WALKA CZY LOJALNOŚĆ?

-po wojnie krymskiej Wielka Brytania Francja i Turcja pokonały Rosję,zginął car Mikołaj I a
jego następcą został Aleksander II, którego wybór miał również wpływ na Królestwo
Polskie:odwołał stan wojenny,ogłosił amnestię i złagodził cenzurę;jednak nie dawał szans na
odzyskanie niepodległości wypowiadając słynne słowa:”Żadnych marzeń,panowie,żadnych
marzeń”
-naczelnikiem rządu cywilnego został Polak margrabia Aleksander Wielopolski-utworzył w
Warszawie Szkołę Główną,dokokonał reformy szkolnictwa, wprowadził reformę
samorządową i przyczynił się do oczynszowania chłopów
-okres reform-odwilż posewastopolska wpłynął na wzrost nastrojów patriotycznych; do
głosu zaczęło dochodzić młode romantyczne pokolenie, które mocno wierzyło w odzyskanie
wolności; z drugiej strony byli Polacy,którzy popierali działania Wielopolskiego i lojalność
wobec cara
-od 1860r. stronnictwa niepodległościowe organizowały manifestacje patriotyczne w
Warszawie:
->pierwsza-pogrzeb wdowy po generale Sowińskim
->na fali tych nastrojów powstały dwa nielegalne stronnictwa niepodległościowe:Biali i
Czerwoni-dążyli do odzyskania niepodległości
->biali(ziemiaństwo i mieszczaństwo)-zwolennicy pracy na rzecz rozbudzania świadomości
narodowej, rozwiązywania problemów chłopstwa i przeprowadzenia pokojowych
demonstracji oraz rozwijania dyplomacji na zachodzie Europy przez stronnictwo związane z
Czartoryskim
->czerwoni uważali że jednym sposobem na odzyskanie niepodległości jest powstanie,
chcieli uwłaszczyć chłopów i zlikwidować ich powinności wobec ziemian
ALEKSANDER WIELOPOLSKI
-polityk o poglądach konserwatywnych, zwolennik orientacji prorosyjskiej
-w czasie powstania listopadowego odbył misję dyplomatyczną do Londynu
-opowiadał się za zakończeniem wojny z Rosją i nakłaniał do ugody z carem
-w 1862 stanął na czele rządu cywilnego
POWSTANIE STYCZNIOWE
-branka-pobór do armii rosyjskiej zorganizowany przez Wielopolskiego, miała się odbywać
według list przygotowanych osobiście przez margrabiego
-przez brankę powstanie trzeba było rozpocząć wcześniej niż planowano
-22 stycznia 1863r. Rząd Narodowy wydał manifest, który poinformował o tym, że Polska
nie może poddać się sromotnemu gwałtowi, a młodzież przysięgła zrzucić przeklęte jarzmo
bądź zginąć
-przeprowadzenie uwłaszczenia było jednym z założeniem czerwonych, które miało
doprowadzić do zachęcenia chłopów do udziału w powstaniu;po kilku tygodniach do walk
przystąpili biali
-by usprawnić kierowanie powstaniem dwukrotnie przekazywano władzę w ręce dyktatora
-dysponowano partyzanckimi oddziałami ochotników ukrywającymi się w lasach,nie
utworzono stałej armii
-historycy szacują że w powstaniu udział wzięło 200tyś powstańców,którzy stoczyli 1230
bitew
-nierówna walka wynikała z brakiem uzbrojenia
-w sierpniu 1864r. powieszono ostatniego dyktatora-Romualda Traugutta
-700 osób powieszono a 40tyś zesłano na Syberię
-ukaranym skonfiskowano majątki, zniesiono pozostałości autonomii Królestwa Polskiego,
wzmocniono działania rusyfikacyjne, zwiększono kontrolę nad uczniami, represjonowano
kościół, uwłaszczono chłopów na bardzo korzystnych warunkach
ROMUALD TRAUGUTT
-wojskowy,dyktator powstania styczniowego
-wpływ na jego głęboki patriotyzm miała babka
-służył w armii rosyjskiej
-brał udział w tłumieniu rewolucji na Węgrzech
-wyjechał do Francji z misją zapewnienia poparcia dla polskiego zrywu ale nie uzyskał
pomocy
-został powieszony
HIPOLIT CEGIELSKI
-symbol rozwoju gospodarczego Wielkopolski
-był nauczycielem lecz usunięto go ze szkoły ze względu na działalność patriotyczną
-prowadził warsztat, który szybko przeobraził się w fabrykę(produkcja narzędzi rolnicznych)
-publikował książki po polsku o tematyce technicznej
-udzielał się w towarzystwach wspierających rozwój gospodarczy i naukowy
PRACA ORGANICZNA
-hasło polskiego pozytywizmu
-wspólna nazwa na inicjatywy ekonomiczne i edukacyjne
-jej prekursorem był Dezydery Chłapowski, który przeprowadził nowatorskie zmiany w
swoim gospodarstwie rolnym w Anglii
-w 1838 w Poznaniu założono spółkę akcyjną „Bazar” skupiającą osoby działające na rzecz
polskości, należał do nich m.in. Hipolit Cegielski i Karol Marcinkowski(dążyli do poprawy
bytu i poziomu życia Polaków)
-w zaborze rosyjskim uwłaszczono chłopów i zaostrzono kurs polityki rosyjskiej zmierzający
do rusyfikacji Polaków
-prowadzono działania oświatowe co miało upowszechnić polską kulturę i język
-działano na rzecz poprawy sytuacji materialnej polskiej społeczności(starania o silny
krajowy kapitał-przeciwdziałanie firmom zagranicznym,które zyski wywoziły za teren Polski)
-kasy pomocy wzajemnej organizowane w Galicji przez Franciszka Stefczyka, miały służyć
zabezpieczeniu najuboższych grup społecznych
-Społem-spółdzielnia założona w 1909r. przez myśliciela społecznego i psychologa Edwarda
Abramowskiego oraz przyszłego prezydenta Polski Stanisława Wojciechowskiego stanowiła
wzór samorządności, kooperacji społecznej i gospodarności
-Inwalidzka Spółdzielnia Spożywcza w Poznaniu zapewniała samopomoc
AUTONOMIA GALICYJSKA
-w 1867r. Galicja uzyskała szeroką autonomię,która umożliwiała rozwój polskiej oświaty
oraz różnych organizacji politycznych i społecznych
-na tych terenach swoją działalność mogli prowadzić polscy artyści i naukowcy
(kształtowanie patriotyzmu)
-polscy politycy reprezentowali nurt lojalistyczny i współpracowali z władzami austriackimi
-posłowie z Galicji zasiadali w parlamencie w Wiedniu a Kazimierz Badeni przez ponad dwa
lata pełnił funkcję premiera Austrii
KU WSPÓŁCZESNEMU NARODOWI
-naród-pojęcie to definiowało całą ludzkość, ludność posługującą się wspólnym językiem i
charakteryzującą się jednolitą kulturą lub stan społeczny posiadający prawa polityczne w
państwie
-w czasach I Rzeczypospolitej mianem Polaków szlachta określała przede wszystkim
reprezentantów własnego stanu,wierzyła,że wywodzi się z starożytnego ludu Sarmatów
-pod koniec XVIIIw. Zaczęto postrzegać naród szerzej,zachęcano do traktowania elit
mieszczańskich na równi ze szlachtą pod względem przynależności narodowej
-poza obrębem narodu pozostawali chłopi,którzy byli pozbawieni edukacji, wolności
osobistej, nie uczestniczyli w życiu politycznym, traktowali szlachtę jak panów dlatego
między nimi długo nie istniało poczucie wspólnoty narodowej
-w drugiej połowie XIXw. Ukształtował się nowoczesny naród Polski połączony głównie
przekonaniem o wspólnym pochodzeniu etnicznym i wspólnej historii,obejmował wszystkie
grupy społeczne
-chłopi po reformach uwłaszczeniowych zyskiwali świadomość swojej odrębności narodowej
-dochodziło do sporów wynikających represji związanych z własną mową i wyznawaną wiarą
katolicką
W OBRONIE POLSKOŚCI
-w XIXw w Europie zaczęła się kształtować świadomość narodowa, objęła ona także
Polaków rozdzielonych pomiędzy trzech zaborców
-w zaborze pruskim i austriackim prowadzono germanizację a w zaborze rosyjskim
rusyfikację w celu wynarodowienia mieszkańców; dlatego Polacy musieli opierać się
działaniom mierzonym w nich a także budować silną tożsamość narodową
-do uświadamiania poczucia narodowego ludności wiejskiej i miejskiej wykorzystywano
język, kulturę, religię i historię, starano się o udział chłopów w powstaniach, prowadzono
działalność edukacyjną i gospodarczą, rozwijano kulturę i walczono o prawa polityczne dla
Polaków
NACJONALIZM
-na najwyższym miejscu stawiał naród i jego interesy, których realizację miało zapewnić pod
względem narodowym jednolite państwo
-nacjonaliści we wrogi sposób odnosili się do mniejszości narodowych , według nich zasięg
terytorialny kraju powinien obejmować tereny zamieszkiwane przez określony naród
KULTURKAMPF
- w latach 1871-1878kanclerz Niemiec Otto von Bismarck prowadził kampanię polityczną
skierowaną przeciwko wpływom kościoła katolickiego -KULTURKAMPF
-ofiarami represji religijnych stali się Polacy którzy we wschodniej części cesarstwa
niemieckiego stanowili największą grupę wyznawców katolicyzmu
MIECZYSŁAW LEDÓCHOWSKI
-pochodził z rodziny ziemiańskiej
-pełnił funkcję arcybiskupa poznańskiego i gnieźnieńskiego
-po wprowadzeniu kulturkampf wystąpił przeciwko zakazowi nauczania religii w języku
polskim
-został uwięziony a nadanie godności kardynalskiej doprowadziło do jego uwolnienia
KULTURA NARODOWA I RELIGIA
-w zaborze pruskim i rosyjskim Polacy jako nieliczni wyznawali katolicyzm , który odegrał
istotną rolę w kształtowaniu świadomości narodowej-w świątyniach katolickich używano
języka polskiego, czczono polskich świętych związanych z polską historią
(św.Wojciech,św.Stanisław),organizowano pielgrzymki do sanktuariów, księża w swoich
kazaniach nawiązywali do historii,kultury i tradycji polskiej
-edukacja patriotyczna była ważnym elementem rozwoju narodowości,przywiązywała wagę
do polskiej historii, jej przekazywaniem zajmowały się towarzystwa oświatowe oraz pisma
docierające do ludności wiejskiej
-nurt historyczny zainspirował Henryka Sienkiewicza do pisania powieści o sukcesach
polskich wojsk, a Jana Matejko do malowania obrazów przedstawiających ważne wydarzenia
z przeszłości
-na Kresach Wschodnich kształtował się także naród ukraiński, białoruski, litewski i łotewski-
dążyli do zbudowania odrębnej tożsamości narodowej
-dzieci ze szkoły we Wrześni zastrajkowały przeciwko prowadzeniu religii w języku
niemieckim
RUCH NARODOWY
-głównym celem najważniejszego polskiego stronnictwa nacjonalistycznego-narodowej
demokracji (ND/endecja) było odzyskanie niepodległości przez Polskę
-narodowcy propagowali ideę solidaryzmu społecznego zakładającego współpracę i
wspieranie Polaków w trzech zaborach bez względu na przynależność do klas
społecznych,podejmowali działania mające na celu wzmacnianie polskiej tożsamości
narodowej w zaborze pruskim gdzie Polacy stawiali opór silnemu nacjonalizmowi
niemieckiemu (wydawali publikacje w języku polskim)
-niechęć w stosunku do mniejszości narodowych zasiedlających tereny zamieszkałe w
większości przez Polaków, uważano, że należy ich zmusić do asymilacji lub emigracji,
poglądom tym towarzyszył także antysemityzm i brak tolerancji wobec mniejszości
religijnych
-głównym ideologiem polskiego ruchu narodowego był Roman Dmowski-autor „Myśli
nowoczesnego Polaka”
KU POKRZEPIENIU SERC
-artyści w swoich dziełach odwoływali się do ojczyzny i wydarzeń z nią związanych aby
Polacy pozbawieni własnego państwa poczuli że ich los może się odmienić
-na terenie Galicji gdzie wprowadzono autonomię powstawało wiele inicjatyw społecznych o
charakterze patriotycznym (pomniki,czasopisma,uroczystości gromadzące rodaków)
-odsłonięcie pomnika grunwaldzkiego odbyło się w 500 rocznicę bitwy-15 lipca
1910r.,fundatorem monumentu był Jan Paderewski
WSPÓŁCZESNY NARÓD POLSKI
-obecnie pod pojęciem naród rozumie się trwałą wspólnotę ludzi, która została ukształtowana
w procesie historycznym na danym terytorium,charakteryzuje się poczuciem wspólnej
tożsamości powodującej jej odrębność wobec innych narodów
-posiada własne symbole narodowe:flaga,godło i hymn a także celebruje święta upamiętnijące
wydarzenia z jego historii
-współczesny naród polski ulega ciągłym zmianom wywoływanym przez czynniki
wewnętrzne i zewnętrzne,procesy globalizacyjne wpływają na upodobnienie polskiej kultury
do kultur innych narodowości(ludzie swobodnie podróżują po świecie)
-Polskę oprócz Polaków zamieszkują także mniejszości narodowe i etniczne zachowują one
odrębność kulturową,posługują się własnym językiem i kultywują własne obyczaje
-przed II wojną światową odsetek osób deklarujących inną przynależność narodową bądź
etniczną stanowił 30% społeczeństwa a obecnie liczba ta jest 10 krotnie mniejsza