Upadek Rzeczpospolitej

II i III rozbiór Polski

 Konfederacja targowicka
Przeciwko Konstytucji 3 maja zaprotestowali
przywódcy stronnictwa hetmańskiego – F.K.
Branicki, Szczęsny Potocki i Seweryn Rzewuski.
Udali się oni do carycy Katarzyny II do
Petersburga aby uzyskać jej pomoc. W IV 1792 r.
opracowany został akt konfederacji, która
znosiła konstytucję i przywracała stary ustrój.
Akt zawiązania konfederacji ogłoszono w mieście
Targowica.
Konfederaci targowiccy zwrócili się do Rosji o
pomoc militarną i w odpowiedzi w maju 1792
r. wojska rosyjskie przekroczyły granice
Rzeczpospolitej. Polska podjęła walkę, mimo
iż jej armia była znacznie ograniczona
ilościowo (ok. 40 tys.) Do Polaków przyłączyli
się również Litwini, którzy pod wodzą
bratanka króla – ks. Józefa Poniatowskiego,
starali się powstrzymać pochód rosyjski.
Największe zwycięstwo Poniatowski odniósł
w bitwie pod Zieleńcami, i król, aby
upamiętnić to wydarzenie, ustanowił order
Virtuti Militari (męstwa wojennego).
Siła Rosjan była jednak przeważająca i nawet udział znakomitych dowódców
takich jak np. Tadeusz Kościuszko , nie był w stanie zahamować ich pochodu
na zachód.
Sprawa była utrudniona tym bardziej, że na terenach zdobytych przez Rosjan
władzę przejmowali konfederaci targowiccy.
W lipcu, król Stanisław August Poniatowski, przekonany o nieuchronnej
klęsce, przyłączył się do Targowicy i działania wojenne zostały wstrzymane.
Część dowódców i polityków udała się na emigrację (T. Kościuszko),
ponieważ w Rzeczpospolitej przywrócono stary ustrój.
 II rozbiór Polski
Konfederaci uzyskali zapewnienie od Katarzyny II,
że nie dokona ona kolejnego rozbioru Polski, ale
jej doradcy twierdzili, że trzeba ukarać
buntowniczy kraj. Pretensje do ziem zachodnich
wysunęły w tym czasie Prusy. W związku z tym 23
I 1793 r. w Petersburgu podpisano konwencję
rozbiorową pomiędzy Rosją a Prusami.
Zwołany do Grodna sejm rozbiorowy podpisał i
zatwierdził traktaty rozbiorowe.
 Konsekwencje II rozbioru
- Katastrofa polityczna
- Upadek gospodarczy państwa
- „okupacja „ 40 tys. armii Rosjan; koszty jej
utrzymania ponosiła ludność Polski;
- Planowano redukcję armii polskiej i częściowe
jej wcielenie w szeregi armii rosyjskiej;
- Pominięta w II rozbiorze Austria zaczęła się
domagać kolejnego rozbioru;
 Powstanie kościuszkowskie
Na skutek II rozbioru nastroje w Rzeczpospolitej
zaczęły się zaostrzać. W 1793 r. zawiązano
sprzysiężenie, którego celem była organizacja
powstania przeciwko Rosji. Na przywódcę
powstania wybrano Tadeusza Kościuszkę.
Plan przewidywał wystąpienie w Krakowie i
ściągnięci w jego okolice przeważających sił Rosjan i
jednoczesne powstanie w Warszawie, Krakowie i
Lublinie. Kościuszko planując powstanie liczył na
pomoc Francji, jednak przebywając tam nie uzyskał
żadnych obietnic.
Sprzysiężenie zostało jednak wykryte
dlatego pod naciskiem ambasadora
rosyjskiego rozpoczęto gwałtowaną
redukcję wojska polskiego.
Jeden z dowódców brygady w Ostrołęce
– Antoni Madaliński odmówił wykonania
rozkazu i 12 marca 1794 r z 1200
żołnierzami ruszył w kierunku Krakowa.
W to samo miejsce zmierzał Kościuszko,
dla którego było już jasne, że nie można
odwlekać w czasie wybuchu powstania.
Wybuch powstania
Rosjanie spodziewali się wybuchu
powstania w Warszawie, dlatego tam
skoncentrowali większość sił.
Tymczasem 24 marca 1794 r.
Kościuszko korzystając z opuszczenia
Krakowa przez garnizony rosyjskie,
złożył uroczyście na rynku krakowskim
przysięgę na wierność Rzeczpospolitej
i przyjął tytuł Najwyższego Naczelnika
Sił Zbrojnych Narodowych, a następnie
ogłosił akt powstańczy.
 Walki powstańcze
Kościuszko wyruszył na Warszawę
( miał zaledwie 6 tys. żołnierzy w tym 2 tys.
kosynierów), ale nie dotarł do stolicy, ponieważ
już 4 IV 1794 r. w bitwie pod Racławicami natknął
się na garnizon rosyjski. Szczególną zasługę w
zwycięstwie mieli kosynierzy. Zwycięstwo to miało
ogromne znaczenie moralne. Na wieść o nim 17 IV
w Warszawie wybuchło powstanie. W ciągu 2 dni
garnizon rosyjski został wyparty z miasta.
„Kościuszko pod Racławicami”
 Bohater insurekcji kościuszkowskiej, Wojciech Bartos, bo bitwie racławickiej,
w związku z nominacja na chorążego, zmienił nazwisko na Bartosz Głowacki.
Został zwolniony z poddaństwa i otrzymał w dziedziczne posiadanie
zamieszkiwaną zagrodę. Stał się symbolem chłopa-bojownika o niepodległość
Polski.

W dniach 22 – 23 IV powstanie wybuchło też w Wilnie, gdzie

w bardzo krwawy sposób rozprawiono się z przywódcami i
zwolennikami Targowicy (Sąd Kryminalny skazał na śmierć
m.in. Hetmana wielkiego litewskiego Szymona
Kossakowskiego, hetmana Piotra Ożarowskiego, Józefa
Zabiełłę, Józefa Ankwicza i bpa Józefa Kossakowskiego)
 Uniwersał w Połańcu
Po bitwie pod Racławicami, na
znak uznania dla kosynierów,
Kościuszko nosił sukmanę chłopską
zamiast munduru.
7 maja 1794 r. w obozie pod
Połańcem wydał uniwersał w
sprawie chłopskiej:
- Znosił poddaństwo osobiste
chłopów
- Gwarantował chłopom
nieusuwalność z ziemi;
- Zawieszał pańszczyznę na czas
powstania
 Upadek powstania
Sytuacja militarna powstańców pogorszyła się jednak 10
maja, kiedy do wojny przyłączyły się Prusy. Polacy
ponosili szereg porażek: pod Szczekocinami, na Litwie
powstanie dogasało, a na czele rosyjskiej armii stanął
nowy dowódca Aleksander Suworow.
Dodatkowo 10 października po klęsce pod
Maciejowicami, do niewoli dostał się Tadeusz Kościuszko.
Nowym naczelnikiem został Tomasz Wawrzecki, który
jednak nie zapobiegł zajęciu Warszawy przez Rosjan. 4
listopada oddziały Suworowa dokonały „rzezi Pragi”, a 16
listopada armia powstańcza skapitulowała.
Kościuszko został wywieziony do Petersburga, gdzie był
więziony do 1799 r.
 III rozbiór Polski
Jeszcze w czasie trwania powstania rozważano
kolejny rozbiór Polski ( między Prusami i Austrią
niemal nie doszło do wojny o łupy). Ostatecznie
przebieg granic ustalono 24 października 1795 r.,
a ostateczna konwencja rozbiorowa została
podpisana w Petersburgu w 1797 roku.
W 1795 r. Stanisław August Poniatowski wyjechał
do Grodna, gdzie ogłosił abdykację i zmarł w
1798 r.