1. Odwilż posewastopolska w Królestwie Polskim i stronnictwo białych i czerwonych.

Po klęsce Rosji w wojnie krymskiej zostały wprowadzone reformy liberalne zwane odwilżą
posewastopolską. Zakończono stan wojenny, ogłoszono amnestię dla zesłańców, złagodzono
cenzurę. W 1858r. założono Towarzystwo Rolnicze, na czele stanął hrabia Andrzej Zamojski:
podniesienie rozwoju gospodarczego Królestwa Polskiego i stopniowe uwłaszczenie chłopów.
W latach 50 i 60 XIX wieku w Polsce ukształtowały się dwa stronnictwa:
„Białych”(Niepodległość poprzez współpracę z Rosją) i „Czerwoni”(Niepodległość poprzez
zbrojne powstanie). W 1862r. Aleksander II zgodził się na powstanie Rządu Cywilnego. Na
czele stanął Aleksander Wielopolski(zwolennik współpracy).
2. Polityka Aleksandra Wielopolskiego i branka.

Aleksander Wielopolski naprzeciw szykującemu się powstaniu ogłosił nadzwyczajny pobór do

armii carskiej zwany branką (14 i 15 stycznia 1863r). To tylko przyspieszyło wybuch powstania
i „Czerwoni” ogłosili wybuch powstania 22 stycznia 1863r i utworzyli tymczasowy rząd
narodowy. Naczelnikiem państwa wyznaczono Ludwika Mierosławskiego, który jednak na
widok przegranych bitew uciekł do Francji. Do powstania przyłączyli się „Biali” i dyktatorem
powstania został Marian Langiewicz, jednak on też wycofał się po 2 bitwach.
3. Dyktatura Romualda Traugutta i upadek powstania styczniowego.

17 października 1863r. dyktatorem powstania został wyznaczony Romuald Traugutt. Był

zwolennikiem uwłaszczenia chłopów i organizował nowe oddziały powstańców. W kwietniu
1864r. został w wyniku zdrady aresztowany. W marcu 1864r. car wydał ukaz o uwłaszczeniu.
5 sierpnia 1864r. Romuald został powieszony wraz z 5 współpracownikami na stoku Cytadeli
Warszawskiej. Najdłużej walczył na Podlasiu oddział księdza Stanisława Brzózki. Ksiądz
ukrywał się do kwietnia 1865r. ale został ujęty i powieszony. Powstanie styczniowe upadło.
4. Represje po upadku powstania styczniowego.

Tysiące powstańców zostało z rozkazu Aleksandra II rozstrzelanych. Ok. 25 tys. Polaków

wywieziono na katorgę lub Syberię. Władze cara konfiskowały majątek szlachty biorącej udział
w walce. Skazano na śmierć 30 księży, 400 w tym 8 biskupów zesłano na Syberię. W 1867r.
podporządkowano Kościół Katolicki Kolegiowi Duchowemu w Petersburgu. W 1875r. przy
oporze wiernych rozpoczęto likwidację kościoła katolickiego w całym królestwie. Car
zadecydował o zlikwidowaniu Królestwa Polskiego i jego całkowitego scalenia z Rosją. Przyjęto
nazwę Priwiśliański Kraj. W ochronie polskości powstawały potajemne komplety nauczania.
5. Kulturkampf, rugi pruskie i komisja kolonizacyjna.

W 1871r. doszło do zjednoczenia Niemiec i powstało Cesarstwo Niemieckie. Kanclerz Otto von
Bismarck chciał by państwo Niemieckie było jednolite i ścisłe. Rozpoczął walkę o kulturę
(Kulturkampf), której celem było podporządkowanie Kościoła Katolickiego władzy świeckiej.
Uderzyło to w głęboko wierzący naród Polski. Arcybiskup gnieźnieński Mieczysław
Ledóchowski został skazany na karę więzienia przez władzę świecką. Miały miejsce rugi
pruskie. W latach 1889-1900 miały miejsce masowe wysiedlenia ludności polskiej z zaboru
Pruskiego, którzy przybyli tam z innych zaborów. W 5 lat wysiedlono 30 tys. Polaków. W
zaborze pruskim działała także komisja kolonizacyjna. Jej zadaniem było wykupywanie
polskich ziemi i osiedlanie na nich niemieckich osadników. Symbolem walki z władzami
pruskimi był chłop z Wielkopolski Michał Drzymała, który codziennie przesuwał wóz cyrkowy
w którym mieszkał na niewielką odległość.
6. Strajki Polskich dzieci w Wielkopolsce.

W 1901r. we Wrześni doszło do najsłynniejszego strajku Polskich dzieci. Dzieci odmówiły

odmawiania modlitwy w języku niemieckim, za co były bite i karane, a wkrótce wytaczano
rodzicom spory sądowe. W 1906r. doszło do strajku szkolnego w całej Wielkopolsce ok. 70 tys.
Dzieci wzięło w nim udział. Dla upamiętnienia tych wydarzeń Maria Konopnicka napisała
pieśń patriotyczną pt. ”Rota”.
7. Autonomia Galicyjska.

W 1859r. w Galicji wprowadzono język Polski jako język urzędowy obok niemieckiego. W
1861r. powołano Sejm Krajowy. Była to zasługa „Konserwatystów Galicyjskich”, którzy stawiali
na postawę lojalistyczną w stosunku do cesarza Austrii. W 1868r. Galicja przegrała wojnę z
Prusami, przez co wprowadzono głębokie reformy wewnętrzne. Powstały Austro-Węgry, ale
inne narody dostały szeroką autonomię. W 1866r. w Galicji wprowadzono urząd Namiestnika,
którym był Polak. W tym roku Sejm Krajowy Galicji wystosował do Cesarza adres:
„Przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i stać chcemy”.
Przedstawiciele Galicji zasiadali także w Radzie Państwa, która była parlamentem Austro-
Węgier. Tworzyli tam wpływowe Koło Polskie, a polscy politycy byli ministrami a nawet
premierami rządu Wiedeńskiego.
8. Polski socjalizm Niepodległościowy i Antyniepodległościowy.

W 1882r. powstała w Warszawie pierwsza Polska partia socjalistyczna o nazwie Socjal-

Rewolucyjna Partia Proletariat, nazywana także Wielkim Proletariatem. Jej liderem był Ludwik
Wawrzyński. Odwoływała się ona do poglądów Karla Marksa i uważała, że w wyniku
ogólnoświatowej rewolucji proletariatu powstanie nowe ponadnarodowe państwo, oparte na
równości ludzi. Po 3 latach partia została rozbita przez władze carskie.
W 1892r. w Paryżu doszło do zjazdu zwolenników socjalizmu. Powstała wtedy Polska Partia
Polityczna. Autorem jej był Bolesław Limanowski. PPS odwoływał się do haseł sprawiedliwości
społecznej, ale stawiał także za cel odzyskanie niepodległości. Czołowymi działaczami PPS byli
Józef Piłsudzki, Aleksander Malinowski, Stanisław Wojciechowski.
W 1893r. powstała kolejna polska partia socjalistyczna Socjaldemokracja Królestwa Polskiego,
która w 1900r. przekształciła się w Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy. Na jej czele
stanęli Róża Luksemburg i Julian Marchlewski. Głosiła ona hasła komunizmu,
internacjonalizmu. SDKPiL odrzucała hasła walki o niepodległość uważając, że najważniejsze
jest przeprowadzenie światowej rewolucji proletariatu.
9. Ruch ludowy. Powstanie 1 partii chłopskiej i podział PSL.

W 1895r. w Rzeszowie utworzono pierwszą polską partię chłopską Stronnictwo Ludowe. Ta

partia za główny cel stawiał walkę o poprawę warunków życia mieszkańców wsi. W 1903r.
zmieniła nazwę na Polskie Stronnictwo Ludowe, podkreślając walkę o Niepodległość. W
1913r. doszło rozłamu i powstały PSL-Lewica i PSL-Piast. Do PSL Piast należał i był jej liderem
najsłynniejszy działacz ludowy- Wincenty Witos.
10. Krakowska i Warszawska szkoła historyczna.

Szkoła Krakowska(historycy związani z UJ) uważali, że Polska upadła pod koniec XVIII wieku z
powodu Polskich wad narodowych, czyli że szlachta nie dbała o sprawy narodowe. Była to
teza o samozawinionym upadku Polski (Przyczyny Wewnętrzne).
Szkoła Warszawska głosiła, że to nie wady narodowe były przyczyną upadku Rzeczpospolitej,
ale agresywna polityka mocarstw ościennych- Rosji, Prus i Austrii. Historycy szkoły
Warszawskiej tacy jak: Tadeusz Korzon, Władysław Smoleński twierdzili, że od połowy XVIII
wieku Rzeczpospolita się reformowała, a uwieńczeniem tego była Konstytucja 3 maja z 1791r.
To mocarstwa zaborcze doprowadziły do likwidacji Rzeczpospolitej u schyłku XVIII wieku.
Dzisiejsza historiografia uznaje, że upadek I Rzeczpospolitej spowodowały zarówno wady
narodowe jak i agresywna polityka mocarstw ościennych.