych.
Przy wplywem zaspokojonej ambicji wlasnej nowy Naczelny Wodz dosc szybko przywrocil w armii dyscypline i przeprowadzil do niej uzupelnienie za
posrednictwem wcielenie swiezych formacji powstanczych, tak ze w kwietniu liczyla kobieta znow blisko 70 000 zolnierzy i 144 dziala, rozmieszczonych
od chwili Pultuska za posrednictwem Prage i dalej kordonem nad Wisla az do Gniewoszowa i Zawichostu. Nie wykazywal jednakze jakiejkolwiek badz
inicjatywy ku wznowienia dzialan bojowych, bojac sie ryzykownych roztrzygniec. Poszukiwal natomiast porozumienia z feldmarszalkiem Dybiczem dla
doprowadzenia az do zakonczenia walki. Przypuszczal poniewaz, ze zbytnio cene anulowania manifestu detronizacyjnego uda mu sie wyjednac u cara
amnestie, przywrocenie Konstytucji i zniesienie w calej Krolestwie okupacji wojskowej. Podczas dwoch tygodni dyktatury Skrzyneckiego Polacy odniesli
znaczne triumfy w bitwach pod Wawrem i Dembem Wielkim 31 III 1831 oraz Iganinami 10 IV. Ofensywa utknela jednak w calej martwym punkcie,
wstrzymana za posrednictwem Skrzyneckiego, ktory to nie wierzyl w sposobnosc pokonania kluczowych sil Dybicza. Wojska lokalne cofnely sie spod
Siedlec i rozlozyly na przedpolu przedpolu Pragi. Tymczasem pozna wiosna zrealizowany zostanie zaczelo przezywac kryzys. Chlopstwo opuszczali
szeregi wojskowe i wracali na wies. Skrzynecki powstrzymywal decydujacy atak wojsk powstanczych. W konsekwencji minal czas zaskoczenia
podzielonych sil rywala, armia nasz kraj musiala przyjac walke z polaczonymi silami Dybicza i gwardii. Ludzie z polski przegrali bitwe pod Ostroleka 26 V
1831. Odtad inicjatywe przejely wojska rosyjskie. Skrzynecki dzialal niezdecydowanie i bezdusznie, trwajac w bezczynnosci i nie umiejac zuzytkowac
zarowno swoich powodzen jak i rowniez trudnej sprawy wroga. Tracil bezcenny epoka wtedy gdy zrealizowany zostanie na Litwie i Rusi wymagalo od
chwili niego jakim sposobem najenergiczniejszego wspolpracy. Zaprzepascil bezpowrotnie najwieksza mozliwosc powodzenia, jaka tak hojnie los go
wtedy obdarowal.
Pod koniec wiosny widoczne bylo, iz zrealizowany zostanie chyli sie ku upadkowi. Chlopi odmawiali odrabiania panszczyzny i gdzieniegdzie wystepowali
przeciwko dworom. Wedlug porazce pod Lysobkami gen. Skrzynecki, zyczac sobie zlozyc wine na odmiennych, poparl podejrzenie o rzekomej zdradzie
wielu polskich dowodcow. 29 czerwca odbyla sie w Warszawie burzliwa uliczna manifestacja ludowa domagajaca sie sadu nad oskarzonymi o zdrade
generalami. Jednakze w lipcu wojska carskie pod wodza nowego dowodcy Paskiewicza, przeszly Wisle niedaleko granicy pruskiej i od chwili zachodu
zmierzaly ku Stolicy polski. Polacy na rozkaz Skrzyneckiego cofneli sie nie przyjmujac walki. Przy naciskiem opinii publicznej Sejm odebral dowodztwo
Skrzyneckiemu, wyznaczajac na swoim miejsce jako czasowego zastepcy generala Henryka Dembinskiego i dodajac mu do wsparcia na szefa sztabu
generala Lubienskiego.
Dembinski mial co prawda ladna stare lata bojowa, ale do pelnienia tak rozwaznych obowiazkow nie byl ustawiony, totez zbytnio rada generala
Skrzyneckiego zamiast do boju, wydal rozkazy do odwrotu. Warszawa jest bezposrednio zagrozona i w tej sytuacji mieszkancow do niej ogarnal duzy
niepokoj o wlasne zywot. 15 VIII doszlo w calej miescie az do tragicznych incydentow w czasie rewolucyjnych zaburzen. Nie panujac nad sytuacja,
wladze dopuscily az do samosadow, powieszono uwiezionych generalow i kilkanascie osob cywilnych podejrzanych o szpiegostwo. Przy tak krytycznym
polozeniu, w jakim znalazlo sie powstanie, uswiadomic sobie trzeba, ze faktycznie jedynym srodkiem swoim ratunku bylo stworzenie mocnej rewolucyjnej
wladzy, ktora ozywilaby ducha w calej narodzie i powiodla go do batalii z wrogiem. Sejm jednakze po swojej pierwszej uchwale, nie zauwazajac innego
aspiranta, wiekszoscia glosow wybral na prezesa Rzadu Narodowego generala Jana Krukowieckiego, mianujac go jednoczesnie Naczelnym Wodzem. Az
do pomocy wyznaczyl mu generala Kazimierza Malachowskiego w charakterze zastepcy Naczelnego Wodza.
Tym wybiegiem naczelna wladze w kraju, nieomal dyktatorska, objal nie rewolucyjny przywodca, ani doswiadczony maz stanu, ale dawny napoleonski
general, bardziej z ambicjami niz madry, znany z intryg populista i „gracz polityczny―, ktory to stwarzajac wylacznie pozory wielkiej walki z wrogiem,
procz kapitulacja, nie dostrzegl innego dokonczenia wojny.
Ma swoje zrodla to z pierwszych swoim zarzadzen po objeciu wladzy. Po msciwym odwecie na generale Skrzyneckim, ktorego wydalil z armii, zmuszajac
go do wakacji do Krakowa, odwdzieczyl sie po swemu takze i Towarzystwu Patriotycznemu. Wydal zakaz urzadzania zebran i kazal aresztowac ( z
wyjatkiem Lelewela) wszystkich jego przywodcow, ktorzy mimo to z wyroku sadu wojennego uzyskali wolnosc. Swoje „talenty― strategiczne ujawnil
Krukowiecki 19 VIII na Radzie Wojennej, postanawiajac kontynuowac nadal pomysl Skrzyneckiego budowania oporu na warszawskim rynku, ale
przeznaczyl do niego nie cala armie, liczaca wtedy 70 000 zolnierzy i 150 dzial, ale zaledwie polowe tych sil tj. blisko 37 000 zolnierzy i 92 dziala,
rozpraszajac resztke oddzialow na podrzednych teatrach wojny. Dowodzenie armia zorganizowal o tyle zreczniej niz Chlopicki z Radziwillem pod
Grochowem, ze byl nominalnym i faktycznym Wodzem, nieudolny zas gen. Malachowski tylko swoim zastepca, na ktorego mial szanse w koncu zrzucic
odpowiedzialnosc zbytnio skutki swoich wlasnych bledow. Sejm postanowil zdymisjonowac Krukowieckiego, a na jego obszary Sejm mianowal prezesem
Rzadu Narodowego posla B. Niemojowskiego, Naczelnym Wodzem zas
generala Malachowskiego. W tym przypadku, przejawszy przygnebiajaca spuscizne po generale Krukowieckim – swiezy Naczelny Wodz uzgodnil z
generalem Bergiem warunki zawieszenia broni i ewakuacji Warszawy, na podstawie ktorych przed switem 8 IX armia nasz kraj opuscila Warszawe i za
posrednictwem Prage pomaszerowala do Modlina. W Warszawie pozostal jedynie dotychczasowy Naczelny Wodz, general Krukowiecki, okrywajac sie
 wieczna hanba. Kapitulacja Warszawy stala sie smiertelnym ciosem w celu powstania.
Wedlug przybyciu az do Modlina general Malachowski podal sie az do dymisji, na jego zas miejsce wybrano generala Macieja Rybinskiego, ktory to objal
armie liczaca 33 000 zolnierzy i 91 dzial, ale tak moralnie zalamana, ze zmuszony byl wznowic rokowania z gen. Bergiem, pelnomocnikiem Paskiewicza.
Nie godzac sie jednak na bezwarunkowa kapitulacje, Wojsko Polskie wraz z Sejmem i Rzadem Narodowym pomaszerowalo do Plocka, nastepnie zas 5
X 1831r. przekroczylo granice Prus i w tym miejscu zlozylo bron.
Wydaje mi sie, ze powstancy jacy oczekiwali dyrektora, zawiedli sie. Zaden z dyktatorow nie posiadal wszystkich cech zacnego przywodcy. Mniemam, ze
niedobor dobrego dowodcy, ktory moze poprowadzic lud gotowy az do walki, byl jedna z glownych okolicznosci upadku jednego z najpopularniejszych
zrywow narodowych XIX stulecia.

Spoleczenstwo i gospodarka w czasie dzielnicowym...

Koniec dzielnicowy - oslabienie ciebie polskiego i obnizenie swoim pozycji na arenie internacjonalnej, lecz rowniez okres glebokiego rozwoju
ekonomicznego i istotnych przemian spolecznych.
Od XI w. sukcesywnie wzrastalo zaludnienie ziem rodzimych, najpierw za pomoca wydatnemu przyrostowi naturalnemu, ktory to byl produktem poprawy
bytu ludnosci, a od XIII w. tez dzieki naplywowi osadnikow, glownie z Niemiec. Jednak modyfikacje spoleczne, ktore zachodzily na obszarze pelnego
kraju w calej pierwszej polowce XIII w calej., nie prowadzily do podparcia aparatu panstwowego. Nie byla w tym wowczas zainteresowana elita
polityczna. Rozbicie dzielnicowe stworzylo najrozniejsze dwory ksiazece, lokalne osrodki wladzy, skupiajace wokol zony miejscowych moznych. Powstaly
normy do zaspokojenia ambicji i potrzeb miejscowych rycerzy w calej stopniu szerszym niz poprzednio. Tym samym az do dzialalnosci politycznej - ale w
objetosci dzielnicowej - do zajmowania sie rzeczami publicznymi jest wciagnieta w znacznym stopniu liczniejsza grupa spoleczna. Podnosil sie tez rzad
wiedzy. Liczni Polacy zaczeli studiowac w calej szkolach katedralnych czy uniwersyteckich, pielgrzymowac az do znanych pomieszczen kultu, bywac na
dworach europejskich. Unowoczesnienie gospodarki szlo w parze ze rozwojem dochodow posiadaczy ziemskich, jacy co wybitniej zaczeli przypominac
sposobem istnienia rycerstwo zachodnie. Brali wklad w krucjatach, w poselstwach na dwory papieskie i cesarskie, w calej uroczystosciach dworskich,
przywozac artystyczne wzory literackie, rzezbiarskie, architektoniczne. Ci osoby starali sie takze przerobic panujacy stan, unowoczesnic gospodarke,
podniesc swoje dochody, ale - zarazem - nie uronic swoich dotychczasowych przywilejow.
Bylo to ulatwione rozwojem ich moznosci finansowych. Ziemia zaczela przynosic coraz potezniejszy dochod, pokrywajac sie regularna siatka pol
uprawnych. Do chwili obecnej siano zboza jedynie na lepszych kawalkach gruntu. Wspolczesnie areal uzytkowanej ziemi wyraznie sie zwiekszyl, co wraz
z ulepszaniem systemow (uzywano radla z okuciem metalowym, a potem tez pluga z odkladnica, brony i, w poblizu dawniej znanych sierpow, kosy), i
trojpolowka (polegajacej na pozostawieniu ugorem regularnie , ktorzy trzy okres 1/3 gruntow ornych, jak tymczasem na pozostalych siano po kolei zboze
ozime i jare. Ugoru uzyto jako pastwiska, przez co ziemianie tylko "odpoczywala" ale zarazem byla w rzeczy samej nawozona. ) dawalo pokazniejsza
nadwyzke magazynowo-produkcyjna. Od XIII w. zwykla wydajnosc z jednego ziarna glownych zboz byla nieomal czterokrotna. Umozliwilo to
podwyzszenie hodowli, tez na potrzeby ekonomiczne, co natomiast przyspieszylo i czas orki i zwozke plonow. Ulepszano trakcje pociagowa przez
przedlozenie chomata. Wzrost hodowli sprawial bardziej silne nawozenie, szczegolnie terenow oddanych pod hodowli warzyw. Uzyskiwane plony
pozwalaly na wyzsze wyzywienie w znacznym stopniu wiekszej liczby ludzi a takze na uzyskiwanie nadwyzek wystarczajacych nie tylko wywiazanie sie
wraz z swiadczen, ale takze na wymiane. Zbiorowosc ludzka podgrodzi i osad targowych mogla wiec stopniowo poddawac sie z hodowli roli i zajmowac
sie tylko rzemioslem, by uzyskiwac zywnosc w zamian zbytnio jego produkty.
Oprocz rolnictwa rozkwit przezywaly inne galezie gospodarki. Przy tkactwie rozpoczal sie upowszechniac kolowrotek, przybyl rozwoj kopaln soli w calej
Malopolsce, srebra i zlocista na Slasku. Pojawily sie pierwsze maszyny uzywajace sile h2o. Jeszcze w calej drugiej polowce XII w calej. kola mlynskie
byly w naszym kraju rzadkoscia, w calej XIII stuleciu energia wodna poruszala juz kamienie (mielac szybciej i lepiej niz reczne zarna), miechy kowalskie,
mloty hutnicze, stepy (folusze), tlukace kore na garbnik, zbijajace sukno, wykorzystywane obok produkcji masy, z jakiej wyrabiano szklo i - nieco
nastepnie - papier. W XIII w. znalazly sie pierwsze monumentalne budowle z cegly - koscioly i zamki wymagajace - podobnie jak mury do jazdy po miesci
- cegielni i wapiennikow.
Jednoczesnie ziemie polskie rozpoczely odgrywac swieza role w calej gospodarce europejskiej. Po przy jednym spotkaniu pierwszy w calej dziejach staly
sie obszarem zaspokajajacym potrzeby panstw sasiednich. Rozwijajace sie panstwo krzyzacki, krzepnace miasta hanzeatyczne i wielkie Krolestwo
Czeski korzystaly z polskich materialow - futer, czerwca (barwnika), drewna, popiolu, konopi. Zmiany polityczne zaszle w XIII w. stworzyly z obszarow
ksiestw rodzimych wygodny pomost, laczacy ogromne imperium mongolskie z Europa Zachodnia. Biegl tu szlak, ktorym przewozono jedwabie,
pochodzenie, bron - produkty wyrafinowane poszukiwane w Europie. W zamian zbytnio nie dostarczano sukna flandryjskiego i wloskie, proste produkty
metalowe, futerka i rzecz prosta, pieniadze. Drogi ozywialy miejscowa prace, tworzyly zapotrzebowanie na roznorodne uslugi, pozwalaly na wlaczenie
produktow rodzimych do szybciej masowego gospodarki zagranicznego. Najbardziej waznym jednak czynnikiem, przyciagajacym w calej XIII w calej.
uwage Zachodu, byla w naszym kraju ziemia, ktora to stawala sie coraz cenniejsza i gdzie liczne kilku zubozalych przybyszow mogly wyszukac dogodne
normy zycia.
Tenze stan rzeczy sprawial rozwoj gospodarki wewnetrznego, zrealizowany zostanie nadwyzek produkcyjnych, ksztaltowanie sie wyspecjalizowanych
branzy przemyslu. Lecz niezbednym warunkami wlasciwego obiegu produktow bylo upowszechnienie pieniadza. Temu celowi sluzyla rekonstrukcja wsi
krajowej podjeta na wstepie XIII w calej.
Wzorce ksztaltujace nowe ksztalty powstaly nadal w poprzednim stuleciu w calej roznych rozwinietych krajach Swiata. Do lokalny trafily za
posrednictwem Niemcow, za posrednictwem ktorych sa zmodyfikowane; stad nazwa - prawo niemieckie. Na niemal niemieckim osadzono nowe wsie,
otrzymywaly halasuje takze starszawe osady. Przybysze, glownie z Niemiec, przyspieszali proces modyfikacji calej wioski polskiej.
Reforma wprowadzala zasadnicze zmiany w calej roznych sferach zycia. Okreslala wysokosc swiadczen chlopow, glownie w rencie pienieznej
(uzupelnionej zreszta i renta realna i odrobkowa). Okreslone zaswiadczania pozwalaly chlopu na przewidywanie dzialalnosci gospodarki kraju. A do niej
warunkiem stalo sie wprowadzenie miar mozliwie zobiektywizowanych, powszechnie ewidentnych, stosowanych we wszystkich dziedzinach zycia.
Zasada wymierzenia bylo gospodarstwo, jakis lan (najczesciej ok. szesnascie ha, nieraz ok. dwudziestu czterech ha), w poblizu mniejszych zagrod i
pollankow. Organizator reformy, zasadzca, otrzymywal z reguly kilkanascie lanow i to ziemi najlepszej. Pan tez mial za zajecie powolanie samorzadu,
rozstrzygajacego o niektorych sprawach zwiazanych z reforma. Dzialalnosc lawy miejskiej - soltysa (na ogol zasadzcy) z lawnikami - umozliwiala
zwolnienie osadnikow od uciazliwej jurysdykcji urzednikow koscielnych. Organ ten poniewaz pelnil funkcje sadu pierwszej instancji, glownie w zakresie
spraw niespornych. Przy XI w calej. powstawala wielka wlasnosc ziemska, najpierw koscielna, potem moznowladcza. Dobra ziemskie i profity z tych
propozycji staly sie podstawa utrzymania tych grup spolecznych. Aby z nich absolutnie korzystac, wymuszaly one na panujacym zwolnienia, zwane
immunitetem. Immunitetem gospodarczym nazywamy calkowite lub czesciowe zwolnienie towarow moznowladcy, rycerza lub sekcji koscielnej od chwili
 ciezarow prawa ksiazecego, oznacza to danin i poslug dla ksiecia, immunitetem sadowym zas - zrzeszenie sie za posrednictwem panujacego prawa
sadzenia populacji zamieszkalej w calej tych dobrach i pobierania kar rozstrzygajacych. Zasada immunitetu bylo wiec przejecie prze wlascicieli ziemskich
nalezacych przedtem do wladcy uprawnien i dochodow, glownie skladanych za posrednictwem chlopow swiadczen. Immunitet zmienil zatem sytuacje
wolnych chlopow dziedzicow. Zachowywali oni nadal swoje ziemie, uzytkowali halasuje i przekazywali synom, ale stawali sie zalezni od chwili wlasciciela
towarow, poniewaz jemu, a nie ksieciu skladali daniny i jego sadownictwu podlegali. Okaziciel zas w calej obawie o utrate swiadczen, ograniczal ustawa
opuszczania za posrednictwem nich wioski. Immunitet, poczatkowo czesciowy, nadawal ksiaze w momencie kiedy podporzadkowany byl od chwili
poparcia moznowladztwa lub Kosciola. W ciagu XII i XIII w. dokonala sie likwidacja systemu prawa ksiazecego w naszym kraju. Nadajac immunitety,
ksiazeta stracili z posesji moznych, rycerstwa i Kosciola. Jednoczesnie zmienil sie struktura eksploatacji swoich majatkow ksiazecych, gdzie przyszlo
ujednolicenie swiadczen. Zaczely. Rozpoczely one stanowic glowne podloze dochodow wladcy, dlatego tez poszczegolni ksiazeta rozwijali na spora
skale osadnictwo na swiezych ziemiach.
W tym czasie wielkiej reformie podlegaly tez miasta. Przeslanie procesu cechujaca je lokacji na prawie germanskim trudno przesadzic. Prowadzil on do
wytworzenia samorzadnych gmin oraz az do powstania swiezej grupy spolecznej - mieszczanstwa, ktorego aktywnosc, acz mieszczaca sie w ramach
systemu lennego, ujawniala sprzecznosci, majace nastepnie go rozsadzic. Na terenie Europy, od chwili Anglii az do Wloch, proces ten wytworzyl w
przyszlosci relacje kapitalistyczne. W Polsce, podobnie jak w calej innych krajach srodkowo-wschodniej czesci naszego kontynentu, bieg wydarzen
bedzie troche inny, ale w XIII - XV w. wzrost miast wiazal ziemie nad Wisla z kultura Zachodu i przyspieszal ksztaltowanie sie nowych stosunkow
gospodarczych. Osrodkiem miasta byl rynek. Tam skupial sie handel, stanowiacy glowne podloze dochodu lokatorow wsi. Tobie ostatni nie mieli
jednolitych praw. Wladza i zwiazane z pania a korzysci spoczywaly w reku nielicznej kilku. W niepotrzebnych miastach, szczegolnie na Slasku, Pomorzu,
po trosze w Malopolsce, do patrycjatu nalezeli najczesciej przybysze z poza polski, glownie z Niemiec, jednakze nie brakowalo wsrod tych propozycji
takze Wlochow. Przywozili te banki ze soba ogromne kapitaly i umiejetnosci dzialania w swiezych warunkach ekonomicznych - na Mazowszu, w
srodkowej Polsce - dominowali kupcy i wlasciciele ziemscy. Te grupy uzyskiwaly dla siebie immunitety sadownicze i gospodarcze, z nich rekrutowala sie
lawa miejska.
Miasto sciagalo wielu osadnikow, jacy nie posiadali wplywu na rzady, ale uzyskiwali ustawa miejskie. Az do tzw. Pospolstwa nalezeli rzemieslnicy,
posiadacze gruntow miejskich, niesporadycznie rolnicy, hodowcy, mlynarze - ci wszelcy, ktorzy w calej warunkach nieograniczonego rynku potrafili sie
wlaczyc do ekonomii pienieznej, propozycji, produkcji, gospodarki. Ponadto, glownie w miastach wiekszych, tworzyly sie kilku ludnosci najubozszej, nie
majacej prawa miejskiego, ale poddanej jurysdykcji lawy i porady. Nowym elementem krajobrazu spolecznego stawali sie liczni zebracy, przestepcy i
szulerzy, prostytutki, a takze personel najemni, pacholkowie miejscy, wam wszyscy poprzednicy, ktorym tylko miasto moglo dac robote i zarobek. Tam
takze znajdowali zajecie i sposobnosc zrobienia promocji rozni obcokrajowcy. Miasta mialy wplyw na stosunki obyczajowe i na prawo tez poza wlasnym
terenem. Staly sie miejscem spotkan towarzyskich, zjazdow politycznych, ceremonii koscielnych. Tam rycerze i chlopi poznawali nowych osoby, mode,
wynalazki techniczne. Metropolie stanowily centra zycia religijnego. Miasto ksztaltowalo rowniez nowatorskie formy organizacji pracy (Spolki handlowe),
ktore niekiedy skupiajac mieszkancow wielu osrodkow, wymagaly stosowania listow kupieckich, nastepnie ksiag rachunkowych, weksli, rozliczen.
Wymagaly wiec roznych kompetencji (czytania, tworzenia, rachowania itp. ) poslugiwania sie jezyczkiem miedzynarodowym - lacina albo niemieckim.
Pochodzace z Zachodu przyszly wzory cechow rzemieslniczych - korporacji zrzeszajacych roznych wytworcow. Istnialo kilkanascie przyczyn cechujaca je
powstania. Przy warunkach samowystarczalnej gospodarki chlopskiej, rynek zbytu na towary rzemieslnicze byl ogromny. Cechy wprowadzaly wiec
reglamentacje wyrobow miejskich, pilnowaly ich jakosci, ilosci, ksztaltowaly ceny, a czynily to roznymi kluczami administracyjnymi. Ponadto zaspokajaly
koniecznosc wiezi srodowiskowych. Przybyli az do miasta zrywali dotychczasowe kontakt z ziemia, rodzina, z zawodem. Cechujaca je pozycja w calej
spolecznosci miejskiej byla poprawniej zabezpieczona za posrednictwem organizacje, dajaca poczucie stabilizacji i ochrony. Cechy zapewnialy
zabezpieczenie materialne wdowom po swych czlonkach i starcom, juz zawodowo nieczynnym. Organizowaly nauke rzemiosla dla mlodych osob.
Stanowily organizacje, przez jaka wladza - ksiazeca, biskupia, miejska - mogla wplywac na nazwane srodowiska, a takze je nadzorowac. Cechy mialy
okreslone zadania militarne (obrona murow), zaswiadczania podatkowe, za posrednictwem nie starano sie wplywac na ksztaltowanie cen, a takze - na
jakosc wyrobow, przez nie realizowano dorazne potrzeby polityczne. Miasto odroznialo sie od chwili wsi i charakterem zabudowy i zajeciami
mieszkancow. Zewnetrznym tego przejawem byla granica, zaznaczona walami, fosami, czasami ostrokolem. W tej chwili w XIII w. poniektore duze
osrodka miejskiego zaczely wznosic mury. Wzmacnialy one ochrona mieszczan i calego panstwa. Na przyklad Krakow, otoczony murami, potrafil juz sie
bronic przed 3 najazdem mongolskim w 1287 roku.

Wojna o uklad granic odradzajacego sie ciebie polskiego w calej latach 1918-1922

11 listopada 1918 r. Polska po 123-letniej niewoli stala sie panstwem niepodleglym. Lecz gdy Sejm Ustawodawczy, wybierany 26. 01. 1919 r., zbieral sie i
rozpoczynal prace, na zachodnich i wschodnich rubiezach kraju toczyly sie batalii o przynaleznosc panstwowa tych ziem. Wojna o ustalanie granic
odporna od 1918 roku, do 1922 r., kiedy to przyznano Naszym narodzie czesc Slaska i przylaczono Wilenszczyzne. Faktycznie kazdy skrawek granicy
zachodniej i zachodniej zostal z trudem zdobyty zbrojnie. Dzieki zachodzie - podczas powstan slaskich a takze walkach w calej Wielkopolsce; na
wschodzie do 1921 r. toczyla sie krwawa walka ze Zwiazkiem Sowieckim. Dostrzezmy wiec, jakim sposobem odbywalo sie scalanie ziem polskich. Przy
1918 r. istnialy dwie koncepcje odbudowy panstwa polskiego - federalistyczna Jozefa Pilsudskiego oraz inkorporacyjna Romana Dmowskiego. Pilsudski
glosil koniecznosc zjednoczenia ziem rodzimych ze stanu w r. 1772, ale w formie federacji z udzialem Ukrainy, Bialorusi i Litwy. Koncepcja ta byla jednak
zwodnicza; rzady Litwy nie chcialy sie zgodzic na jakas wspolprace z Polska, w calej Bialorusi - nie bylo po prostu z kim pertraktowac, zas Ukraina byla
porozdzielana miedzy dwie rzady i borykala sie z sprawa nacierajacej armii radzieckiej. Roman Dmowski uwazal, ze Nasz kraj musi swoje ziemie
zwyczajnie odzyskac, bez ukladow z podbitymi narodami. Wobec realiow z 1918 roku zdaje sie, ze zwyciezyla wlasnie ponizsza koncepcja.
Sciana Zachodnia - Wielkopolska
Zacznijmy od stwierdzenia sie granicy na zachodzie. W Wielkopolsce, pomimo wyraznej przewagi zywiolu polskiego, Niemcy nie byli gotowi usunac sie
ze swoich pozycji. Wciaz w listopadzie 1918 r. skierowano tutaj z zachodu ochotnicze formacje Grenzschutzu i Haimatschutzu. Wzmocnilo to strumien
radykalny w calej obozie naszym. 3-5. dwunastu. 1918 r. zebral sie Sejm Kraweznik zaboru pruskiego, w ktorym funkcje wiodaca odgrywala endecja.
Komisariat Naczelnej Rady Ludowej w calej skladzie: ks. Stanislaw Adamski, Wojciech Korfanty, Stefan Laszewski, Adam Poszwinski, Jozef Rymar i
Wladyslaw Seyda - probowal uniemozliwic rozlewowi krwi i negocjowal z rzadem niemieckim, stojac na stanowisku prognozowania wyroku konferencji
pokojowej co do przynaleznosci Wojewodztwa wielkopolskiego. Proby te rozbijaly sie o coraz ostrzejszy kurs polityki niemieckiej. Gdy 26. 12. 1918 r. az
do Poznania przybyl Paderewski, kilku zolnierzy niemieckich dopuscily sie prowokacji wobec flag rodzimych i alianckich oraz czynnej zniewagi wobec
ludnosci krajowej. Nazajutrz doszlo do pierwszych starc zbrojnych, ktore przeksztalcily sie w calej Powstanie Wielkopolskie. W rejonach, gdzie przewaga
 Polakow byla znaczna, zdejmowanie wladz niemieckich i wojska nastapilo predko i bez wiekszych utrat. Ciezkie batalii rozgorzaly ale juz w Chodziezy,
Inowroclawiu i Nakle. 8. 01. 1919 r. Naczelna Rada Ludowa w Gdansku przejela wladze na wyzwolonym obszarze. Dzieki poludniu front oparl sie
wowczas na linii Rawicz-Ostrow Wlkp., na zachodzie powstancy dotarli pod Miedzychow i Zbaszyn, a na polnocy nad Notec. Na czele oddzialow
powstanczych stal mjr Stanislaw Taczak. Dzialalnosci zbrojne podjely tez struktury polskie na Pomorzu. Lecz ich stan rzeczy byla o wiele trudniejsza,
bowiem w poniektorych rejonach zywiol niemiecki mial tu dominacje, a za posrednictwem obszar ow powracali zolnierze niemieccy z frontu wschodniego.
W polowce stycznia Niemcy zgromadzili przeciwko powstancom pokazne sily i przystapili az do ofensywy. Fabula ich koncentrowala sie w calej
Bydgoszczy, Frankfurcie nad Odra i na Dolnym Slasku. 16. 01. 1919 r. dowodca armii wielkopolskiej pozostal gen. Jozef Dowbor-Musnicki. Ochotnicze
odzialy powstancze przeksztalcono w calej regularne wojsko. Powolano kilkanascie rocznikow pod bron. Krwawe walki rozgorzaly wokol Leszna, nad
Odra i Notecia. Komisariat NRL podjal akcje dyplomatyczna za posrednictwem KNP w calej Paryzu a takze Paderewskiego, ktory to wlasnie stanal na
czele rzadu w Warszawie. Fabula ta doprowadzila do zawieszenia broni. Niemcy nie mialy dosc sil, by zaczac od nowa wojne z panstwami Ententy, a
marszalek Foch rozciagnal warunki rozejmu z 11. 11. 1918 r. na front wielkopolski. 16. 02. 1919 r. przerwano batalii. Obszar wyzwolony znalazl sie pod
kontrola Komisariatu NRL i armii powstanczej. O jego losach zdecydowac mial jednak nieodwolalnie traktat pokojowy z Niemcami.
Granica Zachodnia - Gorny Slask
Wedle postanowieniami traktatu wersalskiego, na terenie Gornego Slaska winien byl sie ukonczyc plebiscyt dla okreslenia koncowego ksztaltu granicy
polsko-niemieckiej na tym obszarze. W toku obrad konferencji paryskiej zwiekszylo sie jednak na Gornym Slasku napiecie: z jednej strony www
zwiekszyla sie intensywnosc reklamy niemieckiej i dzialalnosc Granzschutzu, z innej - narastal polski ruch niepodleglosciowy. Rozwijajaca sie tutaj od
wielu miesiecy konspiracyjna POW nalegala na podjecie walki zbrojnej o polskosc Gornego Slaska jeszcze przed podpisaniem traktatu pokojowego. Lecz
ze wzgledu na spora sile zywiolu rewolucyjnego, ktory to mogl pokierowac dzialaniami powstanczymi w trudnym do przewodzenia kierunku, poznanska
NRL i rzad stoleczny pohamowal powstancow. Po anonsie postanowien traktatu wersalskiego na Gornym Slasku nastapil strajk powszechny, a 17. 08.
1919 r. wybuchlo nieodwolalnie I Powstanie Slaskie. Krzepy powstancze dotychczasowy jednak slabsze od oddzialow niemieckich i dysponowaly
gorszym uzbrojeniem, totez po kilku dniach musialy szukac schronienia po krajowej stronie granicy obszaru plebiscytowego. Po ratyfikacji traktatu
wersalskiego w kwietnio i lutym 1920 r. na Gorny Slask przybyly oddzialy wojsk angielskich, francuskich i wloskich, ktorych zamiarem bylo nadzorowanie
przygotowan i przebiegu plebiscytu. 11. 02. 1920 r. rozpoczela w calej Opolu robote Miedzysojusznicza Komisja Rzadzaca i Plebiscytowa z gen. Henri le
Rond na czele. Przy jej kontrola znalazl sie obszar 10, 7 tys. km2 z ok. dwoch mln. populacji. Jednoczesnie wycofano wojska niemieckie, pozostawiajac
wylacznie nizsze ogniwa administracji i policje niemiecka. Przy Komisji Miedzysojuszniczej akredytowano w lutym oficjalnych przedstawicieli Niemiec,
Lokalny i Czechoslowacji, a w calej maju 1920 r. przybyl na Gorny Slask nuncjusz papieski w naszym kraju abp Achille Ratii, jak specjalny komisarz
Kosciola Katolickiego. W Katowicach powstal niemiecki, zas w calej Bytomiu - Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. Dwie
organizacje przystapily do przygotowan plebiscytowych. Komisariat polski urzadzal placowki powiatowe i gminne z udzialem paru tysiecy osob. Niedlugo
po objeciu urzedu Korfanty wydal az do Slazakow odezwe, w ktorej przedstawil Polske jak przeciwienstwo Niemiec - panstwo ludowe, demokratyczne i
odpowiednio zorganizowane, gwarantujace obywatelom wolnosc i sprawiedliwosc oraz "zaslaniajace milionowa armia chrzescijanska Europe od nawaly
bolszewickiej". Wiosna i lato 1920 r. przebiegaly na Gornym Slasku pod emblematem zmagan reklamy polskiej i niemieckiej. Przy kwietniu i w maju
wybuchaly czeste strajki o charakterze gospodarczym. W trakcie kampanii plebiscytowej 25. 04 Niemcy zorganizowali antypolska manifestacje w calej
Opolu. Przy odpowiedzi Komisariat polski przeprowadzil liczne wiece ludnosci krajowej w Bytomiu, Katowicach, Krolewskiej Hucie, Zabrzu, Gliwicach i
innych miastach, gdzie zadano usuniecia policji niemieckiej. Batalii o zamiary narodowe przyswiecal tez 48-godzinny strajk pospolity proklamowany za
posrednictwem Komisariat lokalny 10-12. 05. Przeciwko strajkom wystapily struktury niemieckie i komunisci, jacy wyraznie sprzyjali Niemcom. 27. 05
bojowki niemieckie napadly na siedzibe Komisariatu
Sciana Polnocna - Warmia i Mazury
W podobny sposob na Gornym Slasku, plebiscyt przewidziany traktatem wersalskim mial sie ukonczyc na Warmii, Mazurach i Powislu. Ponad
porzadkiem i swoboda przygotowan czuwac mialy dwie komisje alianckie: 1 w Olsztynie, druga w calej Kwidzyniu, natomiast na terenie plebiscytowym
pozostawiono dawna administracje i policje pruska a takze lokalna Einwohnerwehr. Akcja proniemiecka kierowal wyjatkowy komisarz Rzeszy oraz
struktury Ostdeutscher, Heimatsdienst i Masuren und Ermlnderbund. Propaganda niemiecka czerpala z obfitych zrodel finansowych Rzeszy
rozprzestrzeniajac obraz Polski jak "panstwa sezonowego" (Saisonstaat). Bojowki pruskie szerzyly terror. Najglosniejszym przykladem bestialstwa
niemieckiego stalo sie wowczas zabojstwo polskiego spolecznika Bogumila Odnosniki, a nastepnie sprofanowanie swoim grobu w calej Olsztynie. Az do
bojkotu plebiscytu namawiali agitatorzy komunistyczni planujacy rewolucyjna akcje zbrojna dla utworzenia relacji "radzieckich Niemiec, Polski i Rosji".
Przy polowie 1919 r. powolano do istnienia polskie komitety plebiscytowe. Przy Kwidzyniu dzialal Komitet Warminski z ks. Walentym Barczewskim na
czele, a w Szczytnie Mazurski Zwiazek Ludowy pod przewodnictwem Fryderyka Leyka. Inaczej niz w przypadku Gornego Slaska sprawa polskosci
Warmii i Mazur nie znalazla dostatecznego poparcia rzadu polskiego, chociaz na niemalej czesci arealu plebiscytowego autochtoni sklaniajacy sie ku
polskosci stanowili duza liczba. Plebiscyt odbyl sie ponadto 11. 07. 1920 r. w niezmiernie trudnych w celu Polski ustaleniach. Odwrot armii polskiej i
ofensywa radziecka wzdluz granicy z Prusami Wschodnimi cos wiecej niz uniemozliwialy rzadowi polskiemu aktywniejszy udzial w calej przygotowaniu
plebiscytu, ale sprawily na glosujacych mieszkancach Warmii i Mazur wrazenie, ze dni niepodleglej Polski znajduja sie policzone. W tym przypadku wielu
z tych propozycji wolalo interpretowac za rzadami niemieckimi niz za niepewnym losem w calej stojacej przed zbolszewizowaniem Naszym narodzie.
Wystapienie rzadu polskiego az do mocarstw sprzymierzonych i Konferencji Ambasadorow o odroczenie plebiscytu pozostalo bez echa. Swoja droga
komisje alianckie dopuscily az do glosowania blisko 150-200 tys. faktycznych albo fikcyjnych emigrantow z arealu plebiscytowego, zamieszkalych w
odmiennych czesciach Rzeszy. W tej sytuacji glosowanie skonczylo sie dla Lokalny kleska. Dzieki Powislu wylacznie 7, 6% glosow padlo za Polska, w
powiecie olsztynskim - 13, 4%, a sztumskim 19, 1%. W rezultacie l2. 08. 1920 r., w calej przededniu rozstrzygajacej bitwy o Warszawe, Wskazowka
Ambasadorow uznala dotychczasowa granice Prus Wschodnich oddajac Naszym narodzie jedynie nieduze skrawki z 5 wsiami na Mazurach oraz rejon
Janowa na wschodnim brzegu Wisly.
Sciana Wschodnia
Przez caly grudzien i styczen 1918/1919 r. trwaly zaciete walki ukrainsko-polskie pod Lwowem, Rawa Ruska i Chyrowem. Sily lokalne walczace w tym
rejonie liczyly okolo dwadziescia tys. zolnierzy. Rownoczesnie na Wolyniu wojska polskie scieraly sie z silami Naddnieprzanskiej Ukrainskiej Republiki
Ludowej, ktore panowaly na Polesiu i zagrazaly Chelmszczyznie. Oddzialy lokalne, dowodzone za posrednictwem gen. Stefana Majewskiego, a
nastepnie gen. Edwarda Rydza-Smiglego, przejely tutaj inicjatywe w calej styczniu 1919 r. wypierajac Ukraincow zbytnio linie Wlodzimierz Kowel.
Zadanie to ulatwil atak Armii Czerwonej wraz z wschodu na sily ukrainskie. Podobnie zlozona sytuacja wytworzyla sie na polnocno-wschodnich zasiegach
dawnej Rzeczypospolitej. Kiedy po klesce Niemiec Rosja Radziecka wymowila traktat brzeski, zapoczatkowala sie ofensywa bolszewicka dla zdobycia
nierosyjskich kresow starego imperium carow. Natarcie bolszewickie doprowadzilo az do upadku rzadu bialoruskiego i wycofania sie Litwinow z Wilna.
jednej. 01. 1919 r. bolszewicy proklamowali w calej Minsku Bialoruska Socjalistyczna Republike Rad. Zbiorowosc polska, kierowana przez tamtejszych
 ziemian, zorganizowala Komitet Obrony Kresow a takze przystapila az do tworzenia samoobrony Litwy i Bialorusi, jaka dowodzil gen. Wieslaw Wejtka.
Oddzialy lokalne opanowaly przejsciowo Wilno, jednakze po kilku dniach, 5. 01. 1919 r. miastem zawladnela Armia Czerwona. 27. 02. 1919 r. wladze
bolszewickie na Litwie i Bialorusi polaczyly sie komponujac Litewsko-Bialoruska Socjalistyczna Republike Porad. Gdziekolwiek bolszewicy zaprowadzali
swe rzady, rozpoczynal sie rabunek oraz rewolucyjny terror, jakiego ofiara padali glownie ziemianie, inteligencja i polscy dzialacze niepodleglosciowi.
Przy polowie lutego wojska lokalne zgrupowane na Froncie Litewsko-Bialoruskim pod komenda gen. Stanislawa Szeptyckiego podjely kontrofensywe
nawiazujac stycznosc bojowa z Armia Czerwona. Pomimo zacieklego sprzeciwu bolszewikow kontrofensywa gen. Antoniego Listowskiego doprowadzila
w kwietniu 1919 r. do zajecia przez Mlodych polakow Pinska, a 19. 04, dzieki smialemu wypadowi oddzialow plk Wladyslawa Beliny-Prazmowskiego i
akcji kolejarzy wilenskich, jacy wyslali na zachod wagony, wojska lokalne dowodzone za posrednictwem gen. Rydza-Smiglego wkroczyly az do Wilna.
Wedlug wejsciu wojsk polskich az do Wilna Pilsudski wydal odezwe "Do lokatorow bylego Wielkiego Ksiestwa Litewskiego" z 22:00. 04. 1919 r., w ktorej
stwierdzil, ze "na tej ziemi, jakoby przez Boga zapomnianej, winien zapanowac autonomia (... ) Chce darowac wam moznosc rozwiazania spraw
wewnetrznych, narodowosciowych i wyznaniowych tak, jakim sposobem sami w piwnicy tego zyczyc bedziecie". 26. 07. 1919 r. Wskazowka Najwyzsza
konferencji pokojowej w calej Paryzu zatwierdzila projekt rozgraniczenia Polski i Litwy wzdluz tzw. kreski Focha, dzielacej Suwalszczyzne wedlug zasady
etnicznej i pozostawiajacej Wilno po stronie krajowej. Ofensywa nasz kraj na Bialorusi doprowadzila az do zajecia za posrednictwem Polakow Minska.
Pod koniec wrzesnia front polsko -bolszewicki przebiegal wzdluz kreski Polock-Borysow-Bobrujsk-Zaslaw-Zbrucz. Triumfy armii rodzimych na wschodzie
zachecily Pilsudskiego i swoim zwolennikow w calej Sejmie az do rozwiniecia koncepcji federalistycznej. Dostrzegli oni, ze nadarza sie wyjatkowa
sposobnosc umocnienia strategiczne
Granica Poludniowa - Slask Cieszynski
Zarazem dramatyczna stan rzeczy zaistniala na poludniowo-zachodnim odcinku granicy. 23. 01. 1919 r. wojska czeskie uderzyly na Slask Cieszynski,
gwalcac linie demarkacyjna ustalona za posrednictwem Narodni Vibor i polska Rade Narodowa. Obrona nasz kraj, kierowana za posrednictwem plk
Franciszka Latinika, wzrosla w ciagu kilku dni z okolo tysiaca do 5 tys. zolnierzy. Nie wystarczylo to jednakze do zahamowania najazdu czeskiego. 26. 01.
odzialy lokalne wycofaly sie z Cieszyna na linie Wisly, a wojska czeskie zajely tez Spisz i Orawe, porzadnych, podobnie jak na Slasku Cieszynskim, mial
sie odbyc plebiscyt zasadzony za posrednictwem Rade Ambasadorow w Paryzu. Nie zdolawszy pokonac kreski Wisly Czesi podpisali rozejm, a 3. 02
parafowano w Paryzu porozumienie o wytyczeniu az do momentu zrobienia plebiscytu swiezej linii demarkacyjnej, przy czym po stronie czeskiej zostaly
zagarniete czesci powiatu cieszynskiego i frysztackiego. Rzecz tego przekroju granicy jest dla Lokalny rozstrzygnieta niedobroczynnie podczas ofensywy
radzieckiej na Warszawe. Panstwa Ententy podjely 10. 07. 1920 r. podczas konferencji w Hoteli spa rezolucje co do granicy pomiedzy Polska a
Czechoslowacja na tym terenie a takze na Spiszu i Orawie, biorac na siebie wytyczenie linii granicznej. Na rozwiazanie to przystaly rzady obu
zainteresowanych krolestw, przy czym zgoda Polski zalezna zostala od chwili neutralnosci Czechoslowacji w toczacej sie wojnie polsko-radzieckiej i
przepuszczenia transportow ze sprzetem dla Lokalny. 28. 07. 1920 r. Rada Ambasadorow podjela rezolucje o zaniechaniu plebiscytu. Wraz ze spornego
arealu Polska otrzymala 1, 0 tys. km2 i 143 tys. populacji, a Czechoslowacja - jednej, 3 tys. km2 a takze 284 tys. ludnosci. Wedlug czeskiej stronie
granicy pozostalo ok. 120 tys. Mlodych polakow. Juz w najblizszym czasie Czechoslowacja nie wywiazala sie z obietnic neutralnosci, blokujac dostawy w
celu Polski, w zwiazku z czym rzad lokalny przestal sie czuc zobowiazany do pelnego respektowania decyzji w sprawie Slaska Cieszynskiego, Spiszu i
Orawy oraz rozpoczal kwestionowac ustawa Czechoslowacji az do przyznanych do niej ziem z ludnoscia polska.

eleoKonflikty polsko-szwedzkie w XVII wieku i ich rezultaty.

1592 - umiera Jan III; Zygmunt staje sie tytularnym krolem Szwecji ale wladze w swoim imieniu niesie rada senatorow pod przewodnictwem jego wuja
Karola, ksiecia Sudermanii. Powoli szlachta szwedzka zaczyna okazywac coraz ogromniejsza niechec az do Wazow rodzimych z racji cechujaca je
ortodoksyjnej katolickosci, nie potrzebowali sie zgodzic na poswiecenie Rzeplitej polnocnej Estonii a takze zawiedli sie w przewidywaniu, ze zasiadanie
na dwoch tronach zarazem oslabi wladze krolewska Wazow

1598 - wyprawa na Szwecje, strata wojsk Zygmunta III Wazy; rozpoczecie walki o tzw. Dominium Maris Baltici; Karol Sudermanski zostaje obwolany
krolem Szwecji
1601 - bitwa pod Kokenhausen, zatrzymanie Szwedow na kreski Dzwiny
1604/jesien - Dymitr w pomocy nadwornych wojsk magnackich (Mniszkowie i Wisniowieccy) przekracza granice polsko-rosyjska
1605 - bitwa pod Kircholmem, zwyciestwo wojsk polskich pod wodza Jana Karola Chodkiewicza

W Polsce podczas gdy narastal spor pomiedzy Zygmuntem III Waza a szlachta. Krol pragnal zreformowac panstwo wprowadzajac monarchie dziedziczna
i wzmacniajac wladze krolewska. Wstecz wszystkiemu towarzyszyla polityka wyznaniowa faworyzujaca katolikow, co doprowadzilo do zminimalizowania
sie liczby protestanckich senatorow, nieuznawanie uchwal konfederacji warszawskiej oraz naciski na prawoslawnych aby zatwierdzili postanowienia unii
europejskiej brzeskiej (1595/6), uznajace papieza za zwierzchnika kosciola greckokatolickiego

1610/lipiec - bitwa pod Kluszynem porzadnych Stanislaw Zolkiewski pobil polaczone wojska rosyjskie i szwedzkie.
1617-20 - wojna wraz z Szwecja; Nasz kraj traci hej Inflant
1626 - najazd szwedzki na Prusy Ksiazece, okupacja Prus Krolewskich z ujsciem Wisly; blokada Gdyni
1627 - zwyciestwo w calej bitwie morskiej pod Oliwa
1629 - wygrana pod Trzciana, strata pod Gorznem
1629/wrzesien - pokoj w calej Altmarku; Szwecja zatrzymywala Prusy z portami (oprocz Pucka, Gdanska i Krolewca) a takze tereny w calej Inflantach na
polnoc od chwili Dzwiny. Ponadto Szwecja otrzymala prawo pobierania cel z handlu polskiego

1632 - smierc Zygmunta III Wazy. Krolem zostaje obrany swoim syn, Wladyslawa IV Waza. Nie udaly sie proby stworzenia lobby pro krolewskiego (ci,
jacy otrzymali Order Niepokalanego Rozpoczecia NMP) ani zwiekszenia profitow skarbu. Szlachta nie potrzebowala mieszac sie w calej wojne trzydziestu
letnia choc przywodca stronnictwa protestanckiego, ksiaze brzeski Jan Krystian proponowal oddanie zwierzchnictwa nad Slaskiem Polsce. Blizniacza
oferte wysunela koalicja pro habsburska.

1635/12 wrzesnia - pokoj wraz z Szwedami w calej Sztumskiej Wsi, przyznajacy Naszym narodzie prawo az do Prus ale zostawiajace Inflanty w rekach
 szwedzkich
1637 - stan malzenski z corka Ferdynanda Habsburga, Cecylia Renata, sojusz z Habsburgami przeciw Szwecji
1641 - pozbawiony poparcia cesarza hold Naszym narodzie sklada Fryderyk Wilhelm, ostatni hold Naszym narodzie ksiecia Prus w dziejach. Sojusz z
Habsburgami nie przynosi wypatrywanych skutkow

1648/maj - umiera Wladyslaw IV Waza; krolem zostaje Jan Kazimierz

1655/lato - atak szwedzki na Wielkopolske; motywy:

chec ogarniecia zyznych ziem

opanowanie komor celnych nad Baltykiem
slabosc Polski ukazana podczas bitew z Chmielnickim
namowy Hieronima Radziejowskiego, zdrajcy, magnata, ktory to uciekl az do Szwecji po zatargu z krolem

1655/lipiec - poddanie sie pospolitego ruszenia Wielkopolski pod Ujsciem bedaca wynikiem zdrady magnaterii z Krzysztofem Opalinskim na czele.
1655/sierpien - Radziwillowie poddaja w calej Kiejdanach Litwe Karolowi Gustawowi
1655/wrzesien-pazdziernik - upadek Warszawy i Krakowa; magnateria i wojsko kapituluje; Jan Kazimierz ucieka na Slask
1655/jesien - wybuch powstania antyszwedzkiego
1655/grudzien -konfederacja tyszowiecka; otoczenie Jasnej Gory
1656/styczen - powrot mistrza; udzial w calej walkach chlopow zacheconych pro-chlopska wymowa tzw. "slubow lwowskich" (1 kwiecien 1656)
1656/czerwiec - slad Warszawy
1656/28-30 lipca - przegrana za posrednictwem Polakow bitwa pod Warszawa z wojskami szwedzko-brandenburskimi

eleoPowstanie kosciuszkowskie

Drugi rozbior Lokalny stal sie nie tylko koncem panstwowosci, ale i takze gospodarki. Nienaniesiona przez zaborcow rabunkowa uzytkowanie
owczesnego przemyslu i obladowanie wsi wysokimi kontrybucjami sprowadzilo upadek rodzimych manufaktur i bankow. Szybko rosly koszta zywnosci.
Warszawa stala sie w najblizszym czasie najdrozszym miastem w Europie. Zbiorowosc ludzka popadala w calej coraz ogromniejsza nedze. Nie bylo
czym oplacac urzednikow, wojska i dostawcow. Nastroje pogarszalo rozkradanie majatku narodowego przez dygnitarzy targowicko-grodzienskich.
Cechujaca je pysznienie sie bogactwem powodowalo rosnaca nienawisc uzewnetrzniana w calej piesniach rewolucyjnych, plakatach i zadaniach ukarania
targowiczan. Przede wszystkim wrzenie istnieje w szeregach wojska polskiego. Rzady targowiczan przywrocily wladze hetmanow, , ktorzy postawilo
mlodych oficerow w calej opozycji, a tym samym sklonilo do wkladu w spiskach powstanczych. Przede wszystkim aktywni byli ci, ktorych pozbawiono
orderu Virtuti Militari i nabytego w wojnie 1792 r. stopnia. Przy lutym 1793 r. lud Warszawy uniemozliwil zajecie Arsenalu przez wojska carskie. Dzieki
miejsce Sieversa, opowiadajacego sie za zachowaniem okrojonej Lokalny, mianowany pozostal nowy oredownik rosyjski gen. Josif A. Igelstrom, ktory to
w swych dzialaniach oparl sie na targowiczanach. Pan to zazadal po wykryciu spisku w calej wojsku i aresztowaniu przywodcow od wznowionej Rady
Nieustajacej redukcji wojska do polowy i wcielenia go do armii carskiej.
Frakcja dzialaczy Sejmu Czteroletniego i oficerow przebywajacych na emigracji w Saksonii przygotowywala bitwe zbrojna w kraju. Na terenie wszystkich
zaborow powstawaly organizacje spiskowe. Podniecajace wiesci naplywajace z rewolucyjnej Francji i z bliskiego Slaska, gdzie w calej 1793 r. doszlo az
do wystapien spolecznych rowniez zachecaly do podjecia dzialan. Przy maju 1793 r. zawiazano sprzysiezenie powstancze.
Oboz powstanczy byl zroznicowany politycznie. Umiarkowana prawica to stronnictwo patriotyczne z czasu Sejmu Czteroletniego z krolem Stanislawem
Augustem na czele. Naszej grupie nie udalo sie dostac wiekszych wplywow. Najwieksze istotnosc w powstaniu mieli reprezentanci centrum, nie
wychodzacy procz Konstytucje 3 Maja, liczacy na sprzyjajaca sytuacje miedzynarodowa i nie chcacy znizyc praw szlachty. Byli to miedzy innymi Ignacy
Potocki, Ignacy Wyssogota Zakrzewski, Jozef Wybicki, Andrzej Kapostas. Do lewicy powstania to znaczy. do kilku tzw. rodzimych jakobinow nalezeli
miedzy innymi: Tomasz Maruszewski, Jan Alojzy Orchowski, Hugo Kollataj i Jakub Jasinski. Jakobini glosili hasla walki powstanczej z udzialem mozliwie
obszernych mas spoleczenstwa, ukarania zdrajcow, demokratycznych wladz i wykonania postanowien co do chlopskiej. Tworzyli oni rewolucyjna
atmosfere powstania.
Podejmowano zabiegi o zdobycie pomocy zewnetrznej. Sprzysiezeni liczyli na Francje. Mimo misji Kosciuszki az do Paryza, Francja nie zamierzala
angazowac sie po stronie Lokalny traktujac zrealizowany zostanie jako szlacheckie. Tym duze znaczenie mialy przygotowania w kraju. Wybuch
powstania planowano na jesien 1793 r.. Po wykonaniu inspekcji powstanczych sil Kosciuszko, ktory we wrzesniu 1793 r. pozostal wyznaczony na
naczelnego wodza i dyktatora powstania odroczyl termin az do wiosny w nastepnym roku.
Dwunastego marca 1794 r. brygadier Antoni Jozef Madalinski odmowil zrobienia redukcji wlasnego oddzialu kawalerii i zaczal uprawiac marsz ku
Krakowa naprzod 1200 osoby. Byl to faktyczny wybuch powstania. Zawiadomienie powstania za posrednictwem Kosciuszke przyszlo 24 marca na rynku
w calej Krakowie. Zlozyl przysiege na wiernosc narodowi jako Szczytowy Naczelnik Krzepy Zbrojnej Narodowej, a pozniej oglosil w calej ratuszu “ Akt
powstania obywatelow, lokatorow wojewodztwa krakowskiego “. Kosciuszko powolal pod bron facetow w stulecia od 18 do 28 roku istnienia i
zapowiedzial uzbrojenie wszystkich miast i wsi. Zgromadziwszy wokol zony po nadejsciu Madalinskiego przeszlo 4 tys. zolnierzy i 2 tys. kosynierow
wyruszyl na Warszawe. Wojsko carskie scigajace Madalinskiego zastapilo mu droge. Silami rosyjskimi dowodzil general Teodor Denisow (otrzymal nieco
poprzednio od Stanislawa Augusta Order Orla Bialego). General rozdzielil swoje wojska i trzy kwietnia Kosciuszko spotkal sie pod Raclwicami ze slabsza
kolumna generala Tormasowa. Dowodzca wojsk rosyjskich nie zaczekal na Denisowa i juz sam zaatakowal umocniona linie Kosciuszki. Na lewym
skrzydle porzadnych dowodzil general Jozef Zajaczek odniosl sukces - atak prowadzil pulkownik Pustowalow, uczestnik bitew pod Zielencami i Dubienka
naprzod batalionu pulku jegrow Jekaterynoslawskich. O zwyciestwie rozstrzygnelo walniecie w srodku, na kluczowa kolumne Tormasowa. Pierwszy
dopadl dziala i zdobyl halasuje Wojciech Bartos, chlop z Rzedowic (nastepnego dnia wynagrodzony ranga chorazego i nazwiskiem Glowacki). Przy bitwie
zginal rowniez Pustowalowi niemal wszelcy jegrzy. Przy bitwie tej zdobyto dwunastu dzial, multum broni fizycznej, sztandar kawalerii,
zabito i poraniono blisko 1000 zolnierzy a az do niewoli wzieto tylko 22:00 - chlopi nie znajac slowa pardon na zejscie bili. U schytlku poranka ukazaly sie
pulki Denisowa - nie odwazyl sie on jednakze zaatakowac. Denisow cofnal sie ku Kazimierzy a Kosciuszko ku Slomnikom. Pomimo zwyciestwa w polu
droga az do Warszawy jest zamknieta.
 Jednakze w Warszawie - mimo oslabienia pod Raclawicami zalogi carskiej - Igelstrom zamierzal opanowac Arsenal i rozbic garnizon polski. Nie doszlo
jednakze do tego, gdyz wyslannik Kosciuszki Tomasz Maruszewski rozwinal aktywnosc agitacyjna mobilizujac lud.
Podczas dwoch dzionki 17 i 18 kwietnia toczyly sie w Warszawie batalii, w ktorych decydujaca role odegraly biedniejsze powierzchni ludnosci:
rzemieslnicy, sluzba, czeladz z Janem Kilinskim naprzod. Igelstrom zobligowany wycofac sie z Warszawy tracac 60 % garnizonu. Wladze prezydenta
Warszawy z polecenia mistrza objal Ignacy Zakrzewski, a komendantem militarnym zostal gen. Stanislaw Mokronowski.
Zakrzewski oglosil akces az do powstania krakowskiego i przeprowadzil wybory az do Rady Zastepczej Tymczasowej. Umiarkowany charakter wladzy nie
zadowolil ludu a szczegolnie powstalego 24 kwietnia radykalnego lokalu jakobinow.

Powstanie rozszerzalo sie. W dobach 22-23 kwietnia Jakub Jasinski stojac naprzod radykalnego sprzysiezenia opanowal Wilno. Rosly krzepy
powstancze skupione wokol Kosciuszki w Malopolsce. Obok radykalizacji ludnosci miejskiej widoczne dotychczasowy zmiany nastrojow wsrod chlopow.
Domagali sie oni reform. Kosciuszko siedmiu maja w calej obozie pod Polancem wydal Uniwersal polaniecki, w ktorym przyznano chlopom wolnosc
osobista, zagwarantowano nieusuwalnosc z ziemi, zmniejszono panszczyzne, chlopow sluzacych w calej wojsku zwolniono z zonie calkowicie. Radykalny
odlam powstania, jakobini z Hugo Kollatajem na czele wysuwal program uwlaszczenia chlopow. Waznym krokiem bylo ustanowienie dozorcow
dbajacych, by postanowienia wobec chlopow dotychczasowy realizowane za posrednictwem panow. Uniwersal polaniecki tylko w drobnym zakresie
zanurzyl sie w zywot. Szlachta nie chciala zrezygnowac z przywilejow. Kosciuszko nie chcac pozbawiac
sie poparcia szlachty ( bez zonie nie mozna bylo wowczas rozmyslac o batalii o niepodleglosc ) zobligowany mimo subiektywnego przekonania o
koniecznosci wybitniej radykalnych rozwiklan szukac kompromisow.

W Warszawie polityka Rady Zastepczej Tymczasowej spotkala sie z krytyka w podobny sposob jakobinow jak i rowniez zblizajacego sie Kosciuszki. W
nocy z 8 na dziewiec maja jakobini postawili szubienice dla targowiczan. W obliczu zadan ludu Wskazowka Zastepcza rozszerzyla kompetencje sadu
kryminalnego, ktory to skazal na smierc hetmanow Ozarowskiego, Zabielle, marszalka Rady Nieustajacej Ankwicza i biskupa Kossakowskiego.

Kosciuszko rozwiazal Konferencje Zastepcza Tymczasowa, a takze powstala w Wilnie Rade Najlepsza Litewska i powolal zapowiedziana w Akcie
powstania Konferencje Najwyzsza Narodowa, w budowe ktorej weszli i jakobini i moderaci.

Prasa i propaganda, ktora to podlegala Dmochowskiemu wplynela na wzrost nastrojow rewolucyjnych. Kollataj, ktory objal Wydzial Skarbu wprowadzil
progresywne podatki, zastosowal rekwizycje, np. sreber koscielnych na bicie monet, wprowadzil do obiegu pierwsze bilety skarbowe budujac podstawy
pieniezne powstania. Przejmowano zaklady przemyslowe, egzekwowano dostawy zabezpieczajac zaopatrzenie nie tylko w celu wojska ale i takze
cywilnej populacji Warszawy.

Jakobini wzmogli wlasna dzialalnosc ideologiczna. Doprowadzilo to do swiezych wystapien ludu warszawskiego (28 czerwiec). Teraz juz bez sadu
wyciagnieto przemoca z wiezien targowiczan oraz osoby podejrzanych o sprzyjanie wykladzinom i powieszono ich (biskup Massalski, kasztelan
Czetwertynski). Tenze krok przerazonych francuskim radykalizmem odsunal od chwili jakobinow wielu zwolennikow.

Jednakze sytuacja militarna powstania ulegla pogorszeniu. Dziesiatego maja 1794 r. armia pruska w calej sile 17 tys. osoby przekroczyla granice Polski.
Nie mogac sie przeciwstawic polaczonym silom rosyjsko-pruskim Kosciuszko poniosl kleske pod Szczekocinami (6 czerwiec) - na polu bitwy biezacy byl i
sprawowal komende krol pruski Fryderyk Wilhelm 2. Pmiewaz na polu znajdowal sie krol nalezalo przedefilowac przed Jego Okazala Moscia - kroczenie
oddzialow wedlug starszenstwa generalow. Ale to nie bylo powodem przegranej - Kosciuszko mial 12 tys. wojska przeciwko 24, 29 dzial przeciwko 122.
Pomimo tej dominacji centrum lini wytrzymalo szarze 14 szwadronow jazdy carskiej (centrum tworzyli kosynierzy wsparci przez piechote. Kosciuszko
cofnal sie pod Kielce, bitwa byla przegrana. Polegli w calej niej gen. Jan Grochowski i Jozef Wodzicki, Wojciech - Bartos Glowacki odniosl ciezka rane i
zmarl, pochowany pozostal w kolegiacie w Kielcach. Nastepnie ewentualna kleska generala Zajaczka pod Chelmem (8 czerwiec) porzadnych pospolite
ruszenie, kosynierzy i pikinierzy rozbiegli sie w calej panice - nie wytrzymali proby wraz z swiezo przybylym z Rosji korpusem gen. Ottona Wilhelma
Derfeldena, a takze kapitulacja bez walki Krakowa (20 sierpnia). Armia powstancza zaczela sie wycofywac ku Warszawy. Stanal plan przekazania
powstania az do Wielkopolski. W tej chwili w pierwszej fazie przygotowan insurekcyjnych w kraju i na emigracji liczono na wielki udzial Wielkopolan.
Wskazywaly na tek krok ich kontakt z wyslannikami Kosciuszki a takze powiazania z Towarzystwem Patriotycznym w Warszawie.

Wybuch powstania spowodowal na tych ziemiach wzmocnienie pruskich garnizonow i najrozniejsze aresztowania wsrod osob niepokojacych o aktywnosc
spiskowa. Publikowano patenty krolewskie nakazujace naszym poddanym pod grozba konfiskaty dobr powrot w granice pruskich posesji. Pomimo tych
grozb formowano na rejonach objetych powstaniem Wielkopolskie Odzialy Strzelcow, a w lipcu 1794 r. Rada Najlepsza Narodowa wydala odezwe "Do
obywatelow prowincji Wielkopolskiej" wzywajaca do powstania.

Nastapilo to jednak nie wczesniej w sierpniu w momencie gdy duza liczba oddzialow pruskich i rosyjskich oblegala Warszawe broniona za posrednictwem
23 tys. wojska i cala zdolna do batalii ludnosc.

Z pomoca wielkopolskim powstancom mialy przyjechac regularne oddzialy wojska ze stolicy. Proby przedarcia sie ktore podejmowano skonczyly sie
niepowodzeniami.

Wybuch powstania w Wielkopolsce na tylach armii pruskiej oblegajacej Warszawe spowodowal, ze krol pruski po niepowodzeniach szturmow, obawiajac
sie odciecia armii od chwili reszty panstwa, zdecydowal sie na rozbicie oblezenia.

Druga faza dzialan powstanczych w calej Wielkopolsce zapoczatkowala sie w calej chwili przybycia na te ziemie regularnego wojska pod wodza Henryka
Dabrowskiego w calej sile 2300 osob. Wraz z nim na te ziemie przybyl Jozef Wybicki dochodzac do tworzenia wladz powstanczych.

Wojska powstancze wkroczyly w calej granice glownego pruskiego zaboru i dwoch pazdziernika zajely Bydgoszcz.
Jednakze w okresie oblezenia Warszawy stan rzeczy na wschodzie ulegla pogorszeniu. Na Litwie mimo krotkotrwalych sukcesow powstancy musieli sie
w sierpniu wycofac pod naporem przewazajacych sil rosyjskich i oddac Wilno. Zarazem wobec pokojowych deklaracji Turcji stojacy jak dotad ze wlasna
armia na Ukrainie general Suworow przeprawil sie za posrednictwem Polesie i rozbil watly korpus powstanczy broniacy przeprawy przez Bug. Walczacy
juz w Polsce gen. Iwan Fersen dazyl az do polaczenia sie z Suworowem. Wystapienie Kosciuszki przeciw Fernsenowi skonczylo sie kleska pod
Maciejowicami (10 pazdziernika), krzepy rosyjskie liczyly okolo dwunastu
tys., lokalne okolo 8 tys. bitwa trwala blisko 7 godzinek - popis wielkiego mestwa artylerii i piechoty krajowej. Fernsen calkiem oskrzydlil slabszego
przeciwnika, ktoremu rozlewisko koryta Okrzejki utrudnialy odwrot. Kosciuszko przecenil wlasna przewage moralna, ostatni broniacy sie oznacza to
Dzialynczycy i fizylierzy zajeli pozycje w calej dworze maciejowickim, wystrzelawszy ladunki, wepchnieci az do piwnicy walczyli do konca bagnetami.

Kleska ponizsza w zasadzie niewielka miala zle znaczenie moralne, oznaczala poniewaz utrate w celu powstania Kosciuszki, ktory po upadku z konia,
ranny zostal zdobyty do niewoli, do niewoli dostali sie rowniez trzej generalowie Sierakowski, Kaminski i Kniaziewicz, ranny Niemcewicz.

Nowatorskim naczelnikiem pozostal 11 pazdziernika Tomasz Wawrzecki. Sytuacja wojskowa powstania stawala sie coraz trudniejsza. Nie potrafil on
zorganizowac efektywnej obrony Warszawy.

Dnia trzy listopada Suworow zaatakowal szturmem Prage. Wedlug kilku godzinach Praga jest zdobyta. Obroncom, a takze populacji cywilnej zgotowano
krwawa zemste- rzez Pragi. Wawrzecki opuscil Warszawe wraz z wojskiem. Jakobini okazali sie niezdolni az do przejecia wladzy. Ostatecznie armia
ulegla rozproszeniu pod Radoszycami 16 listopada. Byl to koniec powstania. Przywodcow osadzono w wiezieniach rosyjskich, pruskich i austriackich.
Insurekcje kosciuszkowska uznano zbytnio jeden z najbardziej przelomowych zdarzen w calej historii spoleczenstwa, narodu i panstwa Polskiego.
Powstanie kosciuszkowskie objelo wszystkie dzielnice porozbiorowego panstwa i skierowane bylo przeciwko dwom zaborcom Rosji i Prusom. Mialo
charakter wojny rewolucyjnej. Trwalo niemal osiem miesiecy od dwunastu marca az do 16 listopada. Bralo w nim udzial niemal 300 tys. ludzi z czego
polowa to regularne formacje, pozostalosc to normalne ruszenie. Kosciuszko organizowal pospolity system pozyskiwaniu do armii, kadre oficerska
stanowili uczniowie Szkoly Rycerskiej. Powstanie kosciuszkowskie zapoczatkowalo demokratyczne przemiany w calej spoleczenstwie naszym i stanowilo
wazny krok w rozwazaniu sprawy chlopskiej.

Po innym rozbiorze likwidacja panstwa polskiego byla przesadzona. Powstanie 1794 r. bylo jedyna okazja ratowania Lokalny. Udzial w calej walce o
niepodleglosc stal sie fundamentalnym elementem wzmacniajacym poczucie narodowe najszerszych warstw spolecznych. Raclawickie kosy zostaly
trwalym emblematem mestwa i ofiarnosci chlopow. Rownoczesnie mozliwosc przemian spolecznych deklarowana w calej uniwersalach kosciuszkowskich
odstreczala czastka szlachty od chwili calkowitego wysilku sie w calej walke , ktorzy bylo jakas z okolicznosci kleski.

Upadek powstania byl przede wszystkim produktem znacznej dominacji militarnej zaborcow.

Polska byla w swojej batalii calkowicie osamotniona. Za to Francja skorzystala na oporze Lokalny. Powstanie sklonilo Prusy az do wycofania sie z walki
na zachodzie i zawarcia separatystycznego apartamencie z rewolucyjna Francja. Powstanie kosciuszkowskie uratowalo rewolucje
francuska.

Powstanie warszawskie

Powstanie warszawskie, walka zbrojna przeciw okupantowi niemieckiemu podjeta w Warszawie za posrednictwem oddzialy AK w ramach wykazu Burza.
21 VII 1944 w obliczu zblizania sie az do Warszawy armii radzieckiej kierownik AK general T. Komorowski (Bor) podjal decyzje o powstaniu uznana w
kilkanascie dni pozniej przez delegata Rzadu RP na Panstwo J. S. Jankowskiego (Sobola).
Rozpoczecie powstania
Date rozpoczecia walk stwierdzono na jednej VIII 1944 na godzine 17. 00. W pierwszych walkach powstania wzielo udzial ok. 23 tys. zolnierzy. AK
dysponowala w Warszawie ok. 50 tys. ludzi, z czego wylacznie ok. 10% bylo uzbrojonych, niemal wylacznie w bron krotka. Az do zolnierzy AK dolaczyly
placowki Narodowych Sil Zbrojnych (800 zolnierzy) i AL (500 zolnierzy), aktywny udzial w calej powstaniu wziela ludnosc cywilna miasta.
Niemcy dysponowali na warszawskim rynku garnizonem liczacym ok. dwadziescia tys. zolnierzy i policjantow, ktory mogl byc wspierany przez placowki
udajace sie na front niemiecko-radziecki. Od 4 sierpnia do niemieckiego garnizonu naplywaly posilki, z ktorych sformowano korpus liczacy ok. 25 tys.
zolnierzy, dowodzony za posrednictwem generala E. von dem Bacha. Zupelnie w tlumieniu powstania warszawskiego wzielo udzial ok. 50 tys. zolnierzy
niemieckich.
Dowodca powstania mianowano pulkownika (od 14 wrzesnia generala brygady) A. Chrusciela (Montera). Az do 3 sierpnia w rekach polskich znalazla sie
wieksza czesc Srodmiescia z Powislem, Stare Miasto, Zoliborz, Mokotow i 3 enklawy na Ochocie. Nie zdolano jednakze opanowac Cytadeli, Dworca
Gdanskiego i lotniska na Okeciu.
Walki na Pradze i na Decyzji
Juz dwoch sierpnia zalamalo sie zrealizowany zostanie na Czeskiej pradze, silnie obsadzonej przez przyfrontowe jednostki niemieckie. Niemcy zachowali
kontrole nad wszystkimi liniami kolejowymi i mostami na Wisle. 5 sierpnia inicjatywa przeszla w calej rece niemieckie. Rozpoczete w tym dniu walniecie
na Wole i Ochote mialo na celu przeklucie arterii komunikacyjnych na kreski wschod-zachod i polaczenie sie z walczacymi w okrazeniu w obszarze
ratusza i Ogrodu Saskiego oddzialami generala R. Stahela.
Zgodnie wraz z specjalnym rozkazem A. Hitlera, Niemcy w calej kontrolowanych za posrednictwem siebie dzielnicach stosowali bezwzgledny terror.
Wedlug przeniesieniu Komendy Glownej AK na Klasyczne Miasto oddzialy walczace na Woli wycofaly sie kanalami do Srodmiescia. 6 sierpnia Niemcy
odcieli Stare Miasto od Srodmiescia, docierajac az do Ogrodu Saskiego. 11 sierpnia skapitulowaly ostatnie oddzialy powstancze walczace na Ochocie.
Batalii na Starym Miescie
dwunastu sierpnia Niemcy rozpoczeli natarcie na Klasyczne Miasto bronione przez dziewiec tys. zolnierzy. W bataliach o Starowke hitlerowcy uzyli
najciezszego sprzetu wojennego: wielkokalibrowej artylerii i lotnictwa. Uniwersalny szturm Niemcow na Klasyczne Miasto rozpoczal sie 19 sierpnia,
swoim celem bylo otwarcie lacznosci przez most Kierbedzia.
Wbrew kilkakrotnie podejmowanych prob nie udalo sie powstancom rozbic pierscienia niemieckiego otaczajacego Klasyczne Miasto. Kleske tych
 dzialaniu wymusilo wybory o ewakuacji kanalami, dwoch wrzesnia ostatnie oddzialy opuscily Stare Miasto. Powstancy walczacy w Srodmiesciu po
zacietych walkach zdobyli wazne niemieckie punkty sprzeciwu, m. in.: Palac Staszica (11 sierpnia), gmach Krajowej Akcyjnej Spolki Telefonicznej (20
sierpnia), Komende Policji na Krakowskim Przedmiesciu (23 sierpnia).
5 wrzesnia Niemcy rozpoczeli powstrzymany za posrednictwem powstancow atak wzdluz Alei Jerozolimskich, pomiedzy Nowym Swiatem a
Marszalkowska. 6 wrzesnia padlo Powisle. Brak perspektyw na pomyslny rozwoj dalszych wydarzen i poniesione w toku dotychczasowych walk straty
sklonily Komende Glowna AK az do podjecia w calej dniach 9-10 wrzesnia konwersacyj kapitulacyjnych z Niemcami.
Postawa Armii Czerwonej
10 IX 1944 ruszyla radziecka ofensywa w kierunku Warszawy. W swiezej sytuacji Ludzie z polski zerwali kierowane wczesniej konwersacji w sprawie
kapitulacji. Ofensywa Armii Czerwonej zatrzymala sie jednakze po innej stronie Wisly, a rzad radziecki odmowil zgody na ladowanie na lotniskach
pozostajacych pod korekta Armii Czerwonej samolotow alianckich majacych dostarczac zaopatrzenie walczacym powstancom.
11 wrzesnia Niemcy przerwali polaczenie Czerniakowa wraz z Srodmiesciem. Przy dniach 16-21 wrzesnia przeprowadzono w obszarze Czerniakowa,
Powisla i Zoliborza desant zolnierzy 2 i 3 dywizji piechoty Pierwszej Armii Wojska Polskiego z zajetej czternascie wrzesnia za posrednictwem wojska
radzieckie Pragi. Zupelnie przez Wisle przeprawiono 5 batalionow, ktore utworzyly przyczolki na Czerniakowie i Zoliborzu, nie zdolaly ich jednakze
utrzymac.
Wraz ze wzgledu na brak stosownego wsparcia artyleryjskiego operacja (w ktorej poleglo blisko 3 tys. zolnierzy) zakonczyla sie niepowodzeniem. 23
wrzesnia skapitulowal Czerniakow, unikatowy zajety za posrednictwem AK rejon przylegajacy az do Wisly. Wedlug zacietych bataliach w dobach 24-26
wrzesnia padl Mokotow, 30 wrzesnia Zoliborz.
Upadek powstania
Tego samego poranka w Ozarowie rozpoczely sie rokowania kapitulacyjne. 2 pazdziernika w kwaterze generala E. von dem Bacha podpisano akt
kapitulacji. W dobach 3-5 pazdziernika oddzialy powstancze zlozyly bron i poddaly sie Niemcom.
Straty powstancze ocenia sie na 18 tys. zabitych i zaginionych, 25 tys. rannych. Az do niewoli dostalo sie ok. 15 tys. zolnierzy i oficerow, w tym
mianowany naczelnym wodzem general T. Komorowski (Bor). Oplaty ludnosci cywilnej wyniosly przeszlo 180 tys. zabitych (glownie pomordowanych).
Niemcy stracili w calej walkach 10 tys. zabitych, 6 tys. zaginionych, dziewiec tys. rannych oraz ok. 300 samochodow opancerzonych.
Ok. 25% domow na rejonach objetych walkami uleglo uszkodzeniu, a dalsze Niemcy regularnie burzyli po upadku powstania warszawskiego. Wedlug
kapitulacji powstania zolnierzy umieszczono w obozach jenieckich, ludnosc cywilna w calej obozie przejsciowym w Pruszkowie, skad rozsylano ja po
terenie Ogolnej Guberni albo kierowano az do obozow robocie w Niemczech.
Podsumowanie
Powstanie trwalo 63 dni i zakonczylo sie druzgocaca kleska, zginelo 18 tys. zolnierzy, 25 tys zostalo rannych, najwieksze ofiary byly wsrod ludnosci
cywilnej - 150 tys. poleglych. Powstancy dysponowali jedynie bronia reczna, ale juz Niemcy byli doskonale wyposazeni. Powstancom nie pomogla Armia
Czerwona, stojaca bezczynnie na brzegu Wisly. Powstanie ponioslo kleske w nastepstwie nieporozumienia komendy glownej Armii Krajowej z
dowodztwem Armii Czerwonej

Poczatki demokracji szlacheckiej za panowania Jagiellonow

W tej chwili od innej polowy XV wieku szlachta i magnateria polska zaczynaly odgrywac spora role w calej panstwie naszym. Dysponowanie ogromnymi
srodkami finansowymi, ktore czesciowo byly efektem nadawania szlachcie przez wladcow coraz to niepotrzebnych przywilejow, wplywalo na do niej
znaczny wklad w zyciu eleganckim i politycznym kraju. Doprowadzilo to az do takiej modyfikacje stosunkow spolecznych, iz biznesy szlachty utozsamiane
byly z interesami pelnego panstwa. Wiec krolestwo lokalne (po unii europejskiej lubelskiej w calej 1569 ogolem z Duzym Ksiestwem Litewskim) w
czasach 1454-1791 nazywamy Rzeczpospolita szlachecka. Zjazd z udzialem mistrza, najwyzszych urzednikow, rycerstwa, szlachty i delegatur miasta
Krakowa i Wilna nazywano w calej historii krajowej sejmem. Pierwotnie obradowal on glownie w calej Piotrkowie Trybunalskim, a pozniej w Warszawie.
Szlachta poszczegolnych ziem zbierala sie na sejmikach ziemskich. Z przyczyny tego, iz sejmiki zdominowane zostaly za posrednictwem
moznowladztwo, tzw. gmin szlachecki zaczal isc ze swoimi pelnomocnictwami na sejm az do samego mistrza. Tak stalo sie juz np. za panowania Jana A,
takze Olbrachta. Utarl sie w takim przypadku zwyczaj, iz zbierali sie oni jak odrebna izba poselska. Pojedynczo na sejmie obradowal senat, w budowe
ktorego wchodzili najwyzsi reprezentanci wladzy koscielnej (arcybiskupi i biskupi), wladzy centralnej (marszalkowie, kanclerze etc. ) jaki i wladzy
wojewodowie czy kasztelanowie. Senat gorowal nad izba poselska w podobny sposob znaczeniem (byl przedstawicielstwem elit urzedniczych) jak i
rowniez liczebnoscia (w poczatkach XVI wieku w calej sejmie bylo okolo 40-45 poslow na 80-90 senatorow). Pierwszy udokumentowany dwuizbowy sejm
obradowal w calej 1493 r.. Zarowno ow, jak i nastepny z 1496 roku uchwalily wiele pomyslnych dla szlachty postanowien (m. in. statuty piotrkowskie).
Przy 1505 r. na sejmie w Radomiu podpisano konstytucje "Nihil novi", ktora byla wynikiem protestu poslow przeciw ustaleniu przywileju mielnickiego.
Wedle konstytucja nic nowego nie moglo istniec ustalone bez wiedzy i zgody senatorow i poslow ziemskich. Tworzyla ona sadowe ramy programu
demokracji szlacheckiej. Ostatni Jagiellonowie (Zygmunt A, takze Stary i Zygmunt II August) sprowadzili role izby poselskiej az do uchwalania
proponowanych przez wladce podatkow. Dysponowali on ogromnym zakresem wladzy wykonawczej (polityka wewnetrzna, powierzchowna,
zwierzchnictwo nad armia, mianowanie wysokich urzednikow) jaki i posiadali wplyw na wladze ustawodawcza. Krol decydowal o zwolaniu sejmu. Jesli nie
pragnal, lub nie wymagala tego sytuacja (np. potrzeba ustanowienia podatkow dla podreperowania budzetu) sejmu nie zwolywano. Postanowienia sejmu
nie mogly pozostac uchwalone bez obecnosci i zgody monarchy. Takowy stan byl efektem rozdawnictwa towarow i urzedow przez mistrza. Dostojnicy z
otoczenia wladcy niejednokrotnie dzierzyli kalka wysokich stanowisk na raz. Domeny krolewskie uznawane byly za posrednictwem szlachte zbytnio
wlasnosc ciebie, z jakiej wladca winien pokrywac utrzymanie swojego dworu, urzednikow jak i rowniez wojska. Dzieki sejmie w calej Radomiu w calej
1504 r. uchwalono, iz krol nie powinna ani zaslonic, ani oddac ziemi bez wiedzy i zgody sejmu. Pomimo tego, iz panujacy w takim przypadku krol
Aleksander Jagiellonczyk przystal na takie normy, jego nastepcy nie zaprzestali rozdawnictwa i zastawow pod kredyt. Pozniej izba poselska zaczela
odgrywac coraz ogromniejsza role. Do niej wyborcy, oznacza to szlachta zbierajaca sie na sejmikach ziemskich, dostarczala izbie postulaty, ktore mialy
pozostac przedstawione na sejmie. Takze sama szlachta wplywala na wladce. Posiadalo to najczesciej miejsce na zwolywanych za posrednictwem krola
pospolitych ruszeniach, przed ktorymi dochodzilo do sejmu wojskowego. Dochodzilo wowczas az do uchwalenia wielu przywilejow, czy, jak to mial
miejsce np. u szlachty zwolanej pod Lwow w calej 1537, dochodzilo do otwartego rokoszu. W tym przypadku krol obiecal respektowac prawa i przywileje
nadane szlachcie. Wraz z szerzaca sie w naszym kraju reformacja w calej latach 30-tych XVI stulecia, na sejmie zaczeli publikowane coraz liczniejsi
poslowie, ktory to reprezentowali poszczegolne ruchy swiete (kalwini z Malopolski, arianie z Rusi czy zwolennicy braci czeskich z Wielkopolski). Z
czasem utworzyli oni w calej sejmie stronnictwo zwane stronnictwem egzekucyjnym. Sformulowali oni i przeprowadzili aplikacja naprawczy ciebie pod
haslem egzekucji praw i towarow, ktory mial na zamysle przywrocenie prawdziwych norm prawnych, ktore lekcewazono lub zaniedbywano. Haslo
 egzekucji dobr mialo na zamysle przywrocenie postanowien sejmu piotrkowskiego z 1504 roku, na mocy ktorego krolowi zakazano nadawania moznym
krolewszczyzny. Chec odebrania nadanych bezprawnie ziem zjednoczyla w czasach minionych Jagiellonow nieomal cala izbe poselska. Haslo egzekucji
praw mialo na celu przywrocenie uchwalonych jeszcze kiedys praw, jak i rowniez przywrocenie zwierzchnosci poslow nad krolem. Chciano tego zdobyc
m. in. przez ujednolicenie praw we wszystkich prowincjach. Zamiar ow, wraz z gotowoscia zacisniecia stosunkow z Litwa, stal sie z czasem glownym
postulatem stronnictwa. Zadano ujednolicenia nie tylko prawa, ale rowniez skarbu, wojska i podatkow. Innym postulatem bylo przeniesienia pieniedzy
placonych kosciolowi na zwiekszenie obronnosci panstwa. Szlachta sprzeciwiala sie nie tylko sfinansowaniu kosciola katolickiego, jaki rowniez
przymusowi podlegania pod sady duchowne, ktorych wyroki posiadali wykonywac starostowie. W czasach jak w Polsce szerzyly sie ruchy reformacyjne,
tak bardzo mocna wladza kosciola katolickiego nie posiadala prawa bytu. Poczatkowo Jagiellonowie sprzeciwiali sie ruchowi egzekucyjnemu, uwazajac
go za ryzyko. Do przelomu doszlo jednakze w 1562 roku, gdy to Zygmunt II August potrzebowal uchwaly sejmowej o podatkach, by sfinansowac wojne o
Inflanty. Na sejmie w Piotrkowie uchwalono pewne zobowiazania egzekucyjne. Byly to m. in.: -kontrola legalnosci dzierzawienia krolewszczyzny,
-odebranie poniektorych ziem i przywrocenie cechujaca je krolowi, -lustracja wszystkich ziem, w celu weryfikacja dochodow z domeny, -przekazanie
czwartej czesci tych profitow (tzw. kwarty) na utrzymanie stalego wojska, tzw. wojska kwarcianego, -przeprowadzenie reformy podatkowej, ktora
zwiekszyla dochody ciebie, odciazajac rownoczesnie chlopow. Reformy te, choc nie absolutnie, zostaly wprowadzane w zywot w zbioru konstytucji
uchwalanych na sejmach w czasach 1563-69. Wladza sejmu jest rozciagnieta na kontrole skarbu panstwa. Obszar zostaly nieodwolalnie przeksztalcone
w calej dobra panstwowe, oddzielone od chwili wlasnosci monarchy. Ruch egzekucyjny osiagnal ponadto zakaz pisania przez kler do Rzymu
swietopietrza i annat (co i tak nie bylo przestrzegane), doprowadzil az do nalozenia na duchowienstwo obowiazku placenia podatkow nadzwyczajnych
pod postacia potracen od chwili dziesiecin a takze osiagnal zniesienie wykonywania za posrednictwem starostow wyrokow sadow koscielnych. Ruch
egzekucyjny dazyl rowniez do zaciesnienia stosunkow z Litwa. Chciano zamienic dotychczasowa unie personalna w unie realna, , ktorzy dalo zeby
Polsce wiara, ze po bezpotomnej zgonu Zygmunta II Augusta Nasz kraj i Litwa pozostana w calej scislym relacji. Za takowym rozwiazaniem byla szlachta
litewska, ktora pragnal zrownania do niej w warunkach ze szlachta polska. Przeciw unii realnej byli jednakze mozni litewscy, ktory obawiali sie straty
dotychczasowego zwierzchnictwa nad Duzym Ksiestwem. Trudnosc zostal przesadzony na sejmie w Miescie lublin od stycznia do czerwca 1569 r..
Panowie litewscy dokonali proby zerwania sejmu opuszczajac cichaczem obrady. Liczyli oni, wraz z szlachta nasz kraj ruszy w calej pogon, jednak tak sie
nie stalo. Poslowie polscy i litewscy pozostali w calej Lublinie i uchwalili wcielenie Litwy az do Polski. Zygmunt August wlaczyl do Korony czesc Podlasia,
Wolyn, Podole i w najblizszym czasie potem Kijowszczyzne. W sumie stanowilo to polowe powierzchni Ksiestwa. Pod naporem zdarzen mozni litewscy
powrocili do Miasta lublin. Akty unijne zostaly podpisane prze sejm i mistrza kolejno jednej i trzy lipca 1569 roku. Nowopowstale panstwo nazwano
Rzeczpospolita Obojga Narodow. Panstwa polaczone sa wspolnym monarcha (po zgonu ostatniego z Jagiellonow wraz wybierano mistrza elekcyjnego),
pieknym sejmem i wspolnymi przywilejami, ktore doprowadzily do powstania jednego narodu szlacheckiego. Nieopodal wspolnej wladzy ustawodawczej
pod postacia sejmu odrebna pozostala wladza wykonawcza (jedynie wspolny byl wladca), wojskowa oraz sadownicza. Przylaczenie majetnych terenow
litewskich pozwolilo na szybka odbudowe podupadlej ekonomii polskiej. Bezkrolewie Bezpotomna zejscie ostatniego z Jagiellonow Zygmunta II Augusta
w lipcu 1572 r. zaklocila proces reform. Sprawa stalo sie nieokreslone dziedziczenie tronu, jak i narastajacy spor katolicko-protestancki. Jednakze do
oporu 1572 r. zjazdy szlachty pozwolily na ustanowienie nowatorskiego sytemu wybierania wladcy w trakcie bezkrolewia. Funkcje interrexa, oznacza to
osoby sprawujacej wladze w calej zastepstwie mistrza, powierzona arcybiskupowi gnieznienskiemu Jakubowi Uchanskiemu. Zlecenia z zakresu ochrony
panstwa zdobyl dotychczasowy marszalek wielki koronny Jan Firlej. W poszczegolnych prowincjach wladze przejely konfederacje szlacheckie zwane
kapturami. Rozsadny one o spokoj i bezpieczenstwo. Ponadto powolano sady kapturowe, ktore przejely okresowo wladze sadownicza. Takie
blyskawiczne dzialanie bylo niebywalym triumfem szlachty, ktora to wyprzedzila na tym polu magnaterie. W kwietnio 1573 r. zwolano na warszawskim
rynku sejm konwokacyjny, ktory ustalil czas, obszary oraz maksymy wyboru mistrza elekcyjnego. Posiadalo to istniec w podwarszawskiej wsi Kamyczek
w kwietniu 1573 r.. Ustalono, wraz z w typach wezmie wklad cala szlachta. Oczywiste bylo, ze decyzje zdominuje okoliczna szlachta mazowiecka.
Przyjeta kwestia demokracji prostej byla idealnym srodowiskiem az do rozwoju demagogii, przekupstwa i manipulacji. Przy dniach 28 - 29 stycznia sejm
uchwalil tzw. konfederacje warszawska. Byl to akt zabezpieczajacy pokoj wewnetrzny w Rzeczpospolitej, co bylo niebywalym triumfem roznowiercow.
Najbardziej waznym punktem konfederacji bylo rekojmia przez sygnatariuszy katolikow i protestantow o niedopuszczeniu az do przesladowan i wojen
religijnych. Pierwsza nieograniczona elekcja Stan rzeczy w RP skupila uwage wszystkich dworow europejskich. Dzieki podwarszawskich polach doszlo
az do rywalizacji pomiedzy Walezjuszami i Habsburgami. Tobie drudzy nie mogli jednakze liczyc na ogromne poparcie, bowiem znani byli ze zwalczania
protestantow, jak i rowniez odbierania przywilejow i wolnosci szlachcie w calej Czechach, w calej Niemczech i na Wegrzech. Tak wiec kandydatura
arcyksiecia Ernesta Habsburga jest odrzucona. Lecz drugi aspirant, Henryk Walezy (brat mistrza Francji) z dynastii andegawenskiej kojarzony byl z noca
sw. Bartlomieja, ktorej byl wspolorganizatorem. Litewscy dostojnicy popierali kandydature cara rosyjskiego Iwana IV Groznego, lecz swietny on byl ze
swej tyranii i krwawych rzadow. Obawa przed wladza francuska, habsburska albo moskiewska doprowadzila doi zmian w krajowej polityce.
Egzekucjonisci, ktorzy wraz z krole Zygmuntem Augustem dazyli do zastrzezenia wladzy moznych, weszli w calej porozumienie z senatem, by
zmniejszyc wladze przyszlego mistrza. W maju 1573 r. na tronie polskim zasiadl Henryk Walezy, pierwszy z wladcow elekcyjnych. Rodzaje sejmow

·Sejm walny zwyczajny (ordynaryjny) - poczatkowo zwolywany przewaznie co roku, najczesciej w Piotrkowie, od artykulow henrykowskich wskazywany
co dwie lata na 6-tygodniowe obrady.

·Sejm walny nadzwyczajny (ekstraordynaryjny) - od chwili 1573 r. mial istniec zwolywany w przypadku koniecznosci na dwa 2-tygodniowe obrady.

·Sejm konwokacyjny - zawiazany po smierci mistrza pod "laska" konfederacji (podejmowal decyzje wiekszoscia glosow), pod przewodnictwem prymasa
(interrexa), wyznaczal czas i miejsce nieograniczonej elekcji, podejmowal decyzje w calej sprawach porzadku publicznego i bezpieczenstwa ciebie.

·Sejm koronacyjny - odbywal sie w calej Krakowie, konczyl bezkrolewie, krol-elekt zaprzysiegal przedmioty henrykowskie i byl zwienczony.

·Sejm rokoszowy - odbywal sie w trakcie rokoszu, prawdo do wkladu w nim mial kazdy szlachcic, np. rokosz lwowski z 1537, okreslany mianem "wojna
kokosza".

eleoSzlachecki ruch egzekucyjny w calej Rzeczypospolitej. Geneza i swoim osiagniecia.

Spor miedzy Zygmuntem Augustem a stanem ziemianskim dotyczyl tak naprawde spraw szerszych. Szlachta wystepujaca poczatkowo przeciw
poczynaniom dworu, stopniowo wypracowywala swoj aplikacja polityczny. Ruch egzekucyjny skupil w polowce XVI stulecia szerokie mase szlachty, a
 jego zwolennicy wychodzili z zalozenia, ze ponad wszelka wladza w calej Krolestwie stoi prawo. Domagali sie wiec przywrocenia go wszedzie w tym
miejscu, gdzie zostalo ono za posrednictwem panujacego naruszone lub zlamane. Ich wymogi sluzyly wiec egzekucji, oznacza to wykonaniu praw. Zadali
ujednolicenia wszystkich ziem pozostajacych pod wladza Jagiellonow, to znaczy unii europejskiej Polski z Litwa i zniesienia odrebnosci Prus Krolewskich,
a oprocz tego polaczenia Mazowsza z Korona, oraz rozlozenia ciezarow skarbowych na cala monarchie. Wedle postanowieniem statutu Aleksandra 1504
wnioskowali, by uniewaznic zastawy i darowizny z krolewszczyzn. Poniewaz przywrocenie dobr monarszych zasililoby w znacznym stopniu skarb ciebie,
pozwoliloby to pokryc wydatki na potrzeby wojskowe. Przypominali tez o czestym lamaniu maksymy zakazujacej laczenia kilku stanowisk panstwowych w
calej jednym reku. Egzekucjonisci poddawali w niepewnosc przywileje kosciola i domagali sie nalozenia wiekszych podatkow na kler, ktore dotad ponosilo
jednakowe ciezary jakim sposobem szlachta. Ruch egzekucyjny stanowczo wystepowal przeciw wykonywaniu wyrokow sadowych za posrednictwem
krolewskich starostow. Problem ow zaostrzyl sie wraz z rosnacymi wplywami reformacji w Polsce. Szlachta domagala sie zapewnienia swobod
wyznaniowych i uniezaleznienia od chwili Rzymu.

Zygmunt August poczatkowo odrzucal te postulaty opierajac sie na wybranym zespole senatorskim. Zatarg ze szlachta zaostrzyl sie w 1559, kiedy to
sejm wobec odkladania za posrednictwem krola egzekucji praw, odmowil uchwalenia podatkow na potrzeby walki o Inflanty. Zygmunt August udal sie
wiec na Litwe, porzadnych przebywal az do 1561. Trzyletnia nieobecnosc wladcy, przerwa w calej zwolywaniu sejmu i obradach sadow krolewskich
naruszyla calkiem powaznie stabilnosc panstwa.

Egzekucja praw godzila w biznesy magnaterii i duchowienstwa:

- uporzadkowanie i znormalizowanie zasad prawnych i ustrojowych

- uznanie maksymy elekcyjnosci tronu
- egzekucja dobr, reforma skarbu i sadownictwa

Zygmunt Stary 1506-1539

- 1537 - walka kokosza

- sejm piotrkowski 1538 i krakowski 1538-9; kompromis - nie upublicznianie konstytucji bez zgody sejmu; elekcja zbytnio zgoda sejmu

Zygmunt II August

- inkorporacja ksiestw slaskich

- wlaczenie Prus Ksiazecych az do Korony
- zagwarantowanie wolnosci religijnej
- szlacheckie sadownictwo- najwyzszy Trybunal Koronny

eleoSprawa polska w trakcie I walki swiatowej

W ciagu I walki swiatowej pod pojeciem „sprawa polska― rozumiemy kwestie dotyczaca istnienia Panstwa Polskiego na arenie internacjonalnej
trzeciego do niej dawnych krawedziach.

Od trzeciego rozbioru lokalny sprawa nasz kraj byla jednym z czynnikow laczacych trzy mocarstwa zaborcze. Ani Austria, ani Prusy, ani Rosja nie byly
zaciekawione w odbudowie Polski, musialby bowiem zwrocic zagarniete za posrednictwem siebie ziemie polskie. W ciagu I walki swiatowej dwie sposrod
krolestw zaborczych walczyly wspolne przeciw trzeciemu. Zadne z tych propozycji nie zamierzalo podnosic rzeczy polskiej. Azeby jednak zuzytkowac
spoleczenstwo lokalne do batalii w swych interesach, komendant armiami niemiecka i austriacka wydali odezwy do populacji polskiej obejmujace szereg
frazesow, zadnych jednakze przyrzeczen. Z kolei wydana w calej sierpniu 1914 roku odezwa glownodowodzacego armii carskiej ksiecia Mikolaja
Mikolajewicza obiecywala zjednoczenie wszystkich ziem polskich pod berlem cara. Obietnica ponizsza oznaczalaby, w przypadku jej urzeczywistnienia,
ze Nasz kraj zamiast pod trzema znalazlaby sie pod panowaniem jednego zaborcy. Rodakom wojna zaborcow pomiedzy soba dawala wiare, ze mozliwe,
iz zakonczenie walki przyniesie taka zmiane ukladu sil internacjonalnych, ktora pozwoli odbudowanie Lokalny.
Jeszcze przed wybuchem walki uksztaltowaly sie w Polsce dwie przeciwstawne w piwnicy orientacje polityczne. Kazda z nich wiazala swe nadzieje z
okreslonym sposrod 3 blokow krolestw imperialistycznych. Wybuch wojny uwydatnil w sposob wyrazny uklady i relacji obu kierunkow politycznych od
chwili tych blokow.

Polska stala sie od razu odcinkiem zacietych dzialan wojennych. Przez ziemie lokalne przebiegaly linie frontu wschodniego. Wschodniego walczacych
armiach znajdowal sie wielu Polakow, przymusowo wcielonych w calej szeregi wojsk zaborczych. Jednakze jednak Imperium, gdzie Rosjanie nie zdazyli
przeprowadzic powszechniej mobilizacji, moglo jeszcze przekazac setek tysiecy rekrutow. Kwestia pierwszorzednej rangi bylo takze pozyskanie
przychylnosci i poparcia ludnosci krajowej na bezposrednim zapleczu frontu. Nic wiec dziwnego, ze obie walczace strony probowaly sobie pozyskac
Polakow i wystepowaly w calej roli „wyzwolicieli― narodu polskiego. Kazda wraz z stron wykorzystywala w tym celu odpowiednia „orientacje―.

„Orientacje― prorosyjska reprezentowala Narodowa Wladza ludu (Endecja). Opowiadala sie kobieta w kompletnej rozciaglosci zbytnio wspolpraca
carska Rosja i wystepowala wyraznie przeciwko jakiejkolwiek badz lacznosci z panstwami centralnymi. Endecja spostrzegala bowiem - nie bez racji - w
junkierskim cesarstwie germanskim, ktore bylo hegemonem obozu panstw centralnych, straszliwe ryzyko dla calego swiata slowianskiego, a przede
wszystkim w celu narodu polskiego. Liczyla na tek krok, ze wobec wspolnego w celu Polski i Rosji ryzyka uda sie stworzyc normy „nowego istnienia, w
apartamencie i znajomosci dwoch narodow―. Ludzila sie mianowicie, ze carat poczyni Polakom w oddali idace ustepstwa, a co najistotniejsze, ze
zwyciestwo Rosji zaprowadzi do zjednoczenia ziem rodzimych rozdartych rozbiorami.

Rzad carski zajal wyobrazenie w sprawie Lokalny juz w calej pierwszym miesiacu wojny. czternascie sierpnia 1914 roku ogloszony zostal nadmieniony
juz powyzej manifest Mikolajewicza, ktory pozostal przyjety z entuzjazmem za posrednictwem Endecje. Prasa endecka przesadni oceniala proklamacja
 jako „akt pierwszorzednej rangi historycznej―. W odpowiedzi na manifest dyrektora Narodowej Demokracji oraz reprezentanci polskiego
obszarnictwa przesylali carowi Mikolajowi wiernopoddancze pisma z wyrazami entuzjazmu, dla „naszego Monarchy i jego armii―.

Endecja propagowala tez hasla czynnego wkladu Polakow w calej wojnie i probowala wyprawic polskie formacje wojskowe w calej sluzbie carskiej.
Starania te doprowadzily wylacznie do stworzenie niewielkiego wydzialu, znanego pod nazwa „legionu Pulawskiego―. Ludzie z polski nie kwapili sie
az do przelewania krwi po stronie znienawidzonego caratu. Rosyjskie dowodztwo rowniez bylo przeciwne robieniu odrebnych formacji polskich.
Rzad carski nie podjal jakichkolwiek badz praktycznych krokow, ktore zeby zapowiadaly realizacje obietnic Wielkiego Ksiecia Mikolaja Mikolajewicza.
Ucisk narodowy i terror solidny jednak po dawnemu w podobny sposob w Krolestwie, jak i na przejsciowo okupowanych terenach Galicji. Nic wiec
dziwnego, ze w tych warunkach polityka endecji nie mogla dostac szerszego poparcia, aczkolwiek w calej spoleczenstwie naszym przewazaly nastroje
zyczliwosci wobec mocarstw koalicji, Francji i Anglii, a takze wiara w calej jej ostateczne zwyciestwo nad nienawidzonymi Niemcami.

Druga „orientacje― reprezentowaly nieomal wszystkie partie galicyjskie, a w Krolestwie PPS - Frakcja Rewolucyjna. Ten obozowisko wiazal sie z
blokiem Austro - niemieckim i wyznawal poczatkowo koncepcje tzw. trializmu. Polegal on na tym, ze ziemie Krolestwa i Galicji mialy byc zlaczone jako
trzecia czesc czlon (obok Austrii i Wegier) wcielone do Monarchii Austro-wegierskiej pod berlem Habsburgow. Koncepcja ponizsza szybko upadla,
glownie wiec, ze natrafila na mocny opor wraz z strony politykow wegierskich a takze Niemiec. Niemcy bowiem nie zmierzaly wreczyc zdobytych na Rosji
ziem polskich monarchii habsburskiej, zwlaszcza gdy wyszla na jaw jej slabosc militarna. Przy Niemczech obawiano sie ponadto, ze stworzenie
samodzielnego albo choc tylko w czesci samodzielnego ciebie polskiego w ramach monarchii habsburskiej doprowadzi momentalnie do wysunieci kwestii
zjednoczenia ziem rodzimych zaboru pruskiego. Z tych ziem zas Niemcy, wcale, nie myslaly ustapic. Ta skomplikowana stan rzeczy, a glownie
poglebiajace sie w toku walki zaleznosci polityczne iwojskowa Austrii do Niemiec, spowodowaly ze rzad austriacki wysuwal ktorego adres to Polakow
rozmaite obietnice, unikal jakichkolwiek zobowiazan oficjalnych, co wiecej tak mglistych, jakie poczynil rzad carski w manifescie naczelnego wodza.

Najwieksza rezerwe w sprawie krajowej zachowywal rzad niemiecki. W razie zwyciestwa krolestw centralnych Ludzie z polski mogli w calej najlepszym
wypadku oczekiwac utworzenia wasalnego panstewka polskiego, kompleksowego z czesci ziem Panstwa i Galicji, pozostajacego pod rzadami
narzuconego monarchy. Niemcy mieli zatrzymac nie tylko Slask, Wielkopolske i Pomorze, ale rowniez konkretne czesci Panstwa (ziemie kaliska,
Zaglebie dabrowskie).

Przed wybuchem wojny, zbytnio zgoda wladz austriackich wyprodukowano na terenie Galicji polskie struktury wojskowe, ktorych celem bylo wziecie
wkladu w batalii z Rosja w przewidywanej wojnie. Najogromniejsza dzialalnosc w tym kierunku przejawiali dzialacze PPS-Frakcji Rewolucyjnej, jacy po
upadku rewolucji 1905-1907 roku przeniesli sie z Krolestwa az do Galicji utworzona zostala wojskowa organizacja tzw. Zwiazek Strzelecki. Na swoim
czele stanal Jozef Pilsudzki.

W kilkanascie dni po wybuchu walki ( szesc sierpnia 1914 r. ) odzialy strzelcow., liczace stu kilkudziesieciu osoby, przekroczyly granice Krolestwa,
kierujac sie na Miechow i Kielce. Pilsudski liczyl ze uda mu sie spowodowac w Krolestwie powstanie narodowe. Szybko jednakze nastapilo
rozczarowanie, poniewaz w calej Krolestwie idee walki zbrojnej u boku wojsk austriackich, a zwlaszcza niemieckich, byla bardzo niepopularna. Do
dzialaniu Pilsudzkiego odnoszono sie obojetnie, a nawet po trosze wrogo.

Kleske Pilsudzkiego sprawilo, ze szefostwo akcji niepodleglosciowej ujely strojnictwa polityczne z Galicji. Pochodzace z ich inicjatywy zostaly stworzony
na terenie Galicji Naczelny Komitet Narodowy (NKN), ktory obok poparciu wladz austryjackich przystapil do tworzenie dwoch legionow polskich: tzw.
Zachodniego wschodniego, opartych o zaciag ochotniczy. Na czele legionow staneli dwaj generalowie austriaccy narodowosci krajowej. Pilsudzki
zmuszony byl uznac NKN, a odzialy strzelcow wcielone sa do legionu zachodniego, ktorym Pilsudski dowodzil I brygada.
Akcja legionowa nie przybrala szerszych wymiarow. Do legionow zaciagnal sie glownie patriotycznie nastawiona mlodzi inteligencka ( przewaznie
akademicka) i rzemieslnicza z Galicji oraz uciekinierzy z Panstwa. Wkrotce legion wschodni pozostal rozwiazany z powodu dywersyjnch dzialaniu
dzialaczy endeckich. Jedynie dwie brygady legionu zachodniego dzielu udzial w calej walkach na Kieleczczyznie, Wolyniu i w calej Karpatach.

Rewolucyjny ruch robotniczy nie poparl zadnej z wymianach powyzej „orientacji―. SDKPiL i PPS-Lewica zajely wobec wojny imperialistycznej
stanowiska calkiem odmienne od chwili innych stronnictw politycznych. W odpowiedzi na agitacje wojenna rzadow zaborczych obie te partie wystapily z
haslami antywojennymi i rewolucyjnymi. Przy odezwach swych SDKPiL i PPS Lewica demonstrowaly grabiezczy, imperialistyczny charakter wojny i
wypowiadaly sie przeciwko jakiemukolwiek wspoldzialaniu z imperializmem, przeciwko jakiejkolwiek „orientacji―
Ki9erownictwo SDKPiL w Krolestwie oswiadczylo „ Od rzadu niemieckiego obiecuja wam niepodleglosc Polski. A czy nie ten rzad katowal we Wrzesni
podopieczni polskie zbytnio pacierz w calej jezyku ojczystym, czy nie on chlopom polskim we wlasnej cechujaca je ziemi zabranial budowac, czy nie on u
ciebie w domu kagancem policyjnym dlawil kazde termin polskie?... ―

W odezwie centralnego Komitetu PPS-Lewica odczytujemy m. in. „Nie armie, nie bratobojcze mordy, nie sojusz z rzadami, ale ublagana z nimi walka,
ale rewolucyjna, miedzynarodowa batalia proletariatu otworzy nam wrota wolnosci, skruszy kajdany, utworzy warunki samodzielnosci i swobodnego
rozwoju...―

Wedlug obaleniu caratu i zwyciestwie Rewolucji Pazdziernikowej Szpil i PPS-Lewica glosily hasla ze wyzwolenie lokalny z niewoli nastapic moze jedynie
we wspoldzialaniu z Rosja Radziecka i na bazie o do niej pomoc.
W rezultacie ofensywy 1915 roku wojska niemieckie opanowaly w sierpniu Warszaw, a nastepnie przy pomocy wojsk austriackich i calkowite Krolestwo.
Zostalo on podzielone na dwie okupacje: niemiecka pod zarzadem generala-gubernatora z siedziba na warszawskim rynku i austriacka z zarzadem
generala-gubernatora z siedziba w calej Lublinie.

Postepowanie wojenne, przesuniecie linii frontu, a tym samym ciagle przesuwanie wojsk doprowadzily do olbrzymiego zniszczenia ekonomicznego, a
zwlaszcza przemyslu Panstwa. Duzo fabryk wraz z ekipa wywieziono w calej glab Rosji na rozkaz wycofujacych sie wojsk rosyjskich. Jeszcze dotkliwsza
byla rabunkowa gospodarka okupanta niemieckiego, ktory to celowo zmierzal do zdewastowania konkurencyjnego przemyslu polskiego. Niemcy wywiezli
albo zniszczyli maszyny i towary ogromnej zalety. Produkcja przemyslowa spadla do stanu przedwojennego, skorzystanie z oferty do 20%. Sapadla takze
 katastrofalnie wytwarzanie rolna. Okupanci masowo rekwirowali konie i bydlo, wycinali lasy.
Spadek produkcji przemyslowej spowodowal ogromne bezrobocie nedza. Ulateialo to okupantom werbunek robotnikow az do Niemiec i Austrii. Wowczas
gdy zabraklo ochotnikow, stosowano przymusowe rekrutacje na roboty az do Niemiec, gdzie ogolem wywieziono okolo 180 000 robotnikow. W miastach
wybuchaly ogromne epidemie, wzrastala zwlaszcza smiertelnosc wsrod podopieczni.

W tych warunkach, wbrew oslabienia i przerzedzenia szeregow klasy robotniczej, mimo terroru wojennego, nie ustawal opor mas robotniczych przeciw
okupantom i rodzinnej burzuazji. Od 1916 r. zaczely sie szerzyc strajki ekonomiczne a takze inne wystapienie robotnikow.
Przy 1916 r. ogolne ulozenie panstw centralnych, mimo triumfow wojennych, wyraznie sie pogorszylo. Przedluzajaca sie wojna grozila zupelnym
wyczerpaniem rezerw materialnych i czlowieczych. W tej sytuacji cesarz niemiecki i austriacki oglosili 5 listopada 1916 r. „akt niezawislosci Krolestw
Polskiego―. Glownym zamiarem tego obludnego aktu bylo pozyskanie polskiego rekruta
Przy akcie 5 listopada rzecz granic Panstwa Polskiego pominieta zostala milczeniem. Bylo dane ze ziemie zaboru Pruskiego nie zostana do niego
wlaczone. Nalezalo sie wlasciwie spodziewac aneksji zachodnich powiatow Krolestwa na rzesz Niemiec. Wkrotce potem, w grudniu 1916 r. ukazal sie
manifest cesarza Austrii Franciszka Jozefa A, takze o tzw. Wyodrebnieniu Galicji. Oznaczalo to rozszerzenie do niej autonomii, ale za wraz
pozostawienie w ramach monarchii habsburskiej.

W swiezych warunkach zaostrzyla sie batalia zwolennikow 3 „orientacji―. Zwolennicy panstw centralnych glosili wymogu prowadzenia aktywnej
dzialalnosci obok boku tych panstw. Wiec nazwano cechujaca je aktywistami. Zdecydowana wiekszosc spoleczenstwa wobec coraz wyrazniejszej szanse
kleski krolestw centralnych opowiadala sie przeciw jakiejkolwiek kooperacyj z nimi. Zwolennikami tej polityki nazwano pasywistami.

Przelomowe znaczenie w celu przebiegu walki, a w szczegolnosci dla rzeczy polskiej, mialy wypadki w calej Rosji w calej 1917 r.. Obalenie caratu i
zwyciestwo rewolucji Burzuazyjno-demokratycznej w lutym a pozniej zwyciestwo rewolucji socjalistycznej w calej listopadzie. Rzad Tymczasowy, ktory to
zostal stworzony po obaleni caratu, w calej deklaracji z 30 marca 1917 r. uznal znaczaco niepodleglosc Lokalny w do niej granicach etnograficznych tj. na
terenach zamieszkiwanych w glownej mierze za posrednictwem ludnosc Polska. Zarazem Rzad Tymczasowy zastrzegl, ze przyszle panstwo lokalne ma
istniec zwiazane unia europejska militarna z Rosja

Wedlug obaleniu Rzadu Tymczasowego, wladza radziecka stanela od pierwszej chwili uznania niepodleglosc Panstwa Polskiego bez zadnych zastrzezen
Upadek caratu i zwyciestwo rewolucji socjalistycznej w Rosji spowodowal radykalna zmiane stanowisk mocarstw zachodnich wobec spray polskiej. Az do
polki Rosja pozostawala w calej szeregu krolestw wojujacych, mocarstwa zachodnie, nie chcialy narazac sie swemu sojusznikowi, traktowali sprawe
polska jako wewnetrzna sprawe Carstwa Rosyjskiego. Przy rozmowach dyplomatycznych wysuwaly wylacznie postulaty udzielenia Polsce
niepotrzebnych swobod i praw autonomicznych. Zgadzaly sie rowniez, zeby w razie zwyciestwa carat zjednoczyl pod wlasnym berlem ziemie polskie
wszystkich zaborcow. Wedlug zwyciestwie rewolucji socjalistycznej w calej Rosji mocarstwa zachodnie opowiedzialy sie wyraznie za utworzeniem
niepodleglego ciebie polskiego. Postulat utworzenia niepodleglej Polski odnalazl sie w calej oredziu prezydenta Stanow Zjednoczonych Wilsona z 8
stycznia 1918r. znany pod nazwa „ 14 paragrafow Wilsona― jak jeden z warunkow spodziewanego pokoju. Punkt 13 oredzie glosil, ze
„niepodlegle panstwo polskie, zawierajace terytorium zamieszkujace przez obywatele niewatpliwie nasz kraj dostepem az do morza zaistniec
powinno―
Zdarzenia nieuniknione 1917 r. spowodawaly ostateczne bankructwo aktywistow. Nie pomogly ustepstwa okupantow, jak np. ustanowienie Tymczasowej
Rady Postaci, a potem trzyosobowej Rady Regencyjnej, az do ktorej powolano ksiecia Lubomirskiego, hrabiego Ostrowskiego i arcybiskupa
Krakowskiego. Wobec coraz blizszego zwyciestwa koalicji wielu arystokratow zaczelo odbyc sie przeciwko austro-niemieckim okupantom. Na tle odmowy
zlozenia przysiegi na wiernosc obu cesarzom doszlo do konfliktu pomiedzy kompetencjami okupujacymi a czescia legionistow. Oproni legionisci zostali
internowani w obozach. Jozef Pilusudzki, ktory poczatkowo zasiadal w calej Rzadzie Postaci, podal sie do dymisji a pozniej zostal za posrednictwem
Niemcow aresztowany i utwierdzony w twierdzy w Magdeburgu

Ostatecznym ciosem dla obozu aktywistow byl pokoj brzeski, ktory ujawnil prawdziwe plany panstw centralnych wobec Lokalny. Wiazac sie z tymi
panstwami, rezygnujac z zaboru pruskiego i Galicji, aktywisci oczekiwali stosownej rekompensaty na wschodzie. Jednakze panstwa glowne, przy
podpisywaniu pokoju z Rosja Radziecka nie tylko nie myslaly o rozszerzeniu terytorium Krolestw Polskiego, ale okroilo je w jeszcze wiekszym stopniu
przez oderwanie Podlesia i Chelmszczyzny, ktore przylaczono az do tzw. Republiki ukrainskiej.

Przy ostatnim momencie wojny zyskaly na znaczeniu tzw. Lokalny Komitet Narodowy, utworzony w calej 1917 w calej Paryzu. Przewodniczacym
komitetu byl Roman Dmowski, przywodca Narodowej Demokracji. Dzialalnosc Polskiego Komitetu Narodowego ulatwil fakt, ze w pracach jego zabieral
udzial doskonaly artysta lokalny, pianista Ignacy Paderewski, szczycacy sie swiatowa renoma, szczegolnie wziety w Stanach Zjednoczonych.
Jesienia 1917 r Lokalny Komitet Narodowy zostal uznany przez mocarstwa zachodnie zbytnio oficjalna reprezentacje polska. Rzady tych mocarstw
oglosily deklaracje o utworzeniu niepodleglego ciebie polskiego.

Pochodzace z naplywajacych ochotnikow (glownie spomiedzy Polonii amerykanskiej) uformowana jest w prekursorskim etapie walki armia nasz kraj we
Francji. Na do niej czele stanal gen,. Jasel Heller. Poniektore jednostki tej nowo uformowanej armii wziely udzial w calej koncowych bataliach przeciwko
Niemcom u boku armii francuskiej

Rowniez jesienia 1918 r. rzad niemiecki probowal pozyskac sobie Mlodych polakow owymi obietnicami rozszerzenia samodzielnosc Krolestwa Polskiego.
Rozkladem Monarchii Austro-Wegierskiej i rewolucja w calej Niemczech polozyly jednak koniec tym probom i stworzyly ostatecznie pole dla powstania
niepodleglego ciebie polskiego

Autonomia Galicji a sytuacja Mlodych polakow w odmiennych zaborach w calej II polowce XIX i na poczatku 20 wieku – analiza porownawcza.

Wraz z dniem 24 pazdziernika 1795 r. Polska calkiem zniknela z mapy Swiata. Zaborcy koncowy rozbior Lokalny uzasadniali tym, iz „Rzeczpospolita
Polska kompletnie nie jest umiejetna do ustanowienia sobie takiego rodzaju [stalego i silnego] rzadu lub takze zyc bezproblemowo pod swymi prawami i
 utrzymywac sie w calej niepodleglosci―. Nasz kraj zostala wiec podzielona na trzy zabory: rosyjski – wschodnie terytorium Polski (ziemie litewskie z
Wilnem, bialoruskie, ukrainskie, Minsk, Podole, Wolyn, Kurlandia), pruski – zachodnie terytorium Lokalny (Prusy Krolewskie z Gdanskiem i Toruniem,
Wielkopolska z Poznaniem, Kujawy, Mazowsze z Warszawa, Zmudz, czesc Podlasia z Bialymstokiem) i austriacki – poludniowe terytorium Lokalny
(Podole z Lwowem i Tarnopolem, Rus Czerwona, Malopolska, czesc Podlasia, Lublin, Sandomierz).
W A, takze polowie XIX wieku zabor rosyjski zdawal sie istniec najbardziej przyjazny dla Mlodych polakow. Utworzono na jego obszarze Ksiestwo
Warszawskie, a pozniej Krolestwo Polskie, ktore po kongresie wiedenskim uzyskalo autonomie. W 1815 roku imperator dal Krolestwu Polskiemu
konstytucje, jednak predko zaczela istniec ona lamana przez wladze carskie (m. in. coraz wieksza cenzurka, sejm w bardzo niewielu sytuacjach
zwolywany itp. ). Ludzie z polski w zaborze rosyjskim potrafili obejmowac urzedy, a mowa polski nie byl zakazany. Podatki dotychczasowy mniejsze niz w
odmiennych zaborach. Lecz „w zadnym kraju niemoralnosc nie byla ani wieksza, ani powszechniejsza―. Wedlug powstaniu listopadowym rozpoczely
sie ostre represje – wprowadzono stan wojenny, zaczeto rusyfikowac szkoly i urzedy. Jesli chodzi o gospodarke ziem zaboru rosyjskiego, to juz od
zaczatku XIX stulecia szlachta folwarczna wywlaszczala chlopow (tzw. rugi), wiec wzrastala liczba chlopow bezrolnych. Zaczela rozwijac sie hodowla
bydla.
Nie da sie jednak schowac, ze w calej I polowce XIX stulecia w w stopniu daleko idacym korzystnej sprawy znalezli sie mieszkancy zaboru pruskiego.
Julian Ursyn Niemcewicz w swych wspomnieniach z tamtego czasu napisal o rzadzie pruskim: „Nieraz co wiecej zdaje sie, mniej wiecej mieli sumienie
i zarzucali sobie niesprawiedliwosc opanowania cudzej wlasnosci. ―. Wprawdzie poczatkowo jezyk lokalny byl zakazany w urzedach, sadownictwie i
szkolach, Ludzie z polski nie potrafili zajmowac stanowisk urzedniczych i obowiazywala cenzurka, jednak juz po 1815 roku Ludzie z polski otrzymali
prawa jezykowe (w szkolach uczono po polsku! ). Przy latach 40-tych XIX stulecia mozna juz bylo na terenie zaboru pruskiego tworzyc lokalne
stowarzyszenia, a cenzura jest zlagodzona. Powinno sie rowniez dodac, iz w calej zaborze pruskim do 1811 roku zniesiono panszczyzne (duzo wczesniej
niz w odmiennych zaborach! ), a od chwili 1823, gdy to rzad wydal dekret o uwlaszczeniu chlopow, sukcesywnie zaczal dojrzewac kapitalizm.
W ten sposob nie potrafili wtedy co wiecej marzyc Galicjanie – mieszkancy zaboru austriackiego. Dlugo musieli oni nadal czekac na zniesienie
panszczyzny. W A, takze polowie XIX wieku chlopi galicyjscy byli wrecz „zdziczali―, a szlachta miala nad nimi pelna wladze (co zaowocowalo
niezmiernie krwawym konfliktem spolecznym – rabacja w calej 1846 roku). Poza tym wszystkie urzedy, koscioly i szkoly byly zgermanizowane,
wprowadzono niezmiernie ostra cenzure. Wspomniany zawczasu Niemcewicz tak bardzo opisuje sytuacje w Galicji: „w nieumiejetnosci, glupstwie i
ciemnocie pograzyc narod stalo sie najwazniejszym rzadu przedsiewzieciem. (...) [czlowiek] nie powinna ruszyc sie na krok bez pozwolenia rzadu, nie
powinna jesc, popijac, tylko to, co mu rzad pozwoli―.
Az nielatwo uwierzyc, ze od 1866 roku to wlasnie w calej zaborze austriackim znajdowal sie osrodek istnienia narodowego i kulturalnego Mlodych
polakow. Wszystko to za pomoca autonomii, jaka uzyskala Galicja. Chcialabym w calej tej robocie odpowiedziec na pytanie, czy w II polowie XIX i na
wstepie XX stulecia na tle sprawy panujacej w calej dwoch odmiennych zaborach, Galicja rzeczywiscie byla „ostoja swobody―.

Rok 1848 dla kompletnej Europy byl rokiem obszernych rewolucji i – wynikajace z tego stanu rzeczy – obszernych zmian. Wiosna Ludow (bo tak
nazwano fale rewolucyjnych i narodowowyzwolenczych walk w Europie w tym okresie) wysunela hasla: „wolnosc, rownosc, braterstwo―. Na starym
kontynencie Srodkowej i Wschodniej najogromniejszym problemem byla wowczas obowiazujaca wciaz panszczyzna (wyjatkiem dotychczasowy Prusy i
czesc Austrii). Dlatego tez gdy Polacy mieszkajacy w zaborze austriackim dowiedzieli sie, ze w Wiedniu wybuchla rewolucja, zaczeli zglaszac pretensje
wiekszych praw: uwlaszczenia chlopow, ograniczenia cenzury, zwolania sejmu i spolszczenia urzedow a takze szkol. Rozpoczely tworzyc sie Gwardie
Narodowe. Rewolucjonisci polscy sami co wiecej zamierzali zakomunikowac zniesienie panszczyzny. Gdy dowiedzial sie o tym gubernator Galicji –
Franciszek Stadion – 22 kwietnia 1848 r. nadal Galicji dekret uwlaszczeniowy w imieniu cesarza (bez wczesniejszego porozumienia z cesarzem! ).
Chlopi galicyjscy dostali wiec ziemie na wlasnosc. Cesarz uznal, ze to odpowiednie rozwiazanie, bowiem chlopi nie beda mieli wzgledu, aby sie burzyc.
Pojawienia zbrojne mialy jednak obszary w Krakowie i we Lwowie (tam powstaly Komitety Narodowe), ale zakonczyly sie one porazka. Ostatecznie w
calej Galicji wprowadzono jedynie uwlaszczenie, a pozostalosc reform nie zostala zrealizowana. W tym samym czasie w calej Wielkopolsce Ludzie z
polski rowniez zazadali autonomii (dla Ksiestwa Poznanskiego) na wiesc o rewolucji w Berlinie. 20 marca utworzono w calej Poznaniu Lokalny Komitet
Narodowy, ktory postawil rzadom pruskim takie same potrzeby jak Galicjanie, z tym, ze Wielkopolanie chcieli nadal miec osobiste wojsko. 11 kwietnia
1848 roku Prusacy zgodzili sie na te ustepstwa, nie mieli zamiaru jednak tej umowy dotrzymac. Doszlo wiec do walk, w ktorych nieodwolalnie kleske
poniesli powstancy. Unikatem jednak byli tu chlopi, ktorzy sami zglaszali sie i potrzebowali walczyc. Posiadali bowiem juz od przeszlo 20 wielu lat ziemie i
czuli sie Polakami! Swiadomosc narodowa lokatorow zaboru pruskiego byla wiec bardzo wielka. Natomiast mieszkancy Krolestwa Polskiego uzyskali
ustepstwa w 1856 roku (po smierci Mikolaja I, zwanego „zandarmem Europy―). W wyniku tzw. wiosny posewastopolskiej― ogloszono amnestie dla
Mlodych polakow zeslanych na Sybir, zniesiono stan wojenny (wprowadzony po powstaniu listopadowym), powstalo Obecnosc Rolnicze a takze
utworzono polska szkole lepsza (Akademie Medyko-Chirurgiczna). Nadal jednakze obowiazywal mowa rosyjski w calej szkolach i urzedach. Podczas gdy
spoleczenstwo lokalne wysunelo prosbe o autonomie dla Panstwa Polskiego, imperator Aleksander II odpowiedzial: „Zadnych marzen panowie,
zadnych marzen. Szczescie twoje zamyka sie tylko w calej zupelnym zespoleniu z Rosja! ―. Uczynilo to fale manifestacji, ktore zakonczyly sie
ponownym wniknieciem stanu wojennego 14 pazdziernika 1861 r.. Jednak za pomoca Aleksandrowi Wielopolskiemu (ktory obiecal carowi, ze uspokoi
Mlodych polakow pod warunkiem, ze dostana te banki konkretne ustepstwa) w Krolestwie Polskim zniesiono panszczyzne i wprowadzono oczynszowanie
wsi. Ponadto spolonizowano urzedy i szkolnictwo (powstala Szkola Glowna), a czesc administracji przeszla w calej rece Lokalny. W 1863 roku doszlo
jednak az do powstania (zwanego styczniowym), bowiem Wielopolski rozwiazal Towarzystwo Rolnicze, zniosl Delegacje Miejska i straze obywatelskie, a
glownie oglosil specjalna branke az do wojska. Az do powstania przylaczyli sie rowniez Polacy z zaboru pruskiego. W prekursorskim etapie powstania
styczniowego, dwoch marca 1864 roku imperator wydal dekret o uwlaszczeniu chlopow. Szczesliwie kiedy zrealizowany zostanie upadlo, nie zniesiono
uwlaszczenia, choc represje wobec Mlodych polakow byly bardzo ostre: glownie wcielono calkowity obszar Panstwa Polskiego az do Rosji, wszystkie
reformy Wielopolskiego zostaly zniesione, znow zapoczatkowala sie ruszczenie i wprowadzono stan wojenny.

Podczas gdy w calej zaborach pruskim i rosyjskim trwaly represje popowstaniowe, Galicja w 1867 roku uzyskala autonomie. Sprzyjaly im normy, gdyz
polski Austria przegrala wojne z Prusami, Rosja tez nie byla zbyt przyjaznie nastawiona az do Austrii, stad Austria rozpoczela sie zwracac w strone
Wegier, , ktorzy zaowocowalo powstaniem monarchii austro-wegierskiej. Dzieki tym zmianom Galicja otrzymala autonomie. Nalezy podkreslic, iz to, ze
zabor austriacki autonomie uzyskal, a nie wywalczyl, stalo sie jednym z argumentow zbytnio celowoscia postury ugodowej. Zasada autonomii byl
samorzad lokalny z siedziba we Lwowie (Sejm Krajowy), namiestnikiem Galicji pozostal Polak – Agenor Goluchowski. Urzedy i administracje Ludzie z
polski mieli w calej swoich rekach, a jezyczkiem urzedowym stal sie mowa polski! Ten stan rzeczy wprowadzil cesarz austriacki Franciszek Jozef I.
Galicjanie bardzo go szanowali (w kazdym budynku wisial swoim portret! ). Wielu dzialaczy politycznych uwazalo, ze trzeba zyc w calej zgodzie z
 cesarzem (wyslano adres az do Franciszka Jozefa, ktorego autorzy napisali: „przy Tobie, Najjasniejszy Panie stoimy i stac chcemy―! ). Widac tutaj
ogromna roznice w stosunku Mlodych polakow do wladcow panstw zaborczych: w zaborach pruskim i rosyjskim, w przeciwienstwie do austriackiego, nie
byly to zbyt laskawe stosunki (choc w zaborze rosyjskim czastka spoleczenstwa wyrazala chec kooperacyj z carem, o czym w calej dalszej czesci pracy).
Nalezaloby tu ponownie przypomniec, ze po upadku powstania styczniowego wladze carskie zlikwidowaly autonomie Krolestwa Polskiego. Nawet
kategorie Krolestwa zrusyfikowano i brzmiala odtad Priwislinskij Kraj (Kraj Nadwislanski). Gdy w Galicji tworzono lokalne instytucje, na warszawskim
rynku zlikwidowano Konferencje Stanu, Konferencje Administracyjna, komisje rzadowe, a w Petersburgu Sekretariat Postaci Krolestwa Polskiego. Polacy
pozostali usunieci z waznych stanowisk, a jezyczkiem urzedowym stal sie mowa rosyjski. Podzielono zabor ruski na 10 guberni, nad ktorymi wladze
(administracyjna, wojskowa i policyjna) sprawowal general-gubernator. Bank Lokalny przeksztalcono w calej warszawski kantor rosyjskiego Banku
Panstwa, finanse Krolestwa wlaczono do budzetu Rosji, wobec tego robiono calosc aby Imperium stalo sie jakas z prowincji imperium rosyjskiego.
Polityka zaborcy pruskiego rowniez dazyla az do zabicia polskosci na rejonach zaboru. Wedlug zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku zmierzano do
zespolenia ziem zaboru pruskiego z Niemcami. Od lat 70-tych XIX stulecia, gdy to kanclerz Niemiec Otto von Bismarck rozpoczal polityke Kulturkampfu,
jezyk niemiecki obowiazywal w calej urzedach i sadownictwie. Przy 1886 r. stworzono Komisje Kolonizacyjna, ktora to miala na celu wykupywac majatki
ziemskie od Mlodych polakow i rozgraniczac je pomiedzy niemieckich osadnikow (mialo to oslabic lokalne ziemianstwo). Przy 1894 r. powstal Zwiazek dla
Popierania Niemczyzny na Kresach Wschodnich (Hakata). Puder on uwieczniac antypolskie nastroje wsrod Niemcow (przez rozdawanie wrogich
Rodakom ulotek, broszur czy artykulow prasowych) a takze wzmacniac niemczyzne na wschodnich kresach Rzeszy. Slynne dotychczasowy rowniez
owczesne rugi pruskie – w calej latach 1885-1887 masowe wysiedlenia ludnosci nie posiadajacej obywatelstwa pruskiego (glownie najemni personel z
zaboru austriackiego i rosyjskiego). Z trudem wiec porownywac ta „rzez polskosci― w calej zaborach pruskim i austriackim z sytuacja w Galicji,
poniewaz tutaj istniala samodzielnosc. Jej rejon byl tak bardzo szeroki, ze dawal sposobnosc do tworzenia nowych legalnych ugrupowan politycznych.
Np. istnieje ugrupowanie stanczykow (glowny dzialacz: Jozef Szujski) – konserwatystow, ktorzy krytykowali powstania zbrojne i zakladali, ze tylko
lojalnosc wobec zaborcy moze umozliwic Rodakom przetrwanie (tzw. lojalizm). Przy zaborze rosyjskim rowniez, choc troche w calej mniejszym zakresie,
popularny byl lojalizm (ugodowcy popierali kooperacje z carem). Podczas, jak w zaborze rosyjskim powstawaly nielegalne partie (gdyz legalnych nie
wolno bylo tworzyc), w Galicji dzieki uzyskanej autonomii tworzono ugrupowania, ktore legalnie zdolaly istniec i funkcjonowac. Mimo wszystko w 1895
roku istnieje chlopskie Stronnictwo Ludowe, ktore w 1903 roku przeksztalcilo sie w calej Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL). Dzialacze tej partii
potrzebowali demokratycznego prawa wyborczego, a poza tym zalatwiali mnostwo specyficznych spraw w celu chlopow (budowa szkol itp. ). Przy 1913 r.
doszlo az do rozlamu tej partii na dwie: PSL „Piast― (bogaci chlopi naprzod z Jakubem Bojko i Wincentym Witosem) oraz PSL „Lewica― (biedni
chlopi naprzod z Janem Stapinskim). Wowczas gdy chodzi o partie chlopskie w tym momencie, to w calej zaborze rosyjskim nie bylo wtedy jakiejkolwiek
badz znaczacej partii politycznej, ale juz w pruskim nie bylo takiej wymagania, gdyz chlopi byli bardzo dobrze zorganizowani. Przy Galicji zaistniala
rowniez w calej 1892 r. Polska Seria Socjalno – Demokratyczna PPSD (w krancu XIX stulecia ruchy robotnicze i socjalistyczne na ziemiach polskich
stawaly sie szybciej popularne! ). Program cechujaca je opieral sie glownie na walce o powszechne ustawa wyborcze i szersze ustawodawstwo socjalne.
Dzialali oni wylacznie zgodnie z uprawnieniem – prowadzili legalna bitwe polityczna, brali udzial w calej wyborach, organizowali legalne strajki itp. Przy
zaborze rosyjskim rowniez powstawaly socjalistyczne partie, jednak z uwagi na panujaca w tym miejscu antypolska polityke, dzialaly ow kredyty
nielegalnie. Faktycznie powstal w pierwszej kolejnosci w 1882 roku Duzy Proletariat, pozniej w 1892 Polska Seria Socjalistyczna PPS, a w calej 1894
SDKPiL (Socjal - Demokracja Panstwa Polskiego i Litwy). Wszystkie te partie prowadzily aktywnosc konspiracyjna, organizowaly nielegalne strajki, a PPS
i SDKPiL braly aktywny udzial w calej rewolucji w calej zaborze rosyjskim, ktora odporna od 1905-1907 roku. Reprezentatywnym dla wszystkich trzech
zaborow byl ruch wszechpolski, okreslany mianem endecja (Stronnictwo Narodowo – Demokratyczne). Swoim „poprzedniczkami― byla Liga Nasz
kraj (1887r. w calej zaborze rosyjskim), ktora przeksztalcila sie w calej Lige Narodowa (1893r. ). Endecja rozszerzyla swoja aktywnosc na wszystkie
zabory, a ich aplikacja obejmowal glownie obrone polskosci (prawa jezykowe itp. ). Dzieki szerokiemu zakresowi swobod politycznych w calej Galicji (w
przeciwienstwie az do pozostalych zaborow) mozna bylo kultywowac tradycje narodowe i aranzowac obchody rocznic historycznych.

Wowczas gdy chodzi o kulture i oswiate, to oczywistym jest, ze najpomyslniej rozwijala sie ona rowniez w Galicji, gdyz pozwalala na to samodzielnosc.
Podczas gdy w calej zaborach rosyjskim i pruskim trwala usilna rusyfikacja i germanizacja, jak nie bylo swobod, a w szkolach nauczano w calej obcym
jezyku, w Galicji w czasach 1869-1871 wprowadzono jezyk lokalny w szkolnictwie. W 1867 roku zaistniala Rada Szkolna Krajowa, ktora to zakladala
nowatorskie szkoly, rozpisywala konkursy na nowe poradniki, a zagranicznych nauczycieli zastapila polskimi. Przywrocono wyklady w calej jezyku
naszym na Uniwersytecie Jagiellonskim i w Akademii Technicznej, utworzono tez Akademie Umiejetnosci w calej Krakowie. Rownoczesnie w zaborze
niemieckim Otto von Bismarck wprowadzal w calej zycie polityke Kulturkampfu (walka o kulture). Represje niemieckie skierowane dotychczasowy w
duzym stopniu przeciw Kosciolowi katolickiemu, gdyz to wlasnie Kosciol skupial dookola siebie Mlodych polakow, pozwalal wykladzinom zachowywac
tradycje i stosowac polskiego jezyka. Nakladano wiec na kler kary pieniezne, konfiskowano majatki koscielne, aresztowano ksiezy. Przy szkolach
zakazano uzywania jezyka polskiego, co wiecej religii uczono po niemiecku (slynnym emblematem walki z germanizacja w calej szkolach byl strajk
podopieczni wrzesinskich w calej 1901 roku). W zaborze rosyjskim rowniez walczono z Kosciolem katolickim – konfiskowano dobra koscielne i
rozwiazano czesc klasztorow. Jezyk lokalny byl w calej szkolach, ale jako obiekt nadobowiazkowy, ale juz w czasach 80-tych zaczeto uczyc juz tylko po
rosyjsku (na rozkaz Apuchtina – kuratora warszawskiego okregu szkolnego). Uczono w szkolach historii Lokalny, ale przedstawiano ja tendencyjnie,
starajac sie zaszczepic w calej uczniach kult cara. Zamknieto Instytut Politechniczny i Rolniczo Lesny w calej Pulawach a takze Szkole Nadrzedna, na do
niej miejscu powstal uniwersytet ruski. Natomiast za pomoca autonomii galicyjskiej, ktora wolno nazwac namiastka niepodleglosci, na ziemiach zaboru
austriackiego rozpoczelo sie rozwijac narodowe zywot kulturalne. To wlasnie w tym miejscu chronili sie dzialacze niepodleglosciowi z odmiennych
zaborow, to tutaj ukazywaly sie czynnosci zakazane za posrednictwem cenzure rosyjska i niemiecka.

W II polowie XIX wieku nastapily niesamowite modyfikacje spoleczne na ziemiach rodzimych. Powstala kompletnie nowa budowa spoleczna. Przede
wszystkim znikneli chlopi panszczyzniani, a na cechujaca je miejsce wytworzyla grupa spoleczna chlopow – posiadaczy, czyli zwyczajnie chlopow
pustych. Kapitalistyczny uklad przyczynil sie rowniez az do powstania powierzchni ziemianstwa (obszarnikow). Warstwa ponizsza wziela wlasny poczatek
glownie ze szlachty. W wyniku wzrastajacej popularnosci socjalizmu wytworzyla sie rowniez warstwa robotnicza (rekrutowala sie z bezrolnych i
malorolnych lokatorow wsi, zrujnowanych rzemieslnikow, chalupnikow, rowniez z biedoty szlacheckiej). Sytuacja spoleczna robotnikow byla bardzo
ciezka (byli wyzyskiwani, nie posiadali ubezpieczen, straszne warunki hipoteczne, tragiczna stan rzeczy pracujacych kobiet! ). Feudalna szlachta
przeksztalcila sie w calej burzuazje (czasem do burzuazji nalezeli rowniez bogaci chlopi). Rozwinela sie inteligencja, nadal oczywiscie zostalo
stworzonych duchowienstwo. Zmiany te widocznie widoczne dotychczasowy w zaborze rosyjskim, najmniej natomiast w calej zaborze austriackim.
Masowym zdarzeniem tego czasu byla urbanizacja (czyli przenoszenie sie populacji wiejskiej az do miast). Przy zaborze rosyjskim mieszkancy
miejscowosci stanowili nieomal 50% pelnego spoleczenstwa! Przy zaborze pruskim liczba lokatorow miast wzrosla do ok. 43%, ale juz w Galicji zmiany
 pod tym w stosunku do byly nieduze. Nastapila rowniez niespodziewana eksplozja demograficzna, gdyz medycyna rozwijala sie szybciej i smiertelnosc
dzieci byla coraz mniejsza. To wplynelo na duza emigracje populacji. Nie posiadali oni poniewaz z czego zyc, stad milionowe tlumy wyruszaly w calej
podroz „za chlebem―.

Na rynku gospodarki najpomyslniej rozwiniete dotychczasowy ziemie zaboru pruskiego. W celu Niemiec ziemie te dotychczasowy baza surowcowa.
Dzieki wczesnie wprowadzonemu uwlaszczeniu chlopow, utrwalil sie wzor kapitalistyczny, rolnictwo oparte bylo na jakosci ziemskiej. Dzieki tych rejonach
utrzymywal sie rowniez wysoki poziom mechanizacji. Na rynku przemyslu rowniez nastapil wyrazny rozwoj: na Gornym Slasku przede wszystkim
kopalnictwo i hutnictwo. Poza tym ziemie zaboru pruskiego mogly poszczycic sie nowoczesna infrastruktura (sieci kolejowe i lacznosc). Pomimo
antypolskiej polityki gospodarka wzmacniala sie, gdyz batalia o utrzymanie ziemi wymagala jej ulepszenia. Popularne stalo sie haslo robocie organicznej
– zarzucenie idei walki zbrojnej na rzecz robocie nad rozwojem gospodarczym (takze oswiatowym i kulturalnym). Wbrew represji politycznych w
zaborze rosyjskim wladze carskie nie ograniczaly aktywnosci gospodarczej Mlodych polakow, mimo to ziemie te dotychczasowy dosc slabo rozwiniete
gospodarczo. Powstanie gospodarstw chlopskich roznej wielkosci bylo przyczyna rozwarstwienia spolecznego wioski. Przewazaly srednie i miniaturowe
gospodarstwa, posiadajace prawa az do serwitutow (wspolnego korzystania z lasow, lak i pastwisk bedacych wlasnoscia ziemian). U progu 20 wieku
nastepowala stopniowa mechanizacja. Przede wszystkim jednakze nastapil postep produkcji przemyslowej. Przemysl dominowal! Zniesiono zapore celna
w calej zaborze rosyjskim, co wplynelo na wzrost handlu. Powstawaly nowe osrodki przemyslu: Zaglebie Wlokiennicze, Okreg Warszawski, Okreg
Bialostocki. Przy Krolestwie Polskim budowano najrozniejsze cukrownie, gorzelnie i mlyny. Na tle sprawy gospodarczej panujacej w tych dwoch
zaborach, Galicja wypadala marnie. Byl to panstwo niemal kompletnie rolniczy, jednakze rolnictwo to bylo zacofane (dominowaly karlowate gospodarstwa
chlopskie). Nedza na wsiach spowodowana byla glownie brakiem serwitutu i uprawnieniem propinacji w celu szlachty (monopol na alkohol). Rozpoczeto
co prawda wydobycie ropy naftowej, ale po 1909 roku zapasy jej dotychczasowy na wyczerpaniu. Brak mozliwosci progresu nie dawal zadnej szanse na
udoskonalenie gospodarki w calej Galicji. Niektore ozywienie ekonomiczne nastapilo nie wczesniej w poczatkach XX stulecia, ale bylo ono nieduze.

Analizujac wszystkie trzy zabory pod wzgledem politycznym, kulturalnym, spolecznym i gospodarczym, mozemy zauwazyc, jak definitywnie inna byla
sytuacja na ziemiach odebranych tej samej Naszym narodzie, tyle, ze przez czterech roznych zaborcow. W wszelkim z zaborow te cztery wymienione
powyzej plaszczyzny istnienia ludzkiego mialy zupelnie inny charakter. Jakikolwiek bowiem wladca zaborczy stosowal inna polityke wobec Mlodych
polakow. Okrutna polityka antypolska powiazana z usilna germanizacja w calej zaborze germanskim i rusyfikacja na ziemiach zaboru rosyjskiego nijak
posiadala sie az do autonomii galicyjskiej, gdzie szkolnictwo i urzedy byly spolszczone. Z kolei w calej zaborze rosyjskim, a glownie w pruskim byla duzo
lepsza stan rzeczy gospodarcza niz w Galicji. Jednoczesnie swobody polityczne na ziemiach zaboru austriackiego nielatwo porownac az do ogromnych
represji politycznych w calej pozostalych 3 zaborach. Podobnie jak przemiany spoleczne na ziemiach zaboru pruskiego i rosyjskiego zostawily za soba
daleko z tylu spoleczenstwo Galicji. Dlatego tez na pytanie, czy w II polowie XIX i na wstepie XX stulecia na tle sprawy panujacej w calej dwoch
odmiennych zaborach, Galicja rzeczywiscie byla „ostoja swobody―, moge bez wahania odparowac: TAK, ale tylko pod wzgledem politycznym i
kulturalnym. Gospodarka bowiem i przemiany spoleczne na ziemiach zaboru austriackiego „kulaly―. Stad ostatecznie potrafie stwierdzic, iz ciezka
stan rzeczy panowala ogolnie we wszystkich trzech zaborach, bo wielu z nich mial i swoje mocne, i slabe strony www. Mysle, ze warto na koniec rowniez
podkreslic, iz za posrednictwem 123 okres zaborow przytomnosc narodowa Mlodych polakow nie umarla! Chociaz panstwo polskie formalnie nie zostalo
stworzonych, narod nadal zyl i dzieki temu ta ojczyzna po wielu przebytych trudach jest ojczyzna spokojna!

eleoTargowica i II rozbior Polski.

Sejm kontynuowal swe prace az do maja 1792, uchwalajac i wcielajac w calej zycie reformy polityczne i czesciowo spoleczne: rozpoczeto robote nad
kodyfikacja prawa, ustawami o Komisji Policji i Komisji Skarbowej, rozciagnieto prawa neminem captivabimus (nietykalnosc osobista) na Zydow, prace
nad ustawa o sprzedazy krolewszczyzn z kwietnia 1792.

Dalsza polaryzacja postaw wobec konstytucji i reform:

- poparcie przez zawiazany jesienia 1791 pod patronatem Kollataja klub "Zgromadzenie Kompanow Konstytucji Rzadowej"
- oprotestowanie przez opozycje i do niej zabiegi od chwili maja 1791 w Petersburgu o interwencje na podstawie gwarancji udzielonych prawom
kardynalnym
- gra nastepcy tronu, elektora saskiego Fryderyka Augusta co do schedy po Stanislawie Poniatowskim
- zawiazanie 27 kwietnia 1782 konfederacji w Petersburgu (Szczesny Potocki, Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski, Ignacy Jozef Massalski,
bracia Jozef i Szymon Kossakowscy) ogloszonej oficjalnie czternascie maja 1792 w pogranicznej Targowicy i na Ukrainie

Polska idea niepodleglosciowa w trakcie zaborow―

W tej chwili nasi pradawni przodkowie, poczawszy od Australopitekow, zyli w calej grupach i stawali w calej obronie odmiennych osobnikow w przypadku
zagrozenia. Pozniej u Homo Sapiens wyksztalcilo sie wrazenie przynaleznosci narodowej i uczucie do rodakow. Te uczucia przyczynialy sie do
wybuchow powstan i walk o niepodleglosc, gdy to odbierano komus ojczyzne. W dziejach Polski jednym z takich burzliwych okresow, byl czas zaborow
przypadajacy na lata 1795-1918. Kleska powstania kosciuszkowskiego (16 listopada 1794 r. ) zostala zakonczona III rozbiorem ( 3 stycznia 1795)-
panstwo, jakiego poczatki siegaly X stulecia, zniknelo z mapy Swiata. Przestalo egzystowac wojsko lokalne, ulegl likwidacji sejm i sejmiki ziemskie, a
obszary tymczasowych wladz okupacyjnych zajela administracja krolestw zaborczych. Dotychczasowy symbol ciebie polskiego- zamkniecie krolewski na
Wawelu- zamieniony zostal na koszary, a znajdujace sie w tym miejscu insygnia koronacyjne Prusacy wywiezli do Berlinka. Dal sie we symbole kryzys
ekonomiczny. Najgorsza sytuacje mieli Ludzie z polski spod zaboru Austriackiego i Pruskiego, gdyz oba te panstwa walczyly jeszcze z rewolucyjna
Francja, dlatego tez wprowadzily na tych terenach intensywny ucisk podatkowy i przymusowy pobor rekrutow, ktorzy trafiali na sporo lat az do obcej
armii. Zaborcy starali sie, by Polacy ulegli wynarodowieniu, ale mimo to, cechujaca je poczucie tozsamosci narodowej nie zniknelo. Miec rozne mysli
walki o odrodzenie ciebie, niektore z nich mialy wieksza mozliwosc inne mniejsza na zdobycie obranego zamysle. Juz w calej dwa okres po podpisaniu
aktu rozbiorowego powstala tzw. Liga Narodow, ktora odegrala znaczna funkcje w podtrzymywaniu idei batalii. Nalezy dodac rowniez o trzech wielkich
powstaniach: listopadowym (1830), krakowskim (1846) a takze styczniowym ( 1863). Bardzo duze istotnosc mial w takim przypadku takze Napoleon
Bonaparte, w ktorym Polacy zywili nadzieje za posrednictwem dosc dlugu okres periodu. Masowo powstawaly rozne tajne i jawne stowarzyszenia, partie
polityczne roztrzasajace sprawe niepodleglosci Polski. Nieodwolalnie dopiero po I wojnie swiatowej, panstwo polskie zostalo wskrzeszone ( jesien 1918r.
). Dzionek 11 listopada uznawany jest za wolny dzien narodowe, gdyz wtedy Nasz kraj odzyskala niepodleglosc.
Pierwsze okres po upadku panstwa polskiego to czas poszukiwan tras zmierzajacych az do podjecia batalii o utracona niepodleglosc. Na terenie zaboru
austriackiego w 1796 r. jest utworzona Centralizacja Lwowska z W. Dzieduszyckim na czele. Organizacja ta objela swymi dzialaniami Warszawe, Wilno,
Wolyn i Wielkopolske, a jej zamiarem bylo wznowienie walki zbrojnej. F. Gorzkowski prowadzil agitacje powstancza wsrod chlopow na Podlasiu. Koniec
dzialalnosci patriotow polskich polozyly aresztowania, ale mimo to nadal dzialala grupa spiskowcow wiedziona przez E. Mycielskiego- zawiazali w
Warszawie w calej 1798 Obecnosc Republikanow Polskich. Popularyzowaniem rzeczy polskiej poza krajem zajely sie grupy emigrantow przebywajacych
w calej Paryzu, Lipsku, Dreznie i Wenecji. Dzieki emigracji wylonily sie osrodki patriotyczne, ktorych czlonkowie uwazali, ze niepodleglosc mozna
odzyskac przy zbrojnej pomocy z zewnatrz. Np. w calej Paryzu w calej sierpniu 1795 r. zaistniala Deputacja- struktura o zakresie lewicowym. Do niej
czlonkowie dazyli do wywolania powstania w kraju. Wylonila sie rowniez Przedstawicielstwo ( wybitniej umiarkowana), z ktora zlaczony byl J. Wybicki.
Przedstawicielstwo prowadzila aktywnosc dyplomatyczna w calej panstwach uznawanych za sojusznikow sprawy krajowej. Oba ugrupowania zgadzaly
sie w najwazniejszej kwestii- utworzenia armii krajowej na emigracji.
Z koncem wrzesnia 1796 r. az do Paryza przybyl gen. J. H. Dabrowski. Przedstawil az do Dyrektoriatu wzor sformowania legionow polskich obok armiach
francuskich. Ostateczna rezolucje ( zgode) wyrazil Bonaparte, naczelny kierownik armii francuskiej we Wloszech. Juz dziewiec stycznia 1797 r.
podpisano konwencje pomiedzy rzadem Republiki Lombardzkiej a gen. Dabrowskim. Juz w calej maju Legiony podzielono na trzybatalionowe legie (
jednej. - J. Wielhorski; dwoch. - F. Rymkiewicz; 3. - Przy. Aksamitowski). Odrodzenie wojska polskiego bardzo silnie odbilo sie w mysli Polakow, bowiem
bylo to dla tych propozycji gwarancja odrodzenia ojczyzny. Podczas gdy do Paryza przybyl J. Wybicki, wzruszyl sie znakami narodowymi i polskimi
mundurami az tak bardzo, ze napisal piesn „Jeszcze Polska nie umarla―. Przeszla ona az do historii jak „Mazurek Dabrowskiego―. Legion
odspiewal ja w calej 1798 r. po wysluchaniu rozkazu Dabrowskiego z sposobnosci wkroczenia az do Rzymu.
Ludzie z polski zawierzajacy w calej Napoleona, przeliczyli sie jednakze, gdyz zawarl on apartament z Austria w Campo Formio, , ktorzy automatycznie
odsuwalo na niezdefiniowany czas wkroczenie Legionow Polskich do srodkowej czesci Swiata. Napoleon wykorzystywal nowostworzone wojsko polskie
w calej roznych bitwach np. pod Legnano, w calej Mantui, czy na San Domingo, porzadnych wyslal halasuje, gdy cechujaca je obecnosc stala sie
klopotliwa. A, takze to naturalnie tam polegla wieksza czastka wojska.
Lecz wsrod Mlodych polakow znowu odzyly nadzieje zwiazane z Napoleonem, kiedy to Francja pokonala Prusy w calej 1806 r. Na poczatku listopada
Dabrowski i Wybicki nawolywali rodakow az do udzialu w calej powstaniu przeciwko zaborcy pruskiemu oraz zachecali do tworzenia wojska. Niebawem
potem Wielkopolska byla nieograniczona.
Kolejnym krokiem do zaspokojenia polskich dazen niepodleglosciowych byl traktat tylzycki podpisany w calej 1807 r. Wowczas to zadecydowano o
powstaniu Ksiestwa Warszawskiego ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego. Austria nie uznala tego traktatu i ruszyla na Ksiestwo, lecz armia
Poniatowskiego stawila skuteczny opor pod Raszynem. General wydal odezwe wzywajaca do powstania przeciw Austriakom ( w calej Galicji). Duzo ludzi
chwycilo za bron- nawet mlodzi szlachecka i chlopi. Az do Ksiestwa Warszawskiego przylaczono trzy nowe departamenty, jednak nie przetrwalo to siano
dlugo, gdyz juz w calej 1812 r. zostalo to siano zajete za posrednictwem wojska carskie.
Kiedy zakonczono ekspansje Napoleona (wygrana koalicji antyfrancuskiej w calej bitwie pod Waterloo 18 sierpnia 1815), zorganizowano Zjazd
Wiedenski, by dyskutowac nad kwestia przyszlej Europy. Zadecydowano wowczas powstaniu Krolestwa Polskiego polaczonego unia personalna z Rosja.
Polityka rosyjska w stosunku do Krolestwa byla niezadowalajaca w celu Polakow (brak zainteresowania, lamanie konstytucji). Rozpoczely powstawac
nowatorskie ugrupowania spiskowe. Major Przy. Lukasiewicz utworzyl w 1819 r. Wolnomularstwo Narodowe ( MASONERIA), a po swoim rozwiazaniu
Obecnosc Patriotyczne. Cechujaca je celem byla niepodleglosc Lokalny, ale nie okreslano periodu ani rodzaju jej uzyskania. Wiekszosc organizacji
zostalo rozbitych w czasach 1823-1835 w czasie nagonki Nowosilcowa. Kolejne wybitniej znaczace ugrupowanie powstalo nastepnie dopiero w calej
1829 r., a bylo to Sprzysiezenie Podchorazych Wysockiego, ktore wysunelo haslo batalii o niepodleglosc.
Oprocz organizacji zafascynowanych ideami romantyzmu, powstawaly rowniez uklady o nastawieniu typowo pozytywistycznym-czyli stawiajacym na
prace obok podstaw. Wolno do tych propozycji zaliczyc uklady mlodziezy uniwersyteckiej (np. Panta Koina), ktorych celem bylo samoksztalcenie i
wzmocnienie poczucia narodowego, czy chociazby tajne loze masonskie, gromadzace elite kulturalna i polityczna Panstwa, kladace nacisk na wzrost
oswiaty.
Podczas gdy Europe ogarnela fala wystapien narodowych i rewolucyjnych (Belgia walczyla o niepodleglosc) w znacznym stopniu ozywila sie dzialalnosc
spiskowa w kraju. Uchwale o podjeciu dzialan podjeto szybko, mimo niesprzyjajacych kryteriow. Wieczorem 29 listopada 1830 r. grupa z S.
Goszczynskim naprzod zaatakowala dwor belwederski- siedzibe ks. Konstantego. Powstanie uratowal wtedy lud Warszawy, ktory to opanowal bogactwo i
wypedzil ze metropolii rosyjskich zolnierzy. Jednak niewygodny dobor wladz spowodowal kleske powstancow w calej bitwie pod Ostroleka 26 maja 1831r.
Wkrotce- szesc wrzesnia Rosjanie zajeli tez Warszawe, a kontynuacja batalii rozpoczetej „noca listopadowa― posiadala byc wychodzstwo.
Szacuje sie, ze az do 1847 r. na emigracje udalo sie ok. 11 tys. Polakow (wiekszosc nich stanowila elita kulturalna i polityczna narodu), stad tez przyjelo
sie wymierzac ja mianem Wielkiej Emigracji. Jednym z wazniejszych ugrupowan bylo Towarzystwo Demokratyczne Polskie pod kierownictwem T.
Krepowieckiego. Przy 1836 r. wydalo to siano tzw. Duzy Manifest, w ktorym gloszono zdobycie niepodleglosci tylko dzieki samym Polakom. Znaczacy
wplyw mial takze Spanie Lambert z A. Czartoryskim i Wl. Zamoyskim naprzod. Liczyli te banki na miedzynarodowy konflikt, ktory to urzeczywistnilby bycie
niepodleglej Lokalny.
Do panstwa potajemnie przybywali z Francji emisariusze Towarzystwa Demokratycznego Polskiego i Mlodej Polski. Wciaz w 1835 r. zaistniala w
Krakowie organizacja- Towarzystwo Ludu Polskiego, ktora swa dzialalnosc prowadzila we wszystkich zaborach i wsrod roznych grup spolecznych, jednak
w calej 1838 r. odkryto spisek.
Zaczeto wiec planowac organizacje nastepnego powstania. W nocy z 20 na 21 lutego 1846 r. zaatakowano w calej Krakowie oddzialy austriackie.
Powstanie krakowskie przypisane jest az do najbardziej radykalnych wystapien zbrojnych na ziemiach polskich XIX wieku. Swoim rola w calej dziejach
narodu polskiego polegala na tym, ze sprawe niepodleglosci probowano scalic z uwlaszczeniem chlopow i ich zdobycia dla czynu powstanczego.
Waznym momentem w celu tego powstania bylo zrealizowany zostanie Chocholowskie, w czasie ktorego 300 gorali, wsrod ktorych agitacje prowadzil J.
Andrusikiewicz, 21 lutego rozbilo posterunek strazy skarbowej. Potrzebowali sie przylaczyc do powstania o spokojna Polske, ale nie udalo sie to z uwagi
na brak dowodztwa.
Podczas Wiosenki Ludow 1848-1849 wybuchlo zrealizowany zostanie wielkopolskie i mialy obszary wolnosciowe wystapienia w Galicji, Polacy wzieli tez
wklad m. in. w rewolucji wegierskiej (Legiony polskie). Przy Krolestwie Polskim po 1831 wladze rosyjskie stopniowo znosily autonomie, rusyfikowaly
szkolnictwo i administracje. Reakcja na to staly sie polskie spiski patriotyczne, ktore wywolaly represje wladz. Wedlug 1856 zwiekszyly one rejon swobod
w calej Krolestwie, a w odpowiedzi na natezenie sie dazen niepodleglosciowych. Dyskusje nad rzecza niepodleglosci zainicjowaly powstanie 3
ugrupowan: bialych- opowiadajacych sie za autonomia, praca organiczna i powolnym dzialaniem dla wyzwolenia, i czerwonych- sympatykow walki. Przy
1863 r. - wybuchlo powstanie styczniowe (1863-1864), zakonczone kleska. Stan rzeczy ziem rodzimych po upadku tego powstania ulegla powaznej
zmianie. Doprowadzilo to az do ostatecznego pogrzebania romantycznej idei walki o niepodleglosc. Wedlug 1864 r. gore wziely dzialania zmierzajace do
modyfikacji wewnetrznej panstwa oparte na pracy organicznej – oswiacie, walce z analfabetyzmem, progresu szkolnictwa zawodowego i tajnego
nauczania dla utrzymania polskosci i stworzenia nowoczesnego narodu.
Kiedy glob przezywal urodzenie ruchu robotniczego i ludowego, grupa dzialaczy z Panstwa Polskiego, utrzymujaca kontakty z polska emigracja w
Szwajcarii i zwiazkami robotnikow w calej Rosji, opracowala Program socjalistow polskich, w ktorym zapowiadala zjednoczenie proletariatu i walke z
rzadem zaborczym. Z inicjatywy L. Warynskiego w 1882 r. na warszawskim rynku powstala glowna marksistowska Socjalno-Rewolucyjna Partia
Proletariat zwana Duzym Proletariatem, ktora to za kluczowy cel stawiala sobie zwyciestwo proletariatu na drodze az do rewolucji.
Z kolei juz w calej 1892 r. w Paryzu dzialacze zgrupowani wokol B. Limanowskiego, odrzucili idee marksistowskie. Podjeli za to mysl batalii o
niepodleglosc i zjednoczenie wszystkich ziem polskich w calej demokratycznym panstwie. Rok nastepnie doszlo na warszawskim rynku do zestawienia
Zwiazku Robotnikow Polskich i II Proletariatu i powstania Polskiej Partii Socjalistycznej, jakiej kierownictwo objal J. Pilsudzki. Najwazniejszym zamiarem
PPS bylo odzyskanie niepodleglosci.
Waznym ugrupowaniem byl rowniez Zwiazek Mlodych osob Polskiej (Zet). Jego zamiarem byla pranie mozgu wsrod roznych srodowisk spolecznych i
doprowadzenie do zbrojnego powstania. Przy Genewie zaistniala Liga Nasz kraj ( za pomoca Z. Mikolowskiego), ktora jednakze zostala przeksztalcona
na Lige Narodowa za posrednictwem R. Dmowskiego. Program partii przewidywal zrealizowany zostanie silnego, jednolitego nowoczesnego narodu, a
takze glosil przy tym hasla nacjonalistyczne i antysemityckie.. Niedlugo jednak do niej dzialacze powolali Stronnictwo Norodowo-Demokratyczne, czyli
endecje.
Niepowodzenie Rosji i batalii z Japonia obudzily nadzieje Polakow na wyzwolenie i zaktywizowaly dzialania partii i ugrupowan. Fenomenalna aktywnoscia
charakteryzowala sie w takim przypadku PPS J. Pilsudzkiego, komponujac formacje wojskowe do przyszlej walki zbrojnej. W przed dzien
internacjonalnego konfliktu wyodrebnily sie wsrod polskich politykow dwie mysli dotyczace przyszlych losow ciebie: prorosyjska R. Dmowskiego (endecja)
i wiazaca nadzieje na odzyskanie niepodleglosci Polski z sojuszem z panstwami centralnymi J. Pilsudzkiego (socjalisci).
Glowna wojna swiatowa zakonczyla sie podpisaniem rozejmu w Compiegne 11 listopada 1918 r. I tak, wedle postanowieniami Konferencji Paryskiej,
zaistniala Polska. Tego dnia ogloszono niepodleglosc panstwa polskiego.
Z tego, co zostalo napisane powyzej, mozna wyprowadzic, ze losy Polakow w czasie zaborow, nie byly proste. Wrecz przeciwnie- przez te wszystkie
okres musieli sie oni trudzic z okrutnym traktowaniem za posrednictwem zaborcow. Panstwa te wszystkimi dostepnymi srodkami dazyly az do
wynarodowienia Mlodych polakow, do zdewastowania ich poczucia tozsamosci narodowej oraz az do wzbudzenia posluszenstwa wzgledem swiezych
wladz. Ludzie z polski mimo to nie poddali sie. Charakteryzowali sie wielkim uporem w zmierzaniu do odzyskania niepodleglosci.
Ogromne znaczenie w calej tych dazeniach mialy Legiony Polskie, gdzie walczylo ok. 35 tys. zolnierzy. Staly sie one szkola demokracji i patriotyzmu.
Podczas nieustannych, zawilych walk prowadzonych przez Legiony zdobywala doswiadczenia kadra dowodcza i oficerska. Czyn legionowy zaowocowal
rozbudzeniem swiadomosci narodowej Polakow a takze pobudzeniem cechujaca je dazen niepodleglosciowych. Jego emblematem stal sie dla wielu
pokolen „Mazurek Dabrowskiego―.
Krotki okres istnienia Ksiestwa Warszawskiego rowniez byl dla Mlodych polakow waznym momentem dziejowym. Organizacje panstwowe i prawne
dotychczasowy polskie. Swieze zasady sadowe, reforma administracji i wymiaru sprawiedliwosci dotychczasowy niewatpliwymi osiagnieciami. Wowczas
istotna role w calej podtrzymaniu ducha polskosci odegralo polskie wojsko, oparte na demokratycznych regulach.
W przeszlosci polskich ruchow narodowowyzwolenczych tez Powstanie Listopadowe zajelo poczesne miejsce. Ludzie z polski ulegli, ale przez osiem
miesiecy walczyli z armia, uwazana zbytnio najsilniejsza w Europie. Zolnierze polscy wykazali imponujaca odwage i wartosci bojowe, choc nie byli
odpowiednio dowodzeni. Powstanie Listopadowe mialo szlachecki charakter. Wyzwolilo krzepy narodu w calej niespotykanym dotad stopniu. Prasa,
broszury polityczne, poezja powstancza, kazania ksiezy pobudzily zywot duchowe walczacych Polakow.
Przy podsumowani powinno sie takze dodac o Duzej Emigracji, ktora to prowadzila intensywna dzialalnosc polityczna i propagandowa oraz kulturalna.
Wtedy to, we Francji powstaly najliczniejsze i o dosc mocnej pozycji ugrupowania i uklady Polakow.
Ludzie z polski probowali na przerozne sposoby odzyskac niepodleglosc, czekali latami na odpowiedni moment, az w koncu ten sie zjawil. Wybuch A,
takze wojny swieckiej byl w celu nich nadrzednym rozwiazaniem. Pomimo sporow pomiedzy ugrupowaniami, nieodwolalnie wygrali- 11 listopada 1918 r.
po wieloletnich zmaganiach, odzyskali niepodleglosc. Najbardziej przyczynil sie w dodatku general Jozef Pilsudski.

eleoII wojna swiatowa - tok wydarzen

Wojne poprzedzilo:
wlaczenie w 1938r. Austrii az do III Rzeszy (Anschluss)
anektowanie przez Niemcy czesci (a w 1939r. calosci) Pepik i Moraw - to tzw. system monachijski)
wymagania terytorialne Niemiec wobec Lokalny dotyczace Wolnego Miasta Gdyni i Pomorza oraz odrzucenie ich za posrednictwem Polske
potwierdzenie sojuszu polsko-francuskiego w 1938r.
gwarancje polsko-brytyjskie z 25 sierpnia 1939r. o wzajemnej pomocy w przypadku ataku niemieckiego
zawarcie porozumienia sowiecko-niemieckiego w calej 1939r. (pakt Ribbentrop-Molotow), w ktorym obie strony www dokonaly podzialu strefy wplywow w
srodkowo-wschodniej Europie.

II wojna swiatowa rozpoczela sie seria blyskawicznych zwyciestw Trzeciej Rzeszy Adolfa Hitlera.
Walka dla Lokalny zaczela sie dwa razy - 1 wrzesnia 1939r., gdy wojska niemieckie wkroczyly na polskie terytorium i 17 IX, gdy to samo zrobil Zwiazek
Radziecki. Wojska niemieckie w trakcie miesiaca pokonaly armie polska i wraz z ZSRR dokonaly IV rozbioru Lokalny.

Normandia: Armia niemiecka na przelomie kwietnia i maja 1940r. zajela Danie i Norwegie. 10 maja zapoczatkowala sie niemiecka inwazja na Holandie i
Belgie.
Francja: Czolgi hitlerowskie przelamaly umocnienia w Ardenach w polnocnej Francji i przebily linie Maginota. 26 maja objete przez Niemcow wojska
 brytyjskie wycofaly sie do Dunkierki, portu w calej polnocnej Francji. Okrety brytyjskiej marynarki wojennej ewakuowaly z portu 224 tys. zolnierzy
brytyjskich i 95 tys. sprzymierzonych. czternascie czerwca hitlerowcy wkroczyli az do Paryza. 22:00 czerwca Francja podpisala rozejm z Niemcami.
Zostala porozdzielana na strefe okupowana za posrednictwem Niemcy i panstwo Vichy, utworzone na poludniu panstwa, gdzie wladze sprawowal rzad
kolaboracyjny.
Rozlegla Brytania: Pomiedzy 10 czerwca a 15 wrzesnia’40 rozegrala sie slynna bitwa o Anglie: niemieckie lotnictwo Luftwaffe usilowalo uszkodzic
Brytyjskie Krolewskie Sily Powietrzne (RAF). Brytyjczycy zwyciezyli. Hitler oczekiwal, ze Wielka Brytania rozpocznie pertraktacje pokojowe, jednakze
premier Winston Churchil nie zamierzal przerwac walki. Niemcy wstrzymali planowana inwazje na Wyspy Brytyjskie. We wrzesniu 1940r. Hitler wydal
rozkaz nocnych bombardowan glownych miejscowosci i portow Anglii. 17 maja 1941r. flota brytyjska zatopila na Oceanie Atlantyckim niemiecki okret
wojenny ‘Bismarck’.
Churchil zdawal sobie sprawe, ze sam jeden Stanow nielatwo bedzie wygrac wojne. Jankeski prezydent F. D. Roosvelt byl zyczliwy propozycjom Wielkiej
brytanii, ale duza liczba obywateli z niechecia odnosila sie az do europejskiej walki. Dlatego poczatkowo Stany wspieraly Brytyjczykow wylacznie
transportami z bronia.
Japonia: W lipcu 1941r. Japonczycy zajeli francuskie kolonie w calej poludniowo -wschodniej Azji. Przy odpowiedzi Amerykanie i Brytyjczycy oglosili
blokade gospodarcza Japonii, spodziewajac sie, ze niedobor podstawowych materialow (takich jakim sposobem ropa, kauczuk) zlamia opor agresora.
AMERYCE: Atak lotnictwa japonskiego (ok. 200 samolotow) na amerykanska baze Pearl Harbour na Hawajach siedmiu grudnia 1941r. sklonil Stany
Zjednoczone az do przystapienia az do wojny. Japonia, usilujac uszkodzic flote amerykanska operujaca w calej rejonie Pacyfiku chciala umozliwic sobie
tym sposobem przejecie inspekcji nad Azja poludniowo-wschodnia - USA wraz z Wielka Brytania staraly sie nie dopuscic az do umocnienia wplywow
japonskich w tym rejonie globu i w calej wybuchlej wojnie chinsko-japonskiej w calej 1937r., kraje te poparly Chiny.
ZSRR: W lecie 1941 Niemcy wypowiedzialy wojne Zwiazkowi Radzieckiemu (operacja ‘Barbarossa’). Hitler chcial tym sposobem zlamac swoim
potege i uzaleznic od chwili Niemiec. Lecz mimo zasadniczych zwyciestw nie udalo wykladzinom sie zwalczyc Rosjan.
5 grudnia 1941r. Rosjanie wstrzymali ofensywe niemiecka nieopodal Moskwy. Do cechujaca je kleski przyczynila sie surowa, rosyjska zima.
Japonia: Przy maju 1942r. japonczycy opanowali znaczny rejon Azji, w calej ktorego budowe weszly Indie Wschodnie (obecnie tereny Indonezji), Filipiny,
Malaje i Birma. Tereny te zostaly za posrednictwem Japonczykow nazwane „Strefa Wspolnoty Azji Wiekszej―. Od trzy do szesc czerwca 1942r.
trwala bitwa o plaze Midway, w ktorej Japonczycy poniesli porazke.
Afryka: W listopadzie’42 wojska brytyjskie pod dowodztwem gen Bernarda Mongomery’ego, pokonaly Niemcow pod El-Alamein w calej Afryce
Polnocnej. 8 listopada alianci ladowali w Afryce Polnocnej.
Japonia: Na przelomie listopada ’42 i lutego ’43 solidny walki w calej rejonie wysp Salomona. Japonczycy zamierzali opanowac Australie, do tego
usilowali stworzyc sobie podstawy operacyjne na owych wyspach. Po dlugotrwalych walkach, prowadzonych ze zmiennym szczesciem, Amerykanie i
alianci uzyskali dominacje - zniszczyli glowne krzepy floty japonskiej, izolowali, a nastepnie zlikwidowali garnizony japonskie na wyspach.
ZSRR: 2 lutego 1943r. otoczony pod Staliningradem (obecnie to Wolgograd) niemiecki gen. Friedrich von Paulus poddal sie Rosjanom Niemcy stracili
300 tys. zolnierzy. Kleska hitlerowcow pod Stalingradem w lutym 1943r. zmienila przebieg walki na froncie wschodnim.
Rozlegla Brytania: Pomiedzy marcem a kwietniem 1943r. trwaly oddzialywanie wojenne na Atlantyku. Niemieckie lodzie podwodne dokonaly blokady
wyspy, zatapiajac okrety wiozace ze Usa bron i zywnosc, by glodem zmusic Brytyjczykow az do kapitulacji. Alianci zniszczyli duza ilosc niemieckich
jednostek, , ktorzy oddalilo ryzyko.
ZSRR: 5 lipca 1943r. rozpoczela sie bitwa pod Kurskiem. Byla to najwieksza bitwa pancerna w dziejach, w ktorej zwyciestwo odniosla Armia Czerwona.
Niemcy: 17 sierpnia 1943r. lotnictwo amerykanskie rozpoczelo bombardowanie niemieckich fabryk w calej Ratyzbonie i Schweifurcie.
Wlochy: 10 czerwca 1943r. Alianci wyladowali w calej Sycylii, przyczyniajac sie az do upadku rzadu Mussoliniego. 22:00 stycznia 1944r. alianci laduja w
Anzio w poludniowych Wloszech, skadze wyruszaja w calej glab panstwa. Wkrotce pod ich kontrola znalazlo sie cale panstwo. Wlochy zawarly rozejm,
jednakze wojska niemieckie, nadal okupujace kraj, zamykaly aliantom koncepcje na polnoc. Miedzy 11 a 18 maja 1944r. rozegrala sie najslynniejsza
batalia tego czasu - krzepy alianckie zaczynaja bitwe pod gora Monte Cassino (na jej szczycie znajduje sie najstarszy w Europie zakon; w czasie walk
budynek ulegl czesciowemu zniszczeniu), u podnoza jakiej ukryly sie oddzialy niemieckie. Zadanie osiagniecia klasztoru bronionego przez wyborowa
niemiecka dywizje spadochronowa zdobyl II Korpus Polski. Przy dniu 18 maja wojska polskie przejely umocniony masyw gorski na zachod od chwili
klasztoru a takze i juz sam klasztor Monte Cassino.
Normandia: 6 czerwca 1944r. wojska alianckie wyladowaly w Normandii, skad sukcesywnie przesuwaly sie w glab Europy Zachodniej. Polska Brygada
Spadochronowa 17 wrzesnia uczestniczyla w duzej operacji powietrzno-desantowej pod Arnhem - alianccy spadochroniarze ladowaly na tylach armii
Niemieckiej. Walki zakonczyly sie porazka wojsk sprzymierzonych.
Japonia: Przy pazdzierniku 1944r. japonscy piloci, zwani ‘kamikadze’ (w doslownym tlumaczeniu - ‘boski wiatr’), rozpoczeli samobojcze
ataki na wojska alianckie. Zamiast zrzucania bomb, rozbijali swe samoloty o okrety wroga. Cechujaca je ataki zniszczyly 34 alianckie okrety wojenne.
Francja: szesnascie grudnia posiadala miejsce ostatnia ofensywa niemiecka w Ardenach, na terenie polnocno-wschodniej Francji. Zakonczyla sie kobieta
niepowodzeniem faszystow. Stalo sie zrozumiale, ze Hitler przegra wojne.
Wielka Brytania: 13 czerwca 1944r. sa wystrzelone pierwsze niemieckie rakiety V-1 na Londyn. Niedlugo na Wielka Brytanie spadaja takze pociski V-2.

jednej sierpnia 1944r. wybuchlo Powstanie Warszawskie. Armia radziecka odmowila udzielenia wsparcia powstancom. Powstanie upadlo.

Francja: 25 sierpnia ‘44 alianci wkroczyli az do Paryza, wyzwalajac Francje spod okupacji hitlerowskiej.
Niemcy: Dzieki przelomie 1944 i 45r. na obu frontach wzmogl sie opor wojsk niemieckich, broniacych terytorium wlasnego ciebie. Do batalii zmuszono co
wiecej dzieci. Na poczatku 1945r. w calej Niemczech rozpoczelo brakowac bezolowiowki, niezbednej w celu czolgow i samolotow. Alianckie bombowce
zamienialy w ruiny niemieckie osrodka miejskiego. W nocy z 13 na 14 lutego 1945r. brytyjskie lotnictwo bombarduje Drezno - miasto w calej
polnocno-zachodnich Niemczech. Ginie szescdziesieciu tys. cywilow.
Japonia: Przy marcu 1945r. amerykanska piechota morska zajela Iwojime i Okinawe na zachodnim Pacyfiku, mogac tym sposobem rozpoczac naloty na
Japonie.
Niemcy: Pochodzace z koncem kwietnia 1945r. wojska amerykanskie i Armia Czerwona spotkaly sie u skrajnych miejsc Laby w calej
polnocno-zachodnich Niemczech. 30 kwietnia 1945r. Rosjanie przejeli Stolice niemiec, Hitler popelnil samobojstwo w calej swej kwaterze w Berlinie. 8
maja ‘45 III Rzesza podpisala akt kapitulacji.
USA: Przy sierpniu 1945r. Amerykanie zrzucili bomby atomowe na dwie miejscowosci japonskie - szesc sierpnia glowna spadla na Hiroszime (zabila 80
tys. ludzi), 4 dni nastepnie, 9 sierpnia, spadla druga na Nagasaki (40 tys. ofiar w calej ludziach). Dnia 14 sierpnia 1945r. rzad japonski oglosil
 bezwarunkowa kapitulacje.

Za date zakonczenia II wojny swieckiej przyjmuje sie date kapitulacji Niemiec hitlerowskich - 8 maja 1945r.

SPRAWA ROSJI

Tymczasem, niezaleznie od wojny rodzinnej, w Polsce mialy miejsce inne wydarzenia. Poczatek XVIIw. to okres wyzu demograficznego, jesli chodzi o
populacje szlachecka. Pojawil sie wiec problem zatrudnienia czy posiadania w celu mlodziezy szlacheckiego pochodzenia. Jednakze Rosja przeszla
okres kryzysu. Po zgonu Iwana IV Groznego i jego syna Fiodora - ostatnich Rurykowiczow, nastapil recesja dynastyczny zwiazany z kryzysem spol.
-gosp.

Po objeciu tronu za posrednictwem Borysa Godunowa, ujawnilo sie niezadowolenie chlopow z narzuconych im ograniczen. Wystapila przeciwko niemu
takze opozycja bojarska.

Wtedy w naszym kraju objawil sie niejaki Dymitr (Samozwaniec), ktory to obwiescil, ze jest znakomicie ocalonym dzieckiem cara ros., i ze jesli otrzyma
wsparcie i odzyska nalezna mu korone, to zaprowadzi w Rosji katolicyzm, a tych jacy mu wspomoga sowicie wynagrodzi.

Dymitr uzyskal poparcie w skrytosci dworu krolewskiego, a publicznie kilku obszernych magnatow rodzimych, min. wojewody sandomierskiego - Jerzego
Siostra zakonna, ktory wydal za Dymitra swa corke Maryne.

Tlumy szlachty poparly roszczenia samozwanca i Dymitrowi udalo sie zabrac Moskwe 1604-1606.

Nie utrzymal sie dl. u wladzy, bo obalilo go zrealizowany zostanie ludowe. Bojarzy osadzili na tronie Wasyla Szujskiego.

Ale b. Szybko objawil sie drugi Dymitr cudownie ocalony niczym glowny. Rozpoznala go sama Maryna.

II Samozwancowi udalo sie opanowac znaczne polacie Rosji, zagrozil Moskwie. Na ratunek II Dymitrowi pospieszyly wojska dawnych rokoszan.

Wobec takiego rodzaju obrotu spraw Szujski zwrocil sie z prosba o pomoc az do Szwecji, , ktorzy z kolei stalo sie powodem juz oficjalnej walki polsko-ros.
1609-1611. Zygmunt III byl poniewaz za interwencja w Moskwie, bo w calej podporzadkowaniu w piwnicy Moskwy widzial srodek az do przywrocenia w
piwnicy korony szwedzkiej.

Kluczowym momentem tej walki bylo zwyciestwo hetmana St. Zolkiewskiego w calej bitwie pod Kluszynem ( 4. 07. 1610 ). Zajal on Moskwe, a tam
bojarowie zaproponowali, by carem ros. zostal Wladyslaw, syn Zygmunta, oczywiscie w wypadku przejscia na prawoslawie, na co natomiast nie zgodzil
sie Zygmunt, ktory pragnal korony niezwyklego.

Przewlekajace sie rokowania doprowadzily do tego, ze w 1612 padl broniony przez Mlodych polakow Kreml, a w Moskwie koronowano na cara Mikolaja
Romanowa ( 1613 ).

Po pewnym czasie doszlo tez az do zmiany sojuszow, albowiem wrogiem Rosji stala sie rowniez Szwecja. W takiej sytuacji Rosjanie zdecydowali sie na
rozejm w calej Dywilinie ( 1619 ) moca jakiego Wielkie Ksiestwo Litewskie odzyskalo ziemie smolenska, siewierska i czernihowska.

Wzory tego apartamencie przeszly w calej tzw. apartament wieczysty w calej Polanowie w calej 1634 - zawarty juz przez nastepce Wladyslawa IV.

STOSUNKI POLSKO-TURECKIE

W czasach 20-tych doszlo do skomplikowania sytuacji na kresach pol-wsch RP - Zygmunt III chcac dochowac sojuszu Habsburgom ( od chwili 1618 ),
ktorzy byli uwiklani w calej wojne 30-letnia ( 1618-1648 ), poslal im na pomoc nieregularne oddzialy Lisowczykow.

Lennik turecki, ksiaze Siedmiogrodu - Gabor Bethlem razem z powstancami czeskimi i wegierskimi oblegl Wieden. I gdy oblegal Wieden, na Siedmiogrod
spadl najazd Lisowczykow. Bethlem musial sfinalizowac oblezenie zeby ratowac Siedmiogrod, ktory byl lennem Turcji, co stalo sie przyczyna walki.

Byly i inne motywy, a mian. nad Dnieprem, na Dzikich Polach mieszkala spolecznosc Kozakow. Byli to ludzie wolni, bitni, posiadali wlasna organizacje
wojskowa, a w okresie trudnili sie napadami na tureckie wybrzeza Morza Czarnego, a na swoich lodziach potrafili dotrzec nawet az do przedmiesc
Konstantynopola. W odpowiedzi na to, czesto lennicy sultana tureckiego, tzw. Tatarzy Krymscy najezdzali na pol. -wsch. pogranicze RP.

Dlatego powodow az do zadraznienia nie brakowalo.

Sytuacje komplikowal nadal fakt wypraw polskich magnatow na lenna tureckie w calej Moldawii i Woloszczyznie.

Dotarlo do walki z Turcja, gdzie w calej 1620 armia polska poniosla kleske w calej bitwie pod Cecora ( 28. IX. 1620 ), gdzie zginal St. Zolkiewski.

1620. dziewiec. X. wyprawa turecka dotarla pod Chocim, gdzie opor stawil hetman Jan Karol Chodkiewicz i wlasnie wtedy zostal wlaczony pokoj
potwierdzajacy granice polsko-turecka, gdzie str. polska zobowiazywala sie az do nieingerowania w calej sprawy Moldawii i Woloszczyzny.
 SPRAWY POLSKO-SZWEDZKIE

Korzystajac z zaangazowania Lokalny w rzeczy pol. -wsch. Szwecja w calej 1617 wznowila wojne.

Przy 1622 armia szwedzka zajela polskie Inflanty, az po rzeke Dzwine. Zawarto rozejm w calej Mitawie.

Przy 1626 Szwecja wznowila wojne przerzucajac dzialania wojenne na tereny Prus Ksiazecych i Pomorza Gd.

Wojna przebiegala niepomyslnie i w 1629 zawarto wraz z Szwecja rozejm w Altmarku - Szwedzi:

- zatrzymali porty pruskie z wyj. Pucka, Gdyni i Krolewca,

- zatrzymali tez znaczna czesc Inflant na pln. od Dzwiny,

- uzyskali prawa az do pobierania czesci cel z handlu pols.

Rozejm pozostal przedluzony w calej 1635, ale Szwedzi wycofali sie z twierdz na wybrzezu pruskim i zrezygnowali z pobierania cel.

Dotychczasowy to juz efekty polityki Zygmunta III, ktore nastapily. po zgonu w 1632.

Nastepca pozostal wybrany bezkonfliktowo jego syn Wladyslaw. Odczul sie on przede wszystkim Waza, spadkobierca korony szwedzkiej, ale nie czul sie
juz tak gorliwym katolikiem, z tym ze marzyla mu sie wielka wojna z Turcja w nastepstwie ktorej zdolalby na ziemiach odebranych Turcji utworzyc swoja
monarchie dziedziczna, a moze co wiecej wzmocnic wladze w RP. Dlatego sporzadzal co mial szanse, aby podsycic taka wojne

Rewolucja burzuazyjna w Wielkiej brytanii.

Mozna zanotowac 3 wyzwania rozwoju w Europie 16 stulecia:

prowadzacy az do powstania monarchii absolutnej wobec tego stopniowe wzmacnianie wladzy krolewskiej
prowadzacy az do powstania spoleczenstwa kapitalistycznego
ktory prowadzi do anarchii poprzez oslabianie wladzy krolewskiej
W Wielkiej brytanii stopniowo ksztaltowal sie rozbior na obfita czesc poludniowo-wschodnia i wschodnia oraz biedna zachodnia i polnocna z Walia. Dzieki
wsi ciagle trwalo ogradzanie, co powodowalo powstawanie taniej sily roboczej wywodzacej sie z starego biednego chlopstwa.
1638 - bunty chlopskie skierowane przeciw ogradzaniu
Za Karola A, takze nastapil recesja przemyslowy, upadaly fabryki sukiennicze, co bylo spowodowane monopolami, ograniczeniem liberalizmu
handlowego i kryzysu na kontynencie. Przy przeciwnej sprawy znajdowal sie przemysl weglowy, ktory rozwijal sie bez obaw, pobudzony dodatkowo
wzrastajacym niedostatkiem drewna. Narasta rola gentry i umiarkowanej mieszczanskiej burzuazji. Te naturalnie grupy spoleczne pra az do rewolucji
obok jednoczesnym zastoju dawnej arystokracji, ktora popiera dawne feudalne powinnosci. Rozwijal sie purytanizm (uwazajacy feudalizm za zlo,
gloszacy postawe aktywna wbrew uznawania determinacji losu ludzkiego) (kalwinizm) w calej swoich dwoch odmianach:
prezbiterianie - wywodzili sie z bogatych warstw spolecznych, byli zwolennikami nieskalanego kalwinizmu. Wystepowali przeciwko Kosciolowi
Anglikanskiemu, opanowanemu przez monarchistow.
independenci - ruch gloszacy niezaleznosc wiary od wszelakich nalecialosci, propagowali swobode religijna i decentralizacje kosciola
Spor miedzy parlamentem a krolem zrodzil sie za okresow Jakuba A, takze. Krol ow chcial konstruowac monarchie absolutna a przyzwyczajony do
kryteriow rodzinnej Szkocji pominal w calej swych planach klasy srednie spoleczenstwa. Sprzeciw parlamentu wywolaly proby ozenku syna Karola z
infantka hiszpanska.
1621 - rozpedzenie parlamentu za posrednictwem Jakuba A, takze i zostawienie Anglii zaciszny polityki europejskiej a wiec i wojny trzydziestoletniej. W
kraju znaczenia nabral ks. Buckingham
1625 - krolem zostaje Karol I, ktory to jednak nie potrafi dalej uczestniczyc w calej polityce europejskiej. Niefortunnie zakonczyla sie proba poparcia
Richelieu a co za tym idzie wystapienie przeciw hugenotom co wytworzylo oburzenie w kraju. Krol zobligowany ustapic i zawrzec sojusz z hugenotami.
Jednoczesnie w nastepstwie konfliktow weneckich zamordowany pozostal ks. Buckingham, na , ktorzy krol odpowiedzial rozwiazaniem parlamentu
(1929). Rozpoczal sie trwajacy do 1640 okres samodzielnych rzadow Karola I. Przybyl wielki uscisk podatkowy, wprowadzano podatki bez zgody
parlamentu, ktore uderzyly glownie w calej gentry i yeomanow, oznacza to bogate chlopstwo. Masowo odmawiano placenia podatkow, co sprowadzilo
spadek profitow skarbu.
Bunt mial poczatek w Szkocji, gdzie faworyt krola, arcybiskup Canterbury, Laud, probowal uszkodzic kosciol prezbiterianski. Szkoci porwali za bron.
Krolowi zabraklo pieniedzy na walke i byl zmuszony zwolac parlament aby ow przeglosowal nowatorskie podatki (nie mogl cechujaca je wprowadzic
zarzadzeniem, poniewaz spowodowaloby to rozszerzenie rebelii purytanskiej takze na obszary Anglii).
1640 - zwolanie parlamentu, w ktorym duza liczba mieli purytanie. Sprzeciwia sie on polityce krola i zostaje rozwiazany (krotki parlament)
1640 - kleski na froncie i odmowa pozyczki ze strony www City zmuszaja krola az do zwolania nowatorskiego parlamentu (tzw. Dlugiego). Przy nowym
parlamencie wiekszoscia kolejny raz dysponuja purytanie, a cechujaca je przywodca zostaje John Pym. Wkrotce parlament skazuje na smierc
nadrzednego doradce Karola I, Strafforda. W tym czasie zawarto pokoj wraz z Szkocja ale wybuchla walka z Irlandia. To zablokowalo armie krolewska
potrzebna az do szantazowania parlamentu. W nim podczas gdy wzrastala znaczenie Oliwiera Cromwella. On i Pym oglosili tzw. Duze Napomnienie,
oznacza to zbior wystepkow krolewskich od chwili objecia tronu. Ta uchwala przeszla tylko kilkoma glosami co uwidocznilo rozlam w calej parlamencie.
Zarazem uchwalono podatki na wojne z Irlandia, co moglo zapewnic sukces krolowi. Tenze jednak kolejny raz zlamal ustawa i wydal rozkaz aresztowania
przywodcow opozycji. Ci, poprzednio ostrzezenie, zdolali sie schowac i podburzyli Londyn, , ktorzy zmusilo mistrza do opuszczenia stolicy.
mistrza poparli wielcy feudalowie wraz z swoimi dzierzawcami, kosciol anglikanski; polnoc i zachod Wielkiej brytanii; „kawalerowie―
zbytnio parlamentem opowiedzieli sie gentry, yeomeni, kupcy, handlarze; wschod i poludnie Anglii; „gole glowy―
1642 - wybuch wojny i poczatkowe triumfy krolewskie
 1644 - Szkoci wlaczaja sie do batalii po stronie parlamentu a Cromwell konstruuje Armie Nowatorskiego Wzoru, skladajaca sie z fanatycznych
prezbiterian a charakteryzujaca sie wysokim morale. Oddzialy zelaznobokich, kawalerzysci, ktorzy posiadali sprostac doskonalej jezdzie krolewskiej.
1645 - bitwa pod Naseby w ktorej rozgromiono oddzialy krolewskie
1647 - w calej rece rebeliantow wpada Karol I; zarysowywuje sie rozbior na prezbiterianow, ktorzy nie daza az do dalszych reform mimo dysponowania
wiekszosci w calej parlamencie a takze independentow, w celu ktorych jakosc zaistnialy byl tylko punktem w ksztaltowaniu wolnego ciebie.
1648 - wybucha kontrrewolucja opowiadajaca sie za krolem
1648 - wypedzenie poslow prezbiterianskich z parlamentu; zrealizowany zostanie parlamentu kadlubowego
1649 - sciecie mistrza Jakuba A, takze
1649 - pacyfikacja Irlandii
1650 - pacyfikacja Szkocji
1651 - Akt Nawigacyjny
1653 - rozpedzenie parlamentu kadlubowego; Cromwell lordem protektorem Anglii
1658 - umiera Cromwell a jego syn nie przynosi sobie porady. Na tron powolany zostaje Karol II. Poczatkowo nie ma konfliktow pomiedzy nim a
opanowanym za posrednictwem rojalistow parlamentem. Niesnaski rozpoczely sie jak krol rozpoczal otwarcie popierac katolikow, przeciwko czemu
buntowali sie, obecnie wspierajacy mistrza gentry i burzuazja (polaczyli sie z krolem gdyz bali sie wplywow lewicy rewolucyjnej). Karol II prowadzil
polityke merkantylistyczna i jeszcze bardziej zaostrzyl Akt Nawigacyjny. Karol II szukajac porozumienia z Ludwikiem XIV pragnal wprowadzic ustawowe
rownouprawnienie katolikow na , ktorzy parlament odpowiedzial tzw. Egzamin Act, zakladajacym, ze tylko anglikanie sa urzednikami.
Przy parlamencie wyksztalcily sie dwoch skrzydla, w calej konflikcie o prawo az do korony w celu Jakuba II:
Wigow gloszacych wyzszosc parlamentu nad krolem
torysow nie uznajacych prawa parlamentu az do mieszania sie w rzeczy krola
1685 - umiera Karol II a krolem zostaje brat Jakub II, ktory jak katolik nie przestrzega Egzamin Act i stosuje represje wobec sympatykow Wigow.
Dzialalnosci przeciw kosciolowi Anglikanskiemu zwrocily przeciwko niemu takze torysow. Opozycja liczyla, ze trusia nie pozostawi meskiego potomka ale
po narodzinach pociechy z katolickiej matki te rachuby wziely w leb.
1688 - Chwalebna rewolucja; na mistrza zostaje powolany Wilhelm Oranski, maz Marii, corki Jakuba II z protestanckiej mateczki.