1.

Pojęcia:
 Konstytucja – najważniejsza ustawa w państwie określająca ustrój państwa, podział władz,
oraz prawa i obowiązki obywatela
 Autonomia – pewna niezależność polityczna, gospodarcza, obyczajowa itp., ale nie
niepodległość
 Branka – przymusowy pobór Polaków do wojska carskiego
 Powstanie – zbrojne wystąpienie narodu (ludu) w określonej sprawie
 Represje – kary stosowane wobec ludzi, lub państwa np. aresztowania, kara śmierci, zsyłki,
konfiskaty, katorga
 Praca organiczna – działania mające zapobiec rustyfikacji np. oświata, kształcenie, rozwój
gospodarczy
 Konfiskata – zabranie majątku
 Katorga – ciężka, przymusowa praca
 Partyzantka – forma walki prowadzonej z ukrycia na tyłach wojsk wroga
 Podziemne państwo – zespół tajnych organizacji mających na celu zachować ciągłość w
działalności państwa polskiego
 Uwłaszczenie chłopów – zniesienie pańszczyzny
 Rustyfikacja – przymusowe wprowadzenie języka i kultury rosyjskiej do życia codziennego
 Germanizacja - przymusowe wprowadzenie języka i kultury niemieckiej do życia codziennego
 Rugi pruskie – akcja wysiedlania Polaków przebywających nielegalnie przebywających w
Niemczech
 Komisja kolonizacyjna – komisja, która wykupywała ziemię w zaborze pruskim od Polaków i
osiedlała na niej niemieckich osadników
 Kulturkampf – w dosłownym tłumaczeniu walka o kulturę, miała ona ograniczyć rolę kościoła
katolickiego, który kanclerz Otto von Bismarck zamierzał całkowicie sobie podporządkować
 Hakata – organizacja nacjonalistyczna działająca na rzecz germanizacji w zaborze pruskim
 Ustawa kagańcowa – ustawa wydana przez Niemców zabraniająca używania języka polskiego
na spotkaniach publicznych, jeśli Polacy stanowili mniej niż 60% mieszkańców powiatu
 Czerwoni – stronnictwo w Królestwie Polskim opozycyjne do Białych, które nawoływało do
zorganizowania powstania i do uwłaszczenia chłopów. Składało się ono głównie z młodych
ludzi, którzy chcieli walczyć za swoje państwo
 Biali – stronnictwo w Królestwie Polskim opozycyjne do Czerwonych, składało się ze
starszych, nie tak energicznych ludzi, którzy zamiast organizować powstanie stosowali prace
organiczne
 Dyktator – przywódca o absolutnej władzy, sprawujący władzę w okresie zagrożenia
 Lojalizm – całkowite posłuszeństwo wobec władzy
 Trójlojalizm – zrezygnowanie z dążeń niepodległościowych i okazywanie posłuszeństwa
władzom przez część społeczeństwa
 Kraj Przywiślański – inna nazwa na Królestwo Polskie po zniesieniu przez Rosjan jego
autonomii
 Pozytywizm – filozofia, której przedstawiciele uważali, że tylko wiedza naukowa ukazuje
prawdę o świecie
 Partia polityczna – organizacja społeczna o określonym programie politycznym, dążąca do
zdobycia władzy
 Nacjonalizm – wywyższanie własnego narodu, uważanie go za lepszy od innych
 Antysemityzm – wrogość wobec żydów i osób pochodzenia żydowskiego
  Liberalizm – ideologia, której zwolennicy uznawali wolność i swobodny rozwój każdego
człowieka za najważniejsze wartości
 Konserwatyzm – ideologia, której zwolennicy uważali, że społeczeństwo powinno rozwijać
się w sposób ewolucyjny a nie w wyniku rewolucji
 Socjalizm – ideologia, której zwolennicy dążyli do zniesienia prywatnej własności i usunięcia
podziałów klasowych (przeciwieństwo kapitalizmu)
 Tajne nauczanie – Uczenie się historii, geografii i literatury polskiej w ukryciu przed zaborcą
przez polską młodzież

2. Daty
 22.01.1863 – wybuch powstania styczniowego
 1864 – koniec powstania styczniowego, uwłaszczenie chłopów
 1867 – Utworzenie Austro-Węgier
 1892 – utworzenie PPS
 1893 – utworzenie SDKPIL
 1897 – utworzenie ND
 1903 – utworzenie PSL-u

3. Pełnione funkcje
 Aleksander II – Był on carem rosji
 Aleksander Wielopolski – polski polityk
 Romuald Traugutt – Był polskim generałem i ostatnim dyktatorem powstania styczniowego
 Andrzej Zamoyski – Kanclerz królestwa polskiego
 Leopold Kronenberg – Jeden z przywódców biały
 Jarosław Dąbrowski –
 Otto von Bismarck – kanclerz niemiec
 Franciszek Józef – Cesarz Austrii
 Bolesław Limanowski – przywódca PPS
 Stanisław Wojciechowski – przywódca PPS
 Józef Piłsudski – przywódca PPS
 Róża Luksemburg – przywódczyni SDKPIL
 Julian Marchlewski – przywódca SDKPIL
 Jan Stapiński – przywódca PSL-u
 Wincenty Witos – przywódca PSL-u
 Roman Dmowski – przywódca ND

4. Powstanie styczniowe
Gdzie?: Królestwo Polskie, Warszawa

Dlaczego?: Dążenie do odzyskania niepodległości i branka

Skutki?: Represje wobec powstańców i osób wspierających, wobec Królestwa Polskiego i wobec
Kościoła Katolickiego i unickiego
5. Forma walki

Forma walki Polaków to partyzantka która polegała dużej ilości drobnych, niespodziewanych ataków i
unikaniu większych bitew rozstrzygających. Była również ciągła zmiana dyktatorów oraz słabe
uzbrojenie-20tys-30tys

6. Odwilż posewastopolska
Odwilż posewastopolska była okresem w Rosji po klęsce w wojnie krymskiej i polegała na:

 Zniesieniu stanu wojennego

 Ogłoszeniu amnestii umożliwiającej powrót do kraju emigrantom politycznym i zesłańcom
 Likwidacji granicy celnej między Królestwem Polskim, a Rosją
 Powstaniu szkół: Akademia Medyko-Chirurgiczna, Szkoła Główna (dawniej Uniwersytet
Warszawski)
 Utworzeniu Towarzystwa Rolniczego

7. Podziemne Państwo
Podziemnie Państwo zajmowało się roznoszeniem polskiej poczty oraz ulotek i gazet, w których
informowali o przebiegu walk. Podziemne Państwo miało swoją policje, sądy, służbę dyplomatyczną,
instytucje finansowe i sieć polskich urzędów.

8. Represje
Wobec Polaków:

 Aresztowania
 Więzienie
 Śmierć
 Zsyłki na Syberię
 Konfiskaty
 Katorga

Wobec państwa:

 Kontrybucja (kara pieniężna)

 Wprowadzenie stanu wojennego
 Likwidacja autonomii
 Zmiana nazwy na Kraj Przywiślański
 Likwidacja konstytucji i wprowadzenie statutu organicznego
 Brak polskiego sejmu
 Rozwiązanie armii
 Likwidacja podziału administracyjnego na województwa na rzecz guberni
 Rusyfikacja
9. Rusyfikacja, germanizacja i autonomia

rusyfikacja germanizacja Autonomia galicyjska

W Rosji W Niemczech W Austrii
 Zamykano polskie  Językiem urzędowym  Można było swobodnie
instytucje naukowe i stał się niemieckim posługiwać się
kulturalne  Ograniczono j.polskim
 Usunięto j.polski z możliwość  Wprowadzono
życia publicznego, posługiwania się wolność wydawnictw i
administracji i językiem polskim prasy oraz prawo
szkolnictwa  Zaczęto zmieniać zakładania
 Język rosyjski stał się nazwy geograficzne i stowarzyszeń
językiem wykładowym, nazwiska  Najważniejszą
a język polski był  Usuwano język polski instytucją autonomii
językiem dodatkowym ze szkół (z wyjątkiem Galicyjskiej był Sejm
 Zwalniano polskich religii) Krajowy
nauczycieli i rozwinięto  Były rugi pruskie  Można było udzielać
system dozorowania  Polakom nie wolno się politycznie
uczniów było budować domów  W Galicji
 Pomniejszono  Na zachodzie była zapoczątkowany został
osiągnięcia polskiej walka z kościołem trójlojalizm
kultury i historii w  Powołano komisję
oczach młodzieży kolonizacyjną

10. Stronnictwa
Biali:

 Nie popierali powstania

 Uwłaszczenie dla chłopów i odszkodowanie dla właścicieli ziem, na których pracowali
 Poparcie wśród ziemiaństwa, mieszczan i inteligencji

Czerwoni:

 Powstanie
 Uwłaszczenie chłopów
 Poparcie wśród wszystkich grup społecznych

11. Partie polityczne

Polska partia socjalistyczna (1892):

 Dążenie do odzyskania niepodległości

 Ustrój państwa: republika parlamentarna
 Reformy społeczne
 Prawa obywatelskie: równość wszystkich ludzi, wolność słowa, druku, religii, możliwość
zakładania partii i stowarzyszeń, prawo robotników do strajku
Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (1893):

 Odrzucenie walki o niepodległość

 Utworzenie ogólnoświatowej republiki socjalistycznej
 Obalenie caratu i utworzenie rosyjskiej republiki demokratycznej
 Najważniejsze reformy społeczne
 Likwidacja własności prywatnej

Stronnictwo narodowo-demokratyczne (endecja(1897):

 Najwyższą wartością naród

 Najważniejszy cel – odzyskanie niepodległości przez solidaryzm narodowy, czyli współpracę,
oraz wspieranie Polaków w trzech zaborach

Polskie stronnictwo ludowe (1903):

 Odzyskanie niepodległości
 Poprawa warunków życia i pracy chłopów
 Dążenie do obniżenia podatków, oraz wsparcia spółdzielczości chłopskiej
 Włączenie chłopów do życia publicznego przez nadanie praw wyborczych

12. Zmiany gospodarcze i społeczne

Zabór rosyjski Zabór niemiecki Zabór austriacki

Panowały dobre warunki do
działalności gospodarczej
Najszybszy rozwój spośród
wszystkich ziem polskich
Ożywienie handlu i przemysłu,
dzięki zniesieniu w 1851r.
granicy celnej z Rosją
Pojawienie się zakładów
przemysłowych, nowoczesnych
banków i giełdy papierów
wartościowych
Uwłaszczenie chłopów
zapoczątkowane w 1864r.
miało pozytywny wpływ na
rozwój przemysłu w zaborze
rosyjskim. Część chłopów
przeniosła się do miast, gdzie
byli tanią siłą roboczą w nowo
otwieranych fabrykach
Rozwój rolnictwa i przemysłu
przetwórczego
Powstawanie fabryk –
najważniejsze z nich to zakłady
Hipolita Cegielskiego w
Poznaniu
Gospodarstwa chłopskie stały
się jednymi z najważniejszych
producentów żywności
Wielkopolscy chłopi zakładali
własne banki i spółdzielnie
Centralne Towarzystwo
Gospodarcze było organizacją
skupiającą ziemiańskie i
chłopskie kółka rolnicze
Związek Spółek Zarobkowych i
Gospodarczych zrzeszał
wielkopolskie, oraz
pomorzańskie spółdzielnie
oszczędnościowo-pożyczkowe
Gospodarka funkcjonowała
najsłabiej
Rozwijał się przemysł
chemiczny (m.in. rafinerie ropy
naftowej), maszynowy i
metalowy
Gospodarstwa chłopskie w
wyniku dzielenia ich między
dzieci ulegały dalszemu
rozdrobnieniu
Z powodu przeludniania wsi
galicyjskiej wielu ludzi nie
mogło znaleźć pracy, więc
emigrowali w celach
zarobkowych
Zmiany społeczne:

 Znacząco zmieniła się sytuacja szlachty. Po upadku powstań narodowych inicjowanych przez
grupę, szlachta utraciła dotychczasową pozycję w społeczeństwie.
 Szlachta średnia zmieniła się w ziemiaństwo, czyli właścicieli majątków.
 Zmieniła się sytuacja żydów. Część ludności żydowskiej, głównie z Królestwa Polskiego, uległa
asymilacji, czyli dostosowywała się do otaczającego środowiska społecznego
 Wprowadzono nowe środki transportu (kolej i tramwaje), oraz elektryczność
 Zmiany doprowadziły do powstania nowych grup społecznych: robotników, inteligencji i
ziemian

15. Jak radzono sobie w zaborach

Rusyfikacja

 pozytywizm warszawski – ruch upowszechniający idee pracy organicznej, a także konieczność

kształcenia ubogich warstw społeczeństwa

 tajne nauczanie – młodzież w ukryciu przed zaborcą uczyła się historii, geografii i literatury
polskiej

 uniwersytet latający kursy dla kobiet

Germanizacja

 strajk dzieci i rodziców przeciwko nakazowi nauczania religii w języku niemieckim 1901 we
Wrześniu

 strajk szkolny w 1906 w Wielkopolsce (do tych wydarzeń nawiązuje jedna z najsłynniejszych
polskich pieśni patriotycznych – Rota Marii Konopnickiej)

 Towarzystwo Czytelni ludowych – instytucja kulturowo-oświatowa w celu propagowania

polskiej prasy i literatury

 tworzono polskie banki i spółdzielnie – w 1871 powstał Związek Spółek Zarobkowych, który
finansował polskie przedsięwzięcia. Wybitnym działaczem zaangażowanym w prace tej
instytucji był ksiądz Piotr Wawrzyniak