Kryminologia z kryminalistyką część 3

Spis treści
FOTOGRAFIA KRYMINALISTYCZNA......................................................................................................................3
Rodzaje fotografii kryminalistycznej..........................................................................................................................3
PRZESZUKANIE JAKO CZYNNOŚĆ KRYMINALISTYCZNA................................................................................5
Kryminalistyczne definicje przeszukania:...................................................................................................................5
TAKTYKA I TECHNIKA PRZESZUKANIA...............................................................................................................7
Sposób wejścia do lokalu............................................................................................................................................7
Metody wejścia do przeszukiwanego lokalu:..............................................................................................................7
Metody przeszukania...................................................................................................................................................8
Podstawowe sposoby ukrywania przedmiotów...........................................................................................................8
Metody przeszukania terenu........................................................................................................................................9
Kryminalistyczna taktyka i technika przeszukania osoby..........................................................................................10
Celem przeszukania osoby jest przede wszystkim:...................................................................................................11
Przeszukanie osoby składa się z następujących faz:..................................................................................................11
CZYNOŚCI ZMIERZAJĄCE DO USTALENIA SPRAWCY PRZESTĘPSTWA......................................................12
Pościg........................................................................................................................................................................ 13
Organa policji mają prawo podjąć pościg w celu zatrzymania:.............................................................................13
W zależności od okoliczności i potrzeb stosuje się następujące formy działań pościgowych:..............................13
Zasadzka................................................................................................................................................................... 13
Cel zasadzki:.........................................................................................................................................................13
Poszukiwanie............................................................................................................................................................14
Osobowe źródła informacji.......................................................................................................................................14
CHELIOSKOPIA..........................................................................................................................................................14
Rodzaje śladów cheiloskopijnych.............................................................................................................................15
Biorąc pod uwagę rodzaj substancji tworzącej ślad wyróżnia się:.........................................................................15
Biorąc pod uwagę sposób tworzenia śladu wyróżnia się:......................................................................................16
Metody ujawniania śladów czerwieni wargowej.......................................................................................................16
Metoda optyczna...................................................................................................................................................16
Metoda mechaniczna (fizyczna)............................................................................................................................16
Metoda chemiczna.................................................................................................................................................16
Metody pobierania materiału porównawczego do ekspertyzy cheiloskopijnej..........................................................17
Metoda z wykorzystaniem wałka cheiloskopijnego...............................................................................................17
Metoda uzupełniająca............................................................................................................................................18
Techniczne metody wykonywania ekspertyzy cheiloskopijnej.................................................................................18

1
 1) Metoda wyznaczania cech wspólnych...........................................................................................................18
2) Metoda montażu fotograficznego..................................................................................................................18
3) Metoda konturowa.........................................................................................................................................19
FONOSKOPIA.............................................................................................................................................................19
Rodzaje badań fonoskopijnych..................................................................................................................................20
1) badania autentyczności zapisów dźwiękowych.............................................................................................20
2) badania odsłuchowe.......................................................................................................................................20
3) badania identyfikacyjne osób........................................................................................................................20
TRASEOLOGIA...........................................................................................................................................................21
Rodzaje śladów traseologicznych.............................................................................................................................21
Ślady obuwia.........................................................................................................................................................21
Ślady powstałe na skórze ludzkiej.........................................................................................................................22
Ślady bieżnika opon..............................................................................................................................................22
Ślady stóp bosych..................................................................................................................................................23
Odwzorowanie stopy w bucie................................................................................................................................23
Ujawnienie śladów obuwia........................................................................................................................................23
Ślady powierzchniowe..........................................................................................................................................23
Ślady wgłębione....................................................................................................................................................23
Ślady pyłowe.........................................................................................................................................................23
Ścieżka chodu (ICHNOGRAM)................................................................................................................................24
OTOSKOPIA KRYMINALISTYCZNA - ŚLADY MAŁŻOWINY USZNEJ.............................................................25
Budowa anatomiczna małżowiny usznej...................................................................................................................25
Mechanizm powstania śladu małżowiny usznej........................................................................................................25
Typy wzorów małżowiny usznej...............................................................................................................................25
Wzór owalny.........................................................................................................................................................26
Wzór okrągły.........................................................................................................................................................26
Wzór trójkątny......................................................................................................................................................26
Wzór romboidalny.................................................................................................................................................26
Wzór wielokątny...................................................................................................................................................26
Metody ujawniania i zabezpieczania śladów małżowiny usznej...............................................................................26
Metoda optyczna otoskopijna................................................................................................................................26
Metoda mechaniczna (fizyczna)............................................................................................................................27
Pobieranie materiału porównawczego do ekspertyzy otoskopijnej............................................................................27
Pobieranie materiału porównawczego do ekspertyzy otoskopijnej............................................................................27
Techniczne metody wykonywania ekspertyzy otoskopijnej......................................................................................27
W polskiej metodzie można wyróżnić następujące fazy:.......................................................................................27

2
 Faza oceny przydatności śladów porównawczych i dowodowych do identyfikacji..........................................27
Grupowe badania identyfikacyjne.....................................................................................................................28
Faza kodowania cech.........................................................................................................................................28
Faza metody konturowej...................................................................................................................................28
Faza wyszczególnienia wspólnych cech identyfikacyjnych...............................................................................28
Faza analizy wyników oceny statystycznej i dokumentowania badań...............................................................28
KRYMINALISTYCZNE BADANIE DOKUMENTÓW.............................................................................................28
Dokument.................................................................................................................................................................29
Pojęcie dokumentu w kryminalistyce........................................................................................................................29
Trzy grupy dokumentów:..........................................................................................................................................29
Fałszerstwo ( rozdział 34 kk. art. 270 §1)..................................................................................................................30
Podrobienie...........................................................................................................................................................30
Przerobienie...........................................................................................................................................................30
Używanie jako autentycznego dokumentu podrobionego lub przerobionego........................................................30
ZABEZPIECZENIE MATERIAŁU DOWODOWEGO...........................................................................................30
Pobieranie materiału porównawczego.......................................................................................................................30
Podstawowe zasady identyfikacji pisma ręcznego....................................................................................................31
Wstępne kryminalistyczne badania pisma ręcznego powinny obejmować:..............................................................31

FOTOGRAFIA KRYMINALISTYCZNA
Fotografia kryminalistyczna zajmuje się wykonywaniem zdjęć oraz nagrań wideo na potrzeby
kryminalistyki i całego procesu zwalczania przestępczości oraz identyfikacji osób na podstawie zdjęć
i nagrań wideo. W fotografii kryminalistycznej nie stosuje się retuszu, unika zniekształceń
perspektywicznych i dąży do wiernego utrwalenia wyglądu oraz cech obiektów.

Rodzaje fotografii kryminalistycznej

Fotografie kryminalistyczne można sklasyfikować według kryteriów, do których należy zaliczyć przede
wszystkim cel wykonywania fotografii, rodzaj stosowanego sprzętu i technik fotograficznych oraz zakres
wykorzystanego promieniowania elektromagnetycznego. Celem wykonania fotografii na potrzeby
kryminalistyki jest:
 dokumentowanie różnego rodzaju czynności procesowo-kryminalistycznych,
 rejestracja kryminalistyczna osób, zwłok NN i przedmiotów z przestępstw,
 wykonywanie badań kryminalistycznych,
 niejawna rejestracja (detekcja) sprawców przestępstw.

W związku z powyższym przyjęto wyróżniać:

a) fotografię dokumentacyjną (oględzinową) – sporządzana jako materiał poglądowy do protokołu
oględzin miejsca zdarzenia obejmuje fotografię ogólnoorientacyjną, fotografię sytuacyjną i szczegółową.
o fotografia ogólnoorientacyjna przedstawia ogólny widok miejsca zdarzenia i przyległego terenu,
widziany z różnych stron, rozpoczynając od drogi dojścia sprawców, poprzez miejsce ich działania,

3
 na drodze ucieczki kończąc. W tym celu wykonywane są np. fotografie panoramiczne, bądź
z użyciem obiektywów szerokokątnych, pozwalających na ujęcie największego pola widzenia.
W przypadku zdarzenia mającego miejsce w otwartym terenie ważne jest, aby na zdjęciach zostały
utrwalone także stałe punkty orientacyjne (np. drzewo, słup trakcji elektrycznej), które umożliwią
w przyszłości dokładne ustalenie tego miejsca,
o fotografia sytuacyjna służy do zarejestrowania, w większym zbliżeniu, najistotniejszych elementów
miejsca zdarzenia (np. sforsowane drzwi, sposób ułożenia zwłok, poprzewracane meble,
usytuowanie samochodu po wypadku),
o fotografia szczegółowa prezentuje ujawnione ślady kryminalistyczne i dowody rzeczowe (np. ślady
obuwia, ślady hamowania pojazdu). Podczas fotografowania śladów należy używać miarki, którą
układa się obok nich, co później pozwala na ustalenie ich rozmiarów. Każdy fotografowany ślad
i przedmiot powinien być także oznaczony, ustawionym lub ułożonym obok, kolejnym numerkiem,
b) fotografię rejestracyjną – obejmuje głównie zdjęcia sygnalityczne osób podejrzanych o popełnienie
przestępstw oraz zwłok o nieustalonej tożsamości. W ramach zdjęć sygnalitycznych wykonuje się cztery
ujęcia twarzy: prawy profil, z przodu (en face) oraz prawy i lewy profil. Na zdjęciach ukazujących
prawy oraz lewy profil powinna być uwidoczniona małżowina uszna. Podczas fotografowania sylwetki,
osobę ustawia się w pozycji swobodnej, pozwalającej na utrwalenie jej normalnego wyglądu. Jeżeli
fotografowana osoba lub nieznane zwłoki mają na ciele widoczne znaki szczególne, a zwłaszcza tatuaże,
blizny, znamiona, deformacje, brak palców u rąk, a nie są one widoczne na zdjęciu całej sylwetki, znaki
te utrwala się na osobnych zdjęciach. Na zdjęciach twarzy z profilu powinna być widoczna tabliczka
informacyjna, zawierająca następujące dane:
o nazwę jednostki policji,
o numer ewidencyjny zdjęcia i rok jego wykonania,
o oznaczenie cyfrowe określające wzrost i kolor włosów.

Zwłoki o nieustalonej tożsamości fotografuje się także w czterech ujęciach, podobnie jak
w przypadku zdjęć sygnalitycznych. Dodatkowo wykonuje się zdjęcie całej sylwetki oraz zdjęcie lewej
małżowiny usznej.

c) fotografię badawczą – wykorzystywana jest przede wszystkim do wizualizacji i utrwalenia różnego

rodzaju śladów kryminalistycznych (np. śladów daktyloskopijnych, traseologicznych,
mechanoskopijnych) oraz sporządzenia tablic poglądowych do ekspertyz. W tym celu stosuje się wiele
technik fotograficznych (np. mikrofotografię i makrofotografię, wykorzystanie zjawiska luminescencji
oraz filtrów optycznych – dzięki nim ujawnione są ślady niewidoczne gołym okiem bądź poprawiona
jest ich czytelność),
d) fotografię detektywną (operacyjną) –polega na niejawnym dokumentowaniu za pomocą sprzętu
fotograficznego lub kamer wideo osób w trakcie popełnienia przestępstw oraz okoliczności
towarzyszących tym zdarzeniom. Zdjęcia detektywne wykonywane są najczęściej za pomocą
zakamuflowanego sprzętu lub umożliwiającego fotografowanie ze znacznych odległości. Fotografia
detektywna wykorzystywana jest podczas realizacji czynności operacyjnych, takich jak kontrola
operacyjna, zakup kontrolowany oraz przesyłka niejawnie nadzorowana. Stosuje się także do rejestracji
zamieszek na stadionach i zajść ulicznych, w trakcie przyjmowania okupu, podczas zasadzek, przy
wykorzystaniu pułapek fotograficznych.

W zależności od rodzaju sprzętu i technik fotograficznych można wykonać fotografię:

 tradycyjną (analogową) lub cyfrową,
 czarno-białą lub barwną,

4
 makroskopową lub mikroskopową,
 małoobrazkową, średnioobrazkową i wielkoobrazkową,
 panoramiczną,
 rozwiniętą,
 metryczną.

Fotografia kryminalistyczna może być także wykonywana w różnych zakresach promieniowania

elektromagnetycznego i w związku z tym stosuje się:
 rentgenografię – zdjęcia rentgenowskie wykonuje się wykorzystując promieniowanie rentgenowskie,
zwane także promieniowaniem X. W kryminalistyce znajduje zastosowanie w identyfikacji zwłok
(np. z wykorzystaniem rentgenogramów czaszki lub kości zawierających implanty), w badaniach dzieł
sztuki i w poszukiwaniu ukrytych przedmiotów (także połkniętych),
 fotografię w ultrafiolecie – promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest promieniowaniem
elektromagnetycznym w zakresie: 10-380 nmi zawiera się pomiędzy promieniowaniem rentgenowskim
i widzialnym. Wyróżnia się ultrafiolet bliski (10-200 nmi) oraz daleki (200-380 nmi). Naturalnym
źródłem promieniowana ultrafioletowego jest słońce, natomiast w warunkach laboratoryjnych
wykorzystywane są lampy rtęciowe, ksenonowe oraz świetlówki UV. Fotografia UV wykorzystywana
jest w kryminalistyce np. do ujawniania śladów linii papilarnych metodami fluorescencyjnymi, badania
autentyczności dokumentów, badania środków kryjących, wizualizacji nieczytelnych zapisów,
ujawnienia śladów biologicznych, badań fałszerstw dzieł sztuki,
 fotografię w świetle widzialnym
 fotografię w podczerwieni (intrafotografię) – podczerwień (IR) jest promieniowaniem
elektromagnetycznym w zakresie 780 nm – 1 mm. Naturalnym źródłem promieniowania podczerwonego
są słońce, ludzie, zwierzęta i wszystkie inne obiekty mające temperaturę powyżej zera bezwzględnego.
Fotografię w podczerwieni wykorzystywana jest głównie w badaniach dokumentów (wizualizacja
zamazanych lub zalanych tekstów, odczytywanie zapisów na zwęglonych dokumentach, badania
fałszerstw dokumentów, różnicowanie tuszów długopisowych) oraz do badań dzieł sztuki, wizualizacji
tatuaży na zwłokach będących w stanie rozkładu gnilnego,
 termografię – badania termowizyjne polegają na rejestrowaniu elektromagnetycznych fal cieplnych
(podczerwieni) emitowanych przez różnego rodzaju obiekty (np. ciało człowieka, urządzenia, budynki).
Promieniowanie to zamieniane jest za pomocą kamer termowizyjnych na obraz widzialny, wyświetlany
na monitorze. Stosunkowo niedawno techniki termowizyjne znalazły zastosowanie także
w kryminalistyce, dzięki czemu powstał nowy dział zwany termoskopią. Zdefiniowany w termoskopii
zjawiskowy ślad cieplny powstaje jako skutek oddziaływania termicznego, wywołującego zmianę
w rozkładzie temperatur. Termowizja znajduje zastosowanie podczas przeszukania zwłok, pościgu za
zbiegłymi osobami, ujawnienia skrytek i zamaskowanych obiektów, ustalenia miejsce, w których
przebywały osoby przed upływem niezbyt długiego czasu oraz rejestracji przemieszczania osób, zwłok
i rożnego rodzaju przedmiotów.

04.02.2021

PRZESZUKANIE JAKO CZYNNOŚĆ KRYMINALISTYCZNA

Kryminalistyczne definicje przeszukania:

W najnowszych opracowaniach kryminalistycznych w definicjach nie znajdujemy już pojęcia
„rewizja” ale „przeszukanie”.

5
 Z. Czeczot i M. Czubalski definiują przeszukanie jako „czynność procesowa mająca na celu
znalezienie przedmiotów mogących stanowić określony rzeczowy środek dowodowy”.

W podręczniku z 1996r. Z. Czeczot wspólnie z T. Tomaszewskim podają już szerszą definicję:

„procesowa czynność przeszukania ma na celu znalezienie przedmiotów stanowiących rzeczowe środki
w sprawie, czasem też służy do wykrycia i zatrzymania poszukiwanej osoby. Wyjątkowo tylko czynność ta
nakierowana jest na ujawnienie i zabezpieczenie śladów kryminalistycznych.”

B. Hołyst definiuje przeszukanie następująco: „Przeszukanie jest to czynność zmierzająca do

uzyskania rzeczowego materiału dowodowego, której cele wykraczają poza zadania osiągane
w drodze oględzin miejsca przestępstwa”.

J. Widacki: „przeszukanie jest czynnością procesową, czyli czynnością prowadzoną przez organ
procesowy”.

T. Hanausek: „Przeszukanie jest to określona przez kodeks postępowania karnego czynność

kryminalistyczna nastawiona na znalezienie przedmiotów lub osób”.

Z. Uniszewski: „przeszukanie jest to określona przez kodeks postępowania karnego czynność

kryminalistyczna o charakterze dochodzeniowo- śledczym z reguły nastawiona na znalezienie i zabranie
przedmiotów, zwierząt lub osób”

Według tak zaproponowanej definicji przeszukanie musi być rozumiane jako istotna czynność
procesowa, mająca związek z będącym w toku lub mającym się zacząć postępowaniem karnym.

Może ona przybrać charakter:

1) wyłącznie dowodowy – tak będzie wówczas, gdy chodzi o uzyskanie nowych dowodów w sprawie
lub procesowe potwierdzenie dowodów już istniejących (np. wykrytych operacyjnie);
2) zabezpieczający – wówczas gdy zachodzi konieczność odnalezienia i zabezpieczenia mienia
oskarżonego w celu zapewnienia wykonywania kary, albo odnalezienia osoby oskarżonego dla
potrzeb wymiaru sprawiedliwości.

Współcześnie przeszukanie jako czynność procesowa unormowane jest w rozdziale 25 k.p.k. pt.
„Zatrzymanie rzeczy. Przeszukanie”. Czynności przeszukania dotyczą art. 219-236 kpk. Zwraca uwagę, że
czynność przeszukania jest szczegółowiej unormowana od czynności oględzin – kluczowej przecież dla
całego postępowania karnego.

Można bez zbędnej przesady powiedzieć, że jest to najbardziej szczegółowo obwarowana normami
czynność procesowo-kryminalistyczna.

Dlaczego mówimy, że jest to czynność procesowo- kryminalistyczna?

Ponieważ jej zręby prawne zawarte są w ustawie (kodeks postępowania karnego), natomiast
taktykę i środki techniczne do jej realizacji wypracowała kryminalistyka.

Według wybitnych polskich procesualistów T. Grzegorczyka i J. Tylmana: przeszukanie to

„wykrywcza czynność dowodowa będąca jednocześnie środkiem przymusu pozwalającym na legalne
wkroczenie w sferę konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności osobistych w postaci nietykalności
osobistej (art. 41 ust.1 Konstytucji) i nienaruszalności mieszkania (art. 50 Konstytucji).

6
 W związku z tym, że czynność przeszukania narusza prawa i wolności obywatelskie
zagwarantowane w Konstytucji, ustawodawca szczegółowo unormował tę czynność w k.p.k. Według
ustawy przeszukanie może nastąpić jedynie w celu:
1) wykrycia, zatrzymania lub przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej;
2) znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie;
3) znalezienia rzeczy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym (art. 219 § l k.p.k.).

Przeszukanie może obejmować (podobnie jak oględziny):

1) miejsca – pomieszczenia ( w tym mieszkania), środki transportu, przestrzenie otwarte,
2) osoby ( w tym ich odzież),
3) oraz inne przedmioty (rzeczy).

04.03.2021

TAKTYKA I TECHNIKA PRZESZUKANIA

Podobnie jak w przypadku oględzin, to do kryminalistyki należy opracowanie taktyki
prowadzenia przeszukania. Taktyka ta jest zróżnicowana w zależności od dwóch podstawowych
czynników, którymi są: właściwości (zwłaszcza rozmiar poszukiwanego przedmiotu) oraz przede wszystkim
rodzaj miejsca przeszukania, jego wielkość i warunki terenowe.

Przeszukanie pomieszczenia, jest jednym z najtrudniejszych zadań, ze względu na złożoność

czynności, których należy dokonać.

PRZYGOTOWANIE PRZESZUKANIA obejmuje:

a) uzyskanie odpowiedniej dokumentacji prawnej (postanowienia sądu lub prokuratora);
b) dokonanie wywiadu o pomieszczeniu, w którym ma się odbyć przeszukanie (krótka obserwacja
pomieszczenia, uzyskanie informacji o zwyczajach mieszkańców, porach opuszczania mieszkania
i przychodzenia do niego, informacja o dodatkowych pomieszczeniach, np. garaż, piwnica);
c) opracowanie planu przeszukania przewidującego koncepcje wejścia do pomieszczenia,
harmonogram czynności po wejściu i dyslokację uczestników grupy dokonującej przeszukania;
d) przygotowanie grupy pracowników, która ma dokonać przeszukania, wskazane jest, aby w tej grupie
znajdował się także umundurowany policjant;
e) przygotowanie środków technicznych na wypadek zablokowania wejścia do pomieszczenia
i odmowy jego otwarcia.

Sposób wejścia do lokalu

Przed wejściem do pomieszczenia należy dokonać dyslokacji zewnętrznej pracowników grupy, która ma
dokonać przeszukania. Przeprowadzając tę dyslokację należy uwzględnić potrzebę:
 zabezpieczenia wejść i wyjść zarówno z samego pomieszczenia, jak i z budynku, w którym znajduje
się pomieszczenie;
 obserwacji okien pomieszczenia, w którym ma być przeprowadzane przeszukanie;
 obserwacji ewentualnych pobliskich budynków, np. gospodarczych.

W związku z tym, tak ważne jest już wcześniejsze założenie przez grupę przeszukującą
pomieszczenie dwóch scenariuszy samego momentu wejścia do pomieszczenia:
 w pierwszym przypadku gdy gospodarz bez żadnego sprzeciwu otwiera drzwi i udostępnia wejście
organom,

7
  w drugim gdy gospodarz całkowicie uniemożliwia wejście, nie reagując nawet na pukanie czy też
dzwonienie do drzwi.

Metody wejścia do przeszukiwanego lokalu:

 metoda tzw. „wejścia z gospodarzem” – uważana jest za najprostszą i zarazem za
najskuteczniejszą z metod wejścia do pomieszczenia; metoda ta polega na uprzednim ustaleniu drogą
wywiadów i obserwacji pory o której gospodarz z pomieszczenia wychodzi stale z domu; następnie
kilka minut przed tą porą grupa przygotowana do przeszukania lokuje się w niewielkiej odległości od
drzwi wejściowych pomieszczenia, w którym ma być dokonane przeszukania i po wyjściu
gospodarza – legitymuje się i prosi o powrót do mieszkania; z reguły zaskoczony gospodarz bez
oporów powraca do mieszkania wraz z całą grupą i otwiera drzwi swymi kluczami;
 metoda wejścia tzw. „siłowego” – przez drzwi polega albo na ich wyważeniu uprzednio
przygotowanym sprzętem technicznym, albo na ich otwarciu przez uprzednio w tym celu
sprowadzonego specjalistę, np. ślusarza (metody tej raczej się unika, ponieważ powoduje ona często
znaczne uszkodzenia mienia);
 metoda „zmasowanego wejścia siłowego” – stosowna przez grupy kontrterrorystyczne; polega na
jednoczesnym natarciu na wszystkie drzwi i okna pomieszczenia;
 metoda wejścia „z mistyfikacją” – polega na upozorowaniu przez członka ekipy dokonującej
przeszukania innej tożsamości, np. podanie się za hydraulika;
 metoda wejścia „pod legendą” – funkcjonariusz oznajmia gospodarzowi inny cel swojej wizyty,
aby tuż po wejściu do pomieszczenia ujawnić prawdziwy powód swojej obecności.

Przeszukanie rozpoczyna się po wejściu do pomieszczenia wraz z osobą przybraną do tej czynności. Po
tym wejściu kierownik grupy powinien:
 okazać dokument prawny stanowiący podstawę prawną przeszukania (np. postanowienie
prokuratora lub sądu),
 zawiadomić gospodarza lokalu o celu czynności,
 wezwać gospodarza do wydania poszukiwanych przedmiotów bądź do wskazania miejsca,
w którym ukrywa się poszukiwana osoba,
 zapytać, czy gospodarz życzy sobie wskazać osobę, która będzie obecna przy przeszukaniu.

Istnieje wiele różnorodnych metod wejścia do danego pomieszczenia w celu jego przeszukania, tak
również wyróżnia się wiele rodzajów metod przeszukania pomieszczenia.
Przede wszystkim, pomieszczenie powinno być przeszukiwane poprzez przesuwanie się przez
wszystkich członków grupy przeszukującej kolejno wszystkie sektory pomieszczenia (np. kuchnię, łazienkę,
pokoje).

Metody przeszukania
 pierwsza metoda przeszukania przewiduje rozpoczęcie tej czynności od wewnętrznej, lewej
krawędzi pomieszczenia i zgodnie z ruchem wskazówek zegara powinno się je prowadzić
spiralnie aż do punktu środkowego przeszukiwanego pomieszczenia (przypomina obiektywną
(dośrodkową) metodę przeprowadzania oględzin miejsca zdarzenia);
 druga metoda przeszukania opiera się na dokonaniu podziału rodzajowego zawartości
pomieszczenia (np. najpierw omawianą czynność rozpoczyna się od sprawdzenia walizek, następnie
szaf, później ścian, itd.);
 trzecia metoda polega na intuicyjnym podziale przeszukiwanego pomieszczenia na segmenty
(stąd ta nazwa „segmentowa”) i stopniowym dokonywaniu czynności przeszukania rozpoczynając
„od lewej strony zygzakiem ku prawej”.
8
Podstawowe sposoby ukrywania przedmiotów
 ukrycie „prymitywne” – szybkie, impulsywne, dokonywane w ostatniej chwili, gdy Policja jest już
w mieszkaniu lub stoi za drzwiami (np. broń pod kocem lezącym na łóżku);
 tzw. ukrycie „psychologiczne” – zakłada, że najlepiej ukryty jest przedmiot leżący na wierzchu
albo rzucony pomiędzy „rupiecie”, a nawet na dno wiadra ze śmieciami w myśl zasady, że
„najciemniej jest pod latarnią” i najtrudniej będzie znaleźć przedmiot leżący na tzw. „oczach”;
 ukrycie „płytkie i proste” – typowym ukryciem tego rodzaju jest schowanie przedmiotów
w bieliźnie lub schowanie pod podszewką wiszącego w szafie płaszcza, można się też zetknąć
z umieszczenie ukrywanego przedmiotu w słoju schowanym na dnie spiżarni (charakterystyczne dla
kobiet);
 ukrycie „głębokie i skomplikowane” – to ukrycie w parapetach okien, w podwójnym blacie biurka,
pod klepkami parapetu, w przewodach kanalizacyjnych, w lampach, telewizorach, odkurzaczach,
może polegać na zabetonowaniu przedmiotu w podłodze (charakterystyczne dla mężczyzn).

11.03.2021

Metody przeszukania terenu

 metoda „pasowa” – polega na tym, że osoby przeszukujące podążają po wcześniej wyznaczonych
pasach terenu i poszukują dowodów rzeczowych oraz śladów na przemierzanych trasach;

 metoda „pasowo-krzyżowa” (nazywana także metodą „przeszukania kwadratów”) – należy do

najlepszych sposobów dokładnego przeszukania obszaru, zarówno przez grupę jak też jedną osobę;
polega ona na poruszaniu się przez przeszukujących równolegle tam i z powrotem po wytyczonych
wcześniej pasach terenu, a następnie na przemierzaniu tego samego obszaru po prostopadle
wytyczonych trasach względem poprzedniego kierunku marszu – przecinające się pasy dzielą cały
sprawdzany teren na kwadraty, które przeszukiwane są w rezultacie dwukrotnie

 metoda „spiralna” (nazywana „okrężną”) – jest uznawana za najskuteczniejsza w przypadku

przeszukania małych obszarów;
9
  metoda „kołowa” – osoby przeszukujące dany obszar zbierają się w geometrycznym środku danego
miejsca, po czym w promienisty sposób rozchodzą się na zewnątrz;

 metoda „prostokątów” – polega na podzieleniu obszaru na sektory, m.in. o znaczeniu

bezpośrednim czy też sektory sąsiadujące.

Kryminalistyczna taktyka i technika przeszukania osoby

Najczęstszymi powodami, które uzasadniają przeszukanie osoby, są przede wszystkim:

 zatrzymanie osoby w związku z prowadzonym postępowaniem przygotowawczym;

10
  zatrzymanie osoby w związku z poszukiwaniami prowadzonymi na podstawie listu
gończego;
 zatrzymanie osoby na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa
 zatrzymanie osoby w pościgu lub podczas zasadzki;
 przybycie osoby na miejsce przeprowadzanego przeszukania (gdy zaistnieje podstawa
prawna i faktyczna);
 uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba posiada rzeczy mogące stanowić dowód
w sprawie;
 uzasadnione podejrzenie o udział osoby w przestępstwie, powzięte przez funkcjonariusza
Policji na podstawie konkretnej sytuacji i własnej obserwacji.

Przeszukanie osoby musi wynikać z konkretnych, uzasadnionych potrzeb, odnoszących się do danej
osoby. Ponadto, musi mu przyświecać określony cel.

Celem przeszukania osoby jest przede wszystkim:

 przy zatrzymaniu osoby - zapewnienie bezpieczeństwa osobom postronnym, funkcjonariuszom, jak
i osobie zatrzymywanej (np. w celu zapobieżenia targnięcia się na własne lub cudze życie);
 odnalezienie przedmiotów pochodzących z przestępstwa;
 odnalezienie przedmiotów służących do popełnienia przestępstwa;
 ujawnienie śladów mogących mieć znaczenie dowodowe;
 odnalezienie przedmiotów świadczących o popełnieniu przestępstwa przez inną osobę;
 odebranie przedmiotów, których posiadanie bez zezwolenia jest zabronione.

Przeszukanie osoby składa się z następujących faz:

1) przeszukanie ogólne, mające na celu odebranie broni i innych niebezpiecznych narzędzi
(przedmiotów);
2) odebranie przeszukiwanemu takich przedmiotów, jak bagaże, paczki, teczki itp.;
3) przeszukanie odzieży;
4) przeszukanie ciała;
5) przeszukanie przedmiotów odebranych osobie przeszukiwanej.

W związku z dokonaniem przeszukania osoby na prowadzącym przeszukanie ciążą określone

obowiązki, w tym związane z przedstawieniem sytuacji prawnej osoby, której ta czynność dotyczy.

Policjant ma obowiązek w szczególności:

1) przedstawić się;
2) wylegitymować osobę w celu ustalenia jej tożsamości;
3) okazać dokument uprawniający do przeprowadzenia czynności;
4) poinformować o celu przeszukania i wezwać do dobrowolnego wydania przedmiotów
interesujących organ ścigania;
5) w razie odmowy dobrowolnego wydania rzeczy - dokonać przeszukania bądź przymusowego
odebrania rzeczy;
6) przeszukania osoby i odzieży na niej dokonywać w miarę możliwości za pośrednictwem osoby
tej samej płci, zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru, oraz w granicach
niezbędnych dla osiągnięcia celu tej czynności przy zachowaniu należytej staranności,
w poszanowaniu prywatności i godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez
wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości (art. 223k.p.k., art. 227 k.p.k.);

11
 7) pouczyć o przysługujących uprawnieniach, w tym o prawie otrzymania postanowienia
o zatwierdzeniu przeszukania, jeżeli czynność przeprowadzono w trybie art. 308 § 1 k.p.k.
i prawie do złożenia zażalenia do właściwego miejscowo prokuratora na sposób prowadzenia
czynności;
8) spisać protokół przeszukania osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów oraz pokwitowanie
(spis i opis rzeczy)stwierdzające, jakie przedmioty i przez kogo zostały zatrzymane;
9) odpowiednio zabezpieczyć ujawnione przedmioty – pod względem procesowym i techniczno –
kryminalistycznym;
10) w uzasadnionych przypadkach dokonać oględzin zabezpieczonych rzeczy.

Przeszukania ogólnego dokonuje się w zasadzie zawsze, a już bez żadnych wyjątków w tych
przypadkach, gdy można się z jakichkolwiek powodów spodziewać zamachu na przeszukującego lub gdy
osoba przeszukiwana może posiadać przy sobie broń lub inne niebezpieczne narzędzia. Przeszukanie takie
należy przeprowadzić bez względu na to, gdzie nastąpił kontakt z przeszukiwanym. Polega ono na
sprawdzeniu poprzez oklepywanie opuszkami palców dłoni (tzw. metoda palpacyjna) ciała osoby przez
odzież, ze szczególnym zwróceniem uwagi na następujące miejsca: pod czapką; w kołnierzyku koszuli; pod
klapą marynarki; pod pachą (gdzie mogą się znajdować np. szelki na broń); w krawacie;
w rękawiczkach; w mankietach; w okolicach krocza; w parasolu (w końcówce parasola, laski);
w skarpetach; w podeszwach; w butach; w torbach podręcznych; w uchu torby; w pasku spodni; naprawy
ubrania; w wewnętrznych kieszeniach; w kieszonkach zewnętrznych; w kołnierzu bluzy, kurtki; we włosach,
uszach, jamie ustnej; za paskiem; w podszewkach ubrania, np. marynarki, płaszcza.

Przeszukanie osoby prowadzi się zazwyczaj po założeniu kajdanek i umieszczeniu osoby

w odpowiedniej pozycji, gwarantującej przeszukującemu pełne bezpieczeństwo. Czynność przeszukania
poprzez oklepywanie zazwyczaj prowadzona jest od głowy w dół.

Wskazane jest również, aby policjant przeszukujący był asekurowany podczas czynności przez co
najmniej jednego funkcjonariusza. Po przeprowadzeniu czynności związanych z ogólnym przeszukaniem,
możemy przy-stąpić do dalszych czynności. O ile odebranie przedmiotów (bagażu itp.) można
przeprowadzić w miejscu przeszukania ogólnego, o tyle pozostałe czynności należy przeprowadzić
w miejscu do tego sprzyjającym(najlepiej z dala od osób postronnych).

W dalszej kolejności należy przystąpić do przeszukania odzieży. Czynność tę prze-prowadza się

badając odzież po zdjęciu z przeszukiwanego, w jego obecności. Po dokonaniu przeszukania odzieży, należy
przystąpić, o ile istnieje taka konieczność, do przeszukania ciała.

CZYNOŚCI ZMIERZAJĄCE DO USTALENIA SPRAWCY PRZESTĘPSTWA

Zabezpieczenie miejsca zdarzenia w ujęciu wąskim (sensu stricto) rozumianym jako ochrona tego
miejsca aby pozostało ono w stanie możliwie, nie naruszonym do momentu rozpoczęcia badania.

W ujęciu szerokim (sensu largo) rozumianym jako działanie zmierzające do ujęcia sprawcy
przestępstwa np. poprzez zorganizowanie działań pościgowych, użycie psa tropiącego, ujawnienie nowych
faktów w wyniku penetracji terenu, poszukiwania sprawcy na podstawie rysopisu, przeszukania miejsc
podejrzanych wykorzystanie osobowych źródeł informacji.
Także jako działanie zmierzające do złagodzenia i zapobieżenia dalszym ujemnym skutkom poprzez
udzielenie pierwszej pomocy ofiarom, ratowania mienia przed zniszczeniem, organizowanie akcji gaszenia
pożaru.
12
Pościg
Działania pościgowe - zespół przedsięwzięć organizacyjnych, taktycznych i technicznych
zmierzających do ujęcia osób ściganych. Przez osobę ściganą należy rozumieć sprawcę przestępstwa lub
osobę podejrzaną o popełnienie czynu przestępnego, która bezpośrednio po swoim działaniu podjęła
ucieczkę w celu uniknięcia zatrzymania i odpowiedzialności karnej.

Organa policji mają prawo podjąć pościg w celu zatrzymania:

a) osoby, która popełniła przestępstwo bezpośrednio po popełnieniu czynu, jeżeli zachodzi obawa
ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości,
b) osoby podejrzanej jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie że popełniła przestępstwo a zachodzi
obawa ukrycia się tej osoby lub zatarcia śladów przestępstwa
c) osoby co do której prokurator w toku postępowania przygotowawczego lub sąd w toku postępowania
sądowego wydał postępowanie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania.

W zależności od okoliczności i potrzeb stosuje się następujące formy działań pościgowych:

a) pościg czołowy - to pościg po śladach ucieczki lub po ustalonej albo domniemanej trasie ucieczki.
Pościg czołowy wszczyna się z miejsca przestępstwa lub ucieczki bądź z miejsca pojawienia się osób
ściganych i prowadzi się go do momentu ujęcia osób ściganych lub zgubienia śladów.
b) działanie zaporowe - to zespół przedsięwzięć organizowanych przez jednostki policji zmierzających
do możliwie szybkiego zamknięcia (zablokowania) określonego terenu lub kierunku przez
wystawienie posterunków, zorganizowanie zasadzek i zaktywizowanie patroli w miejscach
najbardziej dogodnych do osiągnięcia celu działań. Działania zaporowe mają na celu
niedopuszczenie do wydostania się osób ściganych do określonego terenu.
c) zasadzki – polega na ukrytym rozmieszczeniu funkcjonariuszy policji w miejscu, do którego może
przybyć osoba ścigana. Spisuje się protokół a także dokumentacja fotograficzna
d) działania przeszukiwawcze- to zespół czynności wykonywanych przez funkcjonariuszy policji,
który ma na celu ujawnienie osób związanych z popełnieniem przestępstwa albo uzyskanie
wiadomości o tych osobach
e) zatrzymanie osób ściganych - ostatni etap pościgu, dalej przewiezienie tej osoby pod konwojem do
jednostki policji.

Zasadzka
Zasadzka jest jedną z czynności podejmowanych w celu realizacji zadań postępowania
przygotowawczego.

Cel zasadzki:
 ujęcie osoby podejrzanej o ile zatrzymania z różnych względów nie można dokonać w inny sposób
 zdemaskowania nieznanej dotąd osoby podejrzanej np. sprawcy serii podobnych przestępstw
 ujęcie na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub z dowodami świadczącymi o popełnieniu
przestępstwa i zatrzymania osoby podejrzanej
 zapobieżenie popełnienia przestępstwa przez ujęcie osoby, zanim rozpocznie realizować
zaplanowany czyn przestępny
Zasadzka jako taktyczna metoda zdemaskowania i ujęcia osoby podejrzanej może być stosowana:
a) w każdej fazie postępowania przygotowawczego bez względu na rodzaj sprawy,
b) przed wszczęciem postępowania przygotowawczego w ramach prowadzonej przez organa ścigania
pracy rozpoznawczo profilaktycznej;
c) jako końcowy moment innych przedsięwzięć np. pościgu;
d) podczas śledczego badania miejsca zdarzenia.
13
Podczas realizacji zasadzki niezbędne jest przestrzeganie wielu zasad taktycznych z których
najważniejsze to:
a) ścisła konspiracja całego przedsięwzięcia;
b) dyskretne zajęcie wyznaczonych stanowisk;
c) maskowanie na stanowiskach;
d) ciągła obserwacja wyznaczonego sektora;
e) wyznaczenie stałego miejsca dla kierującego zasadzką;
f) utrzymywanie stałej łączności między uczestnikami;
g) założenie pułapek kryminalistycznych (posypanie środkiem barwiącym przedmiotów, których
sprawca będzie dotykał);
h) przestrzeganie dyscypliny;
i) zastosowanie tzw. sieci zasadzek (zorganizowanie w jednym czasie kilku zasadzek);
j) wybór odpowiedniego momentu ujawnienia zasadzki i ujęcia sprawcy;
k) liczenie się z możliwością obserwowania miejsca przez sprawcę lub podstawienia ( w celu np.
odebrania okupu) dzieci lub osób trzecich.

Poszukiwanie
Organy mają obowiązek podjęcia następujących działań:
1) zarządzenie poszukiwań (art. 278kpk);
2) zarządzenie poszukiwań połączone z zarządzeniem zatrzymania i przymusowego doprowadzenia
(art. 247kpk);
3) rozesłanie listów gończych.

Poszukiwanie osoby ściganej wymaga dokładnego ustalenia:

1) danych personalnych, używanych pseudonimów oraz ostatniego wyglądu;
2) ostatniego miejsca pobytu;
3) ostatnich kontaktów i stosunków koleżeńskich;
4) nazwisk i adresów najbliższych i znajomych

Użycie psa tropiącego

Do wykrycia sprawcy przestępstwa w czasie pościgu używa się psa tropiącego. Może on dopomóc
w ustaleniu drogi ucieczki sprawcy, doprowadzić do jego kryjówki, odnaleźć porzucone przez niego
przedmioty, a także pomóc w obezwładnieniu sprawcy.

Osobowe źródła informacji

Osobowe źródła informacji to informatorzy, agenci, agenci manewrowi i konsultanci. Informator to
osoba, która poufnie jednorazowo lub systematycznie przekazuje interesujące policję informacje.

18.03.2021

CHELIOSKOPIA
Identyfikacja człowieka na podstawie śladu czerwieni wargowej.

Badaniem układów bruzd występujących na czerwieni wargowej człowieka zajmuje się

cheiloskopia.
Czerwień wargowa występuje jedynie u ludzi, stanowi ona przejście pomiędzy warstwą zewnętrzną
(skórną) a wewnętrzną (śluzową) wargi.

14
 Wargi ust kształtują się w okresie embrionalnego rozwoju człowieka wraz z formowaniem się
twarzy. Wtedy też tworzą się podstawy przyszłego rysunku linii czerwieni wargowej.
U osobnika dorosłego przedsionek jamy ustnej od przodu ograniczony jest wargami, od boków
policzkami. Wargi górna i dolna łączą się ku bokom tworząc kąt ust.

Czerwień wargowa górna różni się kształtem od wargi dolnej.

Kształt wargi górnej jest zależny od tzw. rynienki nosowo – wargowej. Dzięki temu tworzą się dwa
wzniesienia oddzielone od siebie zagłębieniom. To zagłębienie tworzy z kolei tzw. guzek znajdujący się
pośrodku wargi górnej.
Warga dolna może mieć dwie budowy, prostą lub płatową. Na jej środku na wysokości guzka,
występuje pionowa bruzda, która w przypadku płatowej budowy przypiera deltowe ujście. Bruzda nosi
nazwę linii środkowej wargi dolnej.

wznie guzek
sienie

linia środkowa

Rodzaje śladów cheiloskopijnych

Opisując rodzaje śladów czerwieni wargowej bierzemy pod uwagę trzy kryteria ich podziału:
1. Podział śladów w zależności od substancji tworzącej ślad
2. Sposób tworzenia samego śladu
3. Forma odzwierciedlenia śladu

Biorąc pod uwagę rodzaj substancji tworzącej ślad wyróżnia się:

 Ślad warg suchych - określenie ślad warg suchych jest tylko umowny, ponieważ wargi w zasadzie
zawsze są wilgotne. Warga bywa wysuszona jedynie w stanach patologicznych lub po śmierci
człowieka. Normalnie czerwień wargowa jest zwilżona za pomocą substancji łojowej połączonej z
niewielkimi ilościami substancji ślinowej, oraz pewnych ilości złuszczonych cząstek naskórka. Ta
właśnie substancja pokrywająca czerwień wargową tworzy ślad tzw. warg suchych.
 Ślad warg zwilżonych substancją ślinową - tego rodzaju ślad powstaje poprzez naniesienie śliny za
pomocą języka lub części śluzowej wargi. W takim momencie, gdy wargi zetkną się z jakimś
przedmiotem powstanie ślinowy ślad warg. Substancja ślinowa po kilkudziesięciu sekundach
wysycha i wtedy zaczyna przeważać substancja łojowa.
 Ślad warg pokrytych obcą substancją - są to ślady warg pokryte zarówno substancją tłuszczową
pochodząca z cząstek pożywienia, środkami kosmetycznymi lub leczniczymi i także mieszaniną
substancji tłuszczowej z resztek jedzenia i środków kosmetycznych lub leczniczych.

15
Biorąc pod uwagę sposób tworzenia śladu wyróżnia się:
 Ślady statyczne powstałe w momencie zetknięcia wargi z przedmiotem w taki sposób, by nie
nastąpiło wzajemne przesunięcie czerwieni wargowej i powierzchni przedmiotu.
 Ślady półstatyczne powstają w sytuacji, gdy pewna część stykającej się z przedmiotem czerwieni
wargowej ulegnie przesunięciu, a pozostała część pozostaje w spoczynku.
 Ślady dynamiczne czerwieni wargowej powstają, gdy w momencie zetknięcia następuje poruszenie
wargi i przedmiotu z nią zetkniętym, lub jednego z tych elementów.

Metody ujawniania śladów czerwieni wargowej

Wyróżniamy trzy podstawowe metody daktyloskopijne służące do ujawniania śladów czerwieni

wargowej, a mianowicie:
1) Metodę mechaniczną (fizyczną), w której wyodrębnia się metodę optyczną
2) Metodę chemiczną
3) Metodę fizykochemiczną
Metoda optyczna - wydzielona w ramach metody fizycznej polega na wykorzystaniu przy oględzinach
światła białego, żarowego kierunkowego i rozproszonego, oświetlenia laserowego i wszystkich pasm
promieniowania oświetlaczy kryminalistycznych. Wyróżniamy dwa podstawowe warianty występowania
metody optycznej:
 jako metoda wstępna, polegająca na określeniu podłoża śladu na przedmiocie,
 jako samoistna metoda ujawniania śladu.
Szukając śladu czerwieni wargowej powstałych na przedmiotach poprzez wargi suche, wargi zwilżone
substancją ślinową lub zabrudzone cząstkami pożywienia, stosujemy oświetlenie skośne. Oświetlenie takie
pozwala na lepsze uwidocznienie śladu na podłożu, gdyż są to ślady najczęściej bezbarwne i trudno
zauważalne. W przypadku śladu powstałego przez cząsteczki pożywienia dobrze jest zastosować światło
analitycznej lampy kwarcowej, ponieważ niektóre substancje tłuszczowe charakteryzują się silną
fluorescencją w tym świetle.
Metoda optyczna jako samoistna, stosowana jest w przypadkach, gdy wargi pozostawiające ślad pokryte
są substancją barwiącą np. pomadką do ust.
Ujawnione ślady należy sfotografować. Fotografia jest właściwym sposobem utrwalania śladu czerwieni
wargowej składające się z grubej warstwy substancji tłuszczowej lub śladu powstałego na powierzchni
lepkiej.

Metoda mechaniczna (fizyczna) ujawniania śladów czerwieni wargowej polega na wykorzystaniu

proszków ferromagnetycznych, sadzy angielskiej, argentorat.
Stosowanie proszków w ujawnianiu śladów cheiloskopijnych jest bardzo przydatne.
Podobnie jak w daktyloskopii proszki przyczepiają się do śladu czerwieni wargowej, łączą się z nim
i powodują kontrastowanie śladu z podłożem.
Ujawnione ślady należy sfotografować, następnie utrwalić na foli daktyloskopijnej, albo przedmiot ze
śladem zabezpieczyć, a utrwalenie śladu dokonać w pracowni technika kryminalistyki.

Metoda chemiczna ujawniania śladów czerwieni wargowej polega na stosowaniu w miejscu ich
występowania odpowiednich reakcji chemicznych takich jak w daktyloskopii.
Są nimi: reakcja ninhydryny, reakcja azotany srebra czy pary jodu. Jednak trzeba zauważyć, że reakcje
chemiczne stosowane do ujawniania linii papilarnych nie sprawdzają się w cheiloskopii. Dzieje się tak
z powodu odmienności substancji tworzącej ślad.
W procesie ujawniania śladów cheiloskopijnych metody chemiczne mają niewielkie znaczenie,
ponieważ wyniki ich stosowania są znaczne gorsze od wyników metody optycznej i fizycznej.
16
Zabezpieczenie ujawnionych śladów czerwieni wargowej
Podobnie jak w daktyloskopii, tak taż w cheiloskopii wyróżnia się następujące formy zabezpieczenia śladu:
 zabezpieczenie procesowe - opisanie w protokole oględzin + metryczka
 utrwalenie techniczne
 zabezpieczenie fotograficzne

Masy silikonowe stosowane są do utrwalania śladów wgłębionych (np. na czekoladzie), lub na

powierzchniach wielopłaszczyznowych ( np. powyginanych krawędzi naczyń).

Ślady czerwieni wargowej ujawniane na podłożach, w których nie można przenieść na folię
aniodwzorować w masie silikonowej (dotyczy to np. niedopałków papierosów) dostarcza się do badań -
w miarę możliwości- wraz z podłożem.

Zabezpieczenie fotograficzne jest forma zabezpieczania śladów czerwieni wargowej, która stosujemy
najczęściej. Pomimo zabezpieczenia śladu innymi metodami powinno się dokonać także zabezpieczenia
fotograficznego. Są praktyczne przypadki, że jedynym wykonalnym zabezpieczeniem jest właśnie
zabezpieczeni fotograficzne. Na to miejsce w przypadku ujawniania np. na powierzchniach zatłuszczonych,
lepkich. Nie można wtedy stosować żadnych proszków, a jedyna możliwością zabezpieczenia takiego śladu
jest fotografia. Takie ślady pozostawione przez wargi pokryte kolorowa pomadka poddaje się tylko
zabezpieczeni fotograficznemu

Metody pobierania materiału porównawczego do ekspertyzy cheiloskopijnej

Istnieje kilka sposobów pobierania porównawczych odcisków czerwieni wargowej na potrzeby
badań identyfikacyjnych. Dobre efekty uzyskuje się wykonując odciski warg na paskach papieru, następnie
ujawniając je proszkiem ferromagnetycznym.

Jednak w toku długoletnich badań wypracowano dwie metody pobierania materiału porównawczego
do ekspertyzy cheiloskopijnej:
1. metoda z wykorzystaniem wałka cheiloskopijnego,
2. metoda uzupełniająca.

Metoda z wykorzystaniem wałka cheiloskopijnego

Do zastosowania tej metody potrzebny jest następujący sprzęt:
 odpowiednio przerobiony wałek daktyloskopijny (przerabiając wałek należy odciąć jego
słupki oraz profilujemy jego część gumową
 paski papieru o wymiarach 125mm na 45mm np. papier maszynowy (przygotowując paski
papieru wskazane jest używanie rękawiczek, aby nie pozostawić śladów linii papilarnych)
 krem nawilżający np. „Nivea”- Pędzel magnetyczny
 przeźroczysta folia daktyloskopijna.

Osoba badana na początku procesu powinna posmarować wargi cienką warstwą kremu
kosmetycznego. Krem w odróżnieniu od szminek, jest szybko wchłaniany przez nabłonek, co powoduje
nawilżenie i uelastycznienie warg. Stosowanie kremu jest podyktowane tym, że sama substancja ślinowa
pokrywająca wargi nie wystarcza by otrzymać czytelną odbitką linii czerwieni wargowej. Sam proces
wchłaniania kremu trwa około 3- 5 minut.
Po ty czasie osoba pobierająca ślad delikatnie dotyka czerwieni wargowej osoby badanej, paskiem
papieru złożonym na wcześniej przygotowanym wałku. Ślad powstały na papierze ujawniamy za pomocą
ciemnego proszku ferromagnetycznego. Po zabezpieczeniu takiego śladu możemy użyć przeźroczystej folii
daktyloskopijnej lub tzw. folii pozytywowej.
17
 Otrzymane ślady podlegają ocenie pobierającego. Jeżeli ślad porównawczy jest zamazany (zbyt
„mocny”), to mogą wystąpić dwie przyczyny tego zjawiska: za duża ilość kremu lub zbyt mocny nacisk.
Jeżeli ślad porównawczy jest mało widoczny, to ilość zastosowanego kremu jest zbyt mała lub nacisk za
słaby.

Metoda uzupełniająca
Polega na pobraniu śladów porównawczych na przedmiotach podobnego rodzaju, na których
pozostawiono ślad dowodowy (szyba, kieliszek, szklanka itp.) W przypadkach pozostawienia śladów na
szybie szklanej, pobieranie materiału porównawczego polega na użyciu płytki szklanej o wymiarach
np. 20 – 30cm.
 Osoba pobierająca delikatnie dotyka przygotowana płytkę do ust osoby, od które pobieramy
odbitkę. Dobre rezultaty uzyskujemy w przypadkach, gdy dysponujemy śladem dowodowym w
postaci śladu łącznie – nosa, ust czy brody. W przypadkach, gdy osoba badana sama dotyka do szyby
czy okna daje gorsze rezultaty i raczej się jej nie poleca.

 Ślad powstały w ten sposób ujawnia się argentoratem, lub innym jasnym proszkiem
daktyloskopijnym. Następnie tak ujawniony ślad zabezpieczamy na czarnej folii daktyloskopijnej.
 Folię ze śladem porównawczym należy przyszyć do metryczki śladowej. Metodę uzupełniającą
stosujemy jedynie wyjątkowo, a decyzja o o jej zastosowaniu może być podjęta jedynie po analizie
śladu dowodowego.

Techniczne metody wykonywania ekspertyzy cheiloskopijnej

Poprzez metody wykonywania badań identyfikacyjnych możemy rozumieć zarówno sam proces
badawczy jak i wyniki stosowania metod. Po przeprowadzeniu badań wstępnych ekspert przechodzi do
badań właściwych identyfikacji człowieka na podstawie rysunku linii czerwieni wargowej.

Identyfikacji można dokonać trzema podstawowymi metodami:

1) Metoda wyznaczania cech wspólnych - jest metodą podstawową jak również powszechnie
stosowaną. Polega ona na wyznaczeniu cech wspólnych pomiędzy materiałem dowodowym a
porównawczym. W prowadzonych badaniach wyodrębnione zostały 23 rodzaje cech
indywidualnych. Najtrudniejszym zagadnieniem w omawianej metodzie jest ustalenie ile cech
wspólnych trzeba stwierdzić między materiałem dowodowym a porównawczym. Pod uwagę bierze
się te cechy indywidualne, które występują w każdym śladzie. Ważna jest również jakość,
wyrazistość, rodzaje i wzajemne stosunki. Aby dokonać identyfikacji człowieka w Polsce trzeba
wyodrębnić 7 cech wspólnych, a jeśli chodzi o świat powinno ich być 9. Aby dokonać identyfikacji
na podstawie śladów czerwieni wargowej należy bardzo dokładnym oględzinom poddać ślad
dowodowy, szukając na nim cech indywidualnych. Kolejnym krokiem jest stwierdzenie tych samych
cech na dowodzie porównawczym. Obydwa ślady dowodowy i porównawczy należy sfotografować
w jednakowej skali. wyznaczając cechy wspólne zaznaczamy miejsca ich występowania na śladzie
dowodowym i porównawczym.
2) Metoda montażu fotograficznego jest to metoda przypominająca metody stosowane w
mechanoskopii, lub identyfikacji broni palnej. Metodę montażu fotograficznego wykonać można
dysponując fotografiami zarówno śladu dowodowego jak i śladu porównawczego. Następnie
dokonujemy wzajemnego montażu części obydwu tych fotografii. W niniejszym montażu chodzi
przede wszystkim o zgodność cech konstrukcji liniowej. Metoda montażu fotograficznego po
opisaniu w sprawozdaniu z badań zostaje przedstawione na fotografiach zamieszczonych na tablicy
poglądowej.

18
 3) Metoda konturowa - Metoda konturowa jest metoda najprostsza w realizacji. Wykonując ją
przykładamy do fotografii śladu dowodowego płytkę celuloidową i kolorowym tuszem rysujemy na
niej najbardziej charakterystyczne cechy indywidualne. Płytkę z naniesionym rysunkiem przykłada
się następnie do fotografii śladu porównawczego i dokonuje badań w zgodności cech
indywidualnych. Na wykreślonym rysunku powinien znajdować się centralny fragment śladu
dowodowego. Na tablicy poglądowej należy zamieścić fotografię śladu dowodowego i śladu
porównawczego a także płytkę celuloidową z rysunkiem.

Przedstawione metody technicznego wykonywania cheiloskopijnych badań identyfikacyjnych

wzajemnie się uzupełniają aczkolwiek najczęściej stosowana w praktyce jest obecnie metoda wyznaczania
cech wspólnych.

25.03.2021

FONOSKOPIA

To dział techniki kryminalistycznej zajmujący się badaniami zapisów dźwiękowych, w

szczególności identyfikacją osób na podstawie mowy zarejestrowanej na nośnikach magnetycznych lub
cyfrowych.

Przeprowadzone w USA na przełomie lat 50 ubiegłego wieku badania instrumentalne pozwoliły

stwierdzić że głos człowieka jest cechą indywidualną. Za autora nazwy fonoskopia (gr. Phone-dźwięk,
skopeo- oglądam, badam) uważa się prof. Andrzeja Szwarc, który na początku lat 60 w Zakładzie
Kryminalistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prowadził prace teoretyczne z zakresu
możliwości wykorzystywania w celach identyfikacyjnych zapisów magnetofonowych. Oprócz tej nazwy
można spotkać się z terminem ,,akustyka kryminalistyczna ‘’ oznaczającym tę samą dyscyplinę
kryminalistyki.

Zapis dźwięku (śladu akustycznego), różnorodne urządzenia odtwarzające, urządzenia przeznaczone do

transmisji mowy oraz urządzenia, które utrwalają dźwięk mogą w zależności od sytuacji pełnić różne
funkcje z punktu widzenia kryminalistyki. Mogą stanowić:
1. Narzędzia przestępstwa np. sprzeczne z prawem rozpowszechnianie informacji, rozpowszechnianie
nagrań z naruszeniem praw autorskich, groźby karalne dostarczone w postaci nośnika z nagraniem,
telefoniczne żądanie okupu, informacje telefoniczne o rzekomym podłożeniu bomby
2. Dowód przestępstwa np. rejestracja rozmów dot. Planowanego i przygotowywanego przestępstwa,
wszelkich działań w obszarze przestępstw gospodarczych, korupcji, płatnej protekcji, podżegania do
przestępstw
3. Dokumentację zdarzenia np. zapisów rozmów pilotów samolotu do chwili katastrofy, rejestrację
meldunków, zgłoszeń do policji itp.
4. Dokumentację czynności procesowych na podstawie art. 147 par 1 KPK, który dopuszcza
możliwość użycia urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk w celu utrwalenia przebiegu czynności
protokołowanych w postępowaniu przygotowawczym oraz sądowym pod warunkiem uprzedzenia o
tym osób uczestniczących w czynnościach.
19
Dowód fonoskopijny - to zarówno zapisy sygnałów akustycznych na różnego rodzaju nośnikach jak i
wszelkie urządzenia do rejestracji dźwięków, odtwarzania, przegrywania i transmisji. Do niedawna
najpowszechniej spotykanymi nośnikami zapisu sygnału akustycznego były nośniki magnetyczne z zapisem
analogowym (taśmy magnetofonowe). Obecnie coraz powszechniejszy staje się cyfrowy zapis dźwięku.

Rodzaje badań fonoskopijnych

Wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje badań fonoskopijnych:
1) badania autentyczności zapisów dźwiękowych - mają na celu ustalenie czy dany zapis jest zapisem
autentycznym tzn. czy nie był on przedmiotem jakiejkolwiek ingerencji w trakcie powstawania bądź
też po jego zarejestrowaniu i czy w pełni odzwierciedla rzeczywisty przebieg utrwalonego zdarzenia.
Autentyczny = niezmontowany , nie należy tego mylić z pojęciem oryginalny które oznacza
pierwotny, niestanowiący kopii. Konieczność ustalenia autentyczności dowodowego zapisu
wymusza zachowanie ostrożności w obchodzeniu się z dowodowymi nagraniami tak żeby nie
uszkodzić taśmy lub nie skasować nagrania. Najczęściej skasowania powstają w trakcie prób
spisywania treści za pomocą niewłaściwych urządzeń podejmowanych przez osoby nieprzeszkolone.
Badania autentyczności zapisów analogowych umożliwiają wykrycie, określenie i udokumentowanie
każdego rodzaju fałszerstw i zmian w pierwotnym zapisie fonograficznym, niezależnie od sposobu
techniki ich dokonania. Badania tego rodzaju uwzględniają techniczno-akustyczne i lingwistyczne
aspekty zapisu magnetofonowego lub cyfrowego i obejmują te zespoły cech i parametrów, na które
fałszerz lub osoba dokonująca zmian w nagraniu nie ma wpływu, gdyż są one integralnie związane z
psychofizjologicznym procesem mówienia osób uczestniczących w zarejestrowanym zdarzeniu,
warunkami akustycznymi, jakością sprzętu rejestrującego.
2) badania odsłuchowe - polegają na odtworzeniu treści nagrania połączonym z jego spisaniem.
Podjęcie właściwych czynności w celu ustalenia prawdy obiektywnej zaistniałego zdarzenia przez
organa śledcze i sądowe może nastąpić tylko wtedy, gdy zostanie prawidłowo odtworzona treść
wypowiedzi osób, których mowa została nagrana na taśmie lub innym nośniku. W wielu
przypadkach nie jest to łatwe ponieważ jakość nagrań determinuje charakter rozmowy, warunki
akustyczne pomieszczeń, zakłócenia wewnętrzne i zewnętrzne, sposób nagrywania, jakość sprzętu
rejestrującego. Odtworzenie treści wypowiedzi i sytuacji akustycznej towarzyszącej nagraniu
umożliwia metoda odsłuchu szeptu i mowy intensywnie zakłóconej. Odtwarzanie i spisanie nagrania
to czasochłonny etap ekspertyzy fonoskopijnej. Dlatego w przypadku nagrań dowodowych dobrej
jakości oraz nagrań, które po dokonaniu korekcji i wykonaniu kopii pokorekcyjnej umożliwiają
bezproblemowe odsłuchanie wypowiedzi, treść rozmowy z nagrania dowodowego powinna być
spisywana tylko w sprawach szczególnej wagi. Uwaga ta dotyczy zwłaszcza dowodowych nagrań
długich. Prawidłowe odtworzenie treści nagrania wymaga spełnienia odpowiednich warunków tj.:
a) dysponowaniem pomieszczeniem do osłuchu, umożliwiającym izolację akustyczną
zabezpieczającą przed innymi źródłami dźwięków- pomieszczenie to ma spełniać funkcję
tzwciemni akustycznej
b) korzystanie z aparatury do korekcji, odsłuchu i analizy zapisu sygnałów akustycznych
c) wykonanie odsłuchu przez osobę o odpowiednich predyspozycjach do takiej pracy:
predyspozycje zdrowotne (prawidłowe wyniki badań audiometrycznych- badania słuchu od
125 do 10tyś herców), predyspozycje psychiczne (fonematyczny słuch, pamięć słuchowa,
odporność psychiczna), predyspozycje intelektualne (inteligencja, oczytanie); ponadto taka
osoba powinna mieć zasób fachowej wiedzy z zakresu nauk stanowiących teoretyczne
podstawy fonoskopii.
3) badania identyfikacyjne osób - opiera się na założeniu że każdy człowiek stanowi indywidualną
jednostkę biologiczno-psychologiczno-społeczną, czego uzewnętrznianym atrybutem dającym się
20
 badać jest jego mowa. Dlatego jest możliwa identyfikacja fonoskopijna osób na drodze porównania
mowy zarejestrowanej w materiale dowodowym z nagranymi wypowiedziami osób zawartymi w
materiale wzorcowym. Metoda ta nazywana jest metodą językowo- pomiarową i stanowi
oryginalny polski wkład w rozwój badań fonoskopijnych a jej skuteczność i efektywność potwierdza
50letnia tradycja i praktyka kryminalistycznego opiniowania fonoskopijnego w zakresie identyfikacji
osób na podstawie mowy. W procesie identyfikacji osób na postawie analizy ich mowy uwzględnia
się całokształt zagadnień psychologiczno-fizjologicznych występujących w procesie mówienia. Pod
uwagę brane są przejawiające się w mowie cechy mentalnościowe, predyspozycje, nawyki mówcy
oraz całość cech i parametrów związanych z budową i sprawnością narządu mowy konkretnego
człowieka. Metoda ta uwzględnia zespoły cech i parametrów o charakterze semantycznym,
fonetycznym, lingwistycznym, fonologicznym. Jedną z bardziej znanych metod aparaturowych
badania głosu utrwalonego na nośniku jest metoda opracowana przez amerykańskiego inżyniera
LawrencaKersta opublikowana w latach 60 XX wieku. Analogicznie jak w przypadku badań
daktyloskopijnych w trakcie przeprowadzenia badań identyfikacyjnych osób na podstawie analizy
głosu, eksperci fonoskopii porównywali spektogramy zawierające dokładnie te same wypowiedzi
dowodowe i uzyskane od osób podejrzanych (visible speech- widzialna mowa). Z czasem
dostrzeżono błędy- założenia okazały się w dużym stopniu niezgodne z rzeczywistością, metoda ta
wymagała dysponowania przez ekspertów materiałami dobrej jakości, o tożsamym torze fonicznym.
Metoda ta jest metodą audytywną czyli słuchową jest najstarszą metodą stosowaną podczas analiz
identyfikacyjnych osób na podstawie badań porównawczych głosu. Jest czasochłonna.

Obecnie w metodach pomiarowych znalazły zastosowanie techniki komputerowe. Stosowane są systemy

komputerowe, które są tworzone wyłącznie z myślą o ich zastosowaniu w kryminalistycznych badaniach
fonoskopijnych. Metody te stanowią uzupełnienie metod pomiarowo- językowych i nie mogą być
wykorzystywane jako samoistny środek do automatycznej identyfikacji mówcy w fonoskopijnej ekspertyzie
kryminalistyczne. Jedynie kompleksowość przeprowadzonych badań stwarza podstawy do prawidłowego
wykonania ekspertyzy fonoskopijnej, która kończy się z zasady kategoryczną identyfikacją indywidualną.

08.04.2021

TRASEOLOGIA

Traseologia- z fr. trace- ślad i z gr. Logos- nauka- to dział kryminalistyki zajmujący się badaniem
odcisków stóp ludzkich, śladów obuwia, śladów zwierzęcych łap, kół pojazdów.

Podłoże ma wpływ na ślad  przez podłoże ślad może być nietrwały, szybko zniknąć.

Rodzaje śladów traseologicznych

1) Ślady obuwia
2) Ślady bieżnika opon
3) Ślady stóp bosych
4) Odwzorowanie stopy w bucie

Ślady obuwia
Mechanizm powstawania śladów obuwia składa się z 3 elementów: człowiek (stopa), but, podłoże.
Podstawowymi czynnikami decydującymi o jakości śladów obuwia są :
 cechy psychiczne człowieka (zwłaszcza układ kostny)
 rodzaj materiału podeszwowego obuwia
21
  właściwości podłoża

Ze względu na podłoże na którym powstały ślady obuwia, ślady te możemy podzielić na ślady:
1) Wgłębione - powstają na miękkim podłożu tj. gleba, śnieg, piasek oraz na substancjach
plastycznych, sypkich, półtwardych (np. masło). Ślady wgłębione powstają wtedy gdy w podłożu
odwzorowuje się trójwymiarowo spód. W śladach wgłębionych element mierzalny to : wysokość
(głębokość), szerokość, długość.
2) Powierzchniowe- powstają w wyniku kontaktu buta z podłożem twardym (ślad dwuwymiarowy).
Element mierzalny to długość i szerokość. Ślady powierzchniowe mogą być bezbarwne
(niewidoczne gołym okiem) i zabarwione. Widoczność śladu jest uzależniona od kontrastu między
podłożem a nośnikiem, na którym ślad pozostawiono.
Na podłożu twardym mogą powstać ślady powierzchniowe dwojakiego rodzaju:
a) Ślady nawarstwione- powstają gdy podeszwa zabrudzona określoną substancją (sypką, lepką
lub ciekłą) przenosi ją na podłoże pozostawiając własne całościowe odwzorowania lub jego
część.
b) Ślady odwarstwione- są odwróceniem nawarstwionych. Podeszwa lub wypukłe elementy wzoru
zabierają określoną substancję z podłoża pozostawiając własne odwzorowanie lub jego część.

Inny podział: ślady statyczne i dynamiczne – to ślady powstałe na podłożu w skutek poruszania się (i
stania) ludzi, zwierząt oraz lokomocji środków transportu. Różnica polega na wartości kąta działania siły do
podłoża na którym powstał ślad. Jeżeli kąt wynosi 90® powstają ślady statyczne, jeżeli jest większy lub
mniejszy to dynamiczne. Większość śladów obuwia jest efektem ruchu a co za tym idzie są śladami
dynamicznymi a tylko niewielką ich część charakteryzują cechy odwzorowań statycznych.

Ślady powstałe na skórze ludzkiej

1) Powierzchniowe
a) Nawarstwione- powstają gdy nośnik (substancja pyłowa, lepka) znajdujący się na podeszwie w
wyniku działania sprawcy został przeniesiony na skórę
b) Odwarstwione – powstają gdy źródło nośnika znajduje się na ciele ofiary (np. krew) a wypukłe
elementy wzoru podeszwy zabierają je z ciała tworząc ślad.
2) Wewnętrzne- zwane podbiegnięciami krwawymi, zasinieniami lub krwiakami, powstają w wyniku
wynaczynienia krwi w obrębie tkanki podskórnej. Wynaczynienie jest następstwem przerwania
ciągłości naczyń krwionośnych na skutek zadanego urazu, przy utrzymanym ciśnieniu krwi.
Rozległość podbiegnięć zależy od ograniczników, którymi w przypadku buta stają się boczne
powierzchnie wypukłych elementów wzoru, znajdującego się na aktywnej części podeszwy.
Czytelność śladów wewnętrznych zależy m.in. od wysokości i kształtu elementów wzoru.

Ślady na skórze ludzkiej nie są odporne na czas. Możliwość ich identyfikacji zależy od jak najszybszego ich
zabezpieczenia. Z upływem czasu ślady te tracą cechy charakterystyczne aż do całkowitego zniknięcia
włącznie.

Ślady bieżnika opon

Bieżnik czyli zewnętrzna część opony stykająca się bezpośrednio z podłożem po którym porusza się pojazd,
wykonany jest z gumy o dużej odporności na ścieranie i pokryty jest rzeźbą. Wzór rzeźby bieżnika może
przybierać kształt szachownicy, zygzaków ułożonych symetrycznie lub niesymetrycznie. Wzór rzeźby
bieżnika uzależniony jest od tego na jakiej nawierzchni opona będzie eksploatowana, z jaką prędkością i do
jakiego typu pojazdu jest ona przeznaczona.

22
Podobnie jak przy śladach obuwia, aby powstał ślad bieżnika opon musimy mieć 3 elementy: pojazd,
opona, podłoże. Ślady określają np. kierunek jazdy, rodzaj, typ samochodu. Ślady bieżnika ze względu na
podłoże, na którym powstały dzielimy na :
1) Wgłębione- powstają na podłożu miękkim. Powstają gdy na podłożu odwzorowuje się
trójwymiarowo bieżnik opony
2) Powierzchniowe – powstają w wyniku kontaktu bieżnika z podłożem twardym
a) Nawarstwione- powstają gdy bieżnik zabrudzony określoną substancją (sypką, lepką lub ciekłą)
przenosi ją na podłoże pozostawiając własne całościowe odwzorowanie lub część wzoru
b) Odwarstwione- są odwróceniem nawarstwionych. Bieżnik lub wypukłe elementy bieżnika
zabierają określoną substancję z podłoża pozostawiając własne odwzorowanie lub jego część.

Ślady stóp bosych

Ślady stóp bosych spotyka się rzadko. Mają dużą wartość identyfikacyjną, ponieważ pozwalają na ustalenie
dziedzicznych, wrodzonych lub nabytych deformacji stopy. Mogą to być np. palce nadliczbowe
(wielopalcowość), palce zrośnięte (syndaktylia) bądź stopa końsko- szpotawa. Nabyte wady stóp są częste i
powstają z reguły u osób noszących nieodpowiednie obuwie np. płaskostopie, koślawienie stopy.
Szczególne znaczenie w badaniach identyfikacyjnych należy przyznać kształtowi stopy oraz jej sklepieniu.
Stopy z wrodzonymi lub nabytymi zniekształceniami powodują zmiany w chodzie. Ma to istotne znaczenie
przy identyfikowaniu osoby na podstawie śladów jej stopy.

Odwzorowanie stopy w bucie

Ślady te można spotkać na podeszwie buta. Cechą charakterystyczną tego rodzaju śladu są wytarcia
wewnętrznej podeszwy spowodowane odciśnięciem pięciu palców stopy, kłębu dużego palca i reszty stopy.

Ujawnienie śladów obuwia

Metody ujawnienia śladów są ściśle związane z ich rodzajem, charakterem podłoża, formą
odwzorowania i sposobem występowania.
Ślady powierzchniowe, które dzielimy na niewidoczne i widoczne.
Ślady powierzchniowe niewidoczne - ujawnia się obserwując w świetle ukośnym fotografując, a
następnie stosuje się ujawniacz proszkowy kontrastujący z podłożem. W przypadku ujawnienia śladu przy
pomocy proszku daktyloskopijnego, proszek ten jest nanoszony na ślad za pomocą pędzla z piór marabuta.
Kolor proszku powinien kontrastować z kolorem powierzchni. W przypadku papierów można użyć grafitu,
sadzy angielskiej, argentoratu, proszków ferromagnetycznych.
Ślady powierzchniowe widoczne (zabarwione) - w przypadku śladów nawarstwionych jakąś
substancją lub powstałych w wyniku jej odwarstwienia ujawnienie sprowadza się do rejestracji wzrokowej.
Śladów takich choćby były słabo czytelne nie wolno wzmacniać ujawniaczami proszkowymi.

Ślady wgłębione
Zastosowanie mas odlewniczych na bazie głównie gipsu lub silikonu do śladów powstałych w
podłożach plastycznych czyli odcisków. Jest to metoda najsilniej kojarzona ze śladami traseologicznymi
jego pochodne (kamień dentystyczny) stosuje się wtedy, gdy wyjęcie (oddzielenie) odlewu z podłoża nie
nastręcza kłopotów jak to jest np. w przypadku śladów wgłębionych w podłożu piaszczystym czy
gliniastym.

Ślady pyłowe
Problem ujawnienia śladów obuwia na tzw. Podłożach trudnych, do niedawna był problemem dla
techników. Podłoże trudne to : wykładziny podłogowe, dywany, materiały obiciowe. Ich bogata kolorystyka
powodowała że ślad nie kontrastował z podłożem lub kontrastował pewny fragment. Firma Foster and

23
Freeman (Anglia) skonstruowała urządzenie do ujawniania śladów pyłowych. Zasada działania tego
urządzenia była następująca: w miejscu, gdzie sprawca mógł zostawić ślad obuwia, rozkłada się czarną folię
winylową z arkuszem idealnie gładkiej płyty aluminiowej w środku , działającej jako elektroda. Podłączenie
urządzenia wytwarzającego elektryczność statyczną powoduje że ślady pyłowe- zupełnie niewidoczne
gołym okiem odwzorowują się na powierzchni folii winylowej. Czas ładowania płyty aluminiowej wynosi
od 15 do 60 sekund i jest ściśle związany z jakością podłoża oraz intensywnością zapylenia. W Polsce
skonstruowano urządzenie do ujawniania śladów pyłowych obuwia pod nazwą MES.

Ścieżka chodu (ICHNOGRAM)

Ślady obuwia znajdujące się na miejscu oględzin tworzą zbiorowisko, bardziej lub mniej
przypadkowe. Cechy charakterystyczne chodu człowieka które można dostrzec na podstawie tych śladów
nazywa się obrazem lub ścieżką chodu człowieka. W badaniach kryminalistycznych elementy tego zbioru są
wyodrębnione dla wyznaczenia: osi chodu, linii chodu, długości i szerokości kroku, linii stopy i kąta
stopy. Uzyskane parametry pozwalają m.in. na właściwe typowanie ewentualnych sprawców zdarzenie i
ustalenie wersji śledczych, drogi przyjścia i odejścia sprawcy.

Analiza ścieżki chodu pozwala na identyfikację grupową poruszającej się osoby lub osób na określenie
ich zachowania lub innych okoliczności związanych z ruchem. Właściwie zabezpieczony ichtogram
pozwala na sformułowanie następujących hipotez :
 Ustalenie liczby osób
 Ustalenie ich drogi wejścia i odejścia
 Określenie sposobu zachowania w miejscu zdarzenia

Na podstawie analizy ścieżki chodu można sformułować wnioski dotyczące następujących właściwości
osoby o przeciętnej kondycji fizycznej:
a) Wiek- na podstawie długości kroku można określić przypuszczalny wiek osoby. Krótkie kroki, mały
ślad buta jest charakterystyczny dla dzieci. Kroki długości od 80-85cm są charakterystyczne dla
30letnich mężczyzn. Długość kroku zmniejsza się wraz z wiekiem. Ślady z zatarciem i smugami w
okolicach czuba są charakterystyczne dla osób starszych.
b) Płeć- można ją ustalić po długości kroku i kącie stawiania stopy. Kobiety stawiają kroki do 50cm i
mają szerszy kąt stawiania stopy.
c) Wzrost- istnieje ścisła zależność między długością stopy a wysokością człowieka.
d) Stan zdrowia- osoby otyłe, chore na serce, płuca oraz inne schorzenia dróg oddechowych stawiają
kroki mniejsze. Duzy wpływ na obraz śladu mają schorzenia kończyn. Osoba o płaskiej stopie
zostawia ślady o szerokim, rozlany kształcie całej powierzchni. U osoby kulejącej kierunek nigdy nie
jest linią prostą. Mogą również występować ślady pozostawione przez laskę czy kulę.
e) Zawód- kroki szerokie są charakterystyczne dla zawodu tragarza, który przywykł do dźwigania
ciężarów, marynarzy czujących się niepewnie na stałym lądzie.

Myśliwi i gajowi pozostawiają ślady o niewielkiej długości kroku. Jest to związane z ostrożnym stąpaniem
podczas skradania do zwierzyny. Geodeci, kolejarze, wojskowi stawiają kroki długie, rytmiczne o
jednakowych parametrach.

Również na podstawie pojedynczego śladu obuwia możemy ustalić:

 Cechy grupowe- kształt, budowę podeszwy, rodzaj występującego wzoru oraz parametry obuwia,
 Butem z której nogi pozostawiono ślad dowodowy
 Na podstawie kształtu i wysokości obcasa można ustalić płeć osoby która ślad pozostawiła

24
  Naprawy buta w postaci łat, zszyć, łebków wbitych gwoździ które jednocześnie indywidualizują
obuwie
 Na podstawie wzorów podeszwy można ustalić liczbę sprawców.

15.04.2021

OTOSKOPIA KRYMINALISTYCZNA - ŚLADY MAŁŻOWINY USZNEJ

Określenie „otoskopia” (gr. otos- ucho oraz skopio- oglądać, obserwować). Dla odróżnienia
medycznego otoskopii, nazwa ta używana jest z przymiotnikiem „kryminalistyczna”. A więc otoskopia
kryminalistyczna to dział techniki kryminalistycznej, której celem jest przeprowadzanie badań
identyfikacyjnych na podstawie śladu małżowiny usznej.
W polskiej literaturze kryminalistycznej można znaleźć jeszcze nazwę tego działu – np.
„konchoskopia”. Konchoskopia (łac. concha – muszla, w tym i muszla małżowiny usznej oraz gr. skopeo –
oglądać, obserwować).
Występuje też określenie „auriculoskopia” (łac. auricula – ucho, ucho zewnętrze, małżowina uszna
oraz gr. skopeo- oglądać, obserwować).

Budowa anatomiczna małżowiny usznej

Ucho człowieka jest narządem zmysłu, słuchu i równowagi- zmienia drgania fal dźwiękowych na
określone wrażenia, które człowiek uświadamia sobie jako dźwięk.

Ucho człowieka dzieli się na trzy główne części: ucho wewnętrzne, ucho środkowe oraz ucho
zewnętrzne.
Ucho zewnętrzne jest narządem, który odpowiada za przyjmowanie i przewodzenie fal
dźwiękowych. Tą rolę spełnia małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny. „Przewód słuchowy
zewnętrzny jest zakończony elastyczną i silnie unerwiona błoną bębenkową, zbudowaną z tkanki łącznej.
Oddziela ona przewód słuchowy zewnętrzny od ucha środkowego.
Poszczególne części małżowiny usznej to: obrąbek, czółenko, grobelka, muszla małżowiny, dół
trójkątny,skrawek, przeciwskrawek,płatek małżowiny, będący jedyną pozbawioną chrząstki częścią.

Mechanizm powstania śladu małżowiny usznej

Na skórze małżowiny możemy zaobserwować na ogół obfite występowanie gruczołów łojowych,
głównie w muszli i dole trójkątnym, rzadziej zaś na wyniosłościach. Płatek ucha, jest miejscem gdzie, choć
nielicznie, ale występują gruczoły potowe.
Dzięki połączeniu żółtobrunatnej cieczy gruczołów potowych i łojowych powstaje woskowina.
Dzięki mieszance, która powstała z połączenia niewielkiej ilości substancji potowej z cząstkami woskowiny
tworzy się ślad małżowiny usznej i to ma ogromne znaczenie dla kryminalistyki.

Typy wzorów małżowiny usznej

W odciśniętym śladzie małżowiny usznej nie możemy obserwować jej pełnego odzwierciedlenia,
uwidaczniają się tylko jej części wypukłe. Na odciśniętym śladzie widoczne jest zazwyczaj:
 obrąbek w skład, którego wchodzi: początek, górne wysklepienie, guzek, środkowy i dolny odcinek
 grobelka
 okolice skrawka
 przeciwskrawek i płatek

25
 Elementy wklęsłe też są widoczne, ale ich kształty tworzone są przez elementy wypukłe takie jak
np. jama muszki, fosa wielka, fosa trójkątna też są widoczne, ale dzięki elementom wypukłym tworzącym
ich kształt.

Typy wzorów małżowiny usznej

Wzór owalny Wzór trójkątny Wzór wielokątny

Wzór okrągły Wzór romboidalny

Wzór owalny - szerokość śladu mierzona na wysokości skrawka jest mniejsza od ½ długości śladu i po
obu stronach śladu występują względnie równe zaokrąglenia.

Wzór okrągły - szerokość śladu mierzona na wysokości skrawka przekracza ½ jego długości, a z
obydwu stron(obrąbka w górnej części i płatka) występują zaokrąglenia w przybliżeniu o równiej
szerokości.

Wzór trójkątny - kształt śladu daje się wpisać w trójkąt, znacznie szersza część w górnej okolicy
obrąbka zwęża się w kierunku płatka.

Wzór romboidalny - kształt śladu daje się wpisać w romb( prostokąt) występuje względnie równa
odległość na wysokości górnej części obrąbka i płatka.

Wzór wielokątny - kształt śladu w swoim wyglądzie ma ostre zagięcia i daje się wpisać w wielokąt,
największa szerokość występuje w środkowej części ucha.

Metody ujawniania i zabezpieczania śladów małżowiny usznej

Oględziny miejsca zdarzenia są czynnością, podczas której najczęściej ujawnia się ślady małżowiny
usznej. W czasie poszukiwania śladu szczególną uwagę należy zwrócić na drzwi wejściowe, drzwi
balkonowe i okna gdyż są to miejsca stanowiące główną przeszkodę dla sprawcy. Metodyka ujawniania
śladów otoskopijnych tak samo jak daktyloskopijnych czy cheiloskopijnych jest bardzo prosta i nie różni się
zbytnio od siebie.

Można wyróżnić dwa rodzaje metod ujawniania śladów otoskopijnych a są mini metoda
optyczna i mechaniczna(fizyczna).

Metoda optyczna otoskopijna

Metoda optyczna otoskopijna wyróżnia dwa podstawowe warianty jej występowania:
1) Jako metoda wstępna polegająca na określeniu położenia śladu na przedmiocie (powierzchni)

26
 2) Jako metoda samoistna

Metoda optyczna jako metoda wstępna w praktyce polega na ujawnieniu śladu za pomocą lupy lub
gołym okiem. Ślady takie są bezbarwne, więc trudne do zauważenia, powierzchnię, którą chcemy
obserwować oświetlamy pod kątem ostrym(45°) lub światłem skośnym. Dla uzyskania lepszych rezultatów
możemy użyć urządzenia np. typu, Polilight. Przy zastosowaniu tej metody pojawiają się trudności gdyż
często widać tylko nieokreślone plamy, w których nie dostrzegamy obrysu małżowiny usznej.
W przypadku występowania takich plam trzeba zastosować proszek daktyloskopijny w celu
sprawdzenia obecności śladów, otoskopijnych. Metoda wstępna ma za zadanie określić, gdzie mogą
występować ślady małżowiny usznej.
Jako metoda samoistna, metoda optyczna będzie występować w czasie, gdy pozostawiony zostanie
ślad barwny, np. zakrwawionego ucha, lub ślad odwarstwiony np. na zabrudzonej powierzchni szyby
okiennej

Metoda mechaniczna (fizyczna)

Metoda mechaniczna( fizyczna) jest metodą podstawową ujawniania tych śladów, polega na
używaniu proszków daktyloskopijnych. Można powiedzieć, że ślady małżowiny usznej są ujawniane przy
okazji ujawniania śladów daktyloskopijnych, w momencie opylania powierzchni proszkiem.
Do ujawniania tego rodzaju śladów można zastosować podobnie jak w daktyloskopii proszki na
bazie aluminium(np. argentorat) lub proszki ferromagnetyczne. Proszki aluminiowe, czyli jasne stosuje się
na podłożach ciemnych i szkle, a proszki ferromagnetyczne na podłożach jasnych.
Do nanoszenia proszków aluminiowych stosuje się pędzle z włosia naturalnego lub szklanego, oraz
niekiedy puchu marabuta.
Zabezpieczenie tych śladów rodzaje : procesowe, fotograficzne, techniczne (folie daktyloskopijne)

Pobieranie materiału porównawczego do ekspertyzy otoskopijnej

Urządzenie takie pozwala na pobieranie odbitek małżowiny usznej z regularną siłą 1,2,3 kg.
Otometr jest prosty w budowie i obsłudze, składa się głównie z elementu pomiarowego i zestawu
chwytaków. Chwytaki dają możliwość zarówno użycia płytki szklanej, jak i kawałka czarnej folii.
Trzeba uważać, aby przy zakładaniu folii do otometru zwrócić uwagę na jej czystość, tą czynność
wykonujemy w rękawiczkach. Następnie przykładamy folię w prowadnicach z siłą nacisku 1kg,
przesuwamy ją i przykładamy z siłą 2kg i ponownie przesuwając przykładamy z siła 3kg. Po wykonaniu
odbitek ujawnimy ślady na folii celuloidowej i po jej obróceniu zabezpieczamy na folii żelatynowej.

Pobieranie materiału porównawczego do ekspertyzy otoskopijnej

 Przyłożenie otometru folią do małżowiny usznej
 A - ujawnione odbitki porównawcze na osłonce celuloidowej folii daktyloskopijnej
 B – faza przekładania osłonki celuloidowej na drugą stronę

Techniczne metody wykonywania ekspertyzy otoskopijnej

Przez metody techniczne wykonywania badań identyfikacyjnych w ekspertyzie otoskopijnej należy
rozumieć zarówno sam proces badawczy w postaci warsztatu biegłego, sposobu postępowania, posługiwania
się określonymi technikami lub narzędziami, jak również wynik stosowania tych metod w postaci
sprawozdania z badań udokumentowanego fotograficzne, a także samej opinii.

Stosowane metody techniczne są realizacją, urzeczywistnieniem identyfikacji otoskopijnej.

W polskiej metodzie można wyróżnić następujące fazy:
Faza oceny przydatności śladów porównawczych i dowodowych do identyfikacji

27
 W fazie oceny śladu, rozpoczynamy od śladu dowodowego. Przede wszystkim należy stwierdzić czy
ślad zawiera odbitkę małżowiny usznej. Jeżeli jest to ślad otoskopijny to określa się czy pochodzi od
ucha prawego czy lewego. Należy zwrócić uwagę na rodzaj folii, którą wykorzystano do zabezpieczenia
śladu, a także liczbę tzw. ”obróceń śladu”. Następnie ustalamy ile odbitek zostało zabezpieczonych. W
procesie oceny śladów porównawczych bierzemy pod uwagę ich czytelność i kompletność. Ślady muszą
zawierać minimum po trzy odbitki z różną siłą (1,2,3 kg), ucha prawego i lewego.

Grupowe badania identyfikacyjne

Celem fazy grupowej jest eliminacja wstępna osób, od których ślad nie pochodzi. Jest to prosta faza,
bierze pod uwagę wielkość śladu dowodowego i porównawczego, oraz typ małżowiny usznej.

Faza kodowania cech

Przeprowadza się według katalogu cech ogólnych. Kodowanie prowadzi się według kwestionariusza,
gdzie w fazie wstępnej określa się rodzaj wzoru. Jeżeli jest to możliwe, dokonuje się także pomiarów
długości szerokości śladu. Następnie przystępujemy do kodowania śladu za pomocą wyznaczania pól.

Faza metody konturowej

Wykonuje się ją gdy mamy już ślad dowodowy i porównawczy od jednej osoby, pozostałe osoby
zostały wyeliminowane oraz mamy ślad najbardziej zbliżony do śladu dowodowego (np. pod względem
siły nacisku). Samo wykonywanie tej fazy jest podobne do holenderskiej metody nakładania folii. Ze
wszystkich śladów wybieramy najbardziej czytelne, po czym nakładamy na niego przeźroczystą folię.
Po tych czynnościach na folii, używając cienkiego kontrastowego pisaka, przerywaną linia
obrysowujemy kontury całego śladu. Następnie tą samą folią przykładamy do drugiego badanego śladu.
Punktem orientacyjnym powinien być początek obrąbka i okolica skrawka, jak w metodzie
holenderskiej.

Faza wyszczególnienia wspólnych cech identyfikacyjnych

Na już sporządzonych fotografiach, postępując zgodnie z wyznaczonymi 24 polami, nie
wyznaczając tylko ogólnych cech identyfikacyjnych wyróżnionych w katalogu, należy skoncentrować
się na cechach szczegółowych. Do cech szczegółowych należą: nierówności brzegu, charakterystyczne
zagłębienia, wysklepienia, są to cechy różnorodne, przez co nie dają się katalogować. Po wyznaczeniu
tych cech umieszcza się je na fotografiach śladu dowodowego i porównawczego zamieszczonych na
tablicy poglądowej. Należy także wyróżnić cechy wspólne, (około 10-15) które mają za zadanie
przekonać o tożsamości badanych śladów.

Faza analizy wyników oceny statystycznej i dokumentowania badań

Polega na ocenie wyników przeprowadzonych faz, wyciagnięcia wniosków i podjęcia decyzji, co do
badanych śladów wyrażoną w sformułowanej opinii.

22.04.2021

KRYMINALISTYCZNE BADANIE DOKUMENTÓW

By powstał dokument potrzebne jest podłoże oraz środek kryjący.

Na początku utrwalano na płytkach kamiennych na których ryto znaki. Materiał ten ze względu na
objętość, ciężar i trudności w przechowywaniu nie sprzyjał rozwojowi myśli ludzkiej.
Kolejno powstały :

28
  papirus- wytwarzany przez starożytnych Egipcjan (produkowany z łodyg trzciny zwany papirusem,
zarastającym zalewy Nilu);
 pergamin – wytwarzany ze skór zwierzęcych odpowiednio wyprawionych ( nazwa pochodzi od
miasta Pergamon w Azji Mniejszej, które było ośrodkiem wytwarzania pergaminów);
 papier- wynaleźli Chińczycy ponad 2 tyś. lat temu. Surowcem podstawowym do wytwarzania
papieru były włókna roślinne (len, bawełna), obecnie wykorzystuje się włókna drzewne.

Gatunki papieru: drukowy, do pisania, pakowy, okładowy, kartony, tektury, bibuły.

Do zasadniczych rodzajów papierów drukowych, przeznaczonych na cele wydawnicze oraz do

wykonywania wszelkich druków należą:
 papier drukowy zwykły
 papier działowy
 papier gazetowy
 papier afiszowy
Format papieru jest znormalizowany, a najpowszechniejszy to a4 210x297mm.

Środki do pisania:
1) środki do ręcznego pisania:
 ołówki grafitowe
 kredki kolorowe
 pióra wieczne
 długopisy
 pisaki.
2) środki techniczne:
 maszyny do pisania
 komputery.
Dokument
 z łac. documentum, a w języku prawniczym różnie interpretowany.- szerokie znaczenie pojęciowe,
wieloznaczność;
 sporządzony we właściwej formie, zaopatrzony w środki uwierzytelniające (pieczęcie), który
stwarza, potwierdza lub zmienia stan prawny (PWN);
 art. 115§14 kk. Dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym
jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa,
stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.

Pojęcie dokumentu w kryminalistyce

W. Wójcik – uważany za „ojca” nowoczesnych kryminalistycznych badań dokumentów,
zdefiniował dokument jako: każdy przedmiot zawierający treść pisemną, elektroniczną lub dźwiękową,
znaki bądź rysunki widoczne gołym okiem lub ujawnione w drodze badań, a mające związek z daną sprawą.

Z kryminalistycznego punktu widzenia to wszelki rzeczowy środek dowodowy, zawierający treść

pisemną; np. pendrive, płyta, coś na kartce papieru.

Trzy grupy dokumentów:

I. te które nie wymagają po wyprodukowaniu i w prowadzeniu w życie żadnych uzupełnień:
banknoty, znaczki skarbowe, obligacje bezimienne, losy loteryjne;

29
 II. dokumentu, które wymagają odpowiednich uzupełnień wykonanych zwykłym pismem ręcznym
po wyprodukowaniu ( podpis, odcisk, pieczątki, datownik);
III. dokumenty sporządzone własnoręcznie ( anonimy, listy, życiorysy, podania, notatki).

Fałszerstwo ( rozdział 34 kk. art. 270 §1)

Podrobienie - polega na sporządzeniu dokumentu na nowo. Stworzenie pozorów autentyczności
dokumentu, sfabrykowanie całkowicie od nowa ( pochodzi od określonej instytucji kiedy w rzeczywistości
tak nie jest). Fałszerz może mieć wzór lub stworzyć własny, może wykorzystać oryginalne elementy obok
nieoryginalnych, imitując właściwe zabezpieczenia.
Podrobienie to też spreparowanie dokumentu w imieniu osoby istniejącej lub fikcyjnej, a nawet
podpisanie autentycznego dokumentu cudzym nazwiskiem, chociażby za zgoda osoby zainteresowanej.
Podrobieniu ulegają przedmioty z I gr. najczęściej: banknoty, dokumenty osobiste.
Przerobienie – dokonanie zmian w istniejącym już dokumencie i uczynieniu go w ten sposób
nieprawdziwym ( np. wprowadzenie dopisku i odbitki pieczątki do dowodu rejestracyjnego , czyli istnienie
dokumentu już istniejącego ale z przerobioną treścią w zakresie terminu ważności kolejnych badań
technicznych). Polega na mechanicznym lub chemicznym usunięciu fragmentów oryginalnego dokumentu
i zastąpienie innymi.
Używanie jako autentycznego dokumentu podrobionego lub przerobionego - świadome
używanie takiego dokumentu jako autentycznego ( ktoś wie że dokument jest sfałszowany), czyli
przedstawienie dokumentu osobie do legitymowania czy zrealizowanie jakiegoś świadczenia (np.
dokonanie na podstawie tego dokumentu zakupu na kredyt), przedstawienie dokumentu organowi
państwowemu, samorządowemu czy prowadzącemu postępowanie dowodowe.

ZABEZPIECZENIE MATERIAŁU DOWODOWEGO

Wszelkie dokumenty mogące być środkiem dowodowym w sprawie należy zabezpieczyć do badania
w takim stanie w jakim znajdowały się w chwili ich zakwestionowania. W związku z tym w toku oględzin
należy unikać dotykania dokumentów bezpośrednio palcami ze względu na możliwość zniszczenia istotnych
cech pisma oraz znajdujących się ewentualnie na dokumencie odcisków linii papilarnych lub innych śladów
pozostawionych przez sprawcę.

ZABEZPIECZAJĄC DOKUMENTY NA MIEJSCY ZDARZENIA NALEŻY PAMIĘTAĆ ŻE:

 nie wolno na zabezpieczonym dokumencie sporządzać żadnych adnotacji, zapisków, bowiem każdy
nowy ślad naniesiony na dokument może utrudnić a niejednokrotnie uniemożliwić przeprowadzenie
badań porównawczych;
 nie wolno zniszczonego dokumentu podklejać papierem. klej może utrudnić albo uniemożliwić
zbadanie dokumentu np. w promieniach uv lub podczerwonych;
 dokumenty pisane atramentem lub długopisem należy przechowywać w suchym środowisku bowiem
wilgoć może spowodować rozpłynięcie materiału kryjącego;
 dokumenty podarte zebrać a następnie składać na płytkach szklanych. po złożeniu sfotografować.

Pobieranie materiału porównawczego

Do badań porównawczych pisma ręcznego najlepszy jest materiał pobrany w sposób bezwpyłowy.
Tzw. pismo bezwpływowe - wykonane jest w warunkach codziennych, nie na polecenie.

Materiał bezwpływowy – to m. in.: rękopisy ( pismo ręczne i podpisy) sporządzone przez daną
osobę w sytuacjach i sprawach nie mających związku z prowadzonym postępowaniem. Mogą znajdować

30
się w : zakładzie pracy ( akta personalne), US ( zeznania i oświadczenia podatkowe ) ZUS ( akta emerytalne,
rentowe), aktach paszportowych itd.

Przy pobieraniu wzorów pisma bezwpływowego należy przestrzegać następujących zasad:

a) Ustalić czy materiał porównawczy (wzory pisma) został faktycznie wykonany przez osobę, której
pismo ma być poddane badaniom. Może się zdarzyć, że pismo zostało napisane przez członka
rodziny, względnie osobę postronną a zawiera podpis interesującej nas osoby
b) Wzory pisma powinny pochodzić z tego samego okresu w którym przypuszczalnie został
sporządzony zakwestionowany rękopis
c) Materiał bezwpływowy powinien być obszerny i wystarczający do badań porównawczych
d) Materiał porównawczy powinien być wykonany na zbliżonym formacie, gatunku i rodzaju papieru i
podobnym środkiem pisarskim.

Pobieranie wzorów pisma na polecenie:

Wzory pisma bezwpływowego należy niekiedy uzupełnić wzorami kreślonymi NA POLECENIE.
Jest to konieczne gdy nie odnaleziono żadnych bezwpływowych wzorców pisma. Jest konieczne też gdy
pismo zostało wykonane lewą ręka lub pismem na wzór drukowanych. Trzeba się starać by wzory pisma na
polecenie były kreślone w warunkach zbliżonych do normalnych, a więc w takich w jakich zostało
sporządzone pismo zakwestionowane.
Warunki :
 na papierze tego samego lub podobnego gatunku
 podobnymi środkami do pisania
 tym samym rodzajem pisma, którym było sporządzone zakwestionowane (pismo zwykłe,
drukowane).
 pismem leworęcznym, jeżeli w czasie oględzin ustalimy, że pismo kwestionowane wykazuje cechy
pisma leworęcznego

Podstawowe zasady identyfikacji pisma ręcznego

Cel badania pisma ręcznego:
 kryminalistyczny – chodzi o ustalenie czy zakwestionowany rękopis był sporządzony przez
określoną osobę
 medyczny – analiza czy zmiany w ogólnym obrazie piśma są wynikiem choroby czy czynnikiem
zewnętrznym( alkohol, narkotyki)
 historyczny- nie dotyczą cech pisma, ale analizują rozwój pisma na przestrzeni czasów.

Wstępne kryminalistyczne badania pisma ręcznego powinny obejmować:

I. Grupę cech syntetycznych: (określa typ pisma, a nie stanowi podstawy do identyfikacji,
ponieważ można je łatwo zmienić)
 stopień wyrobienia pisma (bardzo wyrobione, przeciętnie, i niewyrobione)
 czytelność (czytelne, słabo czytelne i nieczytelne).
II. Grupa cech topografii pisma: (stanowią podstawę do badań porównawczych) - znaczenie ich
jest duże bo stanowią o nawykach i estetyce oraz o rozmieszczaniu znaków graficznych na podłożu.
1. Sposób rozmieszczenia poszczególnych znaków graficznych, wyrazów i całych wierszy
w ich wzajemnym układzie względem siebie.
2. Rozmieszczenie adresów ( np. kopertach) nagłówków, tytułów, podpisów.
3. Szerokość marginesów oraz sposób wykorzystania prawej części podłoża
4. Sposób rozmieszczenia znaków przestankowych
5. Przerwy między wierszami i wyrazami
31
 III. Grupa cech mierzalnych – badaniom podlega struktura pisma, tzn. te układy które można mierzyć,
a następnie porównywać dwóch rękopisach.
 Nachylenie pisma ( prostopadłe ,prawo kośne, lewo kośne) - elementy pisma przybierają
różny stopień nachylenia w stosunku do linii podstawowej wiersza.
 Ogólny rozmiar liter , w tym:
o wysokość liter śródlinijnych ( np. a,c,e,i,u)
o Wysokość liter zawierających elementy nadlinijne ( k,l,d,h)
o Podlinijne ( j,p,y,g)
 Szerokość liter
 Wysokość całego wyrazu
 Kąty utworzone przez poszczególne elementy liter.
 Po za tym w tej gr należy badań elementy cieniowania pisma, który odzwierciedla stopień
nacisku ręki w czasie pisma. Cieniowanie bada się mikroskopem w powiększeniu ok. 20-
30x.

Aktualnie w badaniach pisma ręcznego powszechnie stosuje się metodę graficzno- porównawczą.
Opiera się ona na założeniu że pismo stanowi uzewnętrznienie możliwości i predyspozycji
psychofizycznych wykonawcy a więc w procesie identyfikacji trzeba wziąć pod uwagę wszystkie te cechy
i ich zespoły, które pozwalają na ocenę i porównanie badanych zapisów z uwzględnieniem warunków ich
powstania i przeznaczenia.

32