Ke ÒemleeJevee -

FoeveeR meceepes JeemlegMeem$em³e ®e®ee&

meJee&efOeJeÀªHesCe ¢M³eles ~ mecÒeefle pevee:
JeemlegMeem$em³e mevoYe& ¢iYe´efcelee DeefHe ¢M³evles ~ Dele
DeeJeM³eJeÀleeçeqmle ³eled HetJe& JeemlegMeem$em³e mJeªHeb
JeÀer¢Meceemeerled ? leLee ®e mecÒeefle JeÀer¢Meceeqmle?
Fl³em³e mec³eJeÀd %eeveb m³eeled ~ DeeJewefoJeÀJeÀeueeled
Òee®eerveJeÀeues JeemlegMeem$em³e mJeªHeb JeÀer¢Meceemeerod
Fl³em³e ®e®ee& DeÐe Deeqmceved Hee"îebMes YeefJe<³eleerefle~~
meceepes JeemlegMeem$em³e JeÀuHevee JewefoJeÀJeÀeueeosJe
¢M³eles~ ³eoe ceeveJee: JegÀpes<eg ie»js<eg ®e efveJemeeqvle mce
leoe Yetceew DeeJeemeer³eJ³eJemLee veemeerled~ leeqmceved
JeÀeuesçefHe ceeveJe: mJemegj#ee¢ä³ee mec³eJeÀd
efveJeememLeevem³e ®e³eveb JeÀjesefle mce~
Ke ve=HeefleHe=Le: Òe³eeme:
meJe&ÒeLeceb He=Legvee He=efLeJeeR meceerJe=ÀlJee
megJ³eJeeqmLeleeJeemem³e HeefjJeÀuHevee Je=Àlee~ Dem³eevevlejb
He=Legvee ye´ïeeCeb Òel³egÊeced ³eled ns ye´ïeved!
YeJeleeceeosMesvewJe ce³ee He=efLeJeer efvecee&CeeLe¥
meceerJe=Àlee~ Deleesçûes le$e ûeeceveiejeoerveeb efvecee&CeeLe¥
ceeceeefoMevleg Fefle JeCe&veb JeemlegMeem$em³e
ceeveJeÀûevLes<eg HegjeCes<eg ®e efceueefle~ Fle: Hejb ye´ïeCee
me=efäefvecee&Cem³e ³eespevee efJeefnlee~
Ke efJeéeJeÀcee&oerveeceglHeefle: -
ye´ïeCee mJe®elege|Yeceg&Kew: efJeéeJeÀcee&oerveeb j®evee
Je=Àlee~ ye´ïeCe: HetJe&cegKeb efJeéeYet: oef#eCecegKeb
efJeéeefJeod Heef½ececegKeb efJeéeñeäe leLee ®eesÊejcegKeb
efJeéemLe Fefle JeÀLe³eeqvle HeewjeefCeJeÀe:~ ye´ïeCe:
efJeéeYetcegKeeled efJeéeJeÀce&Ce: efJeéeefJevcegKeeled ce³em³e
efJeéeñeäecegKeeled cevees: leLee ®e efJeéemLecegKeeled
lJeäe³ee©lHeefle: peelee~ ³eLee-
me SJee³eb efJeéeJeÀcee& ye´ïeeC[ metpeles cegng:~
HetJees&ÊeJe$e®elJeeefjJe#³esçnvleg He=LeJeÀd-He=LeJeÀd~~
efJeéeYetefjefle veevewlelHetJe&JeÊ&eb ÒeJeÀere|leleced~
oef#eCes efJeéeefJeÜ$eb efJeéemLeb ®e leLeesÊejs~~
Heef½eces efJeéeûeäeK³eb JeÊ&ecesJe ®elege|JeOeced~
SlesY³e: ÒeLeceb peeleb efJeéeJeÀce&®elegä³eced~~
HetJee&veves efJeéeJeÀcee& pee³eles oef#eCes ce³e:~

-GÊejm³e cegKes lJeäe Heef½eces leg ceveg: mce=le: ~~

JeemlegmeejmebûenÒeeJeÌJeÀLeveced He=ˆ 
ye´ïee
HetJe&cegKeced oef#eCecegKeced
Heef½ececegKeced GÊejcegKeced

efJeéeYet: efJeéeefJeod efJeéeñeäe

efJeéemLe:
efJeéeJeÀcee& ce³e: ceveg:
lJeäe

mLeHeefle: met$eûeener le#eJeÀ:

JeeOe&efJeÀ:

ye´ïee mJeHeg$eeved Òeefle JeÀLe³eefle ³eled YeJevle: He=efLeJ³eeb

ielJee He=LeesjefYeuee<eevegmeejb le$e veiej-ûeece-Hegjeoerveeb
He=LeJeÀd He=LeJeÀd j®eveeb JegÀJe&vleg~ efJeéeJeÀce&Cee
peielñeäejb ye´ïeeCeb Òeefle JeÀefLeleb ³eonb le$e ielJee mJeyeg×d³ee
megj-Demegj-Gjie-veeieeCeeb Je=Àles leLee ®e men SJe He=Lees:
ceveg<³eeCee_ed®e Je=ÀlesçefHe efveJeemee³e
megvojHegjerveiejûeeceeoerveeb efvecee&Ceb JeÀefj<³eeefce~
³eLeesÊeced -
ielJeese|JeJewv³eve=Heles: efÒe³eb leJe JeÀefj<³eefle~
veiej-ûeece-Kesìeoerved JeÀefj<³eefle ®e He=LeJeÀd He=LeJeÀd~~
mJe³eb JeÀefj<³esçnceLees efveJeemee³e He=Le: Hegjerced~
efJeef®e$e - veiej - ûeece - Kesìeceefleceveesnjeced~~

-JeemlegmeejmebûenÒeeJeÌJeÀLeveced He=.-Ž
Ke mLeHel³eeoerveecegodYeJe: -
efJeéeJeÀcee& ef®evle³eefle ³eled ye´ïeCeje%eevegHeeueves
JesÀ<ee_ed®eve o#eefMeuHeerveeceeJeM³eJeÀlee YeefJe<³eefle~
SleoLe¥ lew: meJew&: efJeéeJeÀcee&efoefYe: SJewÀJeÀ: Heg$e:
GlHeeefole:~ efJeéeJeÀce&Ce: mLeHeles: ce³eeled met$eûee¿ee:
cevees: le#eJeÀm³e lJeäg: ®e yeeOe&JesÀ©lHeefle: peelee~

efJeéeJeÀce&Ce: Heg$e: m³eeled mLeHeefle½eewJe me mce=le:~

ce³em³e leve³e: meg$eûeenerefle HeefjJeÀere|lele:~~
lJeägos&Je$e+<es: Heg$ees JeeOe&efJeÀefjefle efJeÞegle:~
cevees: Heg$emle#e: m³eelmLeHel³eeefo®elegä³eced~~
-Jeemlegmeejmebûen ÒeeJeÌJeÀLeveced He=.-‘
meJe&efJeefoleceeqmle ³eled JeÀm³eeefHe efvecee&Cee³e
efJeefYeVeeveeb efMeuHeerveeceeJeM³eJeÀlee YeJeefle~ ³eLee-
Hee<eeCeefJeMes<e%em³e JeÀe÷efJeMes<e%em³e OeelegefJeMes<e
%em³e efvecee&CeefJeMes<e%em³e ®e~ Sles<eeb meJes&<eeb
efJeMes<e%eeveeb meb³egÊeÒe³eemewjsJe efJeÀceefHe
efvecee&CeJeÀe³e& HetCe& YeefJelegb MeJe̳eles~
Òee®eerveJeemlegMeem$es mLeHeles: met$eûee¿ee: yeeOe&JeÀ:
le#eJeÀm³e ®e JeÀe³ee&efCe efveOee&efjleeefve YeJeeqvle mce~
Ke mLeHel³eeoerveeb JeÀe³ee&efCe -
‰. mLeHeefle: meJes&<eeb JesoMeem$eCeeb %eelee
mecemleefvecee&CeJeÀe³es&<eg ®e Heejbielees YeJeefle mce~
mLeHelesje%e³ee SJe met$eûee¿eeo³e:
mecemleefvecee&CeJeÀe³ee&efCe JegÀJe&eqvle~
mLeHeefle: meJe&Meem$e%ees JesoefJe®íeueHeejie:~
mLeeHe³el³eeefOeHeefle³e&mceeled lemceeled mLeHeefle©®³eles~~
mLeHe$ee%ee meJes& met$eûee¿eeo³e: meoe~~
JegÀJe&eqvle Meem$eosMesve JeemlegJemleg Òe³elvele:~~
Dee®ee³e&ue#eCew³eg&Êe: mLeHeefle: m³eeefoefle efJeÞegle:~
-Jeemlegmeejmebûen ÒeeJeÌJeÀLeveced He=.-‘
Š. met$eûeener - jsKeeef®e$e-ceeveef®e$eefvecee&Ce
³eespeveeJeÀe³es&<eg ®e JegÀMeuees YeJeefle mce~
Þegle%e met$eûeener ®e jsKee%e: Meem$eefJeÊece:~~
-Jeemlegmeejmebûen ÒeeJeÌJeÀLeveced He=.-‘
‹. yeeefJeÀ: - JesÀ<JeefHe ³eespeveeJeÀe³es&<eg efveHegCe: Jeso%e:
ef®e$eJeÀueeefJeMes<e%e½e YeJeefle~
efJe®eej%e: Þegefle%e½e ef®e$eJeÀce&%eJeeOe&efJeÀ:~
-Jeemlegmeejmebûen ÒeeJeÌJeÀLeveced He=.-‘
Œ. ue#eJeÀ: meJes&<eg efvecee&CeJeÀe³es&<eg o#e:
JegÀMeueJeÀe|ceefYe: ³egÊe: Oeerj: meJes&<eeb efMeuHeerveeb
ieg©: YeJeefle~
le#eJeÀ: JeÀce&efJelmeY³e: meyeevOeJeo³eeHej:~~

FnwJe ueesJeÀm³e ³elJeÀce& meJe¥ leequHeerveeb ieg©:~

-Jeemlegmeejmebûen ÒeeJeÌJeÀLeveced He=.-‘
Sles<eeb meJes&<eeb men³eesiesve SJe ie=n-ûeece-veiejeoerveeb
meJes&<eeb efvecee&Ceb YeJeefle~ ³es<eg JeÀesçefHe SJeÀ: meJe¥
efvecee&CeJeÀe³e& HetCe& JeÀleg¥ MeJeÌveesefle ³elees efn Sles
meJes& meJe&iegCemecHeVee: YeJeeqvle~ ³eLeesÊeced~-
ve ueY³eles leg ³eÊemceeosY³e: meJe¥ ÒemeeOee³esled~~
-Jeemlegmeejmebûen ÒeeJeÌJeÀLeveced He=.-‘
GHe³eg&Êe®elegCee& efMeuHeerveecesJeÀ$eesHeueeqyOe: ³eefo ve
m³eeÊee|n SJeÀesçefHe efvecee&CeJeÀe³ee&meeOeeves o#e:
Heejbiele½e YeJeefle mce~ Sles meJes& meJes&<eeb
%eevesveeHetefjlee YeJeeqvle~ Dele SJe meJes& He=LeJeÀd
He=LeieefHe meceûeefvecee&CeJeÀe³e& Hetjef³elegb meceLee&
YeJeeqvle~ ³es<eg meJes&<eg mLeHeefle: meJe&%ees YeJeefle mce~
mLeHeeflejsJe Mes<eeved meJee&veeefoMeefle~ Dele: mLeHeefle:
meJes&<eeb ieg©: efme׳eefle~ efÜleer³e: met$eûeener Mes<eܳem³e
ieg©: efveosMeJeÀ½e leLee ®e yeeOe&efJeÀ: le#eJeÀm³e
DeeosMeJeÀ: ieg©Jes&efle YeJeefle mce~ ³eLeesÊeced -
mLeHeeflemleg mJeleg³es&Y³eeqm$e³ees ieg©efjefle efJeÞegle:~
met$eûeener ieg©Y³eeb legLes&Y³eesçLe ÒeJeÀere|lele:~~
le#eJeÀm³e ieg©veecvee yeeefJeÀefjefle efJeÞegle:~~~
³es<eg meJes&<eg le#eJeÀm³e efJeefMeäb mLeeveb Jele&les~
le#eJeÀ: JeÀe÷efJeMes<e%e: JeveelJeÀe÷enjCeefJeefOevee JeÀe÷b
ie=nerlJee leb JeÀe÷b efveJe&uJeÀueb Je=ÀlJee ceeme$e³eb peues
efveef#eH³e He½eeppeueeefVe:meej³eefle mce~ Devesve JeÀe÷m³e
peerJeveb oerIe&JeÀeefueJeÀ
JeÀerìeq®íVeÒeYe=efleoes<eefveceg&Êe_ed®e YeJeefle mce~
lele½elegjñeefJeoejCesve JeÀe÷b meJees&He³eesieer YeJeleerefle~

Ke JeemlegHeg©<em³eesodYeJe: -
Devesve megJ³eJeeqmLeleefJeefOevee men He=Lees:
ceveesvegJetÀueb He=efLeJ³eeb ûeece-veiej-Hegjeoerveeb efvecee&Ce
efJeéeJeÀce&Cee mecHeeefoleced~ Fle SJe
JeemlegMeem$em³eesodYeJeesçYeJeled~ DeejcYeJeÀeueeosJe
JeemlegMeem$es JeemlegHeg©<em³eeJeOeejCee efceueefle~
JewefoJeÀJeÀeues JeemlegHeg©<em³eeJeOeejCee
JeemleesmHeefleosJeefJeMes<em³e ªHes efceueefle ³em³eejeOeevee ³e
%es ie=nMeevl³eLe¥ YeJeefle~ HeewjeefCeJeÀJeÀeues
JeemleesmHeles: Üew ªHeew efceuele: ÒeLece: JeemlegHeg©<eªHes
efÜleer³e: Jeemleg®e¬eÀªHes Jeemleg®e¬esÀ
He_ed®e®elJeeeEjMeleÎsJee: meeqvle~ ³es
JeemlegMeeeqvleJeÀce&efCe Hetp³evles~ HegjeCes<eg
JeemlegHeg©<em³e mevoYe& SJeÀe JeÀLee Òe®eefueleeçmleerefle~
³eLee SJeÀoe YeieJeeefMeJeevOeJeÀ³eesce&O³es
IeveIeesj³eg×ceYeJeled~ ³eg×s YeieJele: efMeJem³e ueueeìeled
mJesefyevog: Yetceew DeHeleled~ lemceeosJeÀ: efJeMeeueJeÀe³e:
Heg©<e GlHeVeesçYeJeled~ lesve Peefìefle DevOeJeÀemegjm³e
yeOeb Je=ÀlJee mJeefveJeemee³e mLeevem³e ³ee®evee Je=Àlee~
ÒemeVees YetlJee YeieJelee efMeJesve lem³e Je=Àles
DeeJeeme³eesi³eYetceew efveJeemem³eeosMe: Je=Àle:~ leovlejb
Ye³esvee¬eÀevlew: meJew&: osJew: leb ie=nerlJee Yetceew
DeOeescegKeb efJeefveefJeM³e ³e$e ³esve ie=¿eles le$ewJe eqmLelees
YetlJee lem³e Òeefle÷e JeemlegHeg©<eªHes efJeefnlee~ ³eLeesÊeced~

mebûeecesçvOeJeÀê³ees½e Heeflele: Jesoes censMeeled ef#eleew,

lemceeodYetleceYet®®e Yeereflepeveveb ³eeyee
He=efLeJ³eesce&nled~
leosJew: menmee efveie=¿e efveefnleb YetceeJeOeer JeJeÌ$eJebÀ
osJeeveeb Je®evee®®e JeemlegHeg©<emlesvewJe Hetp³ees
yegOew:~~
-jepeyeuueYeced - Š.‰
Ke JeemlegHeg©<eHetpevem³eesÎsM³eced -
YeJeve-Hegj-ûeece-le[eie-JeeHeer-Jeve-GÐeeve-³e%eceC[Heeoerveeb
efvecee&Ce leLee ®e peerCees&×ejsçm³ewJe JeemlegHeg©<em³e
Hetpeveb YeJeefle~ Dem³e Hetpeveb efJevee ie=ns megKeMeeeqvle:
veeie®íefle~ ³eLeesÊeced -

Òeemeeos YeJeve le[eieKeveves JetÀHes ®e yeeHì³eeb yeves,

peerCees&×ejs Hegjs ®e ³eeieYeyeves ÒeejcYeefveJe&le&ves~
Jeemlees: Hetpeve megKee³e JeÀefLeleb Hetpee efJevee neve³es~~
jepeueyeuueYeced - Š.Š
Ke Jesos<eg JeemlegefJeÎsJeieCee: -
Ke ÒepeeHeefle:
mecHetCes&³eb me=efä: mLeeHel³em³eeodYegleb
efveoMe&veceeqmle~ me=efäÒeef¬eÀ³ee³eeb meJes& osJee:
mene³eJeÀe: YeJeeqvle~ $e+iJesom³e
efnjC³eieYe&metÊem³eevegmeejb MJeÀMed meb%eJeÀ:
ÒepeeHeefle: ÒeLece: Jeemleg osJeesçeqmle~ ³esve Ðeg-Devleefj#e-
He=efLeJeerveeb j®evee Je=Àlee~ mJe³ebYetHejceséej: meJe&ÒeLece
efJeéeeslHeÊe³es ÒepeeHeefleceme=peled~ Þegefle<eg
ÒepeeHeeflejsJe efnjC³eieYe&:~ ³eLee
efnjC³eieYe&: meceJele&lee$es Yetlem³e peele: HeeflejsJeÀ
Deemeerledd~
-$e+iJeso mebefnlee - ‰ˆ.‰Š‘.ˆ‹~
$e+iJesom³e veemeoer³emetÊes JeCe&veb efceueefle ³eled me=äsjeoew
ve `meled' Deemeerled ve `Demeled' Deemeerled ve
DeeJeÀeMeceemeerled ve Jee³egceC[ueceemeerled ve
efoJemeceemeerled ve jeef$ejemeerled JesÀJeueb ye´ïeCe SJe meÊee
Deemeerled~ ye´ïeCe: mebJeÀuHecee$esCe me=efäjYetled~
mebJeÀuHe SJe pJeepeu³eceeveleHe Deemeerled~
Ke efJeéeJeÀcee&
efJeéeJeÀlee& efJeéeJeÀcee& Jeepemevesef³emebefnleevegmeejb
ÒepeeHeeflevee mecye×esçeqmle~ efve©ÊeJeÀej: ³eemJeÀ:
efJeéeJeÀcee&Ceb efJeéeJeÀcee& YeewJeve: leLee ®e meJe&m³e
JeÀlee& JeÀLe³eefle~ MeewveJewÀ: efJeéeJeÀce&Ce: DeLe&:
efJeéem³e JeÀce& peve³eved me efJeéeJeÀcee& Fefle ef¬eÀ³eles~
$e+iJesos Hejceséej SJe ñeäe, Hejceséejm³e iegCeeveeb meb%ee SJe
osJelee: ye´ïeeC[m³e me=peveb osJee SJe JegÀJe&eqvle~ les osJee:
meeqvle efJeéeJeÀcee&, efJe<Ceg: meefJelee lJeäe, Fvê Je©Ceeo³e:~
Sles osJee: me=efäefvecee&Ces efJeefYeVeeefve JeÀe³ee&efCe
JegÀJe&eqvle leowJe YeJeefle HetCe& ye
´ïeeC[efvecee&CeJeÀe³e&ced~ lew: me=peves ³em³e
HeoeLe&m³eesHe³eesie: Je=Àle: me Deemeerod Devleefj#eOetefue:
(JeÀeeqmceJeÀ[mì) cesIeme¢Me: JeÀ½eve HeoeLe&:~ Dem³e me=äs:
OeejJeÀ: HejceséejHejye´ïe SJeeeqmle me SJe peeveel³em³e jnm³eced~
³eLee
F³eb efJeme=efä³e¥le DeeJeYetJe ³eefo Jee oOes ³eefo Jee ved~
³ees Dem³eeO³e#e: Hejces J³eesceved lmees Debie Jeso ³eefo Jee ve
Jeso~~
DeLee&led peie*dûeäeHejceséej: ³eesçm³ee: me=äsjO³e#e: me:
SJeem³ee: me=äs: OeejJeÀesçeqmle~ HetCe&le: me SJe peeveeefle
JeÀeçmleer³e efJeme=efäefjefle? -
$e+iJeso- ‰ˆ/‰Š‘/

Ke lJeäe
JewefoJeÀmeeefnl³esçm³e osJem³e JeCe&veb le#eCeJeÀce&Cee
Jemletveeb ªHeefvecee&Ces Deeie®íefle~ ³eemJeÀm³eevegmeej lJeäe
Meyo: eqlJe<e lJe#ed OeelegY³eeb efve<HeVees YeJeefle~
(efve©Êe-/‰‹)
MeewveJeÀesçefHe ³eemJeÀm³e celem³e HegeEä JeÀjesefle ~
$e+ieJesos JeCe&veb efceueefle ³eled le#eCeJeÀe³e&JegÀMeue: lJeäe
ceeveJeHeMetveeb Je=Àles DeeJeM³eJeÀJemletveeb efvecee&Ceb
JeÀjesefle mce~ JeemlegefMeuHe%eeveeb Jeenve-Dee³egOe-
OesvegefoJ³eef$eyevOegj-jLe-nefjmeb%eJeÀeéee: Òeefme×j®evee:
meeqvle~ lJeäe DeeqiveJeÀuee ÒeoMe&ves
JeüeueesnJegÀ"ejeCee_ed®e leer#CeerJeÀjCes DeefHe JegÀMeue
Deemeerled~ Devesve efme׳eefle ³eled lJeäe osJeeveeb
efve<CeeleefMeuHeer Deemeerled ~~

Ke $e+YegosJeieCe:
nmleJeÀueeJegÀMeuee: $e+YegieCee: megOeØeebefiej: Heg$ee: lJeäg
lJeäJeÀce&JegÀMeueefMe<³ee meeqvle~ Slew: jLe: jLem³e ®e¬eÀced
®e¬eÀOeeje Jeuiee (ueieece) ceeleg: efveOeveJeÀejCesve
Je=ÀMeªHee³e ieesJelmee³e lJe®ee ceele=ªHee³ee: Oesvees:
efvecee&Ceb Je=Àleced~ DevesvewJe mJeJe=×ceele=efHele=Y³eeb
Hegve³ees&Jeveb ÒeoÊeced~
Ke Jeemlees<³eefle:
Dem³e osJem³e JeemlegefMeuHeJeÀe³e&efvecee&Ce efJeÀceefHe
³eesieoeveb veeJeueesJe̳eles Hejvleg ie=nm³e j#eCes Heeueves
®eem³e YetefceJeÀe meJees&Heefj ¢M³eles~ ³eLeesÊeced -
Jeemlees<Heles Òeefle peeveer¿emceevlmJeeosMees DeveceerJees
YeJee ve:~
³eled lJescens Òeefle leVees peg<emJe Meb vees YeJe efÜHeos Meb
®eleg<Heos~~
DeLee&led ns Jeemlees<Heles ! Demceeved Òeefle peeveerefn~ ve:
mJeeJesMe: DeveceerJe: YeJe: ~~
³eled lJee F&cens leled ve: Òeefle peg<emJe ~ ve: efÜHeos
®eleg<Heos Meb YeJe~ -$e+iJeso-.Œ.ˆ‰
Ke JeemlegMeem$em³eeÒeefleceJeCe&veced -
jecee³eCes ceneYeejles ®e Jeemlees JeCe&veb yeng<eg mLeues<eg
ojer¢M³eles~ Deve³ees: ܳees: ûevLe³ees: veeiejêefJeCeHejcHeje³ee
DevesJeÀeefve GoenjCeeefve GHeueY³eles~ jecee³eCes
efJeefJeOeHegjerCeeb ®e®ee& GHeueY³eles ~
efJeÀeq<JeÀvOeeJeÀeC[s Jee|Celee³ee: efJeef®e$eiegne³ee: JeCe&veb
ce³em³e efMeuHeJeÀewMeuem³e DeefÜleer³ecegoenjCeceeqmle~
jecee³eCes JeemlegefMeuHeMeem$em³e DevesJeÀeefve GoenjCeeefve
¢M³evles~ ³eLeeHeg<HeJeÀefJeceeveced meslegyevOeced Fl³eeo³e:~
Devesve ceneYeejlesçefHe JeemlegMeem$em³e DeÒeefleceeefve
GoenjCeeefve efceueeqvle~ ³eLee- FvêÒemLeHegjer ÜejJeÀeHegjer
efceefLeueeHegjer efJeefYeVemeYeeYeJeveeefve uee#eeie=nced
Fl³eeo³e:~ HegjeCes<eg JeemlegMeem$em³e JeCe&veb cegK³eªHesCe
celm³e-Deeqive-mJeÀvo-ie©›-efJe<CegOecees&Êejs<eg efceueefle~

Ke JeemlegefJeewjeefCeJeÀosJelee -
JewefoJeÀosJeHeefjJeejm³eesHe³egÊee: Jee|Celee: osJee:
JeemlegJeÀce&Cee mecye×emleg meeqvle Hejvleg les<eeb le$e
JeemlegefJeÐe³ee men mee#eelmecyevOeem³eesuuesKe:
veeJeueesJe̳eles~ HegjeCes<eg osJeeefOeosJeeveeb ye´ïee-efJe<Ceg-
censMeeveeb mee#eelmecyevOe: JeemlegMeem$esCe menemleerefle
JeCe&vecegHeueY³eles~ me=äs: cetueJeÀejCeb Hejye´ïe SJe, ³e:
HegjeCes<eg efJe<Ceg-ye´ïe-efMeJeeK³ee: Jee|Celee:~ Fces osJee:
¬eÀcesCe peiele: meb®eeueveb JegÀJe&eqvle~

Ke ye´ïee -
me=efäJeÀlee&jb ye´ïeeCeb efJeÜefYe: mLeeHel³em³e
JeemlegMeem$em³e Jee ÒeesÊeej: JeÀL³evles~ ceevemeejevegmeejb
ye´ïeCe: ®elJeeefj cegKeeefve meeqvle~ lesY³e: ¬eÀceMe:
efJeéeJeÀce&Ce: ce³em³e lJeäg: cevees½eeslHeefÊe: peelee~ veejo-
Ye=ieg-Hegueml³e-Deef$e-JeefMe÷eo³e: ye´ïeCe: ceevemeHeg$e:
SlesçefHe JeemlegMeem$em³e %eeleej: meeqvle ~

Ke efJe<Ceg: -
YeieJele: efJe<Cees: celm³eeJeleejsCe ceveJes
JeemlegMeem$em³eesHeosäe: Je=Àle:~ YeieJelee efJe<Cegvee SJe
efJeéeJeÀcee&Ceb ef®e$eMeem$em³e %eeveb ÒeoÊeced~ YeieJele:
efJe<Cees: JejenefJeûensCewJe JeemlegmevoYe& HebJesÀ
efvecevee³ee: Yetces©×ej: Je=Àle:~ leowJe Yetceew
ûeeceveiejeoerveeb efvecee&Ceb peeleced~

Ke efMeJe: -
meJes&<eeb %eevejeMeerveeb cetueñeesleebefme efMeJe SJe~
YeieJeeved efMeJe: oef#eCeecete|leefJeûensCe YeÊeeveeb Je=Àles
%eeveb Òeooefle~ Sle SJe cetueªHesCe JeemlegMeem$em³eesHeosäej:
meeqvle~ ³elees efn HegjeCeevegmeej JeemlegceC[uem³eeefOeosJem³e
JeemlegHeg©<em³e pevce efMeJem³e mJesoefyevoesjYeJeled~

Ke JeemlegMeem$ee®ee³ee&: -
JeemlegMeem$em³e ÒeJele&JeÀe®ee³ee&CeeceguuesKe:
HegjeCes<eg JeemlegûevLes<eg MeguJeûevLes<eg ®eesHeueY³eles~
celm³eHegjeCes JeemlegMeem$em³e
DeäeoMeesHeosMeJeÀe®ee³ee&Ceeb JeCe&veb efceueefle~ ³eLee-
Ye=ieg: Deef$e: JeefMe÷: efJeéeJeÀcee& ce³e: veejo: veiveefpeled
efJeMeeuee#e: Hegjvoj: ye´ïeeJegÀceej: veoerMe: MeewveJeÀ: ieie&:
JeemegosJe: Deefve©×: Meg¬eÀ: Je=nmHeefle½e~~
Yetiegjef$eJeefMe÷½e efJeéeJeÀcee& ceLemleLee~
veejoes veiveefpe®®eewJe efJeMeeuee#e: Hegjvoj:~
ye´ïee JegÀceejer vevoerMe: MeewveJeÀes ieie& SJe ®e~
JeemegosJeesçefve©×½e leLee Meg¬eÀye=nmHeleer~
DeäeoMewles efJeK³eelee: JeemlegMeem$eesHeosMeJeÀe:~~
meb#esHesCeesHeefoäb ³eVeveyes celm³eªefHeCe:~~
- celm³eHegjeCe - ŠŠ.Š-Œ
DeeqiveHegjeCes He_ed®eeEJeMeefle Dee®ee³ee&CeeceguuesKees
efceueefle~ (DeeqiveHegjeCe-‹‘.‰-)~ GleL³eHeg$e:
Dee®ee³e&ieie&: p³eesefle<eMeem$em³ee®ee³e& Deemeerled~
Òee®eerve®eefjleJeÀesMes JeCe&veb efceueefle ³eled
ieiee&®ee³es&Ce Mes<eveeieeled p³eeseflee|JeÐee³eejO³e³eveb
Je=Àleced~ Dele: les JeemlegMeem$em³ee®ee³ee& DeH³eemeved~
DeeqiveHegjeCes GequueefKeleb Jele&les ³eosles<eeb
iee³elev$eveeceJeÀ: ûevLe Deemeerled~ cene|<eveejom³e
veejoer³elev$eced veejomebefnlee veejoer³eHee_ed®eje$eced
veejoJeemlegefJeOeeve_ed®esl³eeo³ees ûevLee: efceueeqvle ³es<eg
meJes&<eg ûevLes<eg JeemlegefJe<e³eJebÀ JeCe&vecegHeueY³eles~
ye´ïeCe: ceevemeHeg$em³e De$es: Dee$es³elev$eced Deef$emebefnlee
Deef$emce=efle: Meg¬eÀe®ee³e&m³e Meg¬eÀveerefle: Je=nmHeles:
ye=nmHeeflemce=efle: yeen&mHel³eMeem$e_ed®e ³es<eg ûevLes<eg
Sles<eecee®ee³ee&Ceeb JeemlegefJe<e³eJeÀ efJe®eeje
GHeueY³evles~ veiveefpelee®ee³e&m³e ef®e$eue#eCeveeceJeÀ:
ûevLe: Òeefme×esçeqmle~ De³ecee®ee³e&: ef®e$eJeÀce&efCe
JegÀMeue: Deemeerled~
Ke Jeemleesjv³ee Dee®ee³ee&: -
yeeuceerefJeÀjecee³eCem³e ³eg×JeÀeC[s JeemlegefJeoes:
veueveerue³ees: JeCe&veb efceueefle~ veue: Je=Àlee®³ee:
ieYee&oglHeVe: efJeéeJeÀce&Ce: Heg$e Deemeerled~ veueesçefHe
efJeéeJeÀce&Cee me¢Me:, JeemlegJeÀce&efCe JegÀMeue
Deemeerled~ Slew: SJe mecegêesHeefj oMe³eespeveowJ³e&meslees:
efvecee&Cees efJeOes³e: ~ efJeéeJeÀce&Ce: efÜleer³eJeevejHeg$e:
veerueesçefHe veuem³e mene³eJeÀ Deemeerled~ ceneYeejles
JeCe&veb efceueefle ³eled JeemlegefJeod Hegjes®eve: uee#eeie=nm³e
JeÀlee& Deemeerled~ lem³e uee#eeie=ns onvesve ce=l³egjYeJeled
(ceneYeejle- ‰‹Š. -‰‹)~ ceevemeejs JeemlegMeem$em³e
yentveecee®ee³ee&Ceeb JeCe&veb efceueefle~ ³eLee- efJeéeJeÀcee&
efJeéesMe: efJeéeséej: ÒeyeesOeeJeÀ: Je=le: ce³e: lJeäe: ceveg: veue
ceeveefJeled ceeveJeÀuHe: ceevemeej: Òeäe ceeveyeesOee:
efJeéeyeesOe: ve³e: Deeefomeej:, efJeMeeue: efJeéeJeÀeM³eHe:
JeemegyeesOe: cenelev$eced JeemlegefJeÐeeHeefle: HeejeMejer³eJeÀ:
JeÀeue³etHe: ®eewl³e: ef®e$eJeÀ: DeeJeOe&: Yeeveg:
meeOeJeÀmeej: Fvê: ueesJeÀ%e: met³e&½e JejenefceefnjsCe
Je=nlmebefnlee³eeb mLeeves¸emLeeves Òemebieevegmeejb ieie&-
ceveg- JeefMeäHejeMej- efJeéeJeÀcee&- veiveefpeled- ce³eeoerveeb
JeCe&veb Je=Àleced JeemlegJeÀewmlegYeûevLes MeewveJeÀ-
jecejeJeCe- HejMegjece- nefj- ieeueJe- ieewlece- MeesefYele-
JewÐee®ee³e&- ce³eHeg$e- JeÀee|leJesÀ³e ®³eJeveeveeceguuesKees
efceueefle~ efJeéeJeÀcee&ÒeJeÀeMes ieie&: HejeMej: ye=nêLe½e
Jeemleg ÒeJele&JeÀe®ee³ee&: meeqvle~ $e+<es: JeÀM³eHem³e
JeÀeM³eHeefMeuHe: $e+<esjieml³em³e meJeÀueeefOeJeÀej: leLee
®e<es&: cejer®es: JewKeevemeeiece: Òeefme×e: ûevLee: meeqvle~
³es<eg meJes&<eg ûevLes<eg JeemlegefMeuHeMeem$e³ees:
ÒeefleHeeoveb Je=Àlecee®ee³ew&:~

Ke JeemlegMeem$eeûeieC³ee®ee³ees¥ -
JeemlegefJeoe Òemebies JeemlegMeem$em³e Dee®ee³es&<eg
efJeéeJeÀcee&ce³eew DeûeieC³eew Dee®ee³ees¥ mle:~
Yeejleer³emebmJe=Àleew Deve³ees: JeCe&veb ojer¢M³eles~
Ke efJeéeJeÀcee&
osJeefMeuHeer efJeéeJeÀcee& JeemlegMeem$es veeiejHejcHeje³ee:
ÒeJele&JeÀesçeqmle~ Sles<eeb Je=Àles JeemlegefMeuHe³ees: %eeveb
ye´ïeCe: ÒeeHleced JewefoJeÀmebefnleeye´eïeCeûevLe³ees: Jee|
Celeme=efäJeÀe³es& ÒeJe=Êe: osJe: efJeéeJeÀcee& ¢M³eles~ Sles SJe
ye´ïeCee ceevemeerme=eEä ªHeb Òeooefle~ efMeuHeMeem$es
Sles<eeb Je=Àles efJe<CeesjJeleejYetlee cev³evles pevee:~
efMeuHeMeem$es JeCe&veb ÒeeH³eles ³eled efJeéeJeÀcee&Ce:
®eleg:<eefäJeÀueeveeceefOeHele³e: SsjeJeleiepes Deeª{e:
ÒemeVeJeovee: DeeYet<eCewjeYetef<elee: ®elegYeg&peeJeÀeje:
MeevleªHee HeerleJemeveeJe=lee: nm³ees½e ceevemet$eeOeeefjlee
mlet³eceevee meeqvle~ efJeéeJeÀce&Ce: pevceve: efJe<e³es
JeemlegûevLes<eg efJeefJeOeefJe®eeje: GHeueY³eles~ Oece&m³e
oMeYee³ee&meg SJeÀe o#em³e Heg$eer Deemeerled ³em³ee
DeäJemetveeb pevce DeYeJeled~ ³es<eg meJes&<eg Jemeg<eg
JeÀefve÷: ÒeYeemeJemeg: efJeéeJeÀce&Ce: peveJeÀ Deemeerled~
ÒeYeemeJemees: Heg$e: efJeéeJeÀcee& SJe
efMeuHeefJeÐeeefve<Ceele Deemeerled~ ³ew: Òemeeo-YeJeve-
GÐeeve-Òeeflecee-Yet<eCe-le[eie-Deejece- JetÀHeeoerveeb j®evee
Je=Àlee~ mecejeefCemet$eOeejm³eevegmeejcesles<eeb ceelee
ye=nmHeles: Yeefieveer Deemeerled (efJe<CegHegjeCe-‰.‰.‰
‰)~ Dele: efJeéeJeÀcee& ye=nmHeles: Yeeieves³e:~ ³eLee- megle:
ÒeYeemem³e Jemees: mJemveer³e½e ye=nmHeles: (mecejebieCe
met$eOeej )~ ye´ïeJewJele&HegjeCes JeCe&veb efceueefle ³eled
efJeéeJeÀce&Ce: veJe efMeuHeJeÀce&efCe o#ee: Heg$e Deemeved~
les meeqvle-ceeueeJeÀej: JeÀce&JeÀej: MebKeJeÀej: JegÀefJevoJeÀ:
JegÀcYeJeÀej: JeÀebm³eJeÀej: met$eOeej: ef®e$eJeÀej:
mJeCe&JeÀej½e~ ³eLee -
lelees yeYegJe: Heg$e½e veJewles efMeuHeJeÀeefjCe:~
JegÀYeJeÀej: JeÀebm³eJeÀej: [slesefMeequHeveeb Jej:~
met$eOeejef½e$eJeÀej: mJeCe&JeÀej: leLewJe ®e~
Heefleleemles ye´ïeMeeHeeled Deep³ee JeCe&mebJeÀje~~
-ye´ïeJewJele&HegjeCe-‰.‰ˆ.‰‘-Š‰
DeHejeefpeleHe=®íe efMeuHeûevLes efJeéeJeÀce&Ce:
JegÀueHeefj®e³e: He=LeieJeueesJe̳eles~ le$e efJeéeJeÀce&Ce: pevce
®ee#eg<ecevees: JebMes DeYeJeled~ pe³e: efJepe³e: efme×eLe&:
DeHejeefpele½e Sles les<eeb ceeveme Heg$ee: mevleerefle
le$eesequueefKeleb Jele&les~ ³es<eg pe³e: DeHejeefpele½e
JeemlegefJeÐeeefJeoew Deemleeced~ pe³eefJeéeJeÀcee&Cees:
ÒeÍ>eesÊejªHe: ûevLe: pe³eHe=®íe meb%eJeÀ:
leLeeçHejeefpeleefJeéeJeÀce&Cees: ÒeÍ>eesÊejªHe: ûevLe:
DeHejeefpelemeb%eJeÀ:~ Sleew Üew ûevLeew JeemlegefJe<e³eJeÀew
mle:~ Òemebiesçeqmceved yenJe: mevoYee&: GHeueY³evles~
efJeéeJeÀce&Cee ÒeesÊee: JeÀefleHe³eJeemlegûevLee: meeqvle~
³eLee- JeemlegMeem$eced, efJeéeJeÀcee&ÒeJeÀeMe: oerHeeCe&Je:
#eerjeCe&Je: Je=#eeCe&Je: DeHejeefpeleHe=®íe pe³eHe=®íe
JeemlegÒeoerHeeo³e:~

Ke ce³e:
JeemlegefJeÐeeefve<CeeleesçmegjeCeeb efMeuHeer ce³e
oef#eCeYeejles Òe®eefuele êeefJe› HejcHeje³ee: GodYeeJeJeÀ
Dee®ee³ees&çeqmle~ ceneYeejles SJeÀeqmceved Òemebies ce³e:
JeÀLe³eefle ³ele- Denb efn efJeéeJeÀcee& oeveJeeveeb ceneJeÀefJe:~
³eLee efJeéeJeÀcee& osJeeveeb efMeuHeer Deemeerled leLewJe
ce³eesçmegjeCeeb efMeuHeer Deemeerled~ jecee³eCes Sles<eeb
JegÀueHeefj®e³e: Jee|Celeesçeqmle~ ce³e efoles: Heg$e: Deemeerled
mJeie&m³eeHmeje nscee lem³e Helveer Deemeerled~ nscee³ee:
ieYee&led cee³eeJeer-ogvogefYemeb%eJeÀew Üew Heg$eew leLee
®e cevoesojer meb%eJeÀe Heg$eer GlHeVee peelee~ ³em³ee efJeJeen:
jeJeCesve men yeYetJe~ Dele: ce³e: jeJeCem³e éemegj Deemeerled ~
ceneYeejles ce³e: ovegJeÀM³eHe³ees: Heg$e: ceveg®es: Ye´elee
Deemeerefoefle JeCe&veb efceueefle~ ce³eoeveJe: cee³eeefJeÐee³ee:
DeÒeeflece %eelee JegÀMeueÒe³eesÊee ®eeeqmle
ce³ejef®eleJeemlees: efMeuHem³e ®e ûevLes<eg DevesJeÀeefve
DeÒeefleceesoenjCeeefve ojer¢M³evles~ ³eLee-
HeeC[JemeYeeYeJeveced megJeCe&Jeveced, megJeCe&YeJeveced
cee³eeveiejced ef$eHegjced Jewne³emeefJeceeveced
Heg<HeJeÀefJeceeve_ed®e ~ ce³esveesÊe: ÒeOeeveûevLe:
ce³eceleefceefle~ JeCe&veb efceueefle ³eled ce³emebefnlee DeefHe
Sles<eeb Je=Àeflejemeerled~

Ke HejJeleeameeefnl³es JeemlegJeCe&veced -
JeÀewefìu³e-DeLe&Meem$es JeemlegefJe<e³eb JeCe&veb ÒeeH³eles~
le$e Jeemlees HeefjYee<ee ogie&efveJesMe: ûeeceveiejjeä^eoerveeb
mLeeHevee YeJeves ÜejmLeeHevee leLee ®e Hegj-leesjCe-Òeleesueer
Fl³eeefoMeyoeveeb Òe³eesie: ûevLeJeÀejm³e JeemlegMeem$e³e
%eeveb ÒeoMe&³eefle~ cevegmce=leew ûeece-ieguce-jeä^-
ogiee&oerveeb Òemebies JeemlegMeem$em³e ®e®ee& efceueefle
Meg¬eÀveerleew DeefHe YetefceYeJeveced,
jepeOeeveerÒeJeÀuHeveced, jepeÒeemeeo:, ogie&: jepeceeie&:
Òeefleceeefvecee&Ceced leLee ®e ceeqvojefvecee&Ceeo³e:
JeemlegMeem$eer³eefJe<e³eeCeeb ®e®ee& GequueefKelee
mevleerefle ~ Deeiece meeefnl³esçefHe Òe®egj JeemlegMeem$em³e
Heefj®e®ee& GHeueY³eles~ Deeiecemeeefnl³es<JeefHe
JeÀeefceJeÀeiecem³e Deä®elJeeeEjMeod-Heìues<eg
JeemlegefJeÐee³ee: JeCe&veb efceueefle~ Dem³eeefleefjÊeb
JeÀCee&iecem³e leeueceeveb megÒeYesoeiecem³e ®e ÒeemeeoHeìue:
efJeMes<eesuuesKeveer³eew mle:~ DeeieceûevLes<eg cete|
leefvecee&Ceb efJeMes<eªHesCe
eEueieesodYeJeMewJeÒeefleceeveeb meebieesHeebieefJeJes®eveb
ÒeeH³eles ~ DeeqiveHegjeCes cete|lemLeeHeveÒemebies
He_ed®eeEJeMeeflelev$eeCeeceguuesKe: Je=Àlees efJeÐeles~
ces©lev$es MeefÊeûeeceefMeJeeEueieeveeb efJeMes<eªHesCe
efJeMeoJeCe&vecegHeueY³eles ~ yeew×meeefnl³es<JeefHe Òeemeeo-
nl³e&-iegne-efJenej-ceC[Heeoerveeb Òemebies JeemlegMeem$em³e
JeCe&veb efceueefle~ Jejenefceefnjm³e Je=nlmebefnlee³eeceefHe
He_ed®eeO³ee³ee: JeemlegmecyeeqvOeve: meeqvle~
p³eesefle<eMeem$e¢äîee JeemlegMeem$eced p³eesefle<eMeem$em³e
SJeÀes Yeeieesçeqmle Dem³eesuuesKe: mebefnleeefJeYeeies
YeJeleerefle~
Ke JeemlegMeem$eer³eûevLee: -
JeemlegMeem$eer³eûevLee: Üew ÞesC³eew GHeueY³esles~ ÒeLecee
efJeéeJeÀcee&HejcHeje veeiejjerefle: Jee efÜleer³ee ce³eHejcHeje
êeefJeCejerefle: Jee~ efJeéeJeÀcee&HejcHeje³ee: ÒecegKee: ûevLee:
meeqvleJeemlegMeem$eced DeHejeefpeleHe=®íe pe³eHe=®íe
Je=À<CeeCe&Je: efJeéeJeÀcee&celed, DeHejeefpeleÒeYee
(efJeéeJeÀce&mebefnlee) Dee³eleÊJeced %eevejlveJeÀes<e:
JeemlegÒeJeÀeMe: JeemlegefveefOe: Jeemlegmebûen:
Jeemlegmeceg®®e³e: efJeéeJeÀceea³e: mevelJegÀceejm³e
JeemlegMeem$eced mecejebieCemet$eOeej: ³egefÊeJeÀuHele©:
JeemlegMeem$eyeuueYe: (jepeJeuueYeceC[veced) ÒeemeeoceC[veced
ªHeceC[veced jepeeEmenm³e JeemlegMeem$eced YegJeveÒeoerHe:
ye=neqlíuHeMeem$eced ceevemeesuueeme: JeemlegjlveeJeueer,
JeemlegcegÊeeJeueer oerHeeCe&Je: #eerjeCe&Je: Je=#eeCe&Je:
mJeiee&Ce&Je: HeefjCeececebpejer, JeemlegJeÀewmlegYe:
JeÀueeefveefOe: jlveefleueJeÀ: met$eÒeleeve: osJ³eeefOeJeÀej:
efMeuHeÒeJeÀeMeeo³e: ~~
ce³eHejcHeje³ee ÒecegKee: ûevLee: meeqvle- ce³eceleced ceevemeej:
ef®e$eue#eCeced JeÀM³eHeefMeuHeced meJeÀueeefOeeJeÀej:
JeemlegHeg©<eefJeOeeveced Òe³eesiece_edpejer Òe³eesieHeeefjpeele:
efMeuHejlveced efMeuHemebûen: Meg¬eÀveerefle:
F&MeeveefMeJeieg©osJeHe×efle: nefjYeefÊeefJeueeme: ce"Òeefle÷e
ceveg<³eeue³e®eeqvêJeÀe ®elegJe&ie&ef®evleeceC³eeo³e: ~~
JeemlegJeÀes<es [e@. ÒemeVeJegÀceeje®ee³es&CeeefHe
JeemlegMeem$eer³evetleveûevLeeveecesJeÀe efJemle=lee met®eer
ÒeoÊee~ ³es<eeb ûevLeeveeb met®eer Dee®ee³es&Cee$e
mebJeÀefuelee Je=Àlee les meJes& DeeOegefveJeÀ¢äîee
JeemlegMeem$em³e efJe®eejJeÀe mevleerefle~ les<eeb veeceeefve-
mìsuee¬esÀceefjMe: JegÀceejmJeeceer ÒemeVeJegÀceeje®ee³e&:
JeemegosJe-GHeeO³ee³e: JeemegosJeMejCe-DeûeJeeue:
ieesHeerveeLejeJe: efpelesvêveeLeyevepeea jeceJe=À<Ceoeme:
efÜpesvêveeLeMegJeÌue: leejeJeoYeÆe®ee³e&: ceuuee³ee
efJeve³elees<eYeÆe®ee³e&: Je=voeJeveYeÆe®ee³e&: mejmJeleer
nwJesueeqmceLe ceeMe&ueueeienmì& ®eevoeJelme: Hemeeaye´eGve
Þeerveeje³eCe®elegJes&oer {eJesÀ ueesJej[^eefJe[osMe:
pescmeHeÀiegme&ve pescmeyeies&me: meleerMeûeesJej:
Sve.Sce.ieebiegueer osJeueefceÞe: DeKevepeevemeve:
Jeeuìjnsveefvemcej: ³epeoeveer megjsvêmìgìueer Sefuemeyeesvej:
Fl³eeo³e:~
Ke GHemebnej:
JeemlegMeem$em³e SsefleneefmeJeÀJeCe&veb ¢ädJee %eeveb
YeJeefle ³eled JeemlegMeem$eb Òee®eervelece Meem$eb Jele&les ~
DeeefoJeÀeues Meem$em³eem³e veece mLeeHel³eceemeerled~
leovlejb GÊejesÊejcem³e efJeJeÀeme: peele:~
DeLe&JeJesom³eesHeJesom³e mLeeHel³eJesom³e efJeJeÀeme:
JewefoJeÀJeÀeueeosJeejY³eles ~ me=äsjejcYeJeÀeue SJe
JeemlegMeem$em³eejcYeJeÀeueesçeqmle~ meJe&ÒeLeceb
JeÀm³eeefHe peerJevem³e Je=Àles DeeÞe³em³eeJeM³eJeÀlee
YeJeefle~ efJevee DeeÞe³esCe ceeveJe: efJeÀceefHe ve JeÀleg¥
MeJe̳eles~ DemceeJebJeemlegMeem$eer³eHejcHejeleerJeesoeÊeeslJeÀ<ee& ®e Jele&les~
Dele: JeemlegMeem$em³ewefleneefmeJeÀ%eeveb meJes&<eeb
Je=Àles DeeJeM³eJeÀcemleerefle~

Ke ÒemleeJevee
mebmJe=Àlemeeefnl³es JeemlegJeÀueeefJe<e³eJeÀeefCe $eerefCe
Meem$eeefCe meeqvle, mLeeHel³eJeÀuee mLeeHel³eMeem$eced Jee
efMeuHeJeÀuee efMeuHeMeem$eced Jee ef®e$eJeÀuee
ef®e$eMeem$eced Jee Fefle~ JeemlegMeem$em³e Dee®ee³ee&:
efMeuHeMeem$eb JeemlegMeem$em³e He³ee&³eªHesCe
mJeerJegÀJe&eqvle Hejvleg JesÀ®eve Dee®ee³ee&: JeemlegMeem$eb
efMeuHeMeem$eevleYet&leb cev³evles~
oMeceJew¬eÀceMeleeyO³eeb efueefKele: YetHeles: OeejeefOeHem³e
Yeesiejepem³e mecejebieCemet$eOeejveecveeR Je=Àefle
DeJeueesJe̳e %eeveb YeJeefle ³eled efMeuHeef®e$eMeem$es
JeemlegMeem$eevleie&les efJeYeeJ³esles~ SlesvewJe
JeemlegMeem$em³e J³eeHeJeÀ #es$e mebie®íles~ Òee³e:
JeemlegMeem$eb ie=nefvecee&CeefJe<e³eb Meem$eceeqmle Hejce$e
ie=nefvecee&Ces<eg osJeeue³eefvecee&CeceefHe Deeie®íefle~
osJeeue³eefvecee&Ceb leg Òeefleceeefvecee&Ceme¢MecYeJeefle
³eleesefn Òeemeeos<eg Òeefleceeefvecee&Ceb SJeÀ cetOe&v³eb
JeÀce& Jele&les ~ Dele: Òeefleceeefvecee&CecesJe De$e
efMeuHeMeem$eceeqmle~ Òeemeeos<eg ie=ns<eg ®e
ef®e$eeuesKeveceefHe YeJeefle~ Dele: efMeuHeb ef®e$eb ®e
JeemlegMeem$evleie&lecesJe Dee®ee³ee&: mJeerJegÀJe&eqvle~
Devesve mecejebieCemet$eOeejJeÀejsCe ÒeeOeev³esve
JeemlegMeem$em³e $e³e: efJeYeeiee: mJeerJe=Àlee:~ ÒeLece
mLeeHel³eced ³e$e YeJeveefvecee&Ceb YeJeefle~ YeJeves<eg
peveYeJeveb jepeYeJeveb osJeYeJeve_ed®eeie®íeqvle~ efÜleer³eb
efMeuHeb ³e$e Hee<eeCeOeelegJeÀe÷ce=oeefYe:
Òeefleceeefoefvecee&Ceb YeJeefle leLee ®e le=leer³eb ef®e$eced
DeeuesK³e_ed®esefle~~

Ke mLeeHel³em³eeäebieeefve
ÒeeHles<eg JeemlegefMeuHeMeem$em³e ûevLes<eg
mecejebieCemet$eOeejb efMeuHejlve_ed®e mecHetCeea
JeemlegûevLeew mle:~ De$e YeJeveeveeb ÒeefleceeCeeb
ef®e$eeCee_ed®e ÒeefleHeeoveb Jele&les~ Deve³ees: ûevLe³ees:
Hegj- ogie&YeJeve- Òeemeeo- Òeeflecee- ef®e$e- ³ev$e-
Me³eveemeveeveeb mLeeHel³em³eeäebieeveeb JeCe&veb Je=ÀlJee
JeemlegMeem$ecesJe DemceeJebÀ Yeejleer³emLeeHel³em³e
DeefJeJeÀueeb HejcHejeb Heg<Ceeefle~ mecejebieCemet$eOeejm³e
meceJeÀeefueJeÀe Je=ÀeflejHejeefpeleHe=®íeçefHe Sleod
meceLe&veb JeÀjesefle Hejvleg ceevemeejs YeJeveeveeb
(efJeceeveeveeb) Òeefleceevee_ed®e JeCe&veb ce³eceleevegmeejb
efceueefle~

Ke He_ed®eceneYetlee: ÒeeJe=ÀefleJeÀMeÊe³e½e
DemceeJeÀefce³eb me=efä: He_ed®eYetleeeqlceJeÀe Deeqmle~ ³eLee
ceeveJem³e Mejerjb HeáeceneYetleeveeb meefceÞeCeceeqmle leLewJe
Yetceew Je=ÀleJeÀe³e¥ DeefHe He_ed®eleÊJes<eg DeeOeeefjleb
YeJeefle~ He=efLeJ³eeb met³e&efJeÀjCeeveeb ÒeYeeJe:, He=efLeJ³ee
®egcyeJeÀer³e#es$eced Jee³etveeb efoMee les<eeb
ÒeYeeJeeÐevesJeÀe: leL³ee: Slee¢Mee: meeqvle ³es<eeb
JeemlegMeem$e¢äîee efJe®eej: DeeJeM³eJeÀesçeqmle~ Òeele:
JeÀeefueJeÀmet³e&efJeÀjCeeveeb ÒeYeeJe: ceeveJem³e Je=Àles
meJee&efOeJeÀ DevegJetÀueb YeJeefle Hejvleg ceO³eeÚs F³eb
DevegJetÀuelee ve YeJeefle~ ®egcyeJeÀer³e#es$em³e Heefj%eeveb
Je=ÀlJewJe Dee®ee³ee&: Me³eveJeÀeues GÊejm³eeb efoefMe
Meer<e&ced ve JeÀÊe&J³eefceefle efvee|oMeeqvle ³elees efn
®egcyeJeÀer³e#es$em³e meJee&efOeJeÀ ÒeYeeJeesçmceeJebÀ
Mejerjs Heleefle~ Jemlegle: JeemlegHeg©<e: He=efLeJ³ee:
®egcyeJeÀer³eMeÊes: efJeefYeVeJeueOeejeCee_ed®e peeie=leb
mJeªHeb Deeqmle~ Dem³e mJeªHem³e meblegueves ûeneCeeb
ve#e$eCeeb Jee³etveeb peueleeHeeefoÒeeJe=ÀefleJeÀMeÊeerveeb
cenlJeHetCe& YetefceJeÀeeqmle~ De³eb JeemlegHeg©<e:
®eslevee³ee: mJeªHeesçeqmle~ Dem³eevegYetefle: YeeJeve³ee
YeJeefle ve leg yeg׳ee~ He=efLeJ³ee: ®esleveeced Dee®ee³ew&:
®eewlev³eJeemlegªHes ¢äced~ leowJe lem³e Hetpeeb Je=ÀlJee
YeJeveveiejeCeeb j®evee lew: Je=Àlee~ meceûe He=efLeJ³eeb
JeemlegHeg©<em³e SJeÀ ªHeb leLee ®e J³eefäieleJeemlees:
JeemlegHeg©<em³e SJeÀced Dev³eod ªHeb YeJeefle~ Devesve
ye=nod-ueIeg-JeemlegªHeeCeeb JeCe&vesve Ðeesefleleb YeJeefle
³eled ³eLee DemceeJebÀ mecHetCe& Mejerced SJebÀ mepeerJeced
SJeÀJeÀceeqmle Hejvleg Dem³e efvecee&Ces ³es<eeb
met#ceJeÀesefMeJeÀeveeb ³eesieoeveceeqmle~ lee: JeÀesefMeJeÀe
DeefHe mepeerJe-SJeÀJeÀªHes YeJeeqvle~ Sleemeeb
JeÀesefMeJeÀeveeb Òeefleef¬eÀ³ee SJe meceûeMejerjm³e
Òeefleef¬eÀ³ee YeJeefle~ De$e Dem³e SJeÀelceYeeJem³e Jeemleew
ÒeeOeev³eceeqmle~ meJes&<eeb ûenve#e$eoerveeb Tpee&ÒeYeeJew:
Jeemlegj®evee DevegJetÀuee ÒeefleJetÀuee ®e YeJeefle~ Devesve
JeemlegMeem$es meceûeyeueOeeejCeeb Tpee&ÒeYeeJe#es$eeCeeáe
Hetpeveb osJeeveeb efJeefYeVeªHes<eg YeJeefle~

Ke cetueefJe®eejCeer³eefyevoJe:
JeemlegMeem$em³e JesÀ®eve efyevoJe: meeqvle ³es<eeb Òe³eesie:
Jeemlegefvecee&Ces meJe&$e DeeJeM³eJeÀ YeJeefle efJevee
Sles<eeb Òe³eesiesCe cenleer neefve: DeefHe YeefJelegb MeJe̳eles~
les cetueYetleefyevoJe: meeqvle -
‰. JeemlegHeoefJev³eeme:~
Š. efomeeOeeveced~
‹. ceeveÒeceeCeefJe®eej:~
Œ. Dee³eeefoefJe®eej:~
. HeleeJeÀeefoefJe®eej:~
‰. JeemlegHeoefJev³eeme: -
JeemlegHeoefJev³eemeb SJe JeemlegMeem$es
JeemlegHeg©<eceC[ueb YeJeefle~ Jeemlees: efvecee&Ceeled HetJe¥
³ee ÒeeJeÌJeÀuHevee YeJeefle mee SJe Jeemleg³eespevee~
Jeemleg³eespevee JeemlegHeoefJev³eemeb SJe ~ mLeeHel³esçm³e
mLeeveb ÒeLeceb YeJeefle ³eleesefn YeJeveefvecee&Cem³e
ef¬eÀ³eeefØeefle Fle: SJe ÒeejY³eles~
Òee®eerveYeejleer³eHejcHeje³eeb JeemlegHeg©<em³e
DeeOeejHeefjJeÀuHevee JewefoJeÀer oeMe&efveJeÀer ®eemeerled~
Dele SJe JeemlegHeg©<em³e HeefjJeÀuHevee³eeb
JeÀueeoMe&ve³ees: meceØe³e: ¢efäiees®ejes YeJeefle JeÀueelceJeÀ
¢äîee JeemlegHeefJev³eemeb SJeÀcee$eb YeJeve³eespeveeçeqmle
oeMe&efveJeÀ¢äîee JeemlegHeoefJev³eemeced DeeJeemeer³eYeJeves
ie=nefveJeemeerveeb peerJeveoMe&veb Jele&les~ meeceev³ele³ee
JeemlegHeoefJev³eemem³e Òeef¬eÀ³ee³eeb YeJeveefvecee&Ceeled
HetJe& efveOee&efjle#es$es JeemlegHeg©<em³e mLeeHevee
Je=ÀlJee SJe efvecee&CeJeÀe³e¥ YeJeefle~ efvecee&CeJeÀe³es&
®eleg<Heef÷-SJeÀeMeerefle-MeleHeoeefo ceC[ueeveeb
JeemlegHeoªHes efJev³eeme SJe JeemlegHeoefJev³eemeesçeqmle~
Dem³eeb Òeef¬eÀ³ee³eeb HetJee&Hej- ³eec³eesÊejuecyeªHee Deä-Deä,
veJe-veJe, oMe¸eoMeeefojsKeeefYe: SJeÀesveHe_ed®eeMeled,
®elegefä, SJeÀeMeerefle, JeÀes÷JeÀeveeb SJeÀced SJeÀced, efYeVe-
efYeVeb Jeiee&JeÀej#es$eeefCe efvee|celeeefve YeJeeqvle
³eeqmceved Jeiee&JeÀej#es$es ³eeefve JeÀes÷JeÀeefve YeJeeqvle
les<eeb meb%ee leLewJe YeJeefle~ ³eLee-
SJeÀesveHe_ed®eeMelHeoJeemleg: ®eleg<HeefäHeoJeemleg:
SJeÀeJeÀeMeerefleHeoJeemleg: MeleHeoJeemlJeeo³e:~ ³es<eg
meJes&<eg Heos<eg He_ed®e®elJeeeEjMeled osJeeveeb efJev³eemees
YeJeefle~ F&Meeves JeemlegHeg©<em³e Meer<e&Yeeie: YeJeefle~
leowJe vew$e+l³es Heeoew YeJele:~ HeoefJev³eemesçefHe
Jeiee&JeÀej-Dee³eleeJeÀejeefo#es$es<eg
DeOeescegKeceeveJeeJe=Àles: j®evee YeJeefle~ De³eb
JeemlegHeg©<e: me: SJeeeqmle ³e: me=äîeeefoÒeef¬eÀ³ee³eeced
Deeoew oeveJe: Deemeerled leb ie=nerlJeeb DeOeescegKeb Je=ÀlJee
osJew: lem³e Òeefle÷e JeemlegHeg©<eªHes Je=Àlee~
veiejûeecejepeÒeemeeOeee|ceJeÀJeÀe³es&<eg
®eleg<HeefäHeoJeemlees: DeeJemeer³eie=ns<eg
SJeÀeMeerefleHeoJeemlees:
JetÀHele›eieJeveesÐeevepeueeMe³eeefoefvecee&CeJeÀe³es&<eg
<eCveJel³eefOeJeÀMele- HeoJeemlees: mLeeHevee YeJeefle~ ³eLee
JeemlegjlveeJeu³eeced
#es$eeJe=ÀefleJee&mlegefjne®e&veer³emlJesJeÀebMelees
Yeeiemenñe³egÊe:~
meeOeejCeesçääHeoesçefHe les<eg
®eewJeÀeefOeJeÀeMeerefleHeomleLewJe~~
Hegve: JeemlegjepeyeuueYes -
ûeeces YetHeefleceeqvojs ®e veiejs Hetp³e½eleg<HeefäJewÀ
jsJeÀeMeerefleHeow: mecemleYeJeves peerCes veJeeyO³ebMeJewÀ:~
Òeemeeos leg MeleeMeJewÀmleg meJeÀues Hetp³emleLee ceC[Hes ~
JetÀHes <e<CeJe®evêYeeiemeefnles yeeHHeer le›eies yeves~~
Jeiee&JeÀejJeÀes÷JesÀ<eg DeHesef#eleJeemleg®e¬eÀm³e
mLeeHevee Je=ÀlJee ceC[ueevleie&leeqmLeleosJeeveeb Hetpeveb
YeJeefle~ efJevee Hetpevesve JeÀäeefve GodYeJeeqvle~ ³eLee
efveceeCe& ceeqvojeCee_ed®e ÒeJesMes ef$eefJeOeçefHe Jee~
JeemlegHetpee leg JeÀle&J³ee ³emceelee JeÀLe³eec³ele:~~
SJeb ³e: JegÀ©les mec³eiKeemlegHetpee Òe³elvele:~
Deejesi³eb Heg$eew$eeefo OeveOeev³eb ueYesVej:~~
JeemlegHetpeeceJe=ÀlJee ³e: ÒeefJeMesVeceeqvojs~
jesieecveeveeefJeOeevuesMeeveÍ>egles meJe&mebJeÀìced~~
³e: Hetpe³esÜmlegcevev³eYeJel³ee ~
ve lem³ee og:Keb YeJeleerefn efJeÀefáeled~
peerJel³emeew Je<e&Meleb megKesve
mJeie& vejeqmle÷efle JeÀuHecesJeÀced~~
JeemlegHetpeeefJenerve½e met$eOeejwe|Jevee leLee~
meHlepevce YeJeslJegÀ÷er meJeÀlee& vejJebÀ ye´pesled~~
Š. efoJeÀdmeeOeveced -
meJe&ÒeLeceb efveOee&jCeceeJeM³eJeÀ YeJeefle~ efJevee
efveOee&jCesve mec³eJeÀd efvecee&CeJeÀe³e¥ ve YeefJelegb
MeJe̳eles~ meJe&ÒeLeceb Yetefce meceleueb Je=ÀlJee ceO³es
MebJegÀ mLeeHe³esled leoe MebJegÀíe³e³ee efo*efveOee&jCeb
JeÀÊe&J³eced~ Òeele:JeÀeues MebJeÀes: íe³ee Heef½eceefoefMe
mee³e*dJeÀeues ®e HetJe&efoefMe YeJeefle~ Òeme*dieseqmceved
Òee³e: meJew&: Dee®ee³ew&: efveieefoleb efo*efveOee&jCeced~
³eLee- ieCesMeowJe%esve efueefKeleced -
Je=Êes mecYetleieles leg JesÀvêeqmLeleMebJeÀes: ¬eÀceMees
efJeMel³eHewefle~
íe³eeûeefceneHeje ®e HetJee& leeY³eeb efme³eefle ces©efoJeÀd ®e
³eec³ee~
1. cegntÊeef®evleeceefCe (133) Heer³et<eOeeje 2.
JeemlegjlveeJeÀj 1167-68 3. ûenueeIeJe -
efo*efveOee&jCeeLe¥ meJee&efOeJeÀesHe³egÊe: mece³eesçeqmle
ceO³eeÚJeÀeue:~ ceO³eeÚs MebJeÀes: íe³ee meoe ³eec³eesÊeje
YeJeefle~ ¬eÀeeqvle-Dee#eebMe³ees: Yesoeled íe³ee GÊeje ³eec³ee ®e
YeJeefle~ ³eefo ¬eÀeeqvle-De#eebMee: mecee: YeJeeqvle leoe leÎsMes
mLeeves Jee íe³ee Metv³ee YeJeefle~ SJeÀeqmceVesJe ieesues
De#eebMele: ³eefo JeÀeeqvle: v³etvee m³eeled lee|n íe³ee GÊeje
YeefJe<³eefle Hejvleg ³eefo De#eebMele: ¬eÀebefle: DeefOeJeÀe
m³eeled lee|n íe³ee oeef#eCeiee YeJeefle~ oef#eCe¬eÀevleew
GÊejieesues íe³ee GÊeje, GÊeje¬eÀevleew oef#eCeieesues íe³ee meoe
oef#eCeiee YeJeleerefle~ ³eLee
efoveceeveoues meHlee*diegue®íeceeûelees efn ³eled~
MebJegÀcetues veer³eceeveb met$eb m³eeogÊej efoMee ~~

DeOegvee JeÀcHeeme³eb$esCe efo*%eeveb YeJeefle Hejvleg

DevesveeefHe efo*dcetžlee YeefJelegb MeJe̳eles~ ceO³eeÚs
efo*efveOee&jCeb ³eefo m³eeled lee|n meceer®eerveb efoi%eeveb
YeJeefle~

‹. ceeveefJe®eej: -
JeemlegefJev³eemes nmleceeHeveÒeef¬eÀ³ee ceewefueJeÀemeerled~
JeemlegHeos<eg efveJesM³eYeJeveeoerveeb YeJeves<eg ®e
ÒeJeÀes÷eoerveeb ceeveb ÒeceeCe Jee efJeÀ m³eeled? Fl³em³eeb
Òeef¬eÀ³ee³eeb Òee®eerveJeÀeueeosJe nmleeiegbefueÒeceeCeeefve
Òe®eefueleeefve meeqvle~ mecÒeefle veiejs<eg F³eb Òeef¬eÀ³ee
ÒeJee|lelee ¢M³eles~ efvecee&Ceeled HetJe¥ ceeHeveceeveoC[m³e
mec³eJeÀd efveOee&jCeb ³eefo ve m³eeled lee|n
ÒeeJeÌJeÀuHeveevegªHeb YeJeveHegjeoerveeb efveJesMe: ve
YeefJelegb MeJeÌveesefle~ Dele: meJe&ÒeLeceb ceeHeveceeveoC[m³e
efveOee&jCeb JeÀjCeer³eced~ DemceeJebÀ HeefjJeÀuHevee³eeb
JeemlegHeoefJev³eemeb efveleevleced DeJ³eÊeceeqmle~ J³eÊeªHes
HeefjefCelee³e ceeHeveced SJeÀe DeeJeM³eJeÀÒeef¬eÀ³eeçeqmle~
oeMe&efveJeÀ¢ä³ee JeÀefLelegb MeJe̳eles ³eled ³eLee efvejeJeÀejye
´ïe cee³eeMeÊesjYeeJesve meiegCeséejm³e ªHeb ve YeefJelegb
MeJe̳eles leLewJe DeJ³eÊeJeemlegced DeefHe ceeHeveÒeef¬eÀ³e³ee
efJevee J³eÊeªHes HeefjJee|leleb ve YeefJelegb MeJe̳eles~
³eLee cee³ee ¢M³eJele: peiele: cetueMeefÊejeqmle leLewJe
ceeHeveÒeef¬eÀ³eeçefHe JeÀm³eef®eod Jeemlegve:
cetueeOeejMeefÊe: Òeleer³eles~ ceeHeveÒeef¬eÀ³eeb efJevee
JeÀm³eeefHe Jeemleew HetCe&lee veeie®íefle~ ³eLee
ce³esveesÊeced~
ceeveb Oeecevemleg mecHetCe& peieled mecHetCe&lee YeJesled~~

meceje*diemet$eOeejevegmeej ceeHeveÒeef¬eÀ³ee³ee:
efveef½eleceeveoC[eveeb HeefjceeCesve SJe ceeqvojs<eg
mLeeefHelee osJee Hetpevee: YeJeeqvle~ ³eLee- ÒeceeCes
mLeeefHelee osJee: Hetpeene&½e YeJeeqvle les~ Ž
4. efJeéeJeÀce&JeemlegMeem$eced-3/7

Ke Dee³eeefoefJe®eej: -
JeemlegMeem$e¢ä³ee Dee³eeefomeeOeeveÒeef¬eÀ³ee cenlJeHetCee&
Deeqmle~ Dee³eeefomeeOeveced DeefHe ceeveÒeef¬eÀ³ee³ee:
cetueeOeejs <e[*dieceeveveecvee Devlee|nleced Deeqmle~ leeefve
<e[*dceeveeefve meeqvle Fceeefve- ‰. Dee³e:, Š. J³e³e:, ‹. DebMe:, Œ.
$e+#e:, . ³eesefve:, Ž. Jeej: efleefLe½e~
cegntÊe&ef®evleeceCeew Dee³eeefo<e[dJeiee&Ceeb mLeeves
Dee³eeefoveJeJeiee&Ceeb HeefjJeÀuHee Dee®ee³ew&: Je=Àlee~
cegK³eªHesCe Dee³em³eeJeM³eJeÀlee ÜejmLeeHeveeLe¥ YeJeefle~
ie=nm³e efJemleejsCe owJ³e&ceeveb nleb Je=ÀlJee iegCeveHeÀueb
DeäefYee|JeYep³e Mes<eb SJe OJepeeefoje³ees YeJeefle~ ³eLee
efJemleejsCe nleb owI³e¥ efJeYepesoäefYemlele:~
³e®ís<eb me: YeJesoe³ees OJepeeÐeemles m³egjäOee~~
Dee³eveeceeefve -
OJepees Oetce´es nefj: éee ieew: KejsYeew Jee³emeesäce:~
HetJee&efoefo#eg ®eeäeveeb OJepeeoerveeceJeeqmLeefle:~~
S<eeb HeÀueeefve -
JeÀere|le: MeesJeÀes pees Jewjb Oeveb efveOe&velee megKeced~
jesie½esefle ie=nejcYes OJepeeoerveeb HeÀueb ¬eÀceeled~~

5 ce³eceleced
6 mceje*dieCe-34 21
Dev³eesçefHe -

OJepes yengOeve ÒeesÊeb Oetce´s ®ewJe Ye´ce YeJesled~

eEmen ®e efJejuee ue#ceer: éeeves ®e JeÀuenb YeJesled~~
Oeveb Oeev³eb Je=<es ®eewJe Kejs<eg m$eerefJeveeMeveced~
iepeeK³es Heg$eueeYee½e OJeeb#es meJe&m³e Metv³elee~~
OJepee³es ®elege|o#eg eEmene³es HetJees&Êejoef#eCeefo#eg iepee³es
HetJe&oef#eCeefoMees: ieew Dee³es HetJe&efoefMe Üejb
JeÀjCeer³eced~ Dee³emeeOeeveeLe¥ efHeC[m³e %eeveb
DeeJeM³eJebÀ YeJeefle~ efHeC[meeOeeveeLe¥ ve#e$em³e
DeeJe³eJeÀlee YeJeefle~ ie=nm³e Je=Àles Deeêe&- HegveJe&meg-
Heg<³e- DeeMues<ee- ceIee- HetJee&HeÀeuiegveerMeleefYe<ee-
HetJee&YeeêHeoe- GÊejeYeeêHeoe MegYeve#e$eeefCe meeqvle~
³es<eg ve#e$es<eg lem³e ve#e$em³e ®e³eveb JeÀjCeer³eb ³em³evee[er
ie=nHeles: ve#e$eMe¢Mee vee[er SJeÀe SJe m³eeled Hejvleg
ie=nHeles: ie=nm³e ®e ve#e$ecesJeÀ JeÀoeçefHe ve m³eeled~
GYe³eesve&#e$ewJe̳eced ce=efleÒeob YeJeefle~ ³eLeesÊeced -
mesJ³emesJe³ees½eewJe ie=nlelmJeeefceveesjefHe~~
HejmHejb efce³ees½e SJeÀe vee[er ÒeMem³eles~~

Ke HeleJeÀeefoefJe®eej: -
Òee®eerveeveecee®ee³ee&Ceeb OeejCee Deemeerled ³eled JeÀceefHe
efveJesMeb ¢ädJee SJe %eeveb YeJesled ³eled Deeqmceved efJeÀ
JeÀe³e¥ YeJeefle~ Òee®eerveJeemlegMeem$ee®ee³ew&:
`FlLeYetleue#eCesMed Fefle celeb mJeerJe=Àl³e SJe JeÀLe³eeqvle
³eled JeÀm³eeçefHe efHeC[m³e Jeemlees: Jee yee¿e mJeªHeb ¢ädJewJe
lem³e cetuemJeªHem³eeefYe%ee YeJeefle leLewJe JeÀm³eeefHe
YeJevem³e oMe&vesve lem³e %eeveb YeefJeleJ³eced ³eled De³eb
efMe#eeue³eesçeqmle De³eb efMeJeeue³eesçeqmle Fl³eeo³e:~ Slee¢Meb
%eeveb SJe HeleeJeÀeefo efJe®eejesçeqmle~

Ke JeemlegefveJesMe: -
efveJesMe: JeemlegMeem$em³e cenlJeHetCe& Òeef¬eÀ³eeçeqmle~
mecejebieCemet$eOeejevegmeejb efveJesMeHetCe&
JeemlegMeem$em³e meceûecetueYetleefme×evleeveeb
HeeueveceJeM³eb JeÀÊe&J³eced~ efveJesMem³eevleie&leb
cegK³eJeÀe³e& YeJeveefveJesMe SJe YeJeefle~ Hegjm³eevleie&leb
peveYeJeveeveeb jepeYeJeveeveeb ®e efJev³eeme: JegÀ$e m³eeefoefle
efJe®eej: ÒecegKeªHesCe YeJeefle~ peveYeJeveefveJesMes
JeemlegMeem$em³e YeJeefveefveJesMeÒeef¬eÀ³ee³ee DevegHeeueve
meeceev³eªHesCe YeJeefle Hejvleg jepeYeJeves osJeYeJeves ®e
efJeefMeäÒeef¬eÀ³ee³ee DevegHeeueb YeJeefle~
Yeejleer³emLeeHel³es YeJeveefveJesMe DeäYeeies<eg efJeYeÊees
Jele&les~

‰. Yetefce®e³eveced
Š. efJeOee YeJeveÒeJeÀejes Jee
‹. ÒeefleJe=Àefle:
Œ. efJeefve³eespeveced
. êJ³eced ®e³eefJeefOe½e
Ž. YeJeveebieced
. meppee
. oes<ee:
‰. Yetefce®e³eveced -
efJev³eemeeled HetCe¥ efveJesMeeLe¥ Yetces: ®e³eveb
meJe&ÒeLeceb JeÀÊe&J³eced~ Yetefce®e³eves DevesJeÀe: efJeOe³e:
meeqvle~ He_ed®eceneYetleeveeb levcee$eeefYe: Yetces: Hejer#eCeb
YeJeefle~ DeeJeÀeMeJee³eglespepeueHe=efLeJeerveeb levcee$ee
¬eÀceMe: MeyomHeMe&ªHejmeievOee: meeqvle~ He_ed®e
%eeveseqvê³esY³e: Sles<eeb levcee$eCeeb %eeveb YeJeefle~ Dele:
%eeveseqvê³ew: Yetces: Hejer#eCeb meJe&ÒeLecele³ee YeJeefle~
JeCe&HejlJes Yetefceue#eCeeefve meeqvle~ JeCe& ®e#eg Feqvê³em³e
efJe<e³eesçeqmle~ ³eLee
MegYem³e MegYeoe %es³ee oMee HeeHem³e ®eeOecee~
MegJeÌuee ce=lmvee ®e ³ee Yetefceyee&¿eCeer mee ÒeJeÀere|lelee~
#eef$e³ee jÊece=lmvee ®e nefjÜwM³ee GoeËlee~
Je=À<Cee YetefveYe&Jes®ítêe ®elegOee& HeefjJeÀere|lelee~
Hegve: JeCe&HejlJes Yetefceue#eCeeefve -
éeslee Memlee efÜpesvêeCeeb jÊee Yetefcece&nerYegpeeced~
efJeMeeb Heerlee ®e MegêeCeeb Je=À<Ceev³es<eeb
efJeefceefÞelee~~
mHeMe&HejlJes Yetefceue#eCeeefve~ mHeMe& lJeJeÀd Feqvê³em³e
efJe<e³eesçeqmle~
ye´eïeCeer Yet: JegÀMeesHeslee #eef_e³ee m³ee®íjeJegÀuee~
JegÀMeJeÀeMeJegÀuee JewM³ee Megêe meJe&le=CeeJegÀuee~~

ievOeeHejlJes Yetefceue#eCeeefve~ ievOee:

efpe€eeCeseqvê³eefJe<e³e: ~~
megievOee ye´eïeCeer Yetceer jÊeievOee leg #eef$e³ee~
ceOegievOee YeJesÜwM³ee ceÐeievOee ®e MetefêJeÀe~~
jmeHejlJes Yetefceue#eCeeefve~ jme: efpe»seqvê³eefJe<e³e:~~
Decuee YetefceYe&JesÜsM³ee efleÊee Metêe ÒeJeÀere|lelee~
ceOegje ye´eïeCeer Yetefce: JeÀ<ee³ee #eef$e³ee celee~~
DeäefoJeÌHueJelJeÀueced~ De³eb efJe<e³e ®e#eg-Feqvê³e: -
MecYetJeÀesCes HueJeeYetefce: JeÀleg&: ÞeermegKeoeef³eveer~
HetJe&HueJee Jegef×JeÀjer Oeveoe letÊejHueJee ~
ce=l³egMeesJeÀÒeoe efvel³eceeives³eer oef#eCeHueJee~
ie=n#e³eJeÀjer mee ®e Yetefce³ee&efve$e+efleHueJee ~~
OeveneefveJeÀjer ®eewJe JeÀere|leoe Je©CeHueJee~
Jee³egHueJee leLee Yetefcee|vel³ecegÎsieJeÀeefjCeer~~~
DeeJeÀejlJesve Yetces: ue#eCeced ®e#eg-Feqvê³eefJe<e³eesç³eced -
Dee³eles efme×mmeJee&½elegjm$e Oeveeiece:~~
Je=Êes leg ye=ef×Je=ef×:m³eeodYeêb Yeêemeves YeJesled~
®e¬essÀ oeefjê³eefcel³eenge|Je<e³es MeesJeÀue#eCeced~
jepeYeerefleef$eJeÀesCes m³ee®íJeÀìs leg Oeve#e³e:~~
oC[s HeMegYe³eb Òeeng: MetHes& Jeemes ieJeeb #e³e:~
¬etÀces leg yevOeveb Heer[e Oeveg#es$es Ye³eb cenled~
JegÀvYeeJeÀejs JegÀ÷jesiees YeJel³esJe ve mebMe³e:~
HeJeves veM³eefle ves$eb Oeveáe yevOeg#e³ees cegjpes~~
SJeb YetefceefJe®eejb Je=ÀlJee Jeemeb vej: JegÀ³ee&led~
Devesve yengefYe: ÒeJeÀejw: Yetces: Hejer#eCeb YeJeefle~ Yetces:
Hejer#eCeb Je=ÀlJewJe vej: efveJeeme JegÀ³ee&led~

Š. efJeOee YeJeveÒeJeÀejes Jee -

YeJeveefvecee&CeÒeJeÀejs<eg efleñe: efJeOee: meeqvle~ ÒeLeceb
meeceev³epeveeveeb Je=Àles YeJeveced efÜleer³eb
jepeJeÀer³epeveeveeb Je=Àles YeJeveced le=leer³eb osJeYeJeveb
ceeqvojb Jesefle~ ³es<eg De$e meeceev³epeveYeJevem³e JeCe&ve
Òee®eervew: Dee®ee³ew&: SJeb Je=Àleced~ le®®ewJe -
F&Meev³eeb osJeleeiesnb HetJe&m³eeb mveeveceeqvojced~
Deeives³ed³eeb HeeJeÀmeoveb oef#eCes Me³eveb ie=nced~~
je#emes Mem$emeoveb Jee©C³eeb Yeespeveeue³eced~
Jee³eJ³es Oeev³eiesnb leg YeeC[ejeieejcegÊejs~~
Deeives³eHetJe&³eesce&O³es oefOecevLeveceeqvojced~
DeeqiveÒesleMe³eesce&O³es Deep³eie=nb ÒeMem³eles~~
³eec³evew$e+l³e³eesce&O³es Hegjer<el³eeiemeoveced~
vew$e+l³eecyegHe³eesce&O³es efJeÐeeY³eemem³e ceeqvojced~~
Heef½eceeefveue³eesce&O³es jesoveeLe¥ ie=nb mce=leced~
Jee³eJ³eesÊej³eesce&O³es jefleiesnb ÒeMem³eles~~
GÊejsMeeve³eesce&O³es Dees<eOeeLe¥ leg JeÀej³esled~
vew$e+l³eeb metefleJeÀeie=n ve=HeeCeeb Yetefleefve®íleeced~~~
cegntÊe&ef®evleeceCeew efoievegjesOesveeefHe SJecesJe JeCe&veb
efceueefle~ ³eLee
mveeveeeqiveHeeJeÀMe³eveem$eYeg½e
Oeev³eYeC[ejowJeleie=neefCe ®e HetJe&le: m³eg:~~
levceO³elemleg
ceLeveep³eHegjer<eefJeÐeeY³eemeeK³ejesoveleew<eOemeJe&Oeev³e
ced~~
GÊejced
DeVeie=nced jefleie=nced YeC[ejJeÀ Deew<eefOeJeÀ#e:
Hetpeeie=nced
JeÀesHeeie=nced
meJe&Jemlegie=nced
Yeespeve mLeeveced mveeveJeÀ#e:
DeO³e³eve JeÀ#e:
oefOecevLevece
Mej$eeieej: Hegjer<el³eeie mLeeveced Me³eveJeÀ#e:
Deep³eie=nced HeeJeÀmeoveced

‹. ÒeefleJe=Àefle: -
MeeueeefYe: YeJeveeveeb cegK³ele: ®eleñe: ÒeefleJe=Àle³e:
YeJeeqvle~ SJeÀ-efÜ-ef$e-®elegMMeeueeveeb HejmHejefJev³eemew:
<eìd Meeuele: oMeMeeueb ³eeJeled YeJeveeveeb JeCe&veb
Òee®eerveûevLes<eg efceueefle~ Devesve DemebK³eeefve ie=neefCe
YeJeeqvle~ Òel³esJeÀ Meeues efJeÀ³eeqvceleeefve YeJeveeefve efJee|
veefceleeefve YeJevleerefle mecejebieCemet$eOeejs efceueefle~~

Œ. efJeefve³eespeveced -
YeJeveefJeefve³eespeveb mecÒeefle eféeeÅu[ie yeeF&ueepeMed Fefle
veecevee pevee peeveeqvle~ JeÀoe YeJeveefvecee&Ceb m³eeled~
JeÀeqmceved YeJeves JeÀefle ÜejeefCe YeJes³eg:, JeÀemeg efo#eg
ÜejeefCe m³eg:~ efveJeemeYeJeves JeÀefleleueeefve YeJes³eg:~
ieJee#ee JegÀ$e m³eg: Fl³eeo³e: efJe®eej: efJeefve³eespeves
YeJeefle~~

. êJ³eb ®e³eefJeefOe½e -
YeJeveefvecee&Ces êJ³em³e DeeJeM³eJeÀlee JeÀoe JeÀefle
YeefJe<³eleerefle efJe®eejb Je=ÀlJee efYeÊes :®e³eefJeOeerveeb
efJe®eejesçefHe De$ewJe YeJeleerefle~

Ž. YeJevee*dieced -
Deefuevo-Heer"- Üej- mlecYe- JegÀ[îe (efYeVes: uesHeveeo³e:)
íeÐeeoerveeb efveCe&³eesçeqmceved efJeYeeies YeJeefle~

. meppee -
ÒeJe=Àefleef®e$eCeeefoefYe: ie=nÜejmeppeeoerveeb efJe®eejesç$e
YeJeefle~

. YeJeveoes<e: -
YeJeveoes<eeveeb JeCe&veb efJeMeoªHesCe ÒeeH³eles~
YeJeveoes<eeveeb yenJ³e: ÞesC³e: meeqvle~ Òee³e: oes<e%eevee³e
Dee®ee³ee&: JeÀLe³eeqvle ³eled JeemlegMeem$em³e
cetueÒeceeCeeveeb efJe®eej: mec³eJeÀd JeÀjCeer³eced~
meceje*ieCemet$eOeejs SJeÀ ie=noes<eÒeJeÀjCeceeqmle~ le$e
yenJe: oes<ee Dee®ee³ew&: JeÀefLelee: Hejvleg les<JeefHe
ÜeeEJeMeefle ÒecegKeoes<ee: mevleerefle
Dee®ee³ee&Ceecceleceeqmle~
Ke GHenej: -
Yeejleer³eb JeemlegMeem$eb meJee&efOeJeÀ Òee®eerveb
Meem$eceeqmle~ DeeqmceVewJe Meem$es
meJe&efJeOeefvecee&Cem³e meceenejes YeJeefle~ Òee®eerve Yeejles
JeemlegMeem$em³e ¢efäJeÀesCeb J³eeHeJeÀceemeerled DevesvewJe
JeÀejCesveem³e Meem$em³e meceenejesçLeJe&Jesom³eesHeJeso
Jesoebies<eg ®e p³eesefle<eMeem$em³e
mebefnleemJeÀvOesçYeJeled~ JeÀm³eeçefHe efHeC[m³e Jemlegve½e
Fäeefveäs: HetJee&vegceevecesJe p³eesefle<eMeem$em³e
cegK³eesÎsM³eesçeqmle ~ ceeveJe: efJeÀceeqmle ? efJeÀced
ceeveJem³e MejerjcesJe ceeveJeesçeqmle? ve efn ceeveJemleg Mejerjs
efveJemeefle~ Dele: JeÀefLelegb MeJe̳eles ³eled ceeveJemleg Heee|
LeJeeHeee|LeJe³ees: meefceÞeCeceeqmle leLewJe ie=nceefHe
JesÀJeueb Hee<eeCece=efleJeÀeefoefYe: efvee|celeb efHeC[b
veeeqmle~ Jemleglemleg ie=nceefHe Heee|LeJeeHeee|LeJe³ees:
meefceefÞeleªHeesçeqmle~ JeemlegMeem$es cegK³eªHesCe
megKece³epeerJevem³e efJe®eejes YeJeefle~ De³eb Heee|LeJeeHeee|
LeJeªHeceeveJe: JeÀeqmceved Heee|LeJeeHeee|LeJeªHeie=ns
efveJemesled ³esve Heg©<eeLe&®elegä³em³e efmeef×: m³eeefoefle
JeemlegMeem$em³e efJe®eejCeer³e: efJe<e³eesçeqmle~
JeemleefJeJeÀªHesCe meceûeefJeéeesç³eb
Jeemlegp³eesefle<eMeem$e³ees: ef®evlevem³e
ÒeefleHeÀuecesJeeeqmle ³elees efn DeCegHejceeCJees:
mebefceÞeCesvewJe Jemlegve: efHeC[m³e Jee efvecee&Ceb YeJeefle~
Jemlegve: efvecee&Ce efvecee&CeÒeef¬eÀ³ee ®e
JeemlegMeem$ecesJeeeqmle~ HejceeCegY³e: DeCees: DeCegY³e:
¢M³epeiele: efvecee&Ceb JeÀeqmceved JeÀeuesçYeJeefoefle
efJe®eejCeer³eefJe<e³eesçeqmle~ Dele: JeÀefLelegb MeJe̳eles ³eled
DeCees: JeemlegMeem$em³e #eCeeled p³eesefle<eMeem$em³e
MegYeeMegYelJem³e ef®evleveb YeJeleerefle ~~

Ke ÒemleeJevee
efveJeemee³eesHe³egÊemLeevem³e ®e³evem³e Je=Àles
JeemleesjeJeM³eJeÀlee YeJeefle~ ³e$e ÒeeefCeve: ceeveJee½e
efveJemeeqvle leod SJe Jeemleg:~ Dem³eevesJeÀ Yesoe: YeJeeqvle~
³eLee- ie=nced osJeeue³e: ûeece: veiejced Hegjeo³e½e~
Yeejleer³eef®evleveHejcHeje³eeb JeÀeqmceVeefHe Jeemleew
JeemlegosJem³eejeOevee efveJeemeJeÀleg&:
megKeMeevl³eejesi³eeLe& YeJeefle~ De$e Òel³esJeÀ Jemlegefve
efHeC[s Jee osJelJem³e HeefjJeÀuHevee SJe efnvotmebmJe=Àles:
SJeÀe GoeÊeYeeJevee Deeqmle~ Dem³eeb mebmJe=Àleew
meeJeÀejefvejeJeÀejew Üew SJe HetpeeefJeOeeveew mle:~
JewefoJeÀmebefnleevegmeejb Jeemlees<Heefle mee#eeled
Hejceelceve: veeceevlejcesJe ³eleesefn le SJe efJeéeye´ïeeC[ªefHeCe:
JeemlegveesçefOeHele³e: meeqvle~

Ke JeemlegHeg©<em³e ÒeeLe&vee
$e+iJesom³e SJeÀeqmceve JeCe&veÒeme*diesve Jeemlees<Heles:
ÒeeLe&vee³eecesJeÀe $e+®ee efceueefle ³eLee--
JeemleesmHeles Òeefle peeveern³emceevlmJeeJesMees DeveceerJees
YeJee ve:~
³eled lJescens Òeefle leVees peg<em³e Meb vees YeJe efÜHeos Meb
®eleg<Heos ~~
ns JeemleesmHeles ! Demceeved Òeefle peeveerefn~ ve: mJeeJesMe:
DeveceerJe: YeJe:~ ³eled lJee F&cens leled ve: Òeefle peg<emJe~ ve:
efÜHeos ®eleg<Heos Meb YeJe:~

Ke JeemlegMeem$em³ee®ee³ee&: -
menñeJe<es&Y³e: DemceeJeÀ Dee®ee³ee&: Dem³e Meem$em³e
efJeJeÀemee³e Òe³eemejÊee Deemeved~ HegjeCeevegmeejb Yegieg-
Deef$e- JeefMeä- efJeéeJeÀcee&- ce³e- veejo- veiveefieled-
efJeMeeue#e- HegjvojvevoerMe- MeewveJeÀ- ieie&- JeemegosJe-
Deefve©×- Meg¬eÀ- ye=nmHeefle- DeeféeveerJegÀceejw:
JeemlegMeem$em³e efJemle=lee J³eeK³ee Je=Àlee~ ³es<eg yenJees
JewefoJeÀe $e+<e³e: ~~

Ke JeemlegMeem$em³e ÒeYeeiee: -
mLeeHel³eb veeceesHeJesoesç$e JeemlegMeem$eb efMeuHeMeem$eb
Jesefle veecvee ÒeefLeleceemeerled~ JeemlegMeem$eer³ee: Òeefme×e
Dee®ee³ee& efMeuHeMeem$eb JeemlegMeem$em³e He³ee&³eªHesCe
mJeerJegÀJe&eqvle~ JeemlegMeem$eb ie=nefvecee&CeefJe<e³eJeÀ
efMeuHeMeem$eb Òeefleceeefoefvecee&CeefJe<e³eJeÀced
ef®e$eMeem$eced DeeuesK³eeefoefvecee&CeefJe<e³eJeÀced
Meem$ecemleerefle~~
Ke MeeueeMeyom³eeefYeÒee³e: -
De$e cegK³e efJe®eejCeer³e efJe<e³eesçeqmle MeeueeefJeOeeveced~
De$e MeeueeMeyom³eeefYeÒee³e: meeceev³eªHesCe Dee®ee&³eW:
JeÀ#e Fefle Je=Àle: Hejvleg Òeefme×e Dee®ee³ee&
Meyom³eem³eeLe&: KeC[ced ÒeKeC[ced Yeeie Fl³eefHe
mJeerJegÀJe&eqvle~ meJes&<eeb peveeveecegHe³eesieeLe¥ ³es<eeb
YeJeveeveeb efvecee&Ceb YeJeefle les<eeb meJes&<eeb efvecee&Ceb
ÒeKeC[ªHesCe YeJeefle~ ³eLee- efJeÐeeue³eYeJeveced,
ef®eefJeÀlmeeue³eYeJeveced, J³eeJemeeef³eJeÀ YeJeveefcel³eeo³e:~
efJev³eemes ÒeKeC[m³e efJev³eeme: YetKeC[s JegÀ$e m³eeefol³e$e
De³eb cegK³eefJe®eejCeer³ees efJe<e³eesçeqmle~ JeemlegMeem$es
cegK³eªHesCe SJeÀMeeue- efÜMeeue-
ef$eMeeue®elegMMeeueYeJeveeveeb JeCe&veb efceueefle~ Sles<eeb
meJes&<eeb meb³eespevesve He_ed®eMeeuele: oMeMeeueb ³eeJeled
YeJeveeveeb efvecee&Ceb YeefJelegb MeJe̳eles~

Ke SJeÀMeeueYeJeveced
SJeÀm³e Meeuem³eeefYeÒee³e: ÒeKeC[ JeÀ#e: Jee YeJeefle~
Deleesçm³e efJev³eeme: YetKeC[m³e Heef½eces oef#eCes Jee
m³eeefoefle JeemlegMeem$em³ee®ee³ee&Ceeb celeceeqmle~

H[~Ucedw
SJeÀMeeueYeJeveeveeb ÒeJeÀejm³e cegK³eeOeejesçefuevoesçeqmle~
DeefuevoefJev³eemesveem³e ie=nm³e <ees[MeÒecegKeYesoe
YeJeeqvle~ De$e ieg©: (w) Fefle mebJesÀlee#ejsCe Meeuee³ee: leLee
®e ueIeg: (Hed) Fefle mebJeÀlee#ejsCe Deefuevom³e yeesOees
YeJeefle~ ³eLeeeqmle SJeÀMeeueie=ns<eg
DeefuevoefJev³eemeÒeJeÀej:
SJeÀMeeueYeJeveeefve
¬eÀ mebˆ ie=nced HetJee& oef#eCee Heef½ecee GÊeje
DeefuevoefoMee HeÀueced
‰ Oe´gJeced w w w w Deefuevonerveb ie=nced pe³eced
Š Oeev³eced Hed w w w HetJes&çefuevo:
Oeev³eced
‹ pe³eced w Hed w w oef#eCesçefuevo:
pe³eced
Œ vevoced ~ Hed w w HetJe&oef#eCe³eesjefuevo:
mece=efÜ:
 Kejced w w Hed w Heef½ecesçefuevo:
Dee³eemeoced
Ž JeÀevleced Hed w Hed w
HetJe&Heef½ece³eesçefuevo: ÞeerÒeeeqHle:
 ceveesjceced w Hed Hed w
oef#eCeHeef½eceesefuevo:cevemeblegefä:
 megcegKeced Hed Hed Hed w
HetJe&oef#eCeHeef½eces<Jeefuevo: jep³emecceeveced
‘ ogceg&Keced w w w Hed GÊejsçefuevo:
JeÀuen:
‰ˆ ¬etÀjced Hed w w Hed
HetJees&Êej³eesjefuevo : ¬etÀjJ³eeefOeYe³eced
‰‰ megHe#eced w Hed w Hed
oef#eCeeslej³eesjefuevo: iees$eJe=ef×:
‰Š Oeveoced Hed Hed w Hed
HetJe&oef#eCeeslejs<Jeefuevo: megJeCee&efoÒeeeqHle:
‰‹ #e³eced w w Hed Hed
Heef½eceesÊej³eesjefuevo: meJe&#e³eced
‰Œ Dee¬eÀvoced Hed w Hed Hed
HetJe&Heef½eceesÊejs<Jeefuevo: ce=l³egJeÀejJeÀ:
‰ efJeHegueced w Hed Hed Hed
oef#eCeHeef½eceeslejs<Jeefuevo: Deejesi³e:
‰Ž efJepe³eced Hed Hed Hed Hed
meJes&<egefo#Jeefuevo: meJe&mecHeod
³eLeesÊeced meceje*dieCesmet$eOeejs -
Oe´gJeb Oeev³eb pe³eb vevob Kejb JeÀevleb ceveesjceced ~
megcegKeb ogceg&Ke ¬etÀj megHe#eb Oeveob #e³eced ~~
Dee¬eÀvob efJeHegueb ®eewJe efJepe³eb ie=ncegÊececed ~~
Sles<eeb ie=neCeeb ³eLee veeceeefve leLewJe les<eeb HeÀueeefve
DeefHe meeqvle ~ ³eLee meceje*dieCes--

Oe´gJes pe³eceJeeHveesefle Oeev³es Oeev³eeiecees YeJesled ~

pe³es meHelvee_edpe³eefle vevos meJee&: mece=׳e: ~~
Kejcee³eemeob JesMce JeÀevles ®e ueYeles efÞe³eced ~
Dee³egjejesi³ecewée³e¥ leLee efJeÊem³e mecHeo: ~~
ceveesjces cevemlegefänYeleg&: ÒeJeÀere|lelee ~~
mevegKes jep³emecceeveb ogceg&Kes JeÀuen: meoe ~~
¬etÀjJ³eeefOeYe³eb ¬etÀjs megHe#eb iees$eJe=efÜJe=Àled ~
Deveos nscejlveeefo iee½eewJe ueYeles Hegceeved ~~
#e³eb meJe&#e³eb iesncee¬eÀvob %eeeflecel³egoced ~
Deejesi³eb efJeHegues K³eeeflee|Jepe³es meJe&mecHeo:~~

Oe´gJeeefo<ees[Meie=ns<eg Deeefole SJesÀJeÀ efJene³e Oeev³eeefo-

Deäie=neCeeccegKeYeeies SJewÀJebÀ Deefuevob meb³eesp³e jc³e-
ÞeerOej-cegefole-yeOe&ceeve-JeÀjeue-megveeYe-OJeeb#e-
mece=×veeceJeÀeefve ie=neefCe YeJeeqvle~ veeceevegmeejb les<eeb
HeÀueceefHe YeJeefle~ Devesve S<eg <ees[Meie=ns<eg
<e[doe©³eespevewjefHe <ees[Meie=neefCe YeJeeqvle~ leeefve
meeqvle- megvojced Jejoced Yeêced Òecegoced efJecegKeced
efMeJeced meJe&ueeYeced efJeMeeueced efJeue#eced DeMegYeced
OJepeced GÐeesleced Yeer<eCeced Metv³eced Deefpeleced
JegÀuevevoveced ~ ³eLee
megvojb Jejob Yeêb Òeceeso efJecegKeb efMeJeced ~
meJe&ueeYeb efJeMeeueb ®e efJeue#eceMegYeb MegYeced ~
GÐeesleb Yeer<eCeb Metv³eceefpeleb JegÀuevevoveced ~
veeceeefoJesMceveecew<eeb iegCeoes<eeved ÒeJeÀuHe³esled ~~

³eLewJe ³eefo Oe´gJeeefo<ees[Meie=ns<eg Meeueeefuevo³eesce&O³es

efle³e&JeÀªHesCe <e[doe©meb³eespevew: nbmemegue#eCe- meewc³e-
pe³evle- YeJ³e- GÊece- ©ef®ej- mebYe=le- #esce- De#esce-
megJe=Àle- Je=<e G®íVe- J³e³e- Deevevo- megvevoveeceeefve
<ees[Meie=neefCe DeHeJejJeÀ<e[doe©³eespevew:
ÒeYeJeYeeefJeJeÀ- ¬eÀer[- efleueJeÀ- ¬eÀer[ve- megKe- ³eMeeso-
JegÀcego - JeÀeue- Yeemegj- meJe&Yet<eCeJemegvOej- Oevenj-
JegÀefHele- efJeÊeJe=ef×- JegÀueeso³eveeceeefve <ees›Meie=neefCe,
®elege|o#eg Deefuevo efJeefve³eespeveYesow: ®et[eceefCe- ÒeYeê-
#esce- MesKej- DeodYegle- efJeJeÀeMe- Yetefleod- Ëä-
efJejesOeJeÀeueHeeMeJeÀ- efvejeYe³e- megMeeue- jewê- ceesIe-
ceveesjLe- megYeêveeceeefve <ees[Meie=neefCe leLee®e
MeeueeceO³eefJev³emle<e[doe©JeÀuHeveeYesow: DeuebJe=Àle-
Deue*dJeÀej- jceCe- HetCe&- Decyej- HegC³emeieYe&- F&eqHmele-
MeueMe- ogie&le- efjÊe- megYeê- Jeef_ed®ele- oerve- efJeYeJe-
meJe&JeÀeceo veeceeefve <ees›Meie=neefCe YeJeeqvle~ Sles<eeb
meJes&<eeb YeJeveeveeb HeÀueb veeceJeoeqmle~
DevesveÒeJeÀejsCe SJeÀMeeueie=nm³e ®elegjefOeJeÀMeleYesoe:
Jee|Celee: meeqvle~ nbmeJeÀ- ®e¬eÀ- meejme- JeÀewefJeÀue
Yesomeb³eespevew: SJeÀMeeueie=neCeeb mebK³ee
DeäeefOeJeÀMeleced YeJeefle~
³eLeesÊeced - JesMceveecesTMeeueeveeb MeleJeÀäeefOeJeÀ
mce=leced ~
Ke efÜMeeueYeJeveeefve
ܳees: KeC[³ees: JeÀ#e³ees: Jee ÒeYesosve ®elegCee& ie=neCeeb
JeCe&veb ÒeeH³eles~ Sles<eeb meb³eespevesve DevesJesÀ Yesoe:
YeJeeqvle~ MeeueYeJeves<eg ®elege|o#eg eqmLeleMeeueeveeb
meJee&efOeJeÀcenÊJeb YeJeefle ~ JeemlegMeem$em³e ûevLes<eg
®elege|o#eg eqmLeleMeeueeveeb He=LeJeÀd He=LeJeÀd veeceeefve
YeJeeqvle~ SleeefYe: MeeueeefYe:
HeejmHeefjJeÀmecee³eespevesvewJe MeeueYeJeveeveeb
efJeefve³eespeveb YeJeefle~ Dele: ®elege|o#eg eqmLeleeveeb
Meeueeveeb HeefjYee<ee DeOeesefueefKelee Jele&les ~ ³eLee

‰. neqmleveer- F³eb Meeuee Deeives³eJeÀesCele: DeejY³e

vew$e+l³eb ³eeJeod ielJee oef#eCeefoefMe eqmLeleb YetlJee
GÊejeefYecegKeer YeJeefle ~~
Š. ceefn<eer- F³eb Meeuee vew$e+l³eJeÀesCele: DeejY³e
Jee³eJ³eJeÀesCeb ³eeJeod ielJee Heef½eces HetJee&efYecegKeer
YeJeefle~
‹. ieeJeer- F³eb Meeuee Jee³eJ³eJeÀesCele: DeejY³e
F&MeeveJeÀesCeb ³eeJeod ielJee GÊejs eqmLeleb YetlJee
oef#eCeeefYecegKeer YeJeefle~
Œ. íeieer- F³eb Meeuee F&Meevele: DeejY³e DeeqiveJeÀesCeb
³eeJeod ielJee HetJe&efoefMe eqmLeleb YetlJee
Heef½eceeefYecegKeer YeJeefle~~

H[~Ucedw

³es<eg ®eleg<eg ܳees: ܳees: ³eesiesve <eìdefÜMeeueie=neveeb

efvecee&Ceb YeJeefle~ ³eLee
‰. efme×eLe&ced,
Š. Š. ³ecemet³e&ced
‹. ‹. oC[ced
Œ. Œ. Jeeleced
. . JeÀe®eced
Ž. ®eguueer
³eLeesÊecee®ee³es&Ce -
efme×eLe& ³ecemet³e¥ ®e oC[eK³eb Jeelemeef%eleced~
®eguueer JeÀe®eb ®e cegK³eeefve efÜMeeueeefve <e[sJe efn~~

‰. efme×eLe&ced Fob MegYeJeÀejJeÀced efÜMeeueie=nb

neqmleveer-ceefn<eer Meeue³ees: ³eesiesve YeJeefle~
neqmleveer ceefn<eer ®esefle ns Meeues cee$e yesMceefve
leled efme×eLeeaceefle %es³eb efJeÊemecHeefÊeJeÀejJeÀced ~~
me.met ŠŠ/ˆ
Hegve½e
efme×eLe& leg YeJes®ígYeb´ ³eece³eeHej³egleb ³eefo~

H[~Ucedw

Š. ³ecemeg³e&ced- Fob JeÀäJeÀejJeÀced efÜMeeueie=nb ieeJeer-

ceefn<eer Meeue³ees: ³eesiesve YeJeefle~
ce=l³egob ceefn<eerieeJeerY³eeb YeJesod ³ecemet³e&JeÀced ~
me.met ŠŠ/ˆ

Hegve½e
Heef½eceesÊejmeb³egÊeb ³ecemet³e& leg ce=l³egoced~~
 H[~Ucedw

‹. oC[ced- Fob oC[JeÀejJeÀced efÜMeeueie=nb ieeJeer-íeieer

Meeue³ees: ³eesiesve YeJeefle~
oC[ m³ee®íieueerieeJeerMeeueeY³eeb oC[Yeerefleoced ~
me.met ŠŠ/ˆ
Hegve½e
GoJeÀHetJe&³egleb ³eled m³eeled oC[eK³eb oC[JeÀejJeÀced~

H[~Ucedw

Œ Jeeleced- Fob JeÌuesMeJeÀejJeÀced efÜMeeueie=nb íeieer-

neqmleveerMeeue³ees: ³eesiesve YeJeefle~
Jeeleb JeÀjsCeg®íeieueer³egÊecegÜsieJeÀejJeÀced ~
me.met ŠŠ/ˆ‘
Hegve½e
HetJe&³eec³e³egleb %es³eb JeeleeK³eb JeÀuenefÒe³eced~
H[~Ucedw
. ®eguueer- Fob mebleeHeJeÀejJeÀced efÜMeeueie=nb ceefn<eer-
íeieerMeeue³ees: ³eesiesve YeJeefle~
ceefn<³epeeY³eecegÜsieJeÀjer ®eguueer OeveeHene~~
me.met ŠŠ/ˆ‘
Hegve½e
HetJee&Hej³egleb iesnb ®eguueerveeceeLe& veeMeJe=Àled~

H[~Ucedw

Ž. JeÀe®eced- Fob yevOegÜs<eJeÀejJeÀced efÜMeeueie=nb

ieeJeer-neqmleveerMeeue³ees: ³eesiesve YeJeefle~
JeÀe®eb JeÀjsCegieeJeerY³eeb megËl³eÒeerefleefJeveeMeveced ~
me.met ŠŠ/ˆ‰ˆ
Hegve½e
oef#eCeesÊejMeeuee{îeb JeÀe®emeb%e efJejesOeJe=Àled ~~
H[~Ucedw

GHe³eg&Êe efÜMeeueie=ns<eg efme×eLe& efÜMeeueie=nb efJene³e

meJee&efCe ie=neefCe DeMegYeeefve YeJeeqvle~ efÜMeeueie=ns<eg
³eefo ܳees: Meeue³ees: Üejb SJeÀm³eeb efoefMe m³eeled lee|n
les<eeced DeefHe ®elJeej: Yesoe YeJeeqvle~ ³eLee -
mevleleerefoMeeueie=nced - Fob ie=nb ܳees: neqmleveerMeeue³ees:
³eesiesve YeJeefle~
Meeeqvleoef×Meeueie=nced - Fob ie=nb ܳees: ceefn<eerMeeue³ees:
³eesiesve YeJeefle~
JeOe&ceeveefÜMeeueie=nced - Fob ie=nb ܳees: ieeJeerMeeue³ees:
³eesiesve YeJeefle~
JegÀJeÌJegÀìef×Meeueie=nced - Fob ie=nb ܳees: íeieerMeeue³ees:
³eesiesve YeJeefle~

veeceev³ele: mevlele: Meeeqvleob ®e m³eeled yeOe&ceeveb lJeLe

JegÀJeÌJegÀìeK³eced~
nml³eeefolees veece ®elegä³eb ®e n efÜMeeue ÒeLeceb leLewJe ~~
-Jee.mee./Š

Devesve ÒeJeÀejsCe efÜMeeueie=neefCe efÜHeáeeMeled

mebK³eJeÀeefve YeJeeqvle~ ³eLee -
efÜMeeueeefve efÜHeáeeMeled m³eg: MegYeevyeMegYeeefve ®e~
ue#eCeefve ¬eÀceeled les<eeb FoeveeR mecÒe®e#cens~

Ke ef$eMeeueYeJeveeefve
YetKeC[m³e ef$e<eg efo#eg ie=nm³e efvecee&CecesJe
ef$eMeeueYeJeveb ef$eMeeueie=nb Jee YeJeefle~ Sles<eeb
ef$eMeeueie=neCeeb ®elJeej: Yesoe: Jee|Celee: meeqvle~ ³eLee -
‰. efnjC³eef$eMeeueYeJeveced ~
Š. meg#es$eef$eMeeueYeJeveced
‹. ®eguueeref$eMeeueYeJeveced
Œ. He#eIveef$eMeeueYeJeveced
Ssles<eeb meJes&<eeb JeCe&veb Òee³e: meJes&<eg
JeemlegMeem$eûevLes<eg efceueefle~ ³eLee -
cegK³eeefve les<eg ®elJeeefj JeÀL³evles leeefve veecele:~
efnjC³eveeYeb meg#es$eb ®eguueer He#eIvecesJe ®e~~

‰. efnjC³eef$eMeeueYeJeced- efnjC³eveeceJeÀ ef$eMeeueie=nced

GÊejMeeue³ee nerveb YeJeefle~ Foced ef$eMeeueie=nced
MegYeHeÀueJeÀejJebÀ YeJeefle~
H[~Ucedw

Š, meg#es$eef$eMeeueYeJeveced - meg#es$eveeceJeÀ
ef$eMeeueie=nced Je=ef×JeÀejJeÀced YeJeefle~ Deeqmceved
ef$eMeeues Òee®³eeb Meeuee ve YeJeefle~
H[~Ucedw
‹. ®eguueeref$eMeeueYeJeveced- ®eguueerveeceJesÀ ef$eMeeues
oef#eCem³eeb efoefMe Meeuee ve YeJeefle~ Fob ef$eMeeueie=nced
OeveeLe&ÒeeCeveeMeJeÀejJebÀ YeJeefle~
H[~Ucedw

Œ. He#eIveef$eMeeueYeJeveced-He#eIveveeceJesÀ ef$eMeeues
Heef½eceefoefMe Meeuee ve YeJeefle~ Dem³e HeÀueb DeefHe
DeMegYeb YeJeefle~ efJeMes<eªHesCe mevleefleHe#em³e Je=Àles
ef$eMeeueie=nefceob neefveJeÀejJeÀ YeJeefle~
H[~Ucedw

³eLeesÊeced
Memleb efnjC³eveeYeeK³eb nerveb ®eesÊejMeeue³ee~
meg#es$e HetJe&lees nerveb Meeue³ee Je=ef×ob celeced~~
®eguueer oef#eCe³ee nerveb OeveeLe& ÒeeCeveeMeveced~
³eled m³eeodHej³eenerveb He#eIveb leled megleevleJe=Àled~~
Òeefleef$eMeeuem³e DeäeoMe GHeYesoe DeefHe YeJeeqvle~
Devesve meJes&<eeb ef$eMeeueeveeb efÜ-meHleefleYesoe
YeJeeqvle~ ³eLee

DeLe ÜemeHlelesye´t&ceeqm$eMeeueeveeb ³eLee¬eÀceced ~

DeefYeOeeveeefve JeÀelmv³es&ve ue#eCeeefve He=LeJeÀd-
He=LeJeÀd ~~

Ke ®eleg:MeeueYeJeveeefve -
YetKeC[m³e ®eleg<eg efo#eg Meeueeveeb ÒeKeC[eveeb ie=nm³e Jee
efvecee&Ce SJe ®eleg:MeeueeYeJeveb YeJeefle~ Dem³e
®eleg:MeeueeYeJevem³e He_ed®eÒecegKee Yesoe: Jeemlegveecvee
J³eJe˳evles~ ³eLee -
‰. meJe&leesYeêJeemleg
Š. vevÐeeJeÊe&Jeemleg
‹. JeOe&ceeveJeemleg
Œ. mJeeqmleJeÀJeemleg
. ª®eJeÀJeemleg

‰. meJe&leesYeêJeemleg
³em³e ®elegme=<eg efo#eg Deefuevoe ÜejeefCe ®e YeJeeqvle lem³e
veece meJe&leesYeêJeemleg YeJeefle ~ Fob Jeemleg osJeeveeb
ve=HeeCeeb efJeyegOemecetneveeb Je=Àles GHe³egÊees YeJeefle ~~
Òeefleefme_ed®eeefuevob mecevlelees Jeemleg meJe&leesYeêced ~
ve=HeefleyegOemecetneveeb JeÀe³e& Üejw½elege|YejefHe ~~

meJe&leesYeêced
H[~Ucedw

Š. vevÐeeJele&veemleg
MeeueeefYeÊesjejY³e Òeoef#eCeevleie&lewjefuevowvevÐeeJele&
veece Jeemleg YeJeefle~ Òeoef#eC³esveevleb ³es ielee
DeefuevoemlewªHeueef#elew:~ ®eleme=<eg Meeueemeg
MeeueeÒeoef#eCeevleie&leemle$eeefuevoe YeJeeqvle~ Deeqmceved
vevÐeeJee|leefve Heef½eceÜejb efJene³e Mes<eeefCe $eerefCe
ÜejeefCe HetJe&oef#eCeesÊejeefCe JeÀe³ee&efCe ~ ³eLeesÊeb
JejensCe

vevÐeeJele&ceefuevow: MeeueeJegÀ[îeeled Òeoef#eCeevleielew: ~~

Üejb Heef½ececeeqmceved efJene³e Mes<eeefCe JeÀe³ee&efCe ~~~
Hegve: ieies&CeesÊeced
Òeoef#eCeeb ielew: meJew&: MeeueeefYeÊesjefuevoJewÀ: ~
efJevee HejsCe ÜejsCe vevÐeeJele&efceefle mce=leced ~~

vevÐeeJele&ced

H[~Ucedw

‹. JeOe&ceeveJeemleg
Dem³e Jeemlegve: ³eod Üejb le$e ³e: Deefuevo: me Üejeefuevo: ~ me
®eevleiele: JeÀe³e&: oef#eCeesÊejMeeueemebueive: Fl³eLe&: ~
Dev³ees efÜleer³e: Deefuevo: Òeeoef#eC³esve iele: me ®e MeesYeve: ~
lele: ®eev³emlemceeled Òeoef#eCeeovleie&le SJe ~ SJeb
efJeOewjefuevow©Heueef#eleb JeOe&ceeveJeemleg ~ JeOe&ceeves
oef#eCeb Üejb ve JeÀe³e&ced ~ Dev³eeefve $eerefCe ÜejeefCe
HetJe&Heef½eceesÊejeefCe JeÀe³ee&efCe ~ ³eLeesÊeb JejensCe
Üejeefuevoesçvleiele: Òeoef#eCees v³e: MegYemlele½eev³e: ~
leeÅmce½e JeOe&ceeves Üejb leg ve oef#eCe JeÀe³e&ced ~~
Hegve½e ieies&CeesÊeced -
Üejeefuevoes vleiemles<eeb ³es $e³ees oef#eCe ielee: ~
efJene³e oef#eCeb Üejb JeOe&ceeveefceefle mce=leced ~~
JeOe&ceeveced
H[~Ucedw

Œ. mJeeqmleJeÀJeemleg
mJeeqmleJesÀ Heef½ece: Deefuevo: Devleiele: JeÀe³e&:
oef#eCeesÊejMeeueemebueive: ~ Dev³eew leg oef#eCeesÊejew Üew
Deefuevoew Heef½eceeefuevoeoglHeVeew HetJe&m³eeb
efoM³evleieleew Meeueemebueiveew JeÀe³ees¥~ DeLe ®elegLe&
HetJee&efuevo: oef#eCeesÊejܳeesjefuevo³eesce&O³es JeÀe³e&: ~
Deeqmceved Jeemlegefve JesÀJeueb ÒeeiÜejb MegYeob YeJeefle ~
³eLeesÊeb JejensCe

DeHejesçvleieleesçefuevo: Òeeievleieleew leogeqlLeleew ®eev³eew ~

leodJeefOeefJeOe=le½eev³e: ÒeeÜejs mJeeqmleJesÀ MegYeoced ~~
mJeeqmleJeÀced
H[~Ucedw

. ©®eJeÀJeemleg
©®eJesÀ HetJee&Hejew Üew Deefuevoew
oef#eCeesÊejMeeueemebueiveew JeÀe³ees¥ ~ Mes<eew Üew le³ees:
ceO³es mebueiveew JeÀe³ees¥ Fl³eLe&: ~ ©®eJesÀ ÜejcegÊejs ve
MegYeob YeJeefle ~ Dev³eeefve HetJe&Heef½eceoef#eCeÜejeefCe
Memleeefve YeJeeqvle ~ ³eLeesÊeb JejensCe
ÒeeJeÀdHeef½eceeJeefuevoeJevleieleew leoJeefOeeqmLeleew
Mes<eew ~
©®eJesÀ Üejb ve MegYeovegÊlejleesçv³eeefve Memleeefve ~~
ª®eJeÀced

H[~Ucedw

meJes&<eeb JeCee&veeb Je=Àles vevÐeeJele&JeOe&ceevemeb

%eJeÀew Me gYeew Þes÷ew Jee YeJele:~
mJeeqmleJeÀª®eJesÀ ceOed³eces MegYeHeÀueoe³eJesÀ YeJele:~
Mes<eb meJe&leesYeêb JesÀJeueb osJeve=Heeoerveeb Je=Àles
MegYeHeÀeoe³eJebÀ YeJeefle~ ³eLeesJeÌleb JejensCe
Þes÷b vevÐeeJele& meJes&<eeb JeOe&ceevemeb%e
®e~
mJeeqmleJeÀª®eJesÀ ceOed³es Mes<e MegYeob ve=Heeoerveeced~~

oMeMeeueYeJeves<eg cegK³eªHesCe HetJees&JeÌlee: ®elJeej: SJe

Yesoe: cegK³ee: meeqvle~ Dev³es <e[dYesoe: ®eglegCee&
MeeueYeJeveeveeb HeejmHeefjJeÀmeb³eespevewjsJe efvee|celee:
YeJeeqvle~ ³eLee

HeáeMeeueYeJeveeefve
Heb®eMeeues

‰. efÜMeeueef$eMeeue³ees meb³eesie:~
Š. SJeÀMeeue®eleg:Meeue³ees: meb³eesie:~

<eäMeeueYeJeveeefve
<eäMeeues
‰. SJeÀefÜef$eMeeueeveeb meb³eesie: ~~
Š. ef$eef$eMeeue³ees: meb³eesie: ~
‹. efÜMeeue®elegMMeeue³ees: meb³eesie: ~
meHleMeeueYeveeefve
meHleMeeues
‰. SJeÀefÜefÜMeeueeveeb meb³eesie: ~~
Š. ef$e®elegMMeeue³ees: meb³eesie: ~~
‹. SJeÀefÜ®elegMMeeue³ees: meb³eesie: ~
DeäMeeueYeJeveeefve
Deä^Meeues
‰. ®eleg½elegMMeeue³ees: meb³eesie: ~~
Š. efÜef$eMeeueeveeb SJeÀefÜMeeueeveeb ®e meb³eesie: ~
Œ. SJeÀefÜef$eMeeueeveeb efÜMeeueeveeb ®e meb³eesie:~
veMeeueYeJeveeefve
veJeMeeues
‰. SJeÀMeeueefÜ®elegMMeeueevee me³eesie: ~
Š. ef$eef$eMeeueeveeb meb³eesie: ~
‹. SJeÀ®elegMMeeueefÜef$eMeeueeveeb meb³eesie:~

oMeerueYeoveeefve
oMeMeeues
‰. SJeÀefÜMeeueefÜ®eleg:Meeueeveeb meb³eesie:~
Š. SJewÀJeÀMeeueef$eef$eMeeueeveeb meb³eesie: ~~
‹. SJeÀ®elegMMeeueefÜef$eMeeueeveeb meb³eesie: ~
Devesve ÒeJeÀejsCe MeeueYeJeveeveeb mebK³ee ÒeYetlee:
YeJeeqvle ~

GHemebnej: -
SJeÀ¸eefܸeef$e¸e®elegMMeeueeveeb HejmHejefJev³eemew: <eìd
Meeuele: oMeMeeueb ³eeJeled YeJeveeveeb JeCe&veb
Òee®eerveûevLes<eg efceueefle ~ Devesve DemebK³eeefve ie=neefCe
YeJeeqvle~ Òel³esJeÀ Meeues efJeÀ³eeqvceleeefve YeJeveeefve efJee|
veefceleeefve YeJevleerefle meje*dieCemet$eOeejs efceueefle ~ ³eLee
MeeueYeJeveeefve Yesoe½e
SJeÀMeeues MeleceäeefOeJeÀced (108)
efÜMeeues ÜeHe_ed®eeMeled ( 52)
ef$eMeeues - efÜmeHleefle: ( 72)
®elegMMeeues <eìdHe_ed®eeMeleeefOeJeÀMeleܳeced(256 )
HeáeMeeues He_ed®eeEJeMel³eefOeJeÀoMeMeleced ( 1025)
<e[dMeeues <e[dveJel³eefOeJeÀ®elJeeeEjMeled Melece
(4096)
DeäMeeues MeleܳeeefOeJeÀ <eìdeEJeMeeflemenñeeefCe
<eìdeEJeMeefle ue#eCe_ed®e(2626200)
veJeMeeues
®eleg½elJeeeEjMeoefOeJeÀceä®elJeeeEjMe menñeeefCe oMe
ue#eCeáe( 1048044) oMeMeeues
<eìdmeHlel³eefOeJeÀHe_ed®eMeleced (576 )~
³eLeesÊeced meceeje*dieCemet$eOeejs -
JesMceveecesJeÀMeeueeveeb MeleceäeefOeJebÀ mce=leced~
ÜeHeáeeMeled efÜMeeueeveeb ef$eMeeueeveeb efÜmeHleefle~~
®elegMMeeueeefve JesMceeefve ³eeefve les<eeb Meleܳeced~
HeáeeMe®®eeefOeJeÀe <eefYee|Je%eeleJ³ee ceveeref<eefYe: ~~
menñeHe_ed®eMeeueeveeb m³eeled leLee HeáeeEJeMeefle~
<eìdMeeueeveeb <eCCeJeefle m³eeled menñe®elegä³eced ~~
JesMceeefve meHleMeeueeefve YeJeveeefve HeefjmebK³e³ee~
Heáe<eefämenñeeefCe leLee HeáeMeleeefve ®e ~~
ie=neC³eäMeeueeveeb <eefìd$ebMeoHeje YeJesled~~
ue#eܳeb menñeeefCe efÜ<eefä: MelecesJe ®e~~
ie=neCeeb veJeMeeueeveeb ®elJeeeEjMe ®eleg³eg&lee~
oMeue#emenñeeefCe ®elJeeeEjMele leLeeä ®e~
Meleeefve oMeMeeueeb Heáe<eìdmeHleeflemleLee~~~
mece.met.19/1-10
meceûeMeeueYeJeveeveeb ³eesiees
SJeÀesveeE$eMeoefOeJeÀveJeMeleesÊej
Heb®e®elJeeeEjMelmenñeeefCe meHleeE$eMeuue#eb ®esefle
(37,45,929) YeJevleerefle