POWSTANIE STYCZNIOWE:

Nastąpiła odwilż posewastopolska po przegranej wojnie krymskiej, która przyniosła

liberalizację polityki wewnętrznej i reformy państwa. Car Aleksander II zezwolił na
zniesienie poddaństwa chłopów, skrócenie służby wojskowej i reformę sądownictwa.
Takie zmiany jak w Rosji nie dotknęły Polski, ale Polacy również odczuli korzystne
skutki odwilży. Polacy odczuli zakończenie stanu wojennego, amnestię dla zesłańców
oraz złagodzenie cenzury. Obudziło to nadzieja dla Polaków na zmiany polityczne i
społeczne.

1858r. - Powstało w Polsce Towarzystwo Rolnicze którego przywódcą został Andrzej

Zamoyski. Była to nieformalna organizacja reprezentująca polskie interesy.
Podejmowała wysiłki na rzecz krajowego rozwoju gospodarczego i naukowego.

Powodem nowych nadziei na odzyskanie niepodległości było wychowanie młodzieży w

duchu romantyzmu, idee niepodległościowe oraz przegrana Austrii w wojnie z Francją
i Piemontem, oraz zjednoczenie Włoch.

Powstały dwa stronnictwa:

* biali - byli za działalnością legalną i za kompromisem z zaborcami (czyt.
pizdeczki xdd)
* czerwoni - byli za zbrojnym powstaniem a wraz z nim natychmiastowym uwłaszczeniem
chłopów, lecz z uwzględnieniem wypłacanych przez państwo odszkodowań dla
właścicieli ziemi.
Organizowano manifestacje w Warszawie głównie jako nabożeństwa w kościołach, lecz z
czasem przerodziły się w masowe demonstracje patriotyczne. Pierwsza odbyła się w
1860 r.

W lutym 1861 r. podczas demonstracji patriotycznej zginęło pięciu demonstrantów.

Aleksander II jako że chciał poprawić stosunki po tłumieniu demonstrantów, zgodził

się na realizację paru postulatów takich jak:
* mianowanie w 1861 r. na dyrektora Komisji Wyznań i Oświecenia Publicznego
hrabiego Aleksandra Wielopolskiego, Prowadził on ugodową politykę wobec caratu i
był przeciwnikiem działalności konspiracyjnej. W kwietniu 1861 r. z jego inicjatywy
powołano Towarzystwo Rolnicze.

W reakcji na zlikwidowanie Towarzystwa Rolniczego zorganizowano manifestację na

placu Zamkowym w Warszawie. Manifestacja ta została zaatakowana przez wojsko
rosyjskie. Zginęło ponad stu manifestantów.

1861 r. październik - wprowadzono stan wojenny, a najbardziej aktywnych działaczy

aresztowano. Wielkopolski podał się do dymisji. W tym samym czasie czerwoni
powołali Komitet Miejskim, którego zadaniem było przygotowanie powstania zbrojnego.

1861 r. grudzień - biali stworzyli własny ośrodek władzy - Dyrekcja Krajowa.

1862r. - Arcybiskupem warszawskim został Zygmunt Feliński a namiestnikiem został

brat cara - Konstanty Romanow.
1862 r. czerwiec - car powołał Rząd Cywilny którego głową został Aleksander
Wielkopolski.
Doprowadził on do równouprawnienia Żydów i oczynszowania chłopów.
1862 r. sierpień - próba zamachu przez czerwonych na Wielkopolskiego.

Komitet miejski zmienił się w Komitet Centralny Narodowy, ważną rolę odgrywał w nim
Jarosław Dąbrowski.

1863 r. noc z 14 na 15 stycznia - Aleksander Wielkopolski zwołał brankę(pobór do

wojska carskiego).

1863 r. 22 stycznia - Komitet został przekształcony w Tymczasowy Rząd Narodowy.

Rozpoczęto powstanie styczniowe. Początkowo zaczęli od Płocka bo było łatwiej go
przejąć niż Warszawę.

Szkolono we Włoszech polskich oficerów(około 200) jednak Włosi pod naporem Rosji
przestali ich szkolić. Papież początkowo potępił powstanie lecz pozniej zaczal je
popierać. Władzom powstańczym udało się kupić broń w Belgii lecz dostali ja dopiero
w lato 1863 r. i część broni przejęli Rosjanie.
Na pomoc powstańcom przybyli Rosjanie, Ukraińcy, Białorusini, Czesi, Węgrzy, Włosi,
Francuzi. Rządy Francji, Wielkiej Brytani i Austrii skierowały noty dyplomatyczne
do Rosji w temacie nadania autonomii Polakom. Wszystkie noty zostały odrzucone.
Władze Prus blokowały pomoc w przerzucaniu broni dla powstańców, oraz blokowali
ochotników do powstania.
1864 r. 5 sierpnia - powieszono dyktatora powstania(który od 1863 r. 17
października został nim) Romualda Traugutta.

ZABÓR ROSYJSKI PO POWSTANIU STYCZNIOWYM:

Po powstaniu styczniowym nastąpiły ogromne represje w stosunku do powstańców,

tysiące z nich powieszono lub rozstrzelano. Część z nich miało zagrabiony dobytek.
Około 25 tysięcy Polaków zostało zesłanych na Syberię lub na katorgę. Kolejne 8
tysięcy zostało zmuszonych do występowania w armii rosyjskiej.

Królestwo Polskie zostało scalone z Rosją. Tak samo jak w 1830 r. Polacy uciekali
za granicę(około 5 tysięcy ludzi) do Francji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i
Stanów Zjednoczonych.

Największym stronnictwem konserwatywnym dalej pozostał Hotel Lambert, którego

władcą był Władysław Czartoryski(syn Adama Jerzego Czartoryskiego).

1866r. - powstanie z inicjatywy Jarosława Dąbrowskiego Zjednoczenia Emigracji

Polskiej.

Biali byli przeciwni rozpamiętywaniu klęski, uważali że więcej korzysci przyniesie

ugoda z zaborcą niz walka z nim. Zakładane przez nich organizacje miały działać
legalnie. Zwolenników takiej postawy można było spotkać w wszystkich trzech
zaborach dlatego nazywano ją - trójlojalizmem.

Pozytywiści warszawscy - uważali ugodę z caratem za błąd. Głosili potrzebę

uczynienia z Polaków nowoczesnego, wykształconego i świadomego narodu, obejmujące
wszystkie stany społeczeństwa. Uważali że należy czcić pamięć powstań narodowych i
w tym celu popularyzować opiewającą je romantyczną literaturę polską. Organizowali
tajne nauczanie, wspierali Żydów w asymilacji z Polakami, popierali ruch
emancypacji kobiet.

Powstała szkoła o nazwie Uniwersytet Latający nazwany przez to że często trzeba

bylo zmieniac miejsce nauczania, organizowana przez Jadwigę Szczawińską-Dawidową.
Najpopularniejszą absolwentką szkoły została Maria Skłodowska-Curie.

SYTUACJA W ZABORZE PRUSKIM I AUSTRIACKIM:

NIEMCY:
W zaborze pruskim nie było tak dotkliwych represji jak w zaborze rosyjskim.

Jednak po zjednoczeniu Niemiec w 1871r. kanclerz Otto von Bismarck zaczął budować
silne państwo i promował Kulturkampf(walkę o kulturę). Polegała ona na
podporządkowanie kościoła katolickiego centralnej władzy świeckiej. Uderzyło to w
Polaków dla których kościół był ostoją tradycji i wspólnoty. Podejmowanie przez
władzę próby likwidacji jego odrębności wywołało protest arcybiskupa
gnieździeńskiego - Mieczysława Ledóchowskiego(później papież mianował go jako
kardynała).

1874r. - uwięzienie przez władze niemieckie Mieczysława Ledóchowskiego.

Zlikwidowano seminaria duchowne w najwiekszych polskich
miejscowosciach(przykladowo: Poznań, Gniezno, Pelpin)

Zwalczano polski język, szkolnictwo. Jako urzędowy wprowadzono język niemiecki jako
obowiązkowy. Ostatnim językiem nauczanym po polsku była religia.
Utrudniano zakładanie również prywatnych szkół. Zmieniano nazwy miejscowości, oraz
nazwiska na niemieckie.
Zwalniano polskich pracowników na rzecz niemieckich.
Kontrolowano polskie gazety więc panowała cenzura(chociaż nieoficjalnie).

rugi pruskie - W połowie lat 80 XIX w. wysiedlano Polaków z ziem zaboru pruskiego,
którzy pochodzili z innych zaborów i nie mieli niemieckiego obywatelstwa. W ciągu 5
lat wysiedlono 30 tysięcy Polaków i Żydów.

Komisja Kolonizacyjna - do 1914r. przerzucili na tereny Pomorza Gdańskiego i

Wielkopolski ponad 20 tysięcy niemieckich rodzin aby osłabić polskość.

W 1890r. po odsunięciu Bismarcka, cesarz Wilhelm II złagodził chwilowo antypolską

narrację, w celu poparcia przez polskich posłów militarystyczną politykę
międzynarodową Rzeszy.

Jednak na początku XX w. niemieckie władze powróciły do antypolskiego kursu, nie

tylko przez państwo ale również przez swoich rodaków.

1901r. - Strajk dzieci we Wrześni w Wielkopolsce, które odmówiły nauki w języku

niemieckim.
1906r. - Strajk polskich uczniów w Wielkopolsce, brało w nim udział 70 tysięcy
dzieci, do tych wydarzeń nawiązuje Rota.

1905r. - Legalna organizacja polityczna pod nazwą Straż. Jej zadaniem była obrona
polskiej kultury i interesów przed niemieckimi wpływami.
Polskie tereny po Wiośnie ludów znowu odzyskiwały polskość dzięki skutecznej pracy
patriotów.
Wazna byla dzialalnosc Floriana Ceynowy dla terenów kaszubów.
Najtrudniejsze do obrony polskości były tereny przez setki lat zalezne od
Niemiec(Warmia, Mazury, Górny Śląsk)
AUSTRIA:

Najbardziej komfortowo wyglądała sytuacja Polaków na Galicji.

Wyznaczono na gubernatora Polaka - Wacława Zaleskiego, potem został nim Agenor
Gołuchowski.

1859r. - Język polski został językiem urzędowym obok niemieckiego, jak i również
później sądowym.

1861r. - Powołano Sejm Krajowy we Lwowie.

1864r - stan oblężenia powstańców, którzy zbiegli z Królestwa Polskiego na ziemie

zaboru austriackiego.
Do 1865r. stosowano represje dla powstańców i dla osób pobocznych.

1866r. - poprawiła się sytuacja Polaków po przegranej Austriaków w wojnie z

Prusami.

1866r. - wprowadzono do Galicji urząd namiestnika - został nim Agenor Gołuchowski.

GOSPODARKA I SPOŁECZEŃSTWO ZIEM POLSKICH:

W latach 60,70 XIX w. ważne stało się hasło pracy organicznej.

Polacy zakładali spółdzielnie aby zapobiec germanizacji.

Symbolem polskiej działalnościach na ziemiach zaboru pruskiego stał się poznański

bazar, otwarty w 1841r. z inicjatywy Karola Marcinkowskiego.
Najważniejsze z polskich stowarzyszeń na terenie zaboru pruskiego:
* Centralne Towarzystwo Gospodarcze;
* Związek Spółek Zarobkowych
Najważniejsi działacze:
* gen. Dezydery;
* gen. Chłapowski;
* Karol Marcinkowski;
* Hipolit Cegielski;
* Gustaw Potworowski;
* ksiądz Piotr Wawrzyniak.

praca u podstaw - jej celem była edukacja i rozwijanie świadomości narodowej

chłopstwa
W zaborze pruskim były najlepsze warunki dla rolnictwa, zniesiona pańszczyzna etc.
Największe zakłady fabryki maszyn i narzędzi rolniczych były w posiadaniu Hipolita
Cegielskiego w Poznaniu.

W najgorszym stanie było rolnictwo zaboru austriackiego. Galicyjska wieś była

najbiedniejsza i najbardziej przeludniona i rozdrobniona.

Najszybciej rozwijały się tereny Królestwa Polskiego, przyczyniło się do tego

zniesienie granicy celnej między Kongresówką a Rosją w 1851 r. Najbardziej był
widoczny w okręgu łódzkim.
Drugim ważnym terenem był Warszawski Okręg Przemysłowy(przewyższała produkcja
maszynowa i metalowa)
Trzecim najważniejszym ośrodkiem przemysłu było Zagłębie Dąbrowskie(ukształtowane
1878-1890 r.). Charakteryzowało się przemysłem ciężkim: nowoczesne stalownie, huty
i kopalnie węgla kamiennego.

Na ziemiach polskich w Prusach na Górnym Śląsku rozwijał się najbardziej przemysł

górniczy
Do polskich właścicieli należała największa w Prusach cukrownia w Kruszwicy. Linie
kolejowe były całkiem gęste, przynajmniej w porównaniu do Imperium Rosyjskiego.

Ziemie zaboru austriackiego były zacofane, rozwijało się wszystko w całym kraju ale
w Galicji już nie tak bardzo.
Głównym przemysłem był przemysł przetwórczy oparty na wydobyciu soli w Wieliczce i
Bochni(przemysł przetwórczy)
W latach XIX w. zaczęto wydobywać ropę naftową.
1853 r. - Ignacy Łukasiewicz wynalazł lampę naftową(najważniejszym ośrodkiem było
Zagłębie Borysławsko-Drohobyckie.
Pod koniec XIX wieku. powstały ośrodku przemysłu ciężkiego(rafinerie ropy m.in. w
Trzebini i Jaśle, zakłady chemiczne w Krakowie, Lwowie i Drohobyczu, metalowe i
maszynowe w Krakowie i Lwowie).

Szybko rozwijała się populacja polskich ziemi. Powstała:

* arystokracja(bogatsi);
* ziemiaństwo(średnia szlachta);
* burżuazja(bogata średnia szlachta);
* drobnomieszczaństwo(biedniejsi mieszkańcy miast, biedniejsi kupcy i
rzemieślnicy).
* służba domowa
Miasta:
* robotnicy
* inteligencja
75% Światowej populacji Żydów mieszkało w Polsce(zajmowali 10% populacji), oraz też
Żydzi ale uciekający z Imperium Rosyjskiego(litwacy)
Żydzi najczęściej żyli w gettach lub w miasteczkach nazywanymi sztetlami.
Syjoniści - Żydzi przeciwko asymilacji.

NOWE NURTY POLITYCZNE:

1882 r.( do 1885 r. istniała partia) - powstanie partii socjalistycznej:
Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat zwana Wielkim Proletariatem
albo I Proletariatem. - założyciel Ludwik Waryński.
Program partii odwoływał się do Karola Marksa. Miało powstać według nich państwo
oparte na pełnym równouprawnieniu wszystkich mieszkańców bez znaczenia pochodzenia.
Kwestie narodowe i niepodległościowe miały marginalne znaczenie.
Ludwik Waryński zmarł w 1889 r.
II Proletariat - powstał pod koniec lat 80 pod rządami Ludwika Kulczyckiego.
Druga Organizacja socjalistyczna: Związek Robotników Polskich - przywódca Julian
Marchlewski.
Obie organizacje zostały mocno osłabione przez areszty.
RUCH SOCJALISTYCZNY
1892r. Paryż - powstała Polska Partia Socjalistyczna(PPS), głową programu był
Bolesław Limanowski. Ustanowili sobie za cel: odzyskanie niepodległości, gwarancję
dla robotników ochronę socjalną, równość wobec prawa dla wszystkich. Partia zaczęła
funkcjonować w zaborze rosyjskim.
Najważniejsze postacie tej partii:
* Józef Piłsudski;
* Aleksander Sulkiewicz;
* Aleksander Malinowski;
* Stanisław Wojciechowski.
NURT INTERNACJONALISTYCZNY I KOMUNISTYCZNY
1893 r. - powstała socjaldemokracja Królestwa Polskiego(SDKP), na jej czele była
Róża Luksemburg i Julian Marchlewski.
1900 r. - powstała Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy(SDKPiL) po
połączeniu z aktywistami litewskimi.

1897 r. - powstała Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska

Cieszyńskiego prowadzona przez Ignacego Daszyńskiego.

1887 r. Szwajcaria - powstała Liga Polska przez Zygmunta Miłkowskiego. Tajna

organizacja narodowa. Ich zadaniem było ujednoliceniem polskości.

1887 r. Kraków - powstał Związek Młodzieży Polskiej “Zet”. Podobny wyżej program.

1893 r. Kongresówka - powstała Liga Narodowa, która przewodził Roman Dmowski.

Celem partii było bronienie we wszystkich trzech zaborach polskich interesów z
pozycji nacjonalizmu. Szczególnie zasłużonym działaczem na Górnym Śląsku był
Wojciech Korfanty.

1897 r. Królestwo Polskie - powstała nacjonalistyczna partia

Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne(SLD), głównym ośrodkiem stał się Lwów.
Przegląd Wszechpolski - napisane przez Romana Dmowskiego pismo.

Narodowa Demokracja - ruch nacjonalistyczny nazywany w skrócie endecją, lub ruchem

wszechpolskim. Najważniejszą wartością dla endecji był naród, a celami - zachowanie
tożsamości i odzyskanie niepodległości. Odrzucali oni powstanie zbrojne jako zbyt
niebezpieczne(w przeciwieństwie do socjalistów).
Propagowali Solidaryzm Narodowy(wspieranie się Polaków ze wszystkich warstw
społecznych). Uważali oni za największe niebezpieczeństwo germanizacyjną politykę
Prus. W Galicji na największe zagrożenie brali emancypacyjną działalność Ukraińców,
którzy konkurowali z Polakami. Nie uważali, żeby to Rosja miała być
niebezpieczeństwem dla polskości. Ruch narodowy przybierał również oblicze
antysemickie.

XIX w. Galicja - powstał Ruch ludowy = Ruch chłopski.

Chcieli sprawiedliwych sądów, ziemianie byli lepiej traktowani podczas rozpraw
związanych z ziemiami.
Tę sprawę promował w 1875 r. ksiądz Stanisław Stojałowski. “Wieniec”,”Pszczółka”.
Większy wymiar miała działalność Marii i Bolesława Wysłouchów w 1886-1887 r.
miesięcznik - “Przegląd Społeczny”, czasopismo - “Przyjaciel Ludu”.

1895 r. 28 lipiec Rzeszów - powstało Stronnictwo Ludowe(SL) - pierwszy prezes =

Karol Lewakowski.
(dalej mi się już nie chciało)
POLSKA KULTURA I NAUKA PRZEŁOMU XIX I XX WIEKU:
no ten pozytywizm to podstawa pozdro