HISTORIA VI

Panowanie Sasów
1696-śmierć Jana III Sobieskiego

Kandydaci na tron:

• Jakub-najstarszy syn Jana III

• Aleksander-młodszy syn Jana III(lubiany przez szlachtę)
• Książe Conti- kandydat Francji
• Książe Fryderyk August z Wettynów-elektor saski

Była to podwójna elekcja ,jednak August II przybył szybciej niż książe Conti.

AUGUST II MOCNY (1697-1704 1709-33)

1697-koronacja Augusta II Mocnego

POLITYKA ZAGRANICZNA

• 1699- pokój w Karłowicach

• 1699-sojusz z Rosją (chciał odebrać Inflanty Szwecji więc była to koalicja antyszwedzka)
• 1700-21- Wielka Wojna Północna (RP nie było stroną formalnie ) August II wziął w niej udział
jako elektor saksoński ,jednak to nie uchroniło Polski od wkroczenia na jej teren
• 1700 klęska pod Rygą
• 1701-wkroczenie Karola XII na teren Litwy i zażądał detronizacji króla
• 1702- bitwa pod Kliszowem (klęska) , szwedzi zdominowali cały kraj
• 1704- konfederacja przeciw królowi w Warszawie i detronizacja- pod naciskiem szwedów
wybrano Stanisława Leszczyńskiego królem

STANISŁAW LESZCZYŃSKI (1705-9 1733-6) -rządził wtedy kiedy Szwedzi wygrywali wojnę (po bitwie
pod Połtawą musiał uciekać)

ZWOLENNICY LESZCZYŃSKIEGO ZWOLENNICY AUGUSTA II MOCNEGO

Poparcie Szwecji
Konfederacja w Warszawie 1704
1704-detronizacja Augusta Mocnego
1705-elekcja i koronacja Stanisława
Leszczyńskiego
Poparcie Rosji
Konfederacja w Sandomierzu 1704
1704- układ w Narwie z carem Piotrem I-RP
staję się stroną w wojnie, początek protektoratu
rosyjskiego

,,JEDNI OD SASA, DRUDZY DO LASA”

• 1709- na tron wraca August II Mocny

− Plan wzmocnienia władzy królewskiej
− Przybycie wojsk saskich na teren RP

• 1715-konfederacja w Tarnogrodzie (antysaska) walki podjazdowe z wojskiem saskim

• 1717-sejm niemy ,nie dopuszczono żadnego posła do głosu , próba pogodzenia króla ze
szlachta zainicjowane przez cara, kontrola Rosyjska

1
 Reformy
• Unia personalna RP-Saksonia
• Wojska saskie mają opuścić teren RP
• Zakaz zwoływania konfederacji
• Król miał obowiązek spędzania ¾ czasu w Polsce, a reformy i podatki ustalał tylko na terenie
RP , nie w Saksoni
• Powołanie 24tyś armii (stałej)

Po Sejmie Niemym August II chcąc zrzucić rosyjski protektorat zawarł sojusz z cesarstwem przeciw
Rosji ( Anglia, Saksonia , Austria), jednak sejm podjął decyzje o niewłączaniu kraju do koalicji.

• 1724- sprawa toruńska (tumult toruński)- doszło do zamieszek religijnych w Toruniu

,protestanci napadli na kolegium jezuickie i profanują przedmioty kultu; skazano 11
protestantów (obrońcy dysydentów) 10 z nich zginęło.

FAMILIA CZARTORYSKICH REPUBLIKAŃCI POTOCCY

Chcieli reform, wspierali króla Chcieli ograniczyć króla, zrywali sejmy
1733-śmierć Augusta II

Po śmierci króla przez poparcie Francji (króla Ludwika XV, zięcia S.Leszczyńskiego ) królem zostaje
Stanisław Leszczyński , jego elekcja doprowadziła do WOJNY O SUKCESJE POLSKĄ , Leszczyński musiał
uciekać do Gdańska gdyż wojska Rosyjskie i saksońskie ścigały króla a nawet obleżyły miasto ,które
skapitulowało a król uciekł przebrany za chłopa. W 1736 nastąpiła abdykacja-uciekł do Francji i został
księciem Lotaryngii.

Maria Karolina Leszczyńska

• Córka S. Leszczyńskiego
• Żona Ludwika XV
• Najdłużej panująca królowa Francji (1725-68)
• Babka trzech królów: Ludwika XVI, Ludwika XVII, Karola X

WOJNA O SUKCJESJE POLSKA 1733-5

2
 • Oblężenie Gdańska i sił Leszczyńskiego przez wojska saksońsko-rosyjskie
• 1734- konfederacja w Dzikowie stronników Leszczyńskiego
• Francja w 1735 zakończyła wojne z Austrią , a warunkiem pokoju była abdykacja
• 1736-sejm pacyfikacyjny- August III Sas (poparcie Saksonii i Rosji), klęska Francji

TRAKTAT LOEWENWOLDA (III CZARNYCH ORŁÓW) – podpisany 13 września 1732 roku w Wiedniu
tajny układ, pomiędzy Austrią i Rosją, dotyczący sukcesji tronu w Polsce w razie spodziewanej
niedługo śmierci Augusta II.

AUGUST III SAS 1733-63

POLSKA W STANIE GŁĘBOKIEJ ANARCHII

• Nagminne zrywanie sejmów

• Paraliżująca państwo walka stronnict Familia(I poł. XVIIIw.) -Potoccy(II poł. XVIIIw.)
• Ingerencje pruskie i rosyjskie w sprawy wewnętrzne RP
• Czynniki te uniemożliwiły reformy
• Brak wojen

,,Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa”

,,Polska nierządem stoi”

,,Polska karczmą zajezdną Europy”

SEJMY ZA CZASÓW:

• AUGUSTA II-10/20 zwołanych 50% zerwanych

• AUGUSTA III- 1/15 zwołanych 1-niezerwany tylko

AUGUST III AUGUST II MOCNY S.LESZCZYŃSKI

, SAS (1733-63) (1697-1704 1709-33) (1704-9 1733-6)

3
Henryk Bruhl-pierwszy minister Sasa III

PROGRAMY REFORMATORSKIE

• Stanisław Konarski – O skutecznym rad sposobie

• Stanisław Leszczyński- Głos wolny , wolność ubezpieczający
• Stanisław Potocki- List ziemianina do pewnego przyjaciela z innego woj.
• Stefan Garczyński- Anatomia Rzeczpospolitej Polskiej

POCZĄTKI OŚWIECENIA

• 1743- pierwsza opera

• 1747- biblioteka załuskich
• 1740- Collegium Nobilium(S.Konarski)
• Reforma szkolnictwa szkoł pijarskich i jezuickich

GŁÓWNE OŚRODKI TO GDAŃSK I WARSZAWA

RZĄDY STANISŁAWA AUGUSTA PONIATOWSKIEGO (1764-95)

OSTATNIA WOLNA ELEKCJA- sejm zwołany w V 1764 (skonfederowany) uchwalił 200reform za zgodą
Rosji, gdyż caryca Katarzyna II chciała na tronie Stanisława Antoniego Poniatowskiego (dawnego
kochanka 1755-8) , nie był on najzamożniejszy jednak wywodził się po kondzieli z Czartoryskich
(których nie chciała na tronie, ponieważ byli zbyt potężni), wiedziała że Poniatowski ma małe szanse
więc zawdzięczał by wszystko carycy.

6IX1764- ostatnia wolna elekcja (pozory wolnej), tylko 5,5tyś przybyło na elekcje ,bo wojska rosyjskie
czekały przed polem elekcyjnym

Jesteś królem – a byłeś przedtem mości panem;

To grzech nieodpuszczony. Każdy, który stanem

Przedtem się z Tobą równał, a teraz czcić musi,

Nim powie „najjaśniejszy”, pierwej się zakrztusi; - Ignacy Krasicki ,,Do króla”

4
NOWEGO ŚWIATA TWORZENIE czyli pierwsze reformy

• Cło generalne
• Jednolity system wag i miar
• Komisja dobrego porządku w miastach
• Manufaktury
• Mennica Królewska
• Szkoła rycerska (korpus Kadetów)-1765
• Brukowano ulice,budowano kanały

Przeciwni reformą Prusacy,Rosjanie i Potoccy zwrócili się o pomoc do carycy, która użyła pretekstu
praw dysydentów by zainterweniować w Polsce domagała się

• Praw politycznych (kandydowania do sejmu i sprawowania urzędów)

• Praw odebranych za czasów saskich
• Praw wyznaniowych.

Widząc możliwość kontroli sejmu poprzez innowierców poparła ich żądania. Dla Europy była ona
wzorem walczącym o tolerancje ,a dla Polaków opiekunką prawosławnych.

Wobec nacisku ambasadorów Prus i Rosji S.A Poniatowski zgodził się na przywrócenie praw
wyznaniowych ,ale ugiął się nad politycznymi. W 1766 opozycja tolerancyjna biskupa Kajetana
Sołtyska oskarżyła na sejmie króla o działanie na rzecz prawosławnej Rosji ,ponieważ sejm nie spełnił
żądań carycy w 1767 wprowadziła wojska do Polski. Konfederacje innowiercze wspierane były przez
caryce a Mikołaja Repin (carski ambasador) naciskał by zawiązać konfederację katolicką, działania te
miały skłócić polską szlachtę i osłabić kraj.

KONFEDERADCJA KONFEDERACJA KONFEDERACJA

RADOMSKA SŁUCKA TORUŃSKA
RP Litwa Korona
1767 VI 1767 III 1767 III
Katolicy Prawosławni i kalwiniści Protestanci korony
Wasilij Carr (Potoccy) J.J Grabowski Marszałek J.W Goltz
Przeciwko królowi i Familii Prawa innowiercze
SEJM REPLINOWSKI 1767-8- sejm miał zatwierdzić prawa dysydentów, jednak były głosy sprzeciwu,
Replin wykopał ich z sejmu i wysłał na Syberie.

POSTANOWIENIA

• Uchwalenie praw dysydentów

• Uchwalenie praw kardynalnych (liberum veto, wolną elekcje, unia z Litwą oraz prawo do
rokoszu)
• Gwarantem praw miała być Rosja co za tym idzie brak zmian bez jej zgody
• Utrata suwerenności

KONFEDERACJA BARSKA 1768-72

Dla obrony wiary katolickiej i złotej wolności szlacheckiej, przeciwko królowi, reformą i Rosji .

Przywódcy Michał Hieronim Kraiński i Adam Kraiński ,

Kazimierz Pułaski, Józef Pułaski, August Mniszch
(Potoccy)

5
 Data II 1768
Miejsce Bar na Podolu

Koliwszczyzna- podburzeni chłopi przez Rosjan zorganizowali ludobójstwo na Polakach, Żydach i

grekokatolikach na Ukrainie , największy pogrom w Humaniu.

Po klęsce na Podolu szlachta małopolska i wielkopolska a potem litewska wstąpiła przeciwko Rosji i
stosowały walkę partyzancką. W 1768 wojnę z Rosją rozpoczęła Turcja a konfederatów poparła
Francja ,tak więc w latach 1769-1 konfederacja osiągała sukcesy czyli m.in. zdobyli Częstochowę. W
1769 powołali generalność czyli naczelny organ polityczno-wojskowy i ogłosili detronizację. W 1771
porwali króla ,który i tak zdołał uciec ,jednak przez to stracili poparcie społeczne.W 1772 Rosja
rozwiązała konfederację.

Ryngraf symbol konfederatów.

I ROZBIÓR POLSKI – 1772

Do momentu konfederacji barskiej Rosja chciała utrzymać RP w swojej garści jednak, postawa króla i
Familii ,którzy domagali się ustępstw i szukali mediacji z Francją. Rosja bała się angażacji Francji w
sprawy wewnętrzne RP, gdyż byłby to zamach na dominację rosyjska w Europie Środkowej. Karą dla
RP za te działania został rozbiór , plany rozbioru narodziły się już podczas panowania Piotra I (Rosja-
Prusy) , jednak dopiero 1770 caryca Katarzyna II układała plany rozbioru. W 1772 do Petersburga
zaproszono Austrie i Prusy do podpisania traktatu rozbiorowego. Uzasadnieniem rozbioru był rozkład
ustroju i prawa historyczne zaborców do terenu. Dzięki rozbiorom caryca nie musiała obawiać się
ataku Prus i Austrii.

ROSJA 92tyś km. 1,3mln ludzi Tereny na lewo Połock,

od Dniepru i
Dźwiny
AUSTRIA 36tyś km. 580tyś ludzi Południowa część Lwów,Halicz,
po rzekę Zbucz Zamość i kopalnie
bez Krakowa soli w Wieliczce i
Bochni
PRUSY 83tyś km. 2,6mln ludzi Pomorze Malbork,
Gdańskie bez Chojnice
Gdańska i Torunia
Warmię czyli
Prusy Królewskie
część
Wielkopolski i
Kujaw

6
SEJM ROZBIOROWY 1773-5

W Warszawie pod naciskiem ambasadorów krajów zaborczych zwołano sejm, opłacili oni posłów by
sejm był skonfederowany. Adam Poniński został marszałkiem sejmu (był on na usługach Rosji). W dniu
rozpoczęcia obrad poseł nowogrodzki Tadeusz Rejtan zablokował wejście na obrady, protest jego oraz
kilku innych posłów jednak został złamany.

REFORMY

• I rozbiór (zatwierdzenie
• Niekorzystne dla Polski traktaty handlowe z zaborcami
• Nowe rozwiązania ustrojowe, które gwarantowały Rosji kontrolę
• Królowi odebrano bezpośrednie prawo do mianowania oficerów,powoływania ministrów i
senatorów
• W 1775 ustanowiono RADE NIEUSTAJĄCĄ (zdrade nieustającą)- na czele stał król ,poza królem
w skład wchodziło 36 członków 18senatorów i 18posłów. Ministrowie na czelek
departamentów mieli składać sprawozdania przed sejmem. Dzieliła się ona na departamenty:
1. Interesów cudzoziemskich (sprawy dyplomacji i zagraniczne)
2. Skarbowy (przemysł i podatki)
3. Sprawiedliwości (sądy)
4. Wojskowy (kontrola wojskowa)

7
 5. Policji (bezpieczeństwo i infrastruktura miast)

Jednak wbrew interesom zaborców rada stała się instytucją władzy wykonawczej (zwłaszcza
administracyjnej i podatkowej) , a król umiejętnie nią kierował. Magnaci byli wrogo nastawieni do rady
ponieważ ograniczała ona jej władzę i wprowadziła stały podatek.

• Nowy podatek
• Komisja Edukacji Narodowej KEN 1773

Jan Matejko ,,Sejm rozbiorowy”

OŚWIECENIE W RZECZPOSPOLITEJ

8
Dominik Merlini:

- Pałac Łazienkowski w Warszawie (projekt)

- Pałac na Wodzie w Warszawie (projekt)

- Kościół św. Anny w Warszawie (projekt)

- Sala Senatorska w Zamku Królewskim w Warszawie (projekt wnętrza)

Jakub Fontana:

- Katedra św. Jana Chrzciciela w Warszawie (przebudowa)

- Pałac Czapskich w Warszawie (projekt)

- Pałac Branickich w Białymstoku (przebudowa)

- Fontanna Neptuna na placu Zamkowym w Warszawie (projekt)

Jan Krystian Kamsetzer:

- Kościół św. Anny w Warszawie (przebudowa i projekt wystroju wnętrz)

- Kościół św. Karola Boromeusza w Warszawie (przebudowa)

- Klasztor Kamedułów w Warszawie (przebudowa)

- Zamek Królewski w Warszawie (projekt części fasady i renowacja elewacji)

Marcello Bocciarelli:

- Pałac na Wodzie w Warszawie (projekt przebudowy i dekoracji wnętrz)

- Kościół św. Karola Boromeusza w Warszawie (projekt przebudowy i dekoracji wnętrz)

- Ogród Saski w Warszawie (projekt)

Canaletto:

- Sześć widoków Warszawy (seria obrazów)

9
- Widok Zamku Królewskiego w Warszawie (obraz)

- Widok Starego Miasta w Warszawie (obraz)

Jan Piotr Norblin:

- Seria grafik pt. "Album widoków warszawskich"

- Projekt teatru na placu Krasińskich w Warszawie

- Prace dekoracyjne w salach Zamku Królewskiego w Warszawie

Wojciech Bogusławski:

- Teatr Narodowy w Warszawie (założyciel i pierwszy dyrektor)

- Autor licznych sztuk teatralnych, m.in. "Zamek na Czorsztynie", "Król Łęgów", "Natręty"

Prymas Michał Poniatowski:

- Przebudowa i rozbudowa Pałacu Prymasowskiego w Warszawie

- Fundator licznych kościołów i klasztorów, m.in. klasztoru kamedułów w Warszawie i kościoła św.
Karola Boromeusza w Warszawie.

Oto lista najważniejszych dzieł pięciu podanych artystów:

Ks. Grzegorz Piramowicz:

- Ogród botaniczny w Wilnie (założenie)

- Ogród zoologiczny w Wilnie (założenie)

- Prace nad stworzeniem Encyklopedii Wileńskiej

Ignacy Krasicki:

- "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki" (powieść)

- "Monachomachia" (poemat)

- "Bajki i przypowieści" (zbiór opowiadań)

Julian Ursyn Niemcewicz:

- "Historia narodu polskiego" (książka)

- "Powrót posła" (powieść)

Adam Naruszewicz:

- "Historia narodu polskiego" (książka)

- Prace nad stworzeniem Biblioteki Załuskich

Franciszek Bohomolec:

- "Rozmowa Krasickiego z Chochołowskim" (satyryczna sztuka teatralna)

- "Malarze" (sztuka teatralna)

10
- "Komedie" (zbiór sztuk teatralnych)

Stanisław Staszic:

- "O ustawie zasadniczej Księstwa Warszawskiego" (pismo)

- "O geologii i kopalnictwie w Polsce" (książka)

- "O powinnościach człowieka wobec samego siebie" (przemówienie)

Hugo Kołłątaj:

- "Rozprawa o prawie polskim" (pismo)

- "O potrzebie reformy w Polsce" (pismo)

- "Myśli o sposobie nauki i poprawy jej w Polsce" (pismo)

KEN-przejęła ona majątek jezuicki, zarządzała wszystkimi szkołami oprócz Korpusu Kadetów i
seminatoriami duchownymi. Celem jej było podniesienie poziomu nauki i ukształtowanie nowego
oświeconego społeczeństwa. Do zarządu komisji zaliczali się: Adam Kazimierz Czartoryski, Ignacy
Potocki i Hugo Kołłątaj. W każdej szkole językiem był polski a nauczyciele byli osobami świeckimi
opłacanymi przez państwo, zmniejszono również liczbę szkół zakonnych. Komisja stworzyła system

1. Dwa uniwersytety - Wileński na Litwie , Krakowski w Koronie

2. Szkoły wydziałowe (średnie wyższe)
3. Szkoły podwydziałowe (średnie)
4. Szkoły parafialne (podstawowe)

Do uniwersytetów włączono teorie Kopernika, którą kościół zakazywał. Na uczelniach rozwinęła się
matematyka, fizyka oraz chemia.

Stowarzyszenie Do Ksiąg Elementarnych- powołane przez KEN, przygotowywało podręczniki i

poradniki dla nauczycieli ,które były tak dobre że służyły aż do uzyskania niepodległości.

GOSPODARKA

W Polsce przez kryzys polityczny młodzi magnaci zauważyli szanse rozwoju w ekonomii by stać się
ponownie silnym i suwerennym państwem, tak wiec zakładano:

• manufaktury włókiennicze, mebli, broni i porcelany,

• huty szkła
• Rozbudowywano kopalnie
• Stawiano więcej młynów, browarów i cegielni na posiadłościach szlacheckich

Brat króla prymas Michał Poniatowski otworzył Fabrykę Krajową Płócienną, dawała ona kredyty.

Przez blokadę pruską na Bałtyku zaczęto rozwijać rynek południowy i powołano Kompanię Handlu
Czarnomorskiego, zarządzaną przez Prota Potockiego.

Antoni Tyzenhauz- ( podskarbi litewski ) zbudował 50 manufaktur królewskich (płóciennych i

produkujących powozy)

Michał Kazimierz Ogiński- hetman wielki litewski zbudował 53km kanał łączący Dniepr z Niemnem
KANAŁ OGIŃSKIEGO.

KANAŁ KRÓLEWSKI- łączył Prypeć z Bugiem.

11
Manufaktury magnackie:

• Potoccy- tkackie
• Radziwiłłowie- wytwórnie szkła
• Poniatowscy- sukiennictwo

SEJM WIELKI

Andrzej Zomojski- w połowie XVIIIw. Oddał chłopom na swoich włościach wolność i zamienił
pańszczyznę na czynsz.

Paweł Ksawery Brzostkowski- kanonik wileński, nadał chłopom na swoich włościach samorząd oraz
nowe ustawy. Jego majątek określa się Rzeczpospolita Pawłowską- przez to, że posiadał swój ustrój i
prawo a nawet wojska. (później wojska te walczyły z rosjanami jako oddzielny oddział w powstaniu
kościuszkowskim)

RZĄDY KRÓLEWSKO- AMBASADORSKIE (1772-88)- Król Stanisław Poniatowski i Otto von Stackelberg.
Rządził król jednak wszystko musiał zatwierdzić ambasador rosyjski.

Zbliżająca się wojna carsko-osmańska była według króla świetną okazją na polepszenie stosunków
polsko-rosyjskich, liczył na kompromis w sprawie RP. Król zaproponował carycy przymierze ,w którym
RP wstąpiłaby do wojny jako wróg turecki, w zamian za udział w wojnie słynnej polskiej konnicy
otrzymałby on zgodę na reformy. Udział polskiej armii miał zabezpieczyć Petersburg przed
ewentualnym wstąpieniem do antyrosyjskiego przymierza RP.

V 1787- król spotkał się z carycą w Kaniowie w sprawie sojuszu.

Oferta króla:

• 45tyś korpus konnicy

• Reformy polityczne
• Prośbę o aukcje wojskową

Przymierze miał zatwierdzić sejm zawiązany w konfederacje z 1788, jednak caryca odrzuciła
propozycje króla ,ponieważ obawiała się jego reformatorskiego zapału. Zgodziła się na przymierze i
12tyś konnicy ,zaś odmawiała zgody na nabytki terytorialne i reformy, zgodziła się na aukcje wojska.

Stronnictwo Król, prymas oraz Reformy wraz z sojuszem z Rosja (pokojowe

dworskie dwór nastawienie) wzmocnienie władzy króla
Stronnictwo Adam K. Nie chcieli wzmacniać króla, inspirowali się
patriotyczne Czartoryski, monarchią parlamentarną, chcieli sojuszu z Prusami,
Ignacy Potocki i chcieli reform
Hugo Kołłątaj
Stronnictwo Szczęsny Potocki, Chcieli sojuszu z Rosją tylko po to by ograniczyć króla,
hetmańskie hetman koronny chcieli ustrój przed reformami, byli ogromnymi
Ksawery Branicki, przeciwnikami króla i rady nieustającej, która
hteman polny odbierała im wpływy
koronny Seweryn
Rzewulski

12
KODEKS ZAMOYSKIEGO- kodyfikacja prawa pod przewodnictwem Zamojskiego (prawo szlacheckie).
Kodeks zawierał idee:

• Usunięcie poddaństwa niektórych kategorii chłopstwa

• Kontraktowe stosunki między szlachtą a chłopami
• Odebrano juryfikacje sądową szlachty nad poddanymi
• Ulgi dla miast i mieszczaństwa
• Ograniczono władzę Watykanu
• Ograniczono zakres sądów kościelnych

Odrzucono ten projekt ,przez skorumpowaną szlachtę w 1780r. Jednak te idee przyświecały
reformatorom sejmu wielkiego.

X1788 zwołanie sejmu w Warszawie, oczekiwania społeczne były ogromne świadczyła o tym m.in..
publicystyka ,która pojawiała się przed i w czasie obrad np. ,,Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”-
S.Staszica oraz pisma Hugona Kołłątaja. Losem kraju już kierowała młoda szlachta wyedukowana w
Korpusie Kadetów oraz KEN. Mieszczanie również zabierali głos w sprawie reform.

Marszałkowie sejmu: Stanisław Małachowski oraz Kazimierz Nestor Sapieha

SOJUSZ Z PRUSAMI

Fryderyk WIlhelm II- liczył na II rozbiór, przymierze prusko-rosyjskie wygasło a państwa te były
bardziej wrogie sobie niż dotychczas, więc nie na ręke mu było przymierze polsko-rosyjskie ,przez co
caryca odrzuciła plan przymierza ,gdyż w obliczu wojny z Turcją nie chciała mieć wroga w Prusach. Król
pruski chciał wykorzystać antyrosyjską falę nastrojów i strach przed wojną z Turcją ,więc wystosował
deklarację odczytaną tydzień po rozpoczęciu obrad sejmu.

GWARANCJE

• Prusy sprzyjają RP
• Ostrzegała przed turcją
• Proponowała przymierze
• Odzyskanie ziem austriackiego zaboru

Pismo to wywołało entuzjazm na sali, propozycja ta rozluźniła atmosferę strachu przed Petersburgiem
i wzmocniła chęć reform. Młodzi posłowie bez doświadczenia politycznego chcięli przyjąć ów
przymierze (które na celu miało sprawiać pozory i przekonać Katarzynę II ,że bez przymierza rosyjsko-
pruskiego nie nastąpi spokój w RP). Jednak mimo wszystko caryca nie zgodziła się na kolejne rozbiory
(obojętność ta była pozoryczna zajęta wojną Rosja miała rozprawić się z nami tuż po Osmanach).
Monarcha doświadczony politycznie ostrzegał posłów ,bowiem znał się na polityce między narodowej
,lecz te nalegania przyniosły królowi jedynie stratę stronników. Poniatowski dostał żądania rosyjskie by
opuścić obrady (oraz założyć prorosyjską konfederację), które odrzucił. Pozostał wierny hasłu, ,Król z
narodem”.

CZARNA PROCESJA 1789- na czele z prezydentem Janem Dekentem z inicjatywy Kołłątaja

zorganizowano pochód mieszczan ubranych na czarno. Jej uczestnicy zmierzali do zamku
królewskiego, gdzie król otrzymał petycję która miała wprowadzić dla mieszczan nietykalność osobistą
oraz majątkową , żądali usunięcie jurdyk szlacheckich ,które nie obowiązywało prawo miejskie-
inspiracja z Francji.

13
 Początek 1789 Aukcja wojskowa (100tyś) zniesienie Rady
Nieustającej (symbolicznie jako zniesienie
protektoratu),
Wiosna 1789 Stały podatek ,,10tego grosza” 10% dochodu ,a
stan niewalczący czyli duchowieństwo 20%,
uchwalono lustrację królewszczyzn, podatki
miejskie, przejęto na własność państwa majątek
biskupa krakowskiego (szlachta sama
deklarowała wysokość dochodu-problem przez
co zamiast 100 było 65tys żołnierzy)
Marzec 1791 ustawa o sejmikach i prawa o miastach
królewskich
Ustawa o miastach królewskich- (petycja czarnej procesji) mieszczanie otrzymali prawa nabywania
ziemi, piastowania urzędów, funkcji oficerskich, godności kościelnych, uproszczono zasadę nobilitacji,
Szlachta może zajmować się handlem i rzemiosłem, mieszczanie otrzymali prawa polityczne (bardzo
ograniczone) 24 PLENIPOTENTÓW (przedstawiciele komisji Skarbowej, Policji i Asesorii za ich
pośrednictwem przedstawiać postulaty i dyskutować ,ale nie głosować) .

STRONNICTWA

Opozycja królewska przeżyła rozłam, po obaleniu rady nieustającej hetmani nie odzyskali dawnej
władzy. Rozczarowanie stronnictwa hetmańskiego doprowadziło do sporów i odłamu w 1790. Toczyły
się batalie sejmowe na temat monarchii dziedzicznej (konserwatyści byli przeciwni jej). Społeczeństwo
dostrzegało chęć króla do reform i to ,że ,,szedł z narodem”.

PRZYMIERZE Z PRUSAMI

Król mimo ,że znał prawdziwe intencje Fryderyka Wilhelma II i ostrzegał naród przed nim to w marcu
1790 podpisał wspierany przez sejm dokument o przymierzu. Latem 1790 plany i nadzieje upadły
przez porozumienie austriacko-pruskie. Prusy nie kryły się już więcej z chęciom zdobycia Torunia i
Gdańska, gdyż w zamian za przymierze zażądały tych miast. Sejm odrzucił te roszczenia, a autorytet
królewski wzmocnił się. Po tych wydarzeniach stronnictwo dworskie i patriotyczne złączyły się na rzecz
reform.

KONSTYTUCJA 3MAJA (król, Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj i ks.Piattoli)

Ustawa została przedstawiona w czasie ferii wielkanocnych, a głosowanie trwać będzie jeden dzień
(bez dyskusji nad punktami, czyli cała konstytucja albo brak). Konstytucja uchwalona 3 V 1791 roku
uznana została za zamach przez to, że nie było pełnego składu poselskiego a zamek był otoczony
gwardia (reagowała na każdy głos sprzeciwu , pełną aprobatę konstytucja dostała dopiero w lutym
1792) Król sprzeciwia się dziedziczności tronu przez swoje pacta conventa. Jan Suchorzewski roził
zabiciem syna.

"Zacząłem przemówienie po raz czwarty, aby przekonać posłów do poważnego rozważenia projektu.
Jednakże w tym samym momencie, kiedy podniósłem rękę, aby poprosić o przemówienie, usłyszałem
okrzyki: "Wiwat król! Wiwat Konstytucja!". Zdumiałem się tym nagłym zwrotem sprawy, ale nie chcąc
przeszkadzać temu entuzjazmowi, złożyłem rękę i zamilkłem.”

14
REFORMY:

• Wprowadzała monarchie konstytucyjna

• Zniesienie wolnej elekcji
• Wprowadzono dziedziczność tronu (dynastia Wettynów)
• Władze podzielono według zasady trójpodziału
1. Ustawodawcza- sejm podzielony na sejm i senat
2. Wykonawcza- król i straż praw
3. Sądownicza- każdy stan ma swoją
• Zniesiono liberum veto
• Zakazano konfederacji
• Wprowadzono Straż Praw czyli ministrów zajmujących się:
1. Edukacją
2. Sprawami wewnętrznymi
3. Dyplomacją
4. Wojskiem
5. Skarbem
• Włączono Prawo o sejmikach i prawo o miastach królewskich
• Naród jest jest źródłem władzy, ale Bóg też
• Chłopów brano pod opiekę państwa i rządu
• Ogłoszono całkowitą tolerancje religijną, ale też podkreślono dominacje katolicyzmu

Konstytucja Polski była 2 na świecie i 1 w Europie .

KONFEDERACJA TARGOWICKA

Po uchwaleniu konstytucji Katarzyna II zakończyła wojnę z Turcją, co nie było korzystne dla polaków.
Hetmani Ksawery Branicki (najbogatszy) , Seweryn Rzewulski i Szczęsny Potocki nie umiejąc pogodzić
się z konstytucją zwrócili się do carycy. W styczniu 1792 pokój zawarła Rosja z Turcją a wiosną
magnaci z carycą zawiązali konfederacje. Wojska rosyjskie wkroczyły do Polski w czasie ogłoszenia
konfederacji w Targowicy 18V ale oficjalnie by nie wzbudzać podejrzeń 14V.

WOJNA W OBRONIE KONSTYTUCJI- 1792

Wojsk w dyspozycji mięliśmy tylko 40tyś, mimo że Prusy miały obowiązek pomocy nam odmówiły. Król
jak i większość polityków traktowała opór jak militarną manifestacje, która umożliwi negocjacje.

15
Książę Józef Poniatowski - służył do 1789 Habsburgom

Tadeusz Kościuszko- kadet szkoły rycerskiej

Jan Henryk Dąbrowski- w 1792 z saskiej armii do polskiej przybył

Książe Ludwik Witemberski- zięć Czartoryskich, dowódca Litewski później zdrajca

Bitwa pod Zieleńcami- 18 VI wygrana ks.Poniatowskiego

Order virtuti militari- cnocie wojennej (VIII 1792). Pierwszymi odznaczonymi byli książę Józef
Poniatowski i Tadeusz Kościuszko

18VIII- Bitwa pod Dubienką - przegrana wojsk Kościuszki

Polska dostała ultimatum, w którym albo się podda albo przeprowadzony zostanie II rozbiór.

KAPITULACJA 23VII 1792

Król przystępuje do Targowicy pod namową Kołłątaja, licząc że uda mu się uratować część zmian.
Rosjanie mimo to rozpoczęli brutalną okupację ziem zajętych, a władze dostali targowiczanie
(GENERALNOŚĆ).

II ROZBIÓR 1793
Rosja potrzebowała sojuszu z Prusami przez sytuację we Francji a król pruski zgodził się pod
warunkiem II rozbioru. 23I 1793 w Petersburgu podpisano traktat II rozbioru.

16
 Rosja 240tys km 3mln Ukraina, Podole po
rzekę Zbucz,Wołyń i
wsch. Białoruś Mińsk,
Bar, Słuck, Biała
Cerkiew
Prusy 60tys km 1,1 mln WIelkopolska i Kujawy
Kutno, Toruń , Gdańsk,
Gniezno, Łęczyce,
Poznań

SEJM ROZBIOROWY 1793- ostatni sejm w Grodnie- II sejm niemy

POSTANOWIENIA

1. Zniesienie konstytucji
2. Zatwierdzenie rozbioru
3. Sojusz z Rosją
4. Rosja decydowała sprawach wewnętrznych i ustrojowych RP
5. W razie wojny naczelnik wybrany z Petersburga miał dowodzić
6. Nowe prawa kardynalne
7. Liberum veto wróciło( znacznie ograniczone)
8. Rada nieustająca wróciła
9. Trójpodział władzy i prawa mieszczan zostały

POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE
Po II rozbiorze większość działaczy Sejmu Wielkiego zbiegło do Saksonii np. Ignacy Potocki i Hugo
Kołłątaj, którzy stworzyli ośrodek Polski.

17
Geneza

Gen. Antoni Madaliński- w marcu buntując się przeciwko rozwiązaniu swojej brygady, rozpoczął
powstanie

KRAKÓW 24III1794- INSUREKCJA KOŚCIUSZOWSKA

Ogłoszenie aktu insurekcji ,ślubowanie naczelnika T.Kościuszki

,,WOLNOŚĆ, CAŁOŚĆ, NIEPODLEGŁOŚĆ”

Bitwa pod Racławicami-4 IV 1794- zwycięstwo

Wojciech Bartos potem znany jako Bartosz Głowacki- kosynier (chłop walczący z kosami do góry)

Insurekcja w Warszawie- 17 IV 1794 (Jan Kiliński)

Insurekcja w Wilnie- 22-3 IV 1794 (Jakub Jasiński)

Wydano UNIWERSAŁ POŁANIECKI (7 V 1794) - nawiązanie do konstytucji, gwarantował wolność

chłopom, gwarantował nieusunięcie chłopa z ziemii i zwalniał z pańszczyzny walczących.

Prusy dołączyły do walk. 6 VI wojska prusko-rosyjskie zaatakowały pod Szczekocinami, pokonane lecz
nierozbite wojsko dostało się do stolicy.

Koniec czerwca 1794- wieszanie zdrajców i portretów, Kościuszko uspokoił lud jednak pozostawił sąd,
który miał udowodnić winę zdrajców.

18
VII 1794- oblężenie Warszawy na odsiecz ruszyła Wielkopolska ,która rozpoczęła tam swoją
insurekcje, Jan Henryk Dąbrowski ruszył im z pomocą przez co Prusy się wycofały z Warszawy. Kraków
skapitulowało przez Prusy, Małopolska przez Austrię a Rosja odnosiła ogromne sukcesy w tłumieniu
na Litwie powstańców.

Gen. Aleksander Suworow- dowódca wojsk rosyjskich

Kościuszko nie chcąc by wojska Suworowa połączyły się z oblegającymi stolice oddziałami ruszył
przeciwko gen. Iwanowi Fersenowi biorąc tylko część armii.

Bitwa pod Maciejowicami-10 X 1794- klęska Kościuszko został pojmany

,,Finish Polonae”- słowa Kościuszki.

Tomasz Wawrzecki- ostatni dyktator (nie był aż tak charyzmatyczny)

4-5 XI- rzeź Pragi 5XI-kapitulacja

19
III rozbiór 1795
3 I 1795- traktat austriacko-rosyjski 24 X 1795-Prusy się dołączyły

Grodno 25 XI 1795- abdykacja ostatniego króla. Był to dzień imienin carycy i 31 rocznica wstąpienia na
tron króla. Otrzymał od carycy stałą pensję i mieszkał w Grodnie

1796- po śmierci carycy Paweł I zaprosił go do zamieszkania w Petersburgu w marmurowym pałacu,

wypuścił T.Kościuszko

1797- konwekcja petersburska- porozumienie w spr. Długów króla, obiecali sobie nigdy nie mówić o
RP

1798- śmierć Stanisława Augusta Poniatowskiego

20