Upadek Rzeczpospolitej

Patrycja Kokot – klasa IIIb

 Upadek ekonomiczny
„Za króla Sasa, jedz, pij i popuszczaj pasa”
Wiek XVIII w Polsce to okres panowania Augusta II i Augusta III Sasów,
oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był on szczególnie tragiczny w
dziejach Rzeczypospolitej, okresem anarchii i zacofania, gospodarczego i
społecznego. Państwo było słabe i biedne. Przekupstwo posłów, zrywanie
sejmów i walka z wszelkimi próbami reform doprowadzają w
konsekwencji do upadku państwa polskiego. Przyczyny tego procesu
sięgają XVII wieku. Do najważniejszych należała słabość ekonomiczna
państwa, jego stopniowa decentralizacja, a więc wadliwy ustrój oraz
niesprawiedliwe rozłożenie podatków. Upadek gospodarki rolnej,
rzemiosła i handlu, brak przemysłu w postaci manufaktur, wyludnienie
miast i wsi w wyniku niszczących wojen w II połowie XVII wieku było
powodem ogólnego zubożenia.
 Upadek sił zbrojnych RP

Skutkiem wymienionych procesów był spadek ilości podatników, który

spowodował znaczne zmniejszenie wpływów gotówki do skarbu
państwa. Jedyną bogatą warstwą byli możnowładcy, a ci byli wolni
niemal całkowicie od świadczeń na rzecz państwa. Polska nie miała
źródeł dochodu ani z przemysłu, ani z rozwijającego się na Zachodzie
handlu zamorskiego. Wpływy z podatków były mniejsze od
spodziewanych. Żołnierze byli opłacani nieregularnie. W 1697 roku
długi wobec wojska wyniosły 33 000 000 zł. Obniżał się, więc poziom
dyscypliny niepłatnych i często głodnych żołnierzy, upadał też duch
moralny armii. Do tego dochodził przestarzały system organizacji i
pewne zacofanie wojskowe.
 Stanisław August Poniatowski
Król Polski w latach 1764–1795. Umożliwił przeprowadzenie, za
zgodą Rosji, ograniczonych reform wewnętrznych. Zmiany
sprowokowały jednak do zbrojnego wystąpienia część szlachty,
przeciwnej także rosyjskiej ingerencji w wewnętrzne sprawy
Rzeczypospolitej i prorosyjskiej polityce króla i jego stronników.

Stanisław August Poniatowski w stroju

koronacyjnym, obraz Marcello Bacciarellego
 Pierwszy rozbiór – 1772 rok
5 sierpnia 1772 roku Rosja, Prusy i Austria zawarły ostateczne
porozumienie w sprawie podziału znacznej części ziem
Rzeczypospolitej. Jako przyczyny rozbioru podano "całkowity
rozkład państwa" i "anarchię".
●
Austria zagarnęła południową część województwa
krakowskiego i sandomierskiego (po Wisłę), województwo
ruskie i część bełskiego, skrawki Wołynia i Podola, łącznie
prawie 82 tysiące km2.
●
Rosja zajęła ziemie białoruskie i tzw. Inflanty Polskie (93
tysiące km2),
●
Prusy natomiast Warmię, Pomorze bez Gdańska i Torunia,
część Wielkopolski i Kujaw (ponad 36 tysięcy m2).

Na zwołanym pod presją państw zaborczych w 1773 roku w

atmosferze terroru sejmie konfederacyjnym szlachta
Rzeczypospolitej ratyfikowała postanowienia pierwszego rozbioru.
 Konstytucja 3 maja 1791
Konstytucja 3 maja miała zapobiec nieuchronnemu upadkowi
Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W pracach nad nią udział mieli
między innymi Stanisław Małachowski ,Ignacy Potocki ,Hugo
Kołłątaj Stanisław Staszic ,Stanisław August Poniatowski oraz
Scipione Piattoli. Wprowadzić miała między innymi zniesienie
liberum veto, wolnej elekcji oraz przywilejów dla drobnej
szlachty. Była ona pierwszą konstytucją w Europie a drugą na
świecie. Niestety nie powstrzymała ona kolejnych rozbiorów.

Jan Matejko – „Konstytucja 3 Maja”

 Konstytucja 3 maja 1791
Uchwalona 3 Maja, Konstytucja przez Sejm
Czteroletni, czyniła z Rzeczypospolitej
Polskiej monarchię konstytucyjną.
Wprowadziła trójpodział władzy na :
●
ustawodawczą,
●
wykonawczą,
●
sądowniczą.

Ustawa Zasadnicza pozbawiała wielu

przywilejów, najbogatsze warstwy
społeczne. Ustawa Zasadnicza zrównała
stany. Szlachtę i mieszczan a chłopi otrzymali
ochronę państwa.

11-9-13
 Konfederacja Targowicka
Stronnictwo hetmańskie zostało zaskoczone i oburzone zawarciem
konstytucji 3 maja 1791 . Zawiązało konfederację w Targowicy na
Podolu w 1792 roku. Akt konfederacji ogłosili : Ksawery Branicki i
Stanisław Szczęsny Potocki i Seweryn Rzewuski. Jego treść została
przygotowana w Petersburgu za porozumieniem z carycą Katarzyną II.
Targowiczanie oświadczyli kłamliwie , że grozi Polsce wprowadzenie
rządów absolutnych i likwidacja przywilejów dla szlachty.

Stanisław Szczęsny Potocki inicjator spisku

targowickiego
 Wojna polsko-rosyjska 1792 roku zwana
także Wojną w obronie Konstytucji 3 maja
Niedługo po zawarciu konstytucji 19 maja 1792 roku, wkroczyła do
Polski 100 tysięczna armia Rosji , Polska wystawiła 70 tysięcy żołnierzy.
Mimo posiadania przez nas wybitnych wodzów, wykształconych w
Szkole Rycerskiej takich jak : Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko ;
ponosiliśmy coraz większe straty zadawane przez Rosję i Prusy . Widząc
narastającą przewagę wroga Stanisław August Poniatowski przyłączył
się do Targowiczan co należy uznać za zdradę narodową ze względu na
sam fakt że był on współautorem konstytucji.

Wojciech Kossak-
"Po bitwie pod Zieleńcami"
Akces Stanisława Augusta Poniatowskiego do
konfederacji targowickiej
 Drugi rozbiór – 1792 rok
Pod pretekstem dokonywania akcji antyrewolucyjnej Prusy i Rosja
podpisały 23 stycznia 1793 roku w Petersburgu traktat rozbiorowy.
●
Rosja zagarnęła 250 tysięcy km2 (ziemie białoruskie i ukraińskie),
●
Prusy zaś 58 tysięcy km2 (ziemie rdzennie polskie: Wielkopolska,
Kujawy, część Mazowsza, Toruń i Gdańsk).

Okrojona Rzeczpospolita miała odtąd liczyć niewiele ponad 200 tysięcy

km2. Zaborcy domagali się zatwierdzenia rozbioru przez sejm. Na
zwołanym sejmie do Grodna sejmie powołano do życia nową konfederację
i 23 września 1793 roku ratyfikowano rozbiór.
 Walki powstańcze
Kościuszko wyruszył na Warszawę (miał zaledwie 6 tys. żołnierzy w tym 2
tys. kosynierów), ale nie dotarł do stolicy, ponieważ już 4 IV 1794 r. w
bitwie pod Racławicami rozgromił garnizon rosyjski. Szczególną zasługę w
zwycięstwie odznaczyli się kosynierzy. Zwycięstwo to miało ogromne
znaczenie moralne. Na wieść o nim 17 IV w Warszawie wybuchło
powstanie. W ciągu 2 dni garnizon rosyjski został wyparty z miasta.
 Wybuch powstania
Rosjanie spodziewali się wybuchu powstania w
Warszawie, dlatego tam skoncentrowali
większość sił. Tymczasem 24 marca 1794 r.
Kościuszko korzystając z opuszczenia Krakowa
przez garnizony rosyjskie, złożył uroczyście na
rynku krakowskim przysięgę na wierność
Rzeczpospolitej i przyjął tytuł Najwyższego
Naczelnika Sił Zbrojnych Narodowych, a
następnie ogłosił akt powstańczy.

Kazimierz Wojniakowski
„Tadeusz Kościuszko”
 Powstanie Kościuszkowskie

Franciszek Smuglewicz - "Przysięga Kościuszki na rynku krakowskim”

Kościuszko pod Racławicami

Jan Matejko - „Bitwa pod Racławicami"

 Uniwersał w Połańcu
Po bitwie pod Racławicami, na
znak uznania dla kosynierów,
Kościuszko nosił sukmanę chłopską
zamiast munduru.
7 maja 1794 r. w obozie pod
Połańcem wydał uniwersał w
sprawie chłopskiej:

●
Znosił poddaństwo osobiste
chłopów
●
Gwarantował chłopom
nieusuwalność z ziemi;
●
Zawieszał pańszczyznę na
czas powstania
 Upadek powstania
Sytuacja militarna powstańców pogorszyła się jednak 10 maja , kiedy do
wojny przyłączyły się Prusy. Polacy ponosili szereg porażek: pod
Szczekocinami, na Litwie powstanie dogasało, a na czele rosyjskiej armii
stanął nowy dowódca Aleksander Suworow.

Dodatkowo 10 października po klęsce pod Maciejowicami, do niewoli dostał

się Tadeusz Kościuszko. Nowym naczelnikiem został Tomasz Wawrzecki,
który jednak nie zapobiegł zajęciu Warszawy przez Rosjan. 4 listopada
oddziały Suworowa dokonały „rzezi Pragi”, a 16 listopada armia powstańcza
skapitulowała.

Kościuszko został wywieziony do Petersburga, gdzie był więziony do 1799 r.

 Trzeci rozbiór – rok 1795
Upadek powstania kościuszkowskiego (1794) przesądził sprawę
ostatecznego podziału ziem polskich. 24 października 1795 roku trzy
mocarstwa podpisały porozumienie porozbiorowe.
●
Prusy zajęły wschodnie Mazowsze z Warszawą i tereny litewskie po
Niemen (łącznie 48 tysięcy km2),
●
Austria Małopolskę, część Podlasia i Mazowsza (47 tysięcy km2);
●
Rosja - terytoria na wschód od Niemna i Bugu - (120 tysięcy km2).

W listopadzie 1795 roku abdykował Stanisław August Poniatowski. W 1796

roku ostatecznie rozgraniczono ziemie polskie, a w 1797 roku trzy
mocarstwa rozbiorowe uzgodniły, ze państwo polskie i imię Polski nigdy już
nie zostanie wskrzeszone.
Przyczyny upadku Rzeczypospolitej
Wewnętrzne:

• długoletnie powstrzymywanie się od reform anachronicznego

ustroju,
• próba radykalnej reformy państwa; ze względu na ogólną
słabość zakończona jego upadkiem,
• liczne zdrady i przedkładanie własnych korzyści nad
państwowymi
• słabość gospodarcza i militarna;

Zewnętrzne:
• gwałtowny wzrost znaczenia sąsiadów Rzeczypospolitej w XVIII
wieku (Rosja, Prusy i Austria to ówczesne mocarstwa
europejskie),
• brak wartościowych sojuszy (osamotnienie Rzeczypospolitej na
arenie międzynarodowej).
 Rejtan – Upadek Polski
Rejtan – Upadek Polski – obraz Jana Matejki z 1866 przedstawiający
protest Tadeusza Reytana. Tematem obrazu jest scena, która rozegrała się
21 kwietnia 1773 w trzecim decydującym dniu obrad sejmu rozbiorowego
na zamku w Warszawie, na mocy którego Prusy, Rosja i Austria dokonały
podziału części ziem polskich. Centralną postacią obrazu jest poseł ziemi
nowogródzkiej, Tadeusz Rejtan, w geście rozpaczy próbujący zapobiec
haniebnemu wydarzeniu, jakim jest rozbiór Ojczyzny. Leżącemu pod
drzwiami Rejtanowi Adam Łodzia Poniński uniesioną ręką pokazuje
żołnierzy rosyjskich w uchylonych drzwiach sali zamkowej.
 Podsumowanie

Okres rozbiorów był jednym z najtragiczniejszych

czasów w dziejach rzeczpospolitej. Polska zniknęła z
mapy świata na 123 lata, a jej ludność została
poddana represjom. Jednak dzięki silnej świadomości
obywatelskiej zachowali tożsamość narodową.
 Źródła:

• http://pl.wikipedia.org/wiki/Rozbiory_Polski

• http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Rejtan_Upadek_Polski_Matejko.jpg&filetimestamp=20080223112640

• http://pl.wikipedia.org/wiki/I_rozbi%C3%B3r_Polski

• http://pl.wikipedia.org/wiki/II_rozbi%C3%B3r_Polski

• http://pl.wikipedia.org/wiki/III_rozbi%C3%B3r_Polski

• http://wladcy.myslenice.net.pl/Polska/zalaczniki/II%20Rozbior%20Polski.htm

• http://portalwiedzy.onet.pl/69946,,,,rozbiory_polski,haslo.html

• http://www.historycy.org/index.php?showtopic=4172

• http://www.sciaga.pl/tekst/58017-59-upadek_rzeczpospolitej_szlacheckiej

• http://www.historycy.org/index.php?showtopic=7143

• http://www.bryk.pl/teksty/gimnazjum/historia/xviii_wiek/3814-upadek_i_rzeczpospolitej.html

• http://portalwiedzy.onet.pl/69946,,,,rozbiory_polski,haslo.html

• Podręcznik „Śladami przeszłości 3” – Upadek RP

 Źródła:

• http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/95/Uniwersa%C5%82_Po%C5%82aniecki.jpeg

• http://historia123.prv.pl/index_pliki/image004.jpg

• http://www.wawel.net/images/malar/orlowski/Bitwa_pod_Raclawicami.jpeg

• http://foto.poland.gov.pl/cache/imgs/_w800/gallery/image/KosciuszkoNaRynkuKrakowskim.jpg

• http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/Akt_powstania_ko
%C5%9Bciuszkowskiego_24_marca_1794.PNG

• http://28.media.tumblr.com/tumblr_liumsijFim1qfrw84o1_500.png

• http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Akces_Stanis
%C5%82awa_Augusta_do_konfederacji_targowickiej.PNG/166px-Akces_Stanis
%C5%82awa_Augusta_do_konfederacji_targowickiej.PNG

• http://batckivchina.uaforums.net/uploaded-
images/batckivchina/138_Wojciech_Kossak_po_bitwie_pod_ZieleC584cami_2.jpg

• http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/Stanis%C5%82aw_Szcz%C4%99sny_Potocki.jpg

• http://lca.pl/image.php?id=1087&size=1

• http://www.free-
photos.biz/images/consumer_products/clothes/stanisa_aw_august_poniatowski_coronation_robes1.jpg

• http://static3.depositphotos.com/1000335/126/i/950/depositphotos_1264348-Poland-Flag-old-isolated-on-white-
backg.jpg
Dziękuję za uwagę!