Murli Batch Hindi 2023-07-10 (1) Unlocked

10-07-23 Òeele:cegjueer Deesced Meeefvle ``yeeheoeoe'' ceOegyeve
``ceer"s ye®®esöyeehe keÀe jeFì nwC[ yeve, mee|Jeme keÀe MeewkeÀ jKe Þeercele hej hetje-hetje DeìsvMeve oes,
DeKeyeejeW ceW keÀesF& mee|Jeme keÀer yeele efvekeÀues lees Gmes heæ{keÀj mee|Jeme ceW ueie peeDees''
ÒeÍe>>:- yeehe keÀe veece legce ye®®es keÀye yeeuee keÀj mekeWÀies?
GÊej:- peye legcnejer ®eueve yeæ[er je@³eue Deewj iecYeerj nesieer~ legce MeefkeÌle³eeW keÀer ®eeue Ssmeer ®eeefnS pewmes [sue (ceesjveer)~
legcnejs cegKe mes meowJe jlve efvekeÀueves ®eeefnS, helLej veneR~ helLej efvekeÀeueves Jeeues veece yeoveece keÀjles nQ~
efHeÀj GvekeÀe heo Yeer YeÏä nes peelee nw~ yeehe keÀe yevekeÀj keÀesF& Yeer efJekeÀce& ve nesöFme yeele keÀe hetje-hetje
O³eeve jKevee nw~
ieerle:- íesæ[ Yeer os DeekeÀeMe eEmenemeve........
Deesced Meeefvle~ ye®®eeW ves ieerle megvee~ ³eeo keÀjles nQöns hejceefhelee hejceelcee, efvejekeÀej ªhe yeouekeÀj meekeÀej ceW Dee peeDees~
Jen keÌ³ee ªhe yeouesiee~ Ssmes lees veneR keÀnWies efkeÀ keÀ®í-ce®í keÀe ªhe yevekeÀj DeeDees~ veneR~ ³en nw heehe DeelceeDeeW keÀer
ogefve³ee~ hegkeÀejles nQ heeJeve yeveeves kesÀ efueS~ Deiej meJe&J³eeheer nw lees efHeÀj efkeÀmekeÀes hegkeÀejles nQ? Deye ³en ieerle lees jsef[³ees ceW Yeer
yepeles nQ~ hejvleg keÀesF& Yeer mecePeles veneR~ Deye legce yeef®®e³eeb lees DeKeyeej Deeefo heæ{leer veneR nes~ Yeue heæ{er-efueKeer nQ hejvleg
DeKeyeej heæ{ves keÀe MeewkeÀ veneR~ yeekeÀer jns ieeshe, GveceW Yeer keÀesF&-keÀesF& keÀes mee|Jeme keÀe MeewkeÀ jnlee nw efkeÀ efkeÀme jerefle DeKeyeej
mes mee|Jeme keÀe jemlee efvekeÀeueW~ yeéïeCe kegÀue-Yet<eCe nQ lees yengle, hejvleg GveceW Yeer keÀesìes ceW keÀesF& efvekeÀueles nQ pees DeKeyeej ceW osKe
HeÀewjve mee|Jeme keÀjves ueie heæ[les nQ~ yeeyee ves jeFìnwC[ yevee³ee nw ceeleeDeeW keÀes~ ieeshe cegefMkeÀue Keæ[s nesles nQ, keÀesF& efyejuee ³eLeeLe&
jerefle mes Þeercele hej DeìsvMeve osles nQ~ ³en SkeÀ hJeeFbì nwöYeÏäe®eej Deewj Þesÿe®eej keÀer~ YeÏäe®eejer yegueeles nQ efkeÀöns YeieJeeved,
DeeDees, DeekeÀj Þesÿe®eejer yeveeDees~ meYeer YeÏäe®eejer peªj nQ~ keÀne peelee nw ³eLee jepee-jeveer leLee Òepee~ ³eLee jepee-jeveer
ceevee ieJecexvì leLee Òepee ceevee jw³ele~ lees ye®®eeW keÀes mecePee³ee ie³ee nw efkeÀ Yeejle meoe Þesÿe®eejer Lee, mJeie& Lee~ mJeie& ceW Yeer
Deiej YeÏäe®eejer neW lees GvekeÀes mJeie& kewÀmes keÀne peeS? mJeie& keÀer mLeehevee peªj yeehe ner keÀjles neWies, efpemekeÀes ner ³eeo keÀjles
nQ~ YeÏäe®eejer ner yegueeles nQ, Þesÿe®eejer keÀye yegueeles veneR~ Yeejle yeæ[e Þesÿe®eejer Lee, mJeie& Lee, Deye lees veke&À nw~ lees veke&À ceW
peªj YeÏäe®eejer neWies~ Þesÿe®eejer keÀe meyetle efoKeeDees~ legce ef®e$e efoKeuee mekeÀles nesöyejesyej mele³egie ceW ³eLee jepee jeveer leLee
Òepee, ³en ue#ceer-veeje³eCe osKees Þesÿe®eejer Les vee~ veece ner nw mJeie&~ Üehej ceW Ssmes Þesÿe®eejer jepee-jeefve³eeW kesÀ ceefvoj yeveekeÀj
hetpee keÀjles nQ~ lees peªj Kego YeÏäe®eejer nQ~ Deheves keÀes keÀnles Yeer nQ efkeÀ nce YeÏäe®eejer nQ, keÀeceer, ¬eÀesOeer, heeheer nQ~ Deehe
meJe&iegCe mechevve........ nQ~ Yeejle ceW YeÏäe®eejer, Þesÿe®eejer keÀer ceefncee keÀjles nQ~ YeÏäe®eejer jepeeDeeW kesÀ heeme Þesÿe®eejer
osJeleeDeeW kesÀ ceefvoj nQ~ ceefncee ieeles jnles nQ, veceve, Jevove, hetpee keÀjles jnles nQ~ yeeyee ves mecePee³ee nw Oece& mLeeheve keÀjves DeLe&
Thej mes pees Deelcee³eW Deeleer nQ Jen peªj meleesÒeOeeve Þesÿe®eejer neWieer~ Yeue cee³ee keÀe jep³e nw hejvleg henues-henues Deeves Jeeues
peªj meleesÒeOeeve neWies leye lees GvekeÀer ceefncee nesleer nw~ efHeÀj melees, jpees, lecees ceW Deeles nQ~ osJelee³eW Yeer Þesÿe®eejer Les~ njskeÀ
keÀes melees, jpees, lecees ceW Deevee ner nw, YeÏäe®eejer yevevee ner nw~ DeKeyeejeW ceW heæ[lee nwökeÀF& mebmLee³eW nQ pees YeÏäe®eej keÀes yebo
keÀjves keÀe heg©<eeLe& keÀjleer nQ~ Deye Þesÿe®eejer osJeleeDeeW kesÀ ceefvoj yeveeS hetpee keÀjles Dee³es nQ~ Deehe ner hetp³e Þesÿe®eejer Les
efHeÀj Deehe ner hegpeejer YeÏäe®eejer efHeÀj hetp³e osJeer-osJeleeDeeW keÀer yew" hetpee keÀjles nQ~ DeYeer legce efueKe mekeÀles nes efkeÀ ³eLee jepee-
jeveer leLee Òepee mele³egie ceW Þesÿe®eejer Les, JeeFmeuesme Jeu[& Leer~ yeeo ceW efHeÀj keÀuee³eW keÀce nesleer nQ~ Yeejle keÀes veer®es Deevee ner
nw~ ³en Kesue ner Yeejle hej nw~ DeeOeekeÀuhe Yeejle Þesÿe®eejer Lee~ meoe SkeÀjme Yeer veneR jnles~ 16 keÀuee mes 14 keÀuee ceW lees
Deevee ner nw~ Oeerjs-Oeerjs keÀuee³eW keÀce nesleer peeleer nQ~ leceesÒeOeeve yeve heæ[les nQ~ yeehe keÀnles nQ peye-peye Deefle YeÏäe®eej neslee nw
leye ceQ Deelee ntB~ heeflele keÀes YeÏäe®eejer, heeJeve keÀes Þesÿe®eejer keÀnWies~ ³en lees efyeukegÀue mecePe keÀer yeele nw~
Þeerceod YeieJele keÀne peelee nw~ Þeercele keÌ³ee keÀjleer nw? Jen lees Þesÿ jepeeDeeW keÀe jepee yeveeleer nw~ keÀnles nQ Fve cee³ee hej peerle
henvees lees legce efÒevme-efÒevmespe yeveWies~ YeWì keÀjveer nQö¬eÀeFmì mes 3 npeej Je<e& henues Yeejle 16 keÀuee mechetCe& Þesÿe®eejer Lee~
Yeejle meesves keÀer ef®eefæ[³ee Lee~ ³eLee jepee-jeveer leLee Òepee mJeie& ceW meoe megKeer Les efHeÀj peye mes jeJeCe jep³e Megª neslee nw lees
1/3
YeÏäe®eejer yeveves ueieles nQ~ Kego ner keÀnles nQ nceejs Dee@HeÀermeme& ceW YeÏäe®eej nw~ jepee-jeveer lees nQ veneR pees keÀns Òepee ceW YeÏäe®eej
nw~ ³eneB lees nw ner Òepee keÀe Òepee hej jep³e~ meye YeÏäe®eejer nQ~ henues lees ieJecexvì Þesÿe®eejer yeveveer ®eeefnS~ GvekeÀes keÀewve
yeveeJes? Deye legce iejerye yeef®®e³eeb ner vecyejJeve Þesÿe®eejer yeve jner nes~ yeehe keÀnles nQ efkeÀ ceQ DeekeÀj meyekeÀes Þesÿe®eejer yeveelee
ntB~ [êcee Devegmeej ³en meeje Kesue yevee ngDee nw~ efHeÀj Yeer Jener ieerlee ef®e$e Deeefo efvekeÀueWies~ Deye yebieeue ceW keÀeueer keÀe ceefvoj
nw~ keÀeueer ceeB ceeB keÀn ÒeeCe osles nQ~ Deye Ssmeer keÀeueer ceeB Jee ®eefC[keÀe osJeer DeeF& keÀneB mes? veece lees osKees kewÀmee nw~ pees Yeeievleer
nesles nQ Jes lees Òepee ceW ®eC[eue yeveles nQ~ hejvleg pees ³eneB jnkeÀj efJekeÀce& Deeefo keÀjles nQ Jes je@³eue Iejeves kesÀ ®eC[eue yeveles nQ~
efHeÀj Yeer efheíeæ[er ceW GvekeÀes leepe heleuetve efceue peeleer nw keÌ³eeWefkeÀ ³eneB ieeso lees uesles nQ vee, FmeefueS ®eefC[keÀe osJeer keÀer hetpee nesleer
nw~
%eeve lees yengle ieg¿e nw hejvleg keÀesF& OeejCe keÀjs~ pewmes yewefjmìj keÀesF& lees ueeKe keÀceeles, keÀesF& keÀe keÀesì Yeer HeÀìe jnlee nw~ ³en
lees heæ{eF& nw yesno keÀer~ yeehe ves pees efJemleej ceW mecePee³ee GmekeÀes meej ceW ueekeÀj 5 efceveì keÀe Yee<eCe yeveeS DeKeyeej ceW [euevee
®eeefnS~ ³en Yeer hetívee ®eeefnS efkeÀ Yeuee efnvot Oece& efkeÀmeves mLeeheve efkeÀ³ee? lees yelee veneR mekeWÀies~ kegÀí veneR peeveles~ legce
MeefkeÌle³eeW keÀer ®eueve Ssmeer iecYeerj nesveer ®eeefnS pewmes [sue (ceesjveer) ®eueleer nw~ cegKe mes jlve efvekeÀueles jnW, helLej veneR~ Jen lees
helLej ceejWies~ legce keÀYeer helLej veneR ceejes~ veece yeoveece ve keÀjes~ De®íe~
ceer"s-ceer"s efmekeÀerueOes ye®®eeW Òeefle ceele-efhelee yeeheoeoe keÀe ³eeo-h³eej Deewj ieg[cee@e|veie~ ªneveer yeehe keÀer ªneveer ye®®eeW keÀes
vecemles~
jeef$e keÌueeme:- ³eneB De®ís-yegjs ceveg<³e nQ~ mele³egie ceW Ssmes De#ej veneR efvekeÀueWies~ yegje Jee heehe Deelcee De#ej veneR efvekeÀuesiee~
JeneB nw JeeFmeuesme Jeu[&~ ye®®es peeveles nQönce efJeée kesÀ ceeefuekeÀ Les~ ³en Yeejle pees osJeer-osJeleeDeeW keÀe jepemLeeve Lee, Deye
hegjevee nw~ ceveg<³e veneR peeveles nQö³en nw mebiece³egie~ Deye ³eneB mes uebiej G"e³ee ngDee nw~ nce Fme ogefve³ee mes heej peeles nQ~
efKeJew³ee nw vee~ veF&³eeb keÀes heej ues peeles nQ~ ye®®eeW keÀer yegef× ceW nwöyengle OekeÌkesÀ Kee³es nQ~ YekeÌle veneR peeveles nQönce OekeÌkeÀe
Keeles nQ~ Jen lees otj-otj peeles nQ~ legce ye®®eeW keÀes efmeHe&À ³eeo keÀjvee nw~ Ssmes veneR efkeÀ nce ³eeo keÀjles LekeÀ peeles nQ~ hejvleg cee³ee
efJeIve [eueleer nw~ Deelcee ner hejceelcee keÀer DeeefMekeÀ nesleer nwö³en keÀesF& veneR peeveles~ hejceelcee ceeMetkeÀ nw~ lees ye®®eeW ceW Yeer
keÀesF& yengle DeeefMekeÀ nQ, ceeMetkeÀ keÀes ³eeo keÀjles nQ~ heg©<eeLe& keÀjvee nwönce efvejvlej ³eeo keÀjles jnW~ èfmecejCe' De#ej Yeer
YeefkeÌleceeie& keÀe nw~ nce yeeyee keÀes ³eeo keÀjles nQ~ ÒeJe=efÊe ceeie& keÀe De#ej nw `³eeo'~ yengle ceer"e Yeer nw~ keÀnles nQ nce Yetue peeles
nQ~ Dejs, ye®®ee keÀn Leesæ[sner mekeÀlee efkeÀ nce yeehe keÀes Yetue peeles nQ~ ³eeo lees yengle De®íer nw~ Deheves mes yeeleW keÀjveer ®eeefnS~
legce ceele-efhelee kesÀ meccegKe yew"s nes~ KegMeer Yeer nesveer ®eeefnS~ efpemekesÀ efueS keÀnles Lesölegce ceele efhelee........~ yejesyej nce Jemee&
hee jns nQ~ ³eeo keÀer ner cesnvele nw~ legcnejer yengle Deeceoveer nw, yengle yeæ[er Òeeefhle nw~ efmeHe&À ®eghe jnkeÀj ³eeo keÀjvee nw~ De®íe~
2- legce yeéïeCe ye®®eeW efyeiej efkeÀmekeÀes Yeer ³en helee veneR nw efkeÀ mebiece³egie keÀye neslee nw~ Fme keÀuhe kesÀ mebiece ³egie keÀer ceefncee
yengle nw~ yeehe DeekeÀj jepe³eesie efmeKeueeles nQ~ mele³egie kesÀ efue³es lees peªj mebiece³egie ner Dee³esiee~ nQ Yeer ceveg<³e~ GveceW keÀesF&
keÀefveä, keÀesF& GÊece nQ~ GvekesÀ Deeies ceefncee ieeles nQ Deehe heg©<eesÊece nes, nce keÀefveä nQ~ Deehesner yeleeles nQ efkeÀ ceQ Ssmes ntB, Ssmes
ntB~
DeYeer Fme heg©<eesÊece mebiece³egie keÀes legce yeéïeCeeW efyeiej keÀesF& Yeer veneR peeveles~ FvekeÀer S[JejìeF&pe kewÀmes keÀjW pees ceveg<³eeW keÀes helee
heæ[s~ mebiece³egie hej YeieJeeve ner DeekeÀj jepe³eesie efmeKeueeles nQ~ legce peeveles nes nce jepe³eesie meerKe jns nQ~ DeYeer Ssmeer keÌ³ee
³egefkeÌle j®eW pees ceveg<³eeW keÀes ceeuetce heæ[s~ hejvleg nesiee Oeerjs~ DeYeer mece³e heæ[e nw~ yengle ieF& Leesæ[er jner......~ nce keÀnles nQ lees
ceveg<³e peuoer heg©<eeLe& keÀjW~ veneR lees %eeve meskeÀC[ ceW efceuelee nw, efpememes legce Gmeer mece³e meskeÀC[ ceW peerJevecegefkeÌle hee ueWies~ hejvleg
legcnejs efmej hej DeeOeekeÀuhe kesÀ heehe nQ, Jen Leesæ[sner meskeÀC[ ceW keÀìWies~ FmeceW lees ìeFce ueielee nw~ ceveg<³e mecePeles nQ DeYeer lees
mece³e heæ[e nw, DeYeer nce ye´ïeekegÀceeefj³eeW heeme keÌ³eeW pee³eW~ lekeÀoerj ceW veneR nw lees efueìjs®ej mes Yeer Guìe G"e uesles nQ~ legce
mecePeles nes ³en heg©<eesÊece yeveves keÀe ³egie nw~ nerjs pewmee iee³eve nw vee~ efHeÀj keÀce nes peelee nw~ ieesu[ve Spe, efmeuJej Spe~ ³en
2/3
mebiece³egie nw [e³eceC[ Spe~ mele³egie nw ieesu[ve Spe~ ³en legce peeveles nes mJeie& mes Yeer ³en mebiece De®íe nw, nerjs pewmee pevce nw~
DecejueeskeÀ keÀe iee³eve nw vee~ efHeÀj keÀce neslee peelee nw~ lees ³en Yeer efueKe mekeÀles nes heg©<eesÊece mebiece³egie nw [e³eceC[, mele³egie
nw ieesu[ve, $eslee nw efmeueJej.....~ ³en Yeer legce mecePee mekeÀles nes - mebiece hej ner nce ceveg<³e mes osJelee yeveles nQ~ Dee" jlveeW keÀer
Debiet"er yeveeles nQ, lees [e³eceC[ keÀes yeer®e ceW jKee peelee nw~ mebiece keÀe Mees neslee nw~ mebiece³egie nw ner nerjs pewmee~ nerjs keÀe ceeve
mebiece³egie hej nw~ ³eesie Deeefo efmeKeueeles nQ, efpemekeÀes mÒeer®egDeue ³eesie keÀnles nQ~ hejvleg mÒeer®egDeue lees HeÀeoj ner nw~ ªneveer
HeÀeoj Deewj ªneveer vee@uespe mebiece hej ner efceueleer nw~ ceveg<³e efpeveceW osn-DenbkeÀej nw, Jen Flevee peuoer kewÀmes ceeveWies~ iejerye
Deeefo keÀes mecePee³ee peelee nw~ lees ³en Yeer efueKevee nw mebiece³egie F]pe [e³eceC[~ GvekeÀer Dee³eg Fleveer~ mele³egie ieesu[ve Spe lees
GvekeÀer Yeer Dee³eg Fleveer~ MeeðeeW ceW Yeer mJeeefmlekeÀe efvekeÀeueles nQ~ lees legce ye®®eeW keÀes Yeer ³en ³eeo jns lees efkeÀleveer KegMeer jnveer
®eeefnS~ mìt[svìdme keÀes KegMeer nesleer nw vee~ mìt[svì ueeFHeÀ F]pe oer yesmì ueeFHeÀ~ ³en lees meesme& DeeHeÀ FvekeÀce nw~ ³en nw ceveg<³e
mes osJelee yeveves keÀer hee"Meeuee~ osJelee³eW lees efJeée kesÀ ceeefuekeÀ Les~ ³en Yeer legcekeÀes ceeuetce nw~ lees DeLeen KegMeer nesveer ®eeefnS,
Fmeefue³es iee³eve nw Deleerevf ê³e megKe ieesheer JeuueYe kesÀ ieeshe ieesefhe³eeW mes hetíes~ ìer®ej Devle lekeÀ heæ{eles nQ lees GvekeÀes Devle lekeÀ ³eeo
keÀjvee ®eeefnS~ YeieJeeve heæ{eles nQ Deewj efHeÀj YeieJeeve meeLe Yeer ues pee³eWies~ hegkeÀejles Yeer nQ efueyejsìj, ieeF[~ og:Ke mes ígæ[eDees~
mele³egie ceW og:Ke neslee ner veneR~ keÀnles nQ efJeée ceW Meeefvle nes~ yeesuees, Deeies keÀye Leer? Jen keÀewve mee ³egie Lee? efkeÀmekeÀes helee veneR
nw~ jece jep³e mele³egie, jeJeCe jep³e keÀefue³egie~ ³en lees peeveles nes vee~ ye®®eeW keÀes DevegYeJe megveevee ®eeefnS~ yeme keÌ³ee megveeTb
efoue keÀer yeele~ yesno keÀe yeehe yesno keÀer yeeoMeener osves Jeeuee efceuee Deewj keÌ³ee DevegYeJe megveeTb~ Deewj keÀesF& yeele ner veneR~ Fme
pewmeer KegMeer Deewj keÀesF& nesleer ner veneR~ keÀYeer Yeer efkeÀmeer mes ª"keÀj JeemleJe ceW Iej ceW veneR yew"vee ®eefnS~ ³en pewmes Deheveer
lekeÀoerj mes ª"vee nw~ heæ{eF& mes ª"e lees keÌ³ee meerKeWies! yeehe keÀes heæ{evee ner nw - ye´ïee Üeje~ lees SkeÀ oes mes keÀYeer ª"vee veneR
®eeefnS~ ³en nw cee³ee~ ³e%e ceW DemegjeW kesÀ efJeIve lees heæ[les nQ vee~ De®íe!
ceer"s-ceer"s ªneveer ye®®eeW Òeefle ªneveer yeehe Je oeoe keÀe ³eeo h³eej ieg[veeF&ì~ ªneveer ye®®eeW keÀes ªneveer yeehe keÀer vecemles~
OeejCee kesÀ efueS cegK³e meej:-
1) Þeercele hej Þesÿe®eejer yevekeÀj Þesÿe®eejer yeveeves keÀer mesJee keÀjveer nw~ keÀesF& Ssmeer ®eueve veneR ®eueveer nw efpememes
veece yeoveece nes~ cegKe mes meoe jlve efvekeÀeueves nQ, helLej veneR~
2) yesno keÀer ieg¿e heæ{eF& keÀes efJemleej mes megveles Gmes meej ceW meceekeÀj otmejeW keÀer mesJee keÀjveer nw~ Þeercele hej
hetje DeìsvMeve osvee nw~
Jejoeve:- Deheves keÀce& Deewj efmLeefle Üeje ye´ïee yeehe keÀes mheä efoKeeves Jeeues ceemìj ye´ïee YeJe
pewmes ye´ïee yeehe keÀe efve]peer mebmkeÀej Lee ``henues Deehe''~ keÀesF& Yeer mLeeve ceW henues ye®®es, nj yeele ceW ye®®eeW
keÀes Deheves mes Deeies jKee~ uesefkeÀve keÀnves cee$e veneR, MegYeeE®elekeÀ keÀer YeeJevee mes~ Gmeves efkeÀ³ee lees Yeer yeehe
keÀer mesJee, ceQves efkeÀ³ee lees Yeer yeehe keÀer mesJee~ ceQ Deeies yeæ{tb, veneR~ otmejeW keÀes Deeies yeæ{ekeÀj Deeies yeæ{es~
peye ³en YeeJevee nj SkeÀ ceW Dee³esieer leye keÀnWies ceemìj ye´ïee~ efHeÀj Ssmee keÀesF& veneR keÀnsiee efkeÀ nceves ye´ïee
yeehe keÀes veneR osKee~ DeehekesÀ keÀce&, DeehekeÀer efmLeefle ye´ïee yeehe keÀes mheä efoKee³es~
mueesieve:- SkeÀeûelee kesÀ ¢æ{ mebkeÀuhe mes meeiej kesÀ leues ceW ®eues peeDees lees DevegYeJe kesÀ nerjs ceesleer Òeehle neWies~
3/3
``ceer"s ye®®esöDevleceg&Keer yeve heæ{eF& ceW lelhej jnes, Þeercele hej meoe ®eueles jnes lees legcnejer lekeÀoerj yengle
Tb®e yeve pee³esieer, ³en mece³e nw Deheveer lekeÀoerj yeveeves keÀe''
ÒeÍe>>:- legce ye®®eeW keÀer Tb®eer lekeÀoerj keÀewve meer nw efpemekesÀ DeeOeej hej legce meejs me=efä keÀer lekeÀoerj keÀes peeve uesles
nes?
GÊej:- mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer yeveveeö³en nw meyemes Tb®es les Tb®eer lekeÀoerj~ legce yeéïeCe DeYeer mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer yeves
nes~ legce Deheveer Yeer lekeÀoerj keÀes peeveles nes lees meejs me=efä keÀer Yeer lekeÀoerj keÀes peeveles nes~ yeeyee Dee³es nQ
legce ye®®eeW keÀer nerjs meceeve lekeÀoerj yeveeves~ mce=efle ceW jns mJe³eb YeieJeeve nceejer lekeÀoerj yeveeves efueS heæ{e
jns nQ lees lekeÀoerj yeveleer jnsieer~
ieerle:- Deeves Jeeues keÀue keÀer legce........
Deesced Meeefvle~ ye®®eeW ves ieerle kesÀ oes Meyo megves~ megveves mes ner Deheveer lekeÀoerj keÀe veMee ®eæ{ peevee ®eeefnS~ ³en nw DeefJeveeMeer
veMee, Glejvee veneR ®eeefnS~ keÀesF& ceveg<³e meentkeÀej heoceheefle nesles nQ lees GvekeÀes jele-efove veMee jnlee nwönce yeæ[s OeveJeeve,
peeieerjJeeve nQ~ veMee ®eæ{lee ner nw mecheefÊe keÀe~ lees yeehe nw lekeÀoerj yeveeves Jeeuee~ DeYeer lees lekeÀoerj HetÀìer ngF& nw~ keÀewæ[er efcemeue
lekeÀoerj nw Jee nerjs efcemeue lekeÀoerj nw, ³en legce pepe keÀj mekeÀles nes~ yesno keÀe yeehe meccegKe yew" lekeÀoerj yeveeles nQ~ mees legce
osKeles nes, peeveles nes~ hejceefhelee hejceelcee keÀes osKeles nes Jee peeveles nes? ye®®es peeveles nQ nce Deelcee nQ~ Yeue Deelcee keÀes osKeles
veneR nQ hejvleg efve½e³e nw nce Deelcee nQ, mìej efcemeue nQ~ YeÏkegÀìer kesÀ yeer®e ceW jnles nQ~ Fme mece³e legce ye®®eeW keÀes Deelce-
DeefYeceeveer yevevee nw~ Fme osn ceW jnves Jeeues keÀes Deelcee osner keÀne peelee nw~ Deelcee keÀes DeefYeceeve nw efkeÀ ncekeÀes hejceefhelee
hejceelcee DeekeÀj efceuee nw~ ye®®es yeehe kesÀ heeme pevce uesles nQ lees Jeeefjme nesles nQ~ efHeÀj keÀesF& lees heeF& hewmes keÀer lekeÀoerj hee uesles nQ,
keÀesF& lees kegÀí Yeer veneR heeles~ efmeHe&À pevce ner heeles nQ~ keÀesF& keÀesF& nQ efpevekesÀ 5-6 ye®®es nQ~ leueye (veewkeÀjer) keÀce efceueleer nw lees
mecePeles nQ nceejer lekeÀoerj ceW ³en Lee~ DeewjeW keÀes osKeles nQöGvneW keÀer lekeÀoerj ceW efkeÀleves cenue-ceeefæ[³eeB, leepe Je leKle nQ~
ceveg<³e kesÀ lekeÀoerj keÀer JewjeFìer nw vee~ lees Deye legce Deheveer lekeÀoerj keÀes peeveles nes efkeÀ efkeÀme lekeÀoerj kesÀ efueS nce heg©<eeLe& keÀj
jns nQ~ Oeve kesÀ efueS, megKe kesÀ efueS~ ceveg<³e heg©<eeLe& lees keÀjles ner nQ~ OeveJeeve ceveg<³e yeerceej heæ[les nQ lees De®ís-De®ís [e@keÌìjeW
keÀer oJeeF& keÀjles nQ~ mecePeles nQ Oeve mes De®íer oJeeF& nesieer~ lees Oeve keÀer yeele nw vee~ legce yeæ[er peyejomle lekeÀoerj yeveeles nes
Þeercele mes~ ye®®es peeveles nQ yeeyee Tb®e les Tb®e lekeÀoerj yeveeles nQ keÌ³eeWefkeÀ Kego Tb®e les Tb®e nw~ Deye legce GvekesÀ meccegKe yew"s nes
vee~ ceeB-yeehe kesÀ Iej ceW yew"s nQ~ keÀesF& jepee-jeveer nw lees mecePeles nQ nceves Ssmes keÀce& efkeÀ³es nQ pees jepeeF& keÀer lekeÀoerj efceueer nw~
Deye legce peeveles nes nce pees ³en ue#ceer-veeje³eCe keÀe ef®e$e osKeles nQ GvneWves Yeer peªj Deieues pevce ceW lekeÀoerj yeveeF& nw~ legcekeÀes
³en yegef× efceueer nw~ ceveg<³eeW keÀer yegef× ceW ³en veneR Deelee~ Fleves OeveJeeve ceveg<³e nQ, GvneW keÀes ³en lekeÀoerj kewÀmes efceueer? keÀnWies
heemì pevce ceW Ssmes keÀce& efkeÀ³es nQ pees Flevee OeveJeeve yeves nQ~ keÀceeX keÀe HeÀue nw vee~ ieeles Yeer nQ keÀceeX keÀer ieefle v³eejer nw~ ceveg<³e
heemì kesÀ keÀceeX Devegmeej ner Yeesieles nQ~ DeYeer legce yeæ[s les yeæ[s ue#ceer-veeje³eCe kesÀ lekeÀoerj keÀer YeWì keÀjles nes~ ³en pees mele³egie
kesÀ ceeefuekeÀ yeveW GvneW keÀer Ssmeer keÀce& ieefle efkeÀmeves yeveeF& pees efJeée kesÀ ceeefuekeÀ yeveW~ legce meejs ®e¬eÀ keÀes peeve ®egkesÀ nes~
legce yeéïeCe DeYeer mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer yeves ngS nes~ otmejs yeéïeCe lees mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer veneR neWies~ Jen Yeer yeéïeCe, legce Yeer
yeéïeCe nes~ hejvleg legce peeveles nes efkeÀ nce nQ me®®es yeéïeCe~ ye´ïee keÀer cegKe JebMeeJeueer~ peªj ye´ïee Yeer efkeÀmekeÀe ye®®ee nesiee~
Jen nw efMeJeyeeyee keÀe ye®®ee~ efMeJeyeeyee lees j®eef³elee nw, GmekeÀe keÀesF& yeehe veneR~ lees Deye legcnejer lekeÀoerj hejceefhelee hejceelcee
yeveeles nQ~ yeehe mes ner lekeÀoerj yeveleer nw~ keÀekeÀe, ®ee®ee, ceecee Deeefo mes veneR yeveleer~ neB, keÀesF& keÀer yeve mekeÀleer nw~ Deiej Jen
S[ehì keÀjs lees~ legce ye®®eeW keÀes Yeer S[ehì efkeÀ³ee nw, [êcee Devegmeej keÀuhe henues cegDeeef]HeÀkeÀ~ Gvemes Tb®ee keÀesF& nw veneR~
Òepeeefhelee ye´ïee keÀes Fleves ye®®es nQ, {sj kesÀ {sj~ GvekeÀes yeehe mes keÌ³ee Jemee& efceuelee nesiee~ legce mecePeles nes efkeÀ efMeJeyeeyee nw meYeer
DeelceeDeeW keÀe yeehe Deewj ye´ïee nw meYeer peerJe DeelceeDeeW keÀe yeehe~ legce FmeceW YeeF&-yenve nes peeles nes~ yeehe lees legce ye®®eeW keÀes
keÀnles nQöosKee, legcnejer lekeÀoerj efkeÀleveer Tb®eer nw! nce legcekeÀes heæ{ekeÀj efkeÀlevee lekeÀoerjJeeve yeveelee ntB~ yejesyej mele³egie
Deeefo ceW Þeer ue#ceer-veeje³eCe Jee Fve mJeie&Jeeefme³eeW keÀer jepeOeeveer Leer~ efkeÀleveer GvneW keÀer Tb®e lekeÀoerj yeveeF& nw~ ³en legce ye®®eeW
1/3
keÀer yegef× ceW je]pe nw efkeÀ efMeJeyeeyee ves ner GvneW keÀer Tb®e lekeÀoerj yeveeF& Leer~ Jen lekeÀoerj Yeesie 84 pevce hetjs efkeÀ³es~ Deye efHeÀj
Jener lekeÀoerj yevee jns nQ~ ³en legcnejer yegef× ceW %eeve nw~ %eeve meeiej efMeJeyeeyee kesÀ efmeJeeS keÀesF& Yeer mecePee ve mekesÀ~ Ssmee yeehe
efkeÀlevee ueJeueer nw~ yeehe Yeer keÀnles nQ legce Yeer ueJeueer ye®®es nes~ legcekeÀes ceQ ]HeÀjceeve keÀjlee ntB efkeÀ efvejvlej cegPes ³eeo keÀjves keÀe
DeY³eeme keÀjes lees legcnejs efJekeÀce& efJeveeMe nes pee³eWies~ legce peeveles nes efkeÀ efMeJeyeeyee DeYeer Fme ye´ïee leve ceW meccegKe nQ~ yeehe ves
mecePee³ee nw ceQ lees meowJe efvejekeÀej ntB~ cesje veece efMeJe ner nw~ ceQ meekeÀej ceW DeekeÀj hegvepe&vce veneR ueslee ntB~ DeYeer ceQ Dee³ee ngDee
ntB~ legce peeveles nes keÀewve yeele keÀj jne nw! legcnejer yegef× Thej ceW ®eueer peeleer nw~ Jen efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee %eeve keÀe
meeiej nw~ Jener lekeÀoerj yeveeves Jeeuee nw~ nsefJeveueer iee@[ HeÀeoj nsefJeve keÀer mLeehevee keÀjsiee vee~ legce peeveles nes yeehe kewÀmes ye´ïee
leve ceW meccegKe yeele keÀj jns nQ~ keÀnles nQöuee[ues ye®®es, Deye [êcee hetje ngDee~ Deelcee megveleer nw~ Deelcee ner peeveleer nw efkeÀ
³en ³eLeeLe& yeele nw~ yeehe keÀnles nQ efpelevee nes mekesÀ cegPes ³eeo keÀjes Deewj meejs me=efä ®e¬eÀ keÀer vee@uespe legcekeÀes ner oer nw~ keÀesF& keÀes
De®íer jerefle OeejCee nesleer nw, keÀesF& Yetue peeles nQ~ DeYeer legce yew"s nes, legcekeÀes ³en %eeve Dece=le os jns nQ DeLeJee vee@uespe heæ{e jns
nQ~ meccegKe efMeJeyeeyee yew"e nw~ Jen pevce-cejCe ceW veneR Deelee nw~ legcneje lees pevce yeeF& pevce veece, ªhe, osMe, keÀeue yeouelee
peelee nw~ HeÀer®eme& meowJe v³eejs efceueles nQ~ ³en efkeÀleveer ieg¿e met#ce yeeleW nQ~ legcnejer Deelcee Ieæ[er-Ieæ[er SkeÀ Mejerj íesæ[ otmeje
uesleer nw~ Fme mece³e pees legcneje ªhe nw, otmejs pevce ceW ³en veneR jnsiee~ SkeÀ ve efceues otmejs mes~ Deelcee SkeÀ Mejerj íesæ[ otmeje
uesleer nw lees GvekeÀer SefkeÌìefJeìer, K³eeueele Deeefo meye yeoue peeles nQ~ Deelcee keÀes efkeÀlevee efYevve-efYevve heeì& yepeevee heæ[lee nw~
efYevve veece, ªhe, osMe, keÀeue SefkeÌìefJeìer mes heeì& yepeeleer nw~ SefkeÌìefJeìer Yeer yeoueleer jnleer nwökeÀYeer jepee keÀer, keÀYeer jbkeÀ
keÀer~ Ssmes veneR keÀYeer kegÀÊee-efyeuueer Yeer yeveWies~ veneR~ DeYeer legce peeveles nes nce YeefJe<³e ceW efÒevme-efÒevmespe yeveves kesÀ efueS heg©<eeLe&
keÀjles nQ~ ceveg<³e mes osJelee yeve jns nQ~ ³en ceccee-yeeyee Yeer heg©<eeLe& keÀj jns nQ~ efHeÀj YeefJe<³e ceW peekeÀj ue#ceer-veeje³eCe yeveWies~
nce Yeer efpelevee Deheveer lekeÀoerj yeveeves efueS heg©<eeLe& keÀjWies Glevee yengle megKe efceuesiee~ efkeÀleveer peyejomle keÀceeF& nw! Jen lees
keÀjkesÀ DeuhekeÀeue megKe kesÀ efueS heæ{keÀj Fmeer ner pevce ceW yewefjmìj Deeefo yeveWies~ otmejs pevce keÀer yeele ner veneR~ mees Yeer yeveW, ve
Yeer yeves, nes mekeÀlee nw~ legce lees mecePeles nes efkeÀ nce YeefJe<³e ceW mJeie& ceW peªj pee³eWies~ efHeÀj JeneB osJeer-osJelee keÀnuee³eWies~ ³en
keÀYeer Yetuevee veneR nw efkeÀ yeehe mes nce mJeie& kesÀ leeGmeer leKle keÀe Jemee& ueskeÀj ner íesæ[Wies~ Tb®e les Tb®e yevekeÀj ner efoKeuee³eWies~
iee@[ HeÀeoj heæ{eles nQ Jen Yeer lees yegef× ceW Deelee nw~ nce De®íer jerefle heæ{keÀj 21 pevce kesÀ efueS Deheveer ÒeeueyOe yeveeles nQ~ Fme
mece³e efpelevee heg©<eeLe& keÀjWies Glevee Tb®e lekeÀoerj yevee³eWies~ Jen lekeÀoerj keÀuhe-keÀuhe keÀe³ece jnsieer FmeefueS Fme mece³e
lekeÀoerj kesÀ efueS De®íe heg©<eeLe& keÀjvee ®eeefnS~ yeæ[er Yeejer lekeÀoerj nw~ yengle megKe nw~ Yeue ³eneB keÀesF& kesÀ heeme keÀjesæ[ nQ
hejvleg heeF& keÀe Yeer megKe veneR nw~ JeneB lees efyeukegÀue Meeefvle Deejece mes ÒeeueyOe YeesieWies~ ³eneB lees efkeÀleveer DeeHeÀleW Deeleer jnleer nQ~
Leesæ[s ìeFce ceW yengle osJeeuee efvekeÀeueWies~ cejles pee³eWies~ Yeue FveM³eesj keÀjles nQ hejvleg FveM³eesjWme keÀcheveer Yeer keÌ³ee keÀj mekesÀieer?
efnjesefMecee keÀe keÌ³ee neue ngDee! efkeÀleves Deeoceer cejs! FveM³eesj keÀcheveer ves Yeer osJeeuee ceeje~ ³eneB Yeer Ssmes ner nesiee~ meye Kelce
nes pee³eWies~ FveM³eesjsvme Jeeues efkeÀmekeÀes hewmee oWies? keÀewve SkeÀ-oes keÀe oerJee peuee³eWies?
ceveg<³eeW ceW DevOe-efJeéeeme efkeÀlevee nw! yeæ[s Deeoceer keÀe Mees keÀjles nQ~ $e+ef<e-cegefve³eeW keÀes Gvemes Yeer yeæ[e mecePeles nQ~ Yeue efjueerpeve
keÀes veneR ceeveles, hejvleg mebv³eeefme³eeW keÀes veceve peªj keÀjles neWies~ meeOegDeeW kesÀ Deeies peekeÀj oC[Jele ÒeCeece keÀjWies~ meeOet GvekesÀ
Deeies veneR keÀjWies keÌ³eeWefkeÀ mecePeles nQ ceQ Tb®e heefJe$e ntB~ ³en yeehe lees keÀnles nQ cesjs uee[ues ye®®eeWönce ye®®eeW keÀes vecemles keÀjles
nQ~ legce lees nceejs efmej kesÀ ceesj nes~ legce efJeée kesÀ ceeefuekeÀ yeveWies~ ye´ïeeC[ kesÀ Yeer legce ceeefuekeÀ nes~ legce [yeue ceeefuekeÀ nes~ ceQ
eEmeieue efmeHe&À ye´ïeeC[ keÀe ceeefuekeÀ ntB~ Ssmeer yeeleW efmeJeeS yeehe kesÀ keÀesF& mecePee ve mekesÀ~ lees Ssmes yeehe keÀes efkeÀlevee ³eeo keÀjvee
®eeefnS, efpememes Ssmee Jemee& efceuelee nw~ yeehe keÀnles nQöosKees, efkeÀleves ye®®es ³eneB mes neskeÀj peeles nQ~ efHeÀj 6 ceeme ceW Yeer yeehe keÀes
cegefMkeÀue he$e efueKeles nQ~ Dejs, ÒeeCe osves Jeeues ÒeeCeeW mes h³eejs yeehe keÀes he$e veneR efueKeles~ ðeer-heg©<e SkeÀ-oes keÀes ef®eùer efueKeles nQ
lees keÀnles nQ ÒeeCeséej HeÀueevee, JeemleJe ceW Jen keÀesF& ÒeeCeséej lees nw veneR~ ÒeeCeséej lees SkeÀ ner yeehe nw~ meYeer ÒeeCeeW keÀe F&éej yeehe
SkeÀ nw~ Jen keÀnles nQöÒeeCeséej ye®®es DeLee&led ÒeeCe ye®eeves Jeeues F&éej kesÀ ye®®es~ ye®®es Yeer keÀnles nQ ÒeeCeséej yeeyee, nceejs ÒeeCe
ye®eeves Jeeues yeeyee~ ³eneB mes ner ³en veece efvekeÀuee ngDee nw~ Yeejle ceW ner Ssmes ÒeeCeséej, ÒeeCeséejer efueKeles nQ~ hejvleg nQ veneR~ ÒeeCeeW
2/3
keÀe oeve lees yeehe ner osles nQ~ yeehe keÀnles nQ legce cesjs yeveles nes lees efHeÀj legcekeÀes keÀesF& og:Ke os veneR mekeÀles~ Deelcee keÀes ner og:Ke
efceuelee nw, Deelcee HeÀerue keÀjleer nw yeehe efkeÀlevee h³eej mes mecePeeles nQ~ ³eeo Yeer GvekeÀes keÀjleer nw, ceefncee keÀjleer nw~ ceccee keÀes
Yeer efkeÀlevee ³eeo keÀjles~ pees yengleeW keÀer De®íer mee|Jeme keÀjles nQ GvekeÀes efkeÀlevee Tb®e cele&yee efceuelee nw~ efHeÀj GvekesÀ yeeo
meskesÀC[ vecyej ceW pees mee|Jeme ceW yeeyee keÀes HeÀe@uees keÀjles nQ~ legcnW yengle jnceefoue yevevee nw~ pewmes yeeyee ves ncekeÀes yevee³ee nw, nce
efHeÀj DeewjeW keÀes yeveeJeW~ efkeÀleveer yeæ[er Òee@heìea keÀer Òeeefhle nw ö mJeie& keÀer jepeOeeveer! JeneB nce Fleves meentkeÀej jnles nQ pees meesves-
nerjeW kesÀ cenue yevee³eWies~ SkeÀ cee³ee ceívoj keÀe Kesue Yeer efoKeeles nQ~ Gmeves osKee meesves keÀer F&ìW heæ[er nQ, Leesæ[er ues pee³eW~ legce
mee#eelkeÀej ceW mJeie& ceW nerjs-peJeenjeW kesÀ cenue osKeles nes~ meesves keÀer Keeefve³eeb osKeles nes lees mecePeles nes Leesæ[e ues pee³eW~
met#ceJeleve ceW meesvee veneR efceuelee~ meesvee JewkegÀC" ceW jnlee nw~ legce peeveles nes JeneB Keeefve³eeW mes nce efJeceeveeW ceW peekeÀj meesvee
YejkeÀj ues Dee³eWies~ meesves keÀer yeæ[er-yeæ[er F&ìW Yeer nesleer nQ~ DeYeer Yeer yeæ[eW-yeæ[eW kesÀ heeme meesvee lees heæ[e nw vee~ Yeejle keÀes meesvee-
®eeboer lees peªj jKevee nw~ meyekesÀ heeme yeæ[er-yeæ[er iegHeÀe³eW yeveer ngF& nQ, peneB keÀesF& uetì-HetÀì ve mekesÀ~ Deeie peuee ve mekesÀ~ lees
Jen meye YeefJe<³e ceW legcnejs neLe Dee pee³esiee~ efpeve Sjeshuesve Deeefo Üeje DeYeer yeecye Deeefo efiejeles nQ, efJeveeMe kesÀ efueS, Jener
®eerpeW efHeÀj megKe kesÀ efueS efveefceÊe yeve pee³eWieer~ mele³egie ceW ³en meye Leer efHeÀj Òee³e:ueeshe nes ieF&~ Deye efHeÀj yeveer nQ~ legce peeveles nes
kewÀmes Keeefve³eeW mes peekeÀj ues Deeles nQ~ Keeefve³eeb meye veF& nes peeleer nQ~ DeYeer lees hegjeveer nQ~ lees Ssmeer lekeÀoerj yeveeves Jeeues yeehe mes
hetjer lekeÀoerj uesveer ®eeefnS~ FmeceW ie]HeÀuele veneR keÀjveer ®eeefnS~ yeehe Deewj Jemex keÀes ³eeo keÀjes~ yeehe keÀnles nQ SkeÀ ceW ceesn
ueieeDees~ mJeie& keÀes ³eeo keÀjes~ De®íe!
ceer"s-ceer"s efmekeÀerueOes ye®®eeW Òeefle ceele-efhelee yeeheoeoe keÀe ³eeo, h³eej Deewj ieg[cee@e\veie~ ªneveer yeehe keÀer ªneveer ye®®eeW keÀes
vecemles~
1) Deheveer Tb®e lekeÀoerj yeveeves ceW ie]HeÀuele veneR keÀjveer nw~ Þeercele hej De®íer jerefle ®eue heæ{eF& kesÀ DeeOeej mes
Tb®eer lekeÀoerj yeveeveer nw~
2) ÒeeCeséej yeehe keÀer ³eeo ceW jn meyekeÀes ÒeeCe oeve osvee nw~ meyekesÀ ÒeeCe ye®eeves nQ~ efkeÀmeer keÀes Yeer og:Keer veneR
keÀjvee nw~
Jejoeve:- ceeefuekeÀheve keÀer efmLeefle ceW jn Òeke=Àefle Üeje men³eesie keÀer ceeuee henveves Jeeues Òeke=Àeflepeerle YeJe
Òeke=Àefle Deehe ceeefuekeÀeW keÀe Deye mes DeenddJeeve keÀj jner nw, ®eejeW Deesj Òeke=Àefle kesÀ lelJe nue®eue keÀjWies uesefkeÀve
peneB Deehe Òeke=Àefle kesÀ ceeefuekeÀ neWies JeneB Òeke=Àefle oemeer yeve mesJee keÀjsieer efmeHe&À Deehe Òeke=Àeflepeerle yeve peeDees
lees Òeke=Àefle men³eesie keÀer ceeuee henvee³esieer~ peneB Deehe Òeke=Àeflepeerle yeéïeCeeW keÀe heebJe nesiee, mLeeve nesiee JeneB
keÀesF& Yeer vegkeÀmeeve veneR nes mekeÀlee~ letHeÀeve Dee³esiee, Oejveer efnuesieer uesefkeÀve yeenj metueer nesiee Deewj ³eneB
keÀebìe~ meYeer DeehekesÀ lejHeÀ mLetue met#ce meneje uesves kesÀ efueS YeeieWies~
mueesieve:- DeueewefkeÀkeÀ megKe Je cevejme keÀe DevegYeJe keÀjvee nw lees ceveceveeYeJe keÀer efmLeefle ceW jnes~
3/3
``ceer"s ye®®es ö DeYeer legcnW heefJe$e peerJeelcee yevevee nw~ Fme mece³e keÀesF& heefJe$e peerJeelcee veneR nQ FmeefueS
Deheves keÀes cenelcee Yeer veneR keÀnuee mekeÀles~''
ÒeÍe>>:- mele³egieer jepeeF& keÀe Fveece efkeÀve ye®®eeW keÀes Òeehle neslee nw?
GÊej:- pees Þeercele hej ³eeo keÀer jsme ceW vecyejJeve peeles nQ, GvnW ner jepeeF& keÀe Fveece efceuelee nw~ leerKeer jsme nesieer
lees jefpemìj ceW veece De®íe nesiee Deewj Fveece kesÀ DeefOekeÀejer yeveWies~ legce ye®®es otjeosMeer yeve yeæ[er otj keÀer
jsme keÀjles nes~ SkeÀ meskesÀC[ ceW efveMeeve lekeÀ (hejceOeece lekeÀ) hengB®e Jeeheme ueewìkeÀj Deeles nes~ legcnejer
yegef× ceW nw henues nce cegefkeÌle ceW pee³eWies efHeÀj peerJevecegefkeÌle ceW Dee³eWies~ legcnejs pewmeer jsme Deewj keÀesF& keÀj veneR
mekeÀlee~
ieerle:- DeeefæKej Jen efove Dee³ee Deepe........
Deesced Meeefvle~ ³en keÀewve peeveles nQ efkeÀ DeeefæKej Jen efove Dee³ee Deepe? ye®®es peeveles nQ DeeefæKej Jen efove Dee³ee Deepe, pees nce
yeehe kesÀ meccegKe ngS nQ~ Deelcee keÀnleer nw Fme Mejerj Üeje~ DeYeer legce yew"s nes, peeveles nes nce Deelcee³eW DeYeer hejceefhelee
hejceelcee kesÀ meccegKe yew"er nQ~ yejesyej heeb®e npeej Je<e& henues Yeer nce Deelcee³eW ³eeveer peerJe keÀer Deelcee³eW, hejceelcee mes meccegKe
efceueer Leer~ Deelcee keÀnleer nw ö cesje ³en Mejerj nw~ Mejerj veneR keÀnsiee ö cesjer ³en Deelcee nw~ nce DeelceeDeeW keÀe yeehe DeeefæKej
Deepe Dee³ee nw~ Deevee Yeer peªj nw, YeefkeÌle kesÀ yeeo %eeve osves efueS~ %eeve mes meoddieefle keÀjves efueS DeeefæKej Dee³ee nw~ ³en meejer
ogefve³ee veneR peeveleer~ meejer ogefve³ee kesÀ meccegKe nes Yeer veneR mekeWÀies~ legce ye®®eeW keÀes Yeer vecyejJeej heg©<eeLe& Devegmeej efve½e³e nw~
henues lees Deelcee efve½e³e keÀjles nQ, efHeÀj efve½e³e keÀjles nQ nceeje yeehe efHeÀj mes Dee³ee ngDee nw~ legce mecePeles neWies Ssmes meye efve½e³e
keÀjles nQ~ hejvleg Ssmes Yeer veneR nw~ ³en Ssmee efJeef®e$e nw pees Ieæ[er-Ieæ[er Yetue peelee nw~ nce Deelcee nQ, hejceefhelee hejceelcee kesÀ
meccegKe nQ ö ³en Yetue peeles nQ~ ³en lees ogefve³ee Yeer peeveleer nw heeflele peerJe DeelceeDeeW keÀes heeJeve yeveeves hejceefhelee hejceelcee Deeles
nQ~ peerJe Deelcee³eW, DeelceeDeeW keÀes heefJe$e yeveeves veneR Deeleer~ meYeer peerJe Deelcee³eW nQ, hejceefhelee hejceelcee SkeÀ ner nw, GvekeÀes
peerJe veneR keÀnWies keÌ³eeWefkeÀ GvekeÀes keÀesF& mLetue-met#ce Mejerj veneR nw~ ³en yeehe yew" mecePeeles nQ~ legce pees Yeer veeceOeejer osKeles nes,
ye´ïee, efJe<Ceg, MebkeÀj keÀe ef®e$e osKeles nes Jes met#ceJeleve ceW jnles nQ~ Jen Yeer met#ce peerJe Deelcee "njs~ ³en yeæ[er mecePeves keÀer yeeleW
nQ~ ceveg<³e lees Yeue keÀnles nQ HeÀueevee cenelcee nw~ hejvleg heeflele ogefve³ee ceW cenelcee Dee keÀneB mes mekeÀles! ³eneB keÀesF& megÒeerce heeJeve
nes ve mekesÀ~ neB, Jen megÒeerce yeehe heeJeve yeveekeÀj ie³es nQ~ mele³egie Deeefo ceW osJeer-osJelee Les~ ³en lees peªj mecePeWies efkeÀ heefJe$e
Deelcee³eW Leer, DeYeer heeflele peerJe Deelcee³eW nQ~ heeJeve peerJe Deelcee³eW Yeer Leer~ yejesyej mele³egie Deeefo mes me=efä hej heefJe$e peerJe
Deelcee³eW Leer~ GvneW keÀes ceneved Deelcee keÀnWies~ yeehe mecePeeles nQ heeflele ogefve³ee ceW keÀesF& Yeer ceneved Deelcee nes veneR mekeÀles~ meye
heeflele peerJe Deelcee³eW nQ~ heeflele peerJe Deelcee peªj DeewjeW keÀes Yeer heeflele ner yevee³eWieer~ JeneB nQ heefJe$e peerJe Deelcee³eW~ lees keÌ³ee
keÀjWies? Ssmes veneR efkeÀ heefJe$e peerJe Deelcee yevee³eWies~ veneR~ JeneB yeveeves keÀer yeele veneR jnleer~ Fme mece³e meYeer heefJe$e peerJe Deelcee³eW
yeveleer nQ~ JeneB lees nQ ner meye heeJeve~ Flevee heeJeve yeveeves Jeeuee keÀewve? yeehe yew" mecePeeles nQ legce peye osJeer-osJelee Les lees heeJeve Les~
³eneB DeekeÀj heeflele yeves nes~ ³en nw ner heehe peerJe DeelceeDeeW keÀer ogefve³ee~ De#ej efyeukegÀue keÌueer³ej mecePeevee nw ö heehe peerJe
Deelcee keÌ³eeWefkeÀ Deelcee Yeer heeflele nw, Mejerj Yeer heeflele nw~ JeneB efHeÀj cenelcee De#ej veneR osles~ JeneB lees nQ ner meye heefJe$e, keÀnles
ner osJeer-osJelee nQ~ meJe&iegCe mechevve, 16 keÀuee mechetCe&, DeeEnmee hejcees Oece& peerJe Deelcee³eW nQ~ mechetCe& efvee|JekeÀejer ceevee mechetCe&
heefJe$e~ legce ye®®eeW keÀes mecePee³ee peelee nw mebv³eemeer heefJe$e jnves efueS heg©<eeLeea nQ~ De®ís-De®ís mebv³eemeer heefJe$e jnles nQ, efpevekeÀes
cenelcee keÀne peelee nw~ heefJe$e jnves efueS Deueie jnles nQ~ hejvleg Jen lees nQ efveJe=efÊe ceeie& Jeeues~ GvekeÀes YeefkeÌle ceeie& ceW cenelcee
keÀnWies, %eeve ceeie& ceW veneR~ %eeve Deewj YeefkeÌle oesveeW Deueie-Deueie iee³es peeles nQ~ DeeOeekeÀuhe mele³egie-$eslee ceW %eeve keÀer ÒeeueyOe
nw, ³eneB efHeÀj YeefkeÌle keÀer ÒeeueyOe keÀnWies~ ³en nw YeefkeÌle ceeie&~ henues YeefkeÌle Yeer DeJ³eefYe®eejer nesleer nw efHeÀj Devle ceW leceesÒeOeeve
J³eefYe®eejer YeefkeÌle nesleer nw~ DeYeer J³eefYe®eejer YeefkeÌle keÀe Devle nesvee nw, leye yeehe Dee³es nQ~ yeehe SkeÀ ner yeej DeekeÀj %eeve mes
DeeOeekeÀuhe kesÀ efueS legcnejer ÒeeueyOe yeveeles nQ~ legce vecyejJeve heg©<eeLe& keÀjles nes~ keÀesF& lees jepee-jeveer yeveles nQ, keÀesF& efHeÀj Òepee
Jee oeme-oemeer yeve peeles nQ keÌ³eeWefkeÀ jepeOeeveer mLeeheve nes jner nw~
1/3
legce Deye otjeosMeer yegef× yeveles nes~ otjeosMeer yegef× keÀes ef$ekeÀeueoMeea keÀne peelee nw~ efpevnW leerveeW ueeskeÀeW, leerveeW keÀeueeW keÀe %eeve nw
GvnW ef$ekeÀeueoMeea keÀne peelee nw~ legce Deye leerveeW ueeskeÀeW keÀes peeveles nes~ cetueJeleve, met#ceJeleve Deewj mLetueJeleve leerve ueeskeÀ ngS
vee~ legce Deye otjeosMeer yeve ie³es nes~ legcnejer yegef× Deeefo mes Devle lekeÀ peeleer nw - vecyejJeej heg©<eeLe& Devegmeej~ keÀesF& keÀcepeesj
nesles nQ pees jsme ceW heerís jn peeles nQ~ ³en lees yengle yeæ[er otjeosMeer jsme nw~ DeelceeDeeW keÀer jsme keÀYeer megveer veneR nesieer~ legce
Deelcee³eW peeveleer nes nce mìt[svì nQ, nceejer ³es jsme nw~ HeÀueeves efveMeeve lekeÀ hengB®e keÀj efHeÀj ueewìvee nw~ legce DeelceeDeeW keÀer ³en
yeæ[er otj keÀer jsme nw~ yegef× peeveleer nw nce JeemleJe ceW JeneB kesÀ jnves Jeeues nQ~ SkeÀ meskesÀC[ ceW nce JeneB hengB®e pee³eWies,
peerJevecegkeÌle yeve pee³eWies~ nce Demegue hejceOeece kesÀ efveJeemeer nQ~ ³eLeeLe& jerefle yegef× peeveleer nw ö nce hejceOeece pee³eWies efHeÀj
Dee³eWies~ pewmes jsme ceW efveMeeve lekeÀ hengB®ekeÀj efHeÀj ueewìles nQ~ nce Yeer yeeyee kesÀ heeme pee³eWies efHeÀj Jeeefheme Dee³eWies~ Deye Deelcee³eW
jsme meerKe jner nQ~ legce meyekeÀes keÀnles nes ceveceveeYeJe, yegef× keÀe ³eesie Deheves yeehe Deewj hejceOeece mes jKees, peneB legce DeMejerjer
jnles nes~ ³en efmeHe&À legcnejer yegef× ceW ner ³eLeeLe& jerefle nw~ leerveeW keÀeueeW, leerveeW ueeskeÀeW keÀer vee@uespe legcnejer yegef× ceW nw~ 84 pevceeW
keÀe %eeve Deewj keÀesF& ceW nes veneR mekeÀlee~ legce peeveles nes ncekeÀes Fme íer-íer ogefve³ee mes, íer-íer Mejerj mes cegkeÌle neskeÀj peevee nw~
nce pee jns nQ~ yeehe jes]pe ³en jsme efmeKeueeles nQ~ legcnejer jsme DeefJeveeMeer nw~ yeehe keÀes efpelevee peemleer ³eeo keÀjWies Glevee legcneje
jefpemìj ceW veece De®íe jnsiee~ keÀnWies FvekeÀer yege× f keÀer ³ee$ee yengle leerKeer nw~ ³eeo mes ner efJekeÀce& efJeveeMe neWies~ ³eeo veneR keÀjles
nQ, lees efJekeÀce& efJeveeMe ve nesves kesÀ keÀejCe efheíeæ[er ceW jn peeles nQ~ Òepee Jee oeme-oemeer yevevee ³en keÀesF& ÒeeF]pe veneR nw~ vej mes
veeje³eCe, veejer mes ue#ceer yevevee FmekeÀes Fveece keÀne peelee nw~ yeehe jepeeF& keÀe Fveece osles nQ, Deiej GvekeÀer cele hej ®eue oewæ[er
ueieeF& lees~ keÀesF& lees oes ]keÀoce Yeer oewæ[er veneR ueieeles nQ~ Deiej Òepee Jeeues neWies lees efyeukegÀue keÀce opee& hee ueWies~ ³eneB jnves Jeeues
Yeer neWies lees Yeer jepeeF& ceW yengle keÀce heo hee³eWies~ legcnejer efkeÀleveer efJeMeeue yegef× ngF& nw~
Deye yeQieueesj, ceêeme kesÀ ye®®es yew"s nQ, GvneW keÀes efHeÀj ceêemeer Yee<ee ceW keÀesF& yew" mecePee³es~ nceejer Yee<ee lees efnvoer nw~ keÀuhe
henues Yeer Ssmes mecePee³ee nesiee~ keÀnWies YeieJeeved meye Yee<ee³eW keÌ³eeW veneR peeveles! hejvleg [êcee ceW nw veneR~ [êcee ceW neslee lees ceQ meye
Yee<eeDeeW ceW Yee<eCe keÀjlee~ mecePees efYevve-efYevve Yee<eeDeeW Jeeues yew"s neW lees keÌ³ee nce meye Yee<eeDeeW ceW yew" yeesuetbiee keÌ³ee? ³en lees nes
veneR mekeÀlee~ SkeÀ-oes keÀes Yeer keÀneB lekeÀ megvee³eWies~ Iecemeeve nes peeS~ lees mecePeevee ®eeefnS yeeyee ves keÀuhe henues efpeme Yee<ee ceW
mecePee³ee Lee Gmeer Yee<ee ceW ner mecePeeles nQ, FmeefueS efnvoer keÀe peesj nw~ Debûespeer Yeer peªjer nw keÌ³eeWefkeÀ FvneW keÀe keÀveskeÌMeve
DebûespeeW mes peemleer nw~ jefMe³ee, DecesefjkeÀe Deeefo keÀer Yee<ee Deheveer-Deheveer nw~ nQ SkeÀ ner Oece& Jeeues ef¬eÀef½e³eve~ hejvleg Yee<ee³eW
yengle nQ~ ³eneB Yeer nQ meye YeejleJeemeer Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& Jeeues hejvleg Deheves Oece& keÀes Yetue ie³es nQ~ Yee<ee³eW efkeÀleveer
nes ieF& nQ~ meye efcekeÌme®ej nQ~ efpemekeÀer pees Yee<ee nw GmeceW efHeÀj GvekeÀes megveevee nw~ FmeceW Yeer yeæ[e nesefMe³eej ®eeefnS, pees
mecePekeÀj Deewj mecePee³es~ meeLeer Ssmee meeLe ueevee ®eeefnS pees SkeÌ³etjsì mecePee mekesÀ~ ³en nw meyemes yeæ[e ®ewlev³e leerLe&~ Jen meye
nQ peæ[ leerLe&~ meeOet, mevle, cenelcee meye JeneB peeles nQ~ yengle otj-otj peeles nQ~ pees Yeejle keÀes heeJeve yeveekeÀj ie³es nQ GvneW kesÀ
ceefvoj ceW peeles nQ~ ³en Yeer mecePeves keÀer yeeleW nQ vee~ yeehe keÀnles nQ Peeæ[ keÀer ìeue, ìeefue³eeb, heÊes GmekeÀe efJemleej efkeÀlevee
mecePee³eW! legce lees mecePe ie³es nes - ³en íesìs-íesìs ìeue-ìeefue³eeb nQ~ ìeueer ceW Yeer efkeÀleves heÊes neWies~ DeLeen ce" hebLe nQ~ legcneje
Legj lees efkeÀlevee yeæ[e nesvee ®eeefnS~ efkeÀleves heÊes nesves ®eeefnS~ Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& mele³egie mes ueskeÀj ®euee Dee³ee nw~
lees efnvot efkeÀleves neWies~ hejvleg efnvot Yeer veneR jns nQ, Deewj OeceeX ceW keÀveJeì& nes ie³es nQ~ ³en nw keÀuhe Je=#e, Megª ceW Deeefo meveeleve
osJeer-osJelee Oece& Jeeues Les~ efnvot keÀnueeves Jeeues Yeer JeemleJe ceW nQ Deeefo meveeleve osJeer-osJelee Oece& kesÀ, hejvleg keÀveJeì& nes ie³es nQ~
yeehe keÀnles nQ ceQ DeekeÀj efHeÀj Gme osJeer-osJelee keÀnueeves Jeeues Oece& keÀer mLeehevee keÀjlee ntB~ pees keÀveJeì& nes ie³es nQ Jener efHeÀj mes
DeekeÀj Jemee& ueWies~ peye osJeer-osJelee keÀnueeves Jeeuee SkeÀ Yeer veneR jnlee leye ner yeehe Deeles nQ~ DeekeÀj mecePeeles nQ ö legcnejs
peæ[ ³eeoieej Keæ[s nQ~ ¬eÀeFmì Deeles nQ lees GvekesÀ Oece& keÀer ®e®ee& Deeefo nesleer veneR~ ³eneB lees DeYeer Yeer osJeleeDeeW kesÀ ceefvoj Deeefo
efveMeeveer nQ~ legcneje peye jep³e nesiee lees ¬eÀeFmì Deeefo keÀe veece-efveMeeve veneR nesiee~ ³eneB lees meYeer keÀe veece-efveMeeve nw~ legce
peeveles nes ¬eÀeFmì keÀye Dee³ee, ef¬eÀef½e³eve Oece& kewÀmes mLeeheve ngDee? ¬eÀeFmì Deye efkeÀme Mejerj ceW nesiee? peªj heeflele Mejerj ceW
ner nesiee~ Kego lees heeJeve Lee vee~ legce ye®®eeW keÀer yegef× ceW meeje %eeve nw~ legcekeÀes otjeosMeer yevee³ee nw~ nce Deelcee³eW keÀneB jnleer
2/3
nQ? keÀneB mes Deeleer nQ? ³en efkeÀmekeÀes helee veneR nw~ jnves kesÀ mLeeve keÀes hejceelcee ceeve efue³ee nw~ JeemleJe ceW Deelcee Pet"er yeveves
mes keÀe³ee Yeer Pet"er yeve peeleer nw~ meeOet ueesie keÀn osles Pet"er cee³ee, Pet"er keÀe³ee..... yeekeÀer Deelcee lees efveuexhe nw~ Deheves celeueye
keÀer yeele keÀn osles nQ~ Ssmes keÌ³eeW veneR keÀnles Pet"er Deelcee, Pet"er Deelcee keÀer keÀe³ee~ keÀe³ee keÀes ner keÀeF& hej (DeLeea hej) efye"eles
nQ~ Deelcee keÀes lees keÀeF& (DeLeea) hej veneR efye"eles nQ~ keÀeF& hej keÀe³ee keÀes efye"e³ee peelee nw~ Deelcee ves lees SkeÀ keÀe³ee keÀes íesæ[
otmejer keÀe³ee ceW peekeÀj ÒeJesMe efkeÀ³ee~ ³en mecePe keÀer yeele nw~ keÀesF& Yeer meeOet-mevle Deeefo keÀes legce mecePee mekeÀles nes~ ³eneB
heeflele ogevf e³ee ceW keÀesF& Yeer cenelcee veneR nw~ ceneved DeelceeDeeW keÀes heeJeve Deelcee keÀne peelee nw~ lees Mejerj Yeer heeJeve ®eeefnS~ ³en
nw ner DeeFjve Spe[~ hejvleg keÀv³ee peye lekeÀ efJekeÀej ceW veneR ieF& nw lees hetpeer peeleer nw~ heefJe$elee kesÀ efueS ner hegkeÀejles nQ ö
DeekeÀjkesÀ ncekeÀes heeJeve heefJe$e yeveeDees~ peyeefkeÀ hegkeÀejles jnles nQ lees legce GvekeÀes ceneved Deelcee kewÀmes ceeve mekeÀles nes~ cenelcee
lees keÀesF& nw veneR~ ³en nw efJeef®e$e hejceefhelee hejceelcee~ legce peeveles nes nce pees heeJeve peerJe Deelcee³eW osJeer-osJelee LeeR, DeYeer heeflele
yeveer ngF& nQ~ Oece& YeÏä nQ~ ef¬eÀef½e³eve ueesie Deheves Oece& keÀes peeveles nQ~ Peì keÀnWies nce ef¬eÀef½e³eve nQ~ legce Tb®e les Tb®e Oece& Jeeues
Deheves Oece& keÀes Yetue ie³es nes~ Yetue peeves mes Oece& YeÏä, keÀce& YeÏä yeve heæ[s nes~ legce Þesÿe®eejer Les, Deye jeJeCe ves YeÏäe®eejer keÀj
efo³ee nw~ ³en DeLe& Yeer legce mecePe mekeÀles nes~ legce ye®®es DeYeer Deheveer YeefJe<³e Tb®e lekeÀoerj yeveeves kesÀ efueS OeejCee keÀj jns nes~
Þeercele keÀe GuuebIeve keÀjves mes lekeÀoerj keÀes uekeÀerj ueie peeleer nw~ ³en Yeer Yetue peeles nQ efkeÀ Þeercele osves Jeeuee yeehe nw~ lees
DeeefæKej Jen efove Dee³ee Deepe, ³en legce peeveles nes~ meYeer SkeÌ³etjsì veneR peeveles~ Devle ceW peeveWies, peye hetjs mecePe pee³eWies~ DeYeer
lees Ieæ[er-Ieæ[er Yetue peeles nQ~ cegefMkeÀue keÀesF& me®e yeleueeles nQ~ Pet" yeesueves ceW osjer veneR keÀjles nQ~ cee³ee De®ís-De®ís ªmelece
ye®®eeW keÀes Lehheæ[ ueiee osleer nw~ yeehe lees meye peeveles nQ, yeleueeles nQ ö legce Yetue keÀjles nes, yeæ[er ef[memee|Jeme keÀjles nes~ De®íe!
ceer"s-ceer"s efmekeÀerueOes ye®®eeW Òeefle ceele-efhelee yeeheoeoe keÀe ³eeo-h³eej Deewj ieg[cee@e\veie~ ªneveer yeehe keÀer ªneveer ye®®eeW keÀes
vecemles~
1) otjeosMeer yeve leerveeW ueeskeÀeW Deewj leerveeW keÀeueeW keÀes peeve yegef× mes jsme keÀjveer nw~ Fme íer-íer ogefve³ee, íer-
íer Mejerj mes cegkeÌle nesvee nw~
2) Pet" yeesueves keÀer Deeole keÀes efceìevee nw~ Þeercele keÀe GuuebIeve keÀj ef[memee|Jeme veneR keÀjveer nw~
Jejoeve:- ueewefkeÀkeÀ Je=efÊe ¢efä keÀe heefjJele&ve keÀj DeueewefkeÀkeÀlee keÀe DevegYeJe keÀjves Jeeues %eeveer let Deelcee YeJe
ueewefkeÀkeÀ mecyevOeeW ceW jnles no kesÀ mecyevOe keÀes ve osKe Deelcee keÀes osKees~ Deelcee osKeves mes ³ee lees KegMeer
nesieer ³ee jnce Dee³esiee~ ³en Deelcee yes®eejer hejJeMe nw, De%eeve ceW nw, Debpeeve nw, ceQ %eeveJeeve Deelcee ntB
lees Gme Debpeeve Deelcee hej jnce keÀj Deheveer MegYe YeeJevee mes yeouekeÀj efoKeeTbieer~ Deheveer Je=efÊe Deewj ¢efä
keÀes yeouevee ner DeueewefkeÀkeÀ peerJeve nw, pees keÀece De%eeveer keÀjles Jen Deehe %eeveer let Deelcee veneR keÀj mekeÀles~
DeehekesÀ mebie keÀe jbie GvnW ueievee ®eeefnS~
mueesieve:- Deheves Þesÿ keÀce& mes efJeée efhelee keÀe veece yeeuee keÀjvee ner efJeée keÀu³eeCekeÀejer yevevee nw~
3/3
``ceer"s ye®®es - osn meefnle meye kegÀí Yetue hetje yesiej yevees, efMeJehegjer Deewj
efJe<Ceghegjer mes Dehevee yegef×³eesie ueieeDees''
ÒeÍe>>:- efkeÀme yeele ceW legce ye®®eeW keÀes yeehe meceeve ÖeÀekeÀefoue yevevee nw?
GÊej:- pewmes yeeyee ÖeÀekeÀefoue yeve legce ye®®eeW mes keÀKeheve ues legcnW efJeée keÀer yeeoMeener osles nQ~ Ssmes legcnW Yeer ÖeÀekeÀefoue
yevevee nw~ peien-peien hej iee[ueer ³egefveJee|meìer Keesue oes~ 3-4 ves Yeer De®íe heo hee³ee lees Denes meewYeei³e~
mehetle yeve meleiegª keÀe Mees keÀjes~ keÀYeer Yeer efkeÀmeer mes hewmee Deeefo veneR ceebiees~
ieerle:- ye®eheve kesÀ efove Yeguee ve osvee...
Deesced Meeefvle~ ye®®eeW keÀes yenueeves kesÀ efueS ³en meye ieerle nQ~ yeeheoeoe Deewj ceccee~ ceccee³eW oes nesleer nQ~ oeoer (ûewv[ ceoj)
Deewj ceelee~ ³en legcnejer oeoer Yeer nw~ legce ye´ïee keÀer yeef®®e³eeb nes Deewj efMeJe keÀer heesef$e³eeb nes~ ceccee Yeer ye´ïee keÀer ye®®eer mejmJeleer
nw~ efMeJeyeeyee keÀer hees$eer nw~ ye®®eeW keÀes mecYeeueves kesÀ efueS peiele Decyee efveefceÊe yeveer ngF& nw~ efMeJeyeeyee nw yengªheer~ Jen yengle
Kesueheeue keÀjles nQ~ mJens]pe (ceveesjbpeve) nesles nQ vee~ peye meieeF& nesleer nw lees yengle mJens]pe keÀjles nQ Deewj peye Meeoer keÀe mece³e
neslee nw lees oesveeW ner HeÀìs ngS keÀheæ[s henveles nQ~ lesue ueieeles nQ~ ³en jmece Yeer ³eneB keÀer nw~ legce ye®®eeW keÀes Yeer yeeyee mecePeeles nQ
hetje yesiej yevevee nw~ kegÀí Yeer veneR nesiee lees meye kegÀí efceue pee³esiee~ osn meefnle kegÀí Yeer ve jns~ efMeJehegjer, efJe<Ceghegjer lejHeÀ ner
yege×
f ³eesie ueieevee nw~ Deewj keÀesF& ®eer]pe ceW DeemeefkeÌle veneR nes, lees osKees yeeyee ye®®eeW keÀes yenueeles nQ~ ³en Yeer yeeyee kesÀ DeveskeÀ je]pe
nQ~ osKees ceerje keÀe efkeÀlevee iee³eve nw~ ueeskeÀuee]pe KeesF& efmeHe&À Fme heefJe$elee kesÀ keÀejCe~ efkeÀlevee veece efvekeÀuee nw~ GvekeÀes lees
Dece=le Yeer veneR efceuee~ efmeHe&À Þeerke=À<Ce mes Òeerle Leer~ Þeerke=À<Cehegjer ceW peeTbieer FmeefueS efJe<e keÀes íesæ[e~ pewmes heefle kesÀ efheíeæ[er ðeer
meleer yeveleer nw vee~ Deye Ssmes lees veneR ceerje ³eeo keÀjles-keÀjles ke=À<Cehegjer ceW ieF&~ ceerje keÀes lees 5-7 meew Je<e& ngDee nesiee~ YeefkeÌleve
yengle De®íer Leer FmeefueS keÀesF& De®ís YekeÌle kesÀ Iej pevce efue³ee nesiee~ GvekeÀe veecee®eej efkeÀlevee ®euee Deelee nw~ ³en lees YekeÌle
ceerje Leer, legce me®®eer %eeve ceerje³eW yeveleer nes~ legce DeeF& ner nes met³e&JebMeer, ®evêJebMeer cenejeveer yeveves kesÀ efueS~ Yeue henues Deveheæ{s
heæ{s Deeies Yejer {esles nQ~ hejvleg cenejeveer lees yeveWieer vee~ Deiej ye®eheve keÀes Yetue neLe íesæ[ efo³ee efHeÀj lees keÀYeer veneR cenejeveer
yeveWieer Deewj ner Òepee ceW Yeer keÀce heo hee³eWieer~ JewkegÀC" ceW lees Dee³eWies hejvleg keÀce heo~ yeeyee ves mecePee³ee nw YeefkeÌle keÀjves JeeueeW mes
Yeer hetívee ®eeefnS efkeÀ legce keÌ³ee ®eenles nes? Þeerke=À<Ce keÀer YeefkeÌle keÌ³eeW keÀjles nes? peªj efoue nesieer GvekeÀer jepeOeeveer ceW pee³eW~
hejvleg JeneB pee³eWies kewÀmes? yengle ceveg<³e keÀnles nQ ncekeÀes Meeefvle ®eeefnS~ hejvleg DeMeeefvle lees meejer ogefve³ee ceW nw vee~ legce SkeÀ keÀes
Meeefvle efceueves mes keÌ³ee nesiee~ nce legcekeÀes 21pevceeW kesÀ efueS meoe megKeer yevee mekeÀles nQ~ osJelee³eW Fme Yeejle ceW ner meoe megKeer Les~
Deye Jen jepeOeeveer mLeeheve nes jner nw~ ³eneB lees nw ner cee³ee keÀe jep³e~ Meeefvle efceue veneR mekeÀleer~ Meeefvle kesÀ efueS Deueie peien
nw, megKe kesÀ efueS Deueie peien nw~ megKeOeece ceevee meye megKeer~ keÀesF& SkeÀ Yeer og:Keer veneR jnlee~ Deewj og:KeOeece ceW efHeÀj SkeÀ
Yeer megKeer veneR jnlee~ ³eLee jepee jeveer leLee Òepee ³eneB meye og:Keer ner og:Keer nQ~ megKeOeece ceW lees peeveJej Yeer keÀYeer og:Keer veneR
nesles~ Meeefvle keÀer ogevf e³ee Deueie nw, efpemekeÀes efveJee&CeOeece keÀnles nQ~ yeg× heej efveJee&Ce ie³ee~ hejvleg ie³ee keÀesF& Yeer veneR nw~ Deiej
Kego ®euee ie³ee efHeÀj keÌ³ee keÀjkesÀ ie³ee~ meye og:Keer ner og:Keer nQ~ meye ueæ[ jns nQ~ yecee&, meerueeve yeewef×³eeW keÀer nw~ Jen Yeer
keÀnles efnvot efvekeÀue peeSb~ menve veneR keÀj mekeÀles~ Deye yeeyee Yeer osKeles nQ DeveskeÀ Oece& nes ie³es nQ lees menve veneR keÀj mekeÀles nQ,
FmeefueS meyekeÀes SkeÀoce efvekeÀeue osles~ mele³egie ceW efmeHe&À SkeÀ Oece& jnlee nw~ ³en meye %eeve legce ye®®eeW keÀer yegef× ceW nw~ ef®e$e neLe
ceW G"eS JeeveÒeefmLe³eeW keÀer mee|Jeme keÀjveer ®eeefnS~ ceefvojeW ceW Iegme peevee ®eeefnS~ GvneW mes peekeÀj ef®eì®ewì keÀjveer ®eeefnS~
MebkeÀj kesÀ Deeies efMeJeeEueie efoKeeles nQ~ lees peªj Jen MebkeÀj mes yeæ[e ngDee vee! Deiej MebkeÀj YeieJeeve keÀe ªhe nw lees efHeÀj GvekesÀ
meeceves efMeJeeEueie jKeves keÀer keÌ³ee ojkeÀej nw! ³en meye mebv³eeefme³eeW keÀe HewÀueeJe nw, Jen Deheves keÀes ye´ïe %eeveer lelJe %eeveer keÀnueeles
nQ~ efMeJe keÀe lees GvnW helee Yeer veneR nw~ ye´ïe lelJe lees jnves keÀe mLeeve nw~ Jes lees ye´ïe Deewj lelJe keÀes SkeÀ veneR ceeveles nQ~ De®íe
ye´ïe %eeveer, lelJe %eeveer nQ efHeÀj Deheves keÀes efMeJe keÌ³eeW keÀnueeles nQ? Jen lees mecePeles efMeJe Yeer SkeÀ ner nw, ye´ïe Yeer SkeÀ ner nw~
Deiej SkeÀ ner nw lees Yeuee leerve veece Deueie-Deueie keÌ³eeW efkeÀ³es nQ? efMeJe keÀer lees eEueie ªhe ceW hetpee nesleer nw~ ye´ïe DeLeJee lelJe
1/3
keÀer hetpee efkeÀme ªhe ceW efoKeueeF& nw? Jen lees nw jnves keÀe mLeeve~ ceveg<³e lees yengle cetBPes ngS nQ~ legce ye®®eeW keÀes Deye nesefMe³eej
nesvee nw~ mebv³eeefme³eeW mes Yeer keÀesF& efvekeÀueWies, pees Demegue osJeer-osJelee Oece& kesÀ neWies Jen Peì G"e ueWies~ keÀesF& 3-4 pevceeW mes
keÀveJeì& ngS neWies lees Flevee peuoer veneR efvekeÀueWies~ leepes ie³es ngS neWies lees Peì efvekeÀueWies~ yeeyee ceW keÀefMeMe nw vee~ Deelcee³eW nQ
megF&, yeeyee nw ®egcyekeÀ~ Deye megF&³eeW hej keÀì ®eæ{er ngF& nw~ keÀì Jeeueer megF& Thej pee³es kewÀmes~ pebkeÀ Jeeueer ®eer]pe Ieemeuesì ceW [eueer
peeleer nw~ yeeyee Fme %eeve Dece=le mes meyekeÀer keÀì efvekeÀeueles nQ, efHeÀj nce me®®ee meesvee yeve pee³eWies~ legce helLejveeLe mes Deye
heejmeveeLe yeveles nes~ Yeejle heejmehegjer Leer~ Deye meesves keÀe oece efkeÀlevee ®eæ{ ie³ee nw~ efHeÀj JeneB yengle memlee nes pee³esiee~ Deye
³en Yeejle helLejhegjer yevee nw~ efHeÀj heejmehegjer yevesiee~ nceejer yegef× ceW Jen ®e¬eÀ efHeÀjlee jnlee nw~ meeje efove ®e¬eÀ yegef× ceW efHeÀjsiee
leye ner ®e¬eÀJeleea jepes-jeveer yeveWies~ ogefve³ee ceW Fve yeeleeW keÀes keÀesF& Yeer veneR peeveles nQ~ legce peeveles nes mele³egie ceW pees jep³e keÀjles
GvekesÀ 84 pevce, efHeÀj $eslee JeeueeW kesÀ peªj keÀce neWies~ keÀneB 84 pevce, keÀneB 84 ueeKe efoKeueeles nQ~ efHeÀj lees keÀuhe Yeer
Flevee uecyee ®eeefnS, pees Fleves pevce neW~ nQ meye ieheesæ[s~ ncesMee henues lees ef®e$e meeceves os osvee ®eeefnS~ hewmee legce keÀYeer veneR
ceebiees~ legcneje keÀece nw GvekeÀes osvee~ kegÀí Yeer osvee nesiee lees Deehesner osiee~ keÀesF& oece hetís lees yeesuees yeeyee lees iejeryeefveJeepe nw~
iejeryeeW kesÀ efueS lees ÖeÀer nw~ yeekeÀer meentkeÀej efpelevee oWies Glevee nce Deewj Yeer íhee³eWies~ hewmee keÀesF& nce Deheves keÀece ceW veneR ueieeles
nQ~ pees efceuelee nw Jen DeewjeW kesÀ ner keÀece ceW ueiee³ee peelee nw~ meentkeÀej ner lees Oece&Meeuee Deeefo yevee³eWies vee~ neB iejerye Yeer yevee
mekeÀles nQ, FmeceW Ke®ee& kegÀí veneR nw~ pewmes keÀkeÀesæ[ ieebJe keÀer ceelee keÀnleer nw ceQ mesvìj KeesuetB~ Ssmeer iee[ueer ³egefveJee|meìer ceW 3-
4 ves Yeer De®íe heo hee efue³ee lees Denes Yeei³e GvekeÀe~ FmeceW ÖeÀekeÀefoue nesvee ®eeefnS~ yeeyee osKees efkeÀlevee ÖeÀekeÀefoue nw~
keÀKeheve ues Deewj yeeoMeener os osles nQ~ mehetle ye®®es ner yeeyee keÀer mee|Jeme keÀj mekeÀles nQ~ keÀhetle keÌ³ee keÀjWies~ keÀhetle keÀes Leesæ[sner
yeehe Jemee& oWies~ legcekeÀes Yeer meleiegª keÀe Mees keÀjvee nw~ keÀece DeLeJee ¬eÀesOe ceW Dee³es lees iees³ee meleiegª keÀer eEveoe keÀjeF& efHeÀj heo
hee veneR mekeWÀies~ yengle mecYeeue keÀjveer ®eeefnS~
legcekeÀes meye Oece& JeeueeW keÀes mecePeevee nw~ cegmeueceeveeW keÀes Yeer mecePeeDees ö legce Kegoe keÀer yevoieer keÀjles nes lees peªj yevos "njs~
Yeuee Kegoe keÀneB nw? Kegoe ner j®eef³elee Deewj j®evee keÀe vee@uespe yelee mekeÀles nQ~ Jen lees jnles nQ MeeefvleOeece ceW~ GvekeÀes ³eeo
keÀjves mes legce Meeefvle keÀe Jemee& ues mekeÀles nes~ Jemee& uesles-uesles efJekeÀce& efJeveeMe nes pee³eWies Deewj efHeÀj legce Kegoe kesÀ heeme ®eues
pee³eWies~ ³en %eeve meye Oeceex kesÀ efueS nw~ ³en nw efyeukegÀue veF& yeele~ %eeve mes legcneje yesæ[e heej nes peelee nw Deewj keÀneR peeves keÀer
ojkeÀej ner veneR jnleer~ lees ceer"s ye®®es Deye legce mJeie& ceW ®eueles nes lees heefJe$e peªj yevevee nw~ osKees Yeejle ceW heefJe$elee veneR nw lees
OekeÌkesÀ Keeles jnles nQ~ efkeÀleves nbieeceW nQ ö pees ieebOeer efmeKeueekeÀj ie³es nQ, Òepee HeÀe@uees keÀj jner nw~ cesnlej, cepeotj, [êFJej
Deeefo mìêFkeÀ keÀjles nQ lees ieJecexvì keÀe oce ner veekeÀ ceW ®eæ{e osles nQ~ ieJecexvì GvneW keÀes meeHeÀ keÀn osleer Flevee Ke®ee& nce uee³eW
keÀneB mes~ lees Jen keÀnles legce lees ceewpe Gæ[eles nes, Oeve ner Oeve FkeÀùe keÀjles jnles nes~ nceves iegveen Leesæ[sner efkeÀ³ee nw, ncekeÀes
leueye (heIeej) ®eeefnS~ mìêFkeÀ keÀj uesles lees OebOee "nj peelee nw~ ³en meye nesvee ner nw~ keÀneB Deveepe meypeer veneR efceuesieer, otOe
veneR efceuesiee~ peneB leneB efKeìefheì nw~ ³en meye nbieecee neskeÀj Meeefvle nesieer~ Depeg&ve keÀes efJeveeMe keÀe Deewj efJe<Ceghegjer keÀe
mee#eelkeÀej keÀje³ee nw vee~ legcekeÀes Yeer Deye nes jne nw~ osKees legce efkeÀleves uee[ues ye®®es nes~ yengle pevceeW kesÀ Devle ceW DeekeÀj
efceues nes lees hetje meewYeei³e uees~
(yeeefjMe yengle lespe heæ[ jner Leer) osKees yeeyee keÀer Yeer %eeve Je<ee& yengle ngF& nw lees Gme yeeefjMe keÀer Yeer yengle Je<ee& ngF& nw~ yeeefjMe kesÀ
efueS Yeer ³e%e j®eles nQ lees heerme kesÀ efueS Yeer ³e%e j®eles nQ, hejvleg heermeHegÀue lees SkeÀ YeieJeeve nw~ Jen peye Dee³es lees Meeefvle keÀe %eeve
osJes~ osves Jeeuee lees Jener nw vee~ De®ís ye®®eeW keÀes ìesuehegì keÀne peelee nw~ efce"eF& efKeueeF& peeleer nw Jen efpemceeveer efce"eF&, ³en
nw ªneveer efce"eF& pees ªneveer yeehe osles nQ~ osner-DeefYeceeveer nes jnvee yeæ[er cebefpeue nw, FmeceW cesnvele nw~ yeeyee keÀnles 8 IeCìe
lees osner-DeefYeceeveer yevees~ efHeÀj Yeue Mejerj efveJee&n DeLe& keÀece Yeer keÀjes~ jele keÀes peeiees lees yengle De®íer ueieve ueiesieer~ keÀceeF&
nw vee~ ns veeRo keÀes peerleves Jeeues ye®®es cegPes éeeBmeeW éeeBme ³eeo keÀjes~ efJe®eej meeiej cebLeve keÀjes~ jele efove efpelevee ³eesie ceW jnWies,
efJekeÀce& efJeveeMe neWies~ efpelevee-efpelevee %eeve keÀe efmecejCe keÀjWies Gleveer keÀceeF& nesieer~ yeekeÀer mee|Jeme lees yengle nw~ yeeyee mes hetíWies
lees yeeyee keÀnWies yew"s jnes~ Deejece keÀjes~ FmeceW hetíves keÀer ojkeÀej veneR~ yeeyee ves ueeskeÀueepe kegÀue keÀe kegÀí K³eeue efkeÀ³ee keÌ³ee!
2/3
Dejs yeeoMeener efceueleer nw~ yeekeÀer neB njskeÀ keÀe Dehevee-Dehevee heeì& nw~ efHeÀj yeeyee mes hetívee nw~ njskeÀ keÀes Deheveer-Deheveer je³e
hetíveer nw keÌ³eeWefkeÀ njskeÀ keÀe keÀce&yevOeve Deueie nw~ hewmes nQ lees DeueewefkeÀkeÀ mee|Jeme ceW meHeÀue keÀjves nQ~ ye®®eeW keÀes ceneJeerj yevevee
nw~ iee³ee Yeer ngDee nw cesje lees SkeÀ efMeJeyeeyee otmeje ve keÀesF&~ Jener meyekeÀe yeehe nw~ efMeJeyeeyee keÀnles nQ ceQ meYeer keÀes Jeeefheme ues
peeves Dee³ee ntB~ yeehe keÀnles nQ Fme ogefve³ee ceW SkeÀ Yeer ceveg<³e ef$ekeÀeueoMeea DeeefmlekeÀ veneR nQ~ meye veeefmlekeÀ nQ~ yeehe keÀes ve peeveves
Jeeues~ yeekeÀer efjef× efmeef× Jeeues yengle nQ~ cee³ee Yeer keÀesF& keÀce veneR nw, Fme cee³ee hej ner peerle heeveer nw FmeefueS keÀJe®e heæ[e jns~
keÀJe®e keÀe DeLe& ner nw ceveceveeYeJe~ efMeJeyeeyee keÀes ³eeo keÀjes, osner-DeefYeceeveer yevees~ Fme Deefvlece pevce ceW legce SkeÀ ner yeej
osner-DeefYeceeveer yeveles nes~ efHeÀj mele³egie mes keÀefue³egie lekeÀ ³en osner-DeefYeceeveer yeveves keÀer efMe#ee keÀesF& oslee ner veneR~ Fme mece³e
ner osner-DeefYeceeveer yevevee heæ[lee nw keÌ³eeWefkeÀ Deye Mejerj íesæ[ cesjs heeme Deevee nw~ osJelee³eW osner-DeefYeceeveer keÌ³eeW yeveW, GvekeÀes
Jeeefheme Leesæ[sner peevee nw~ ³en %eeve DeYeer legcekeÀes efceuelee nw~ legce DeMejerjer Les efHeÀj ³en Mejerj OeejCe keÀj heeì& yepee³ee, Deye
efHeÀj Mejerj íesæ[ Jeeefheme peevee nw~ Deheveer DeJemLee keÀes peceevee nw~ cee³ee hej peerle heeveer nw~ ie=nmLe J³eJenej ceW lees jnvee nw~
nbme yeiegues FkeÌùs jnles nQ lees efJeIve heæ[les nQ~ DemegjeW kesÀ efmelece Yeer yengle menve keÀjves nQ~ Iej yew"s ÒeCe keÀj uesles nQ, yeeyee kegÀí
Yeer nes peeS nce Deehemes Jemee& lees peªj ueWies~ efkeÀleveer ceej Keeles nQ~ [êcee Devegmeej ³en heeì& keÀuhe henues Yeer ®euee Lee~ pees
yengle efmelece menve keÀjles nQ Jener meewYeei³eMeeueer nQ~ efHeÀj Yeer DeekeÀj efceues nQ vee! GvekeÀer ÒeeueyOe lees yeve ieF& vee~ neB FmeceW
cesnvele nw, Demegj mes osJelee yevevee nw~ peye lekeÀ peerles nQ %eeve Dece=le heervee ner nw~ yeeyee veF&-veF& yeeleW mecePeeles jnles nQ~ ³egefkeÌle³eeb
yeleeles jnles nQ~ FmekeÀes efJe®eej meeiej cebLeve keÀne peelee nw~ yegef× keÀer ceLeeveer ®eueeveer ®eeefnS~ jele keÀes Yeer efMeJeyeeyee keÀes ³eeo
keÀj mees peeDees, mee|Jeme keÀe MeewkeÀ nesiee lees GvekeÀes veeRo Leesæ[sner Dee³esieer~ K³eeueele ®euelee jnsiee~ Fme hJeeFbì hej keÌ³ee-keÌ³ee
mecePee³eW~ %eeve keÀes De®íer jerelf e Devoj Ieesìvee nw~ peye %eeve efIemeWies leye ner jepeefleuekeÀ uesves kesÀ uee³ekeÀ yeveWies~ pees leerKes-leerKes
ye®®es nQ GvneW keÀes HeÀe@uees keÀjvee ®eeefnS, yeæ[er peyejomle keÀceeF& nw, efpevekesÀ heeme ueeKe keÀjesæ[ nQ Jes meye Keueeme nes pee³eWies~
Leesæ[s ìeFce ceW osKevee keÌ³ee neslee nw~ efHeÀj ceveg<³e peeieWies~ ueæ[eF& Deeefo keÀer efjnme&ue nesleer jnsieer~ De®íe!
ceer"s-ceer"s efmekeÀerueOes ye®®eeW Òeefle ceele-efhelee yeeheoeoe keÀe ³eeoh³eej Deewj ieg[ceee|veie~ ªneveer yeehe keÀer ªneveer ye®®eeW keÀes
vecemles~
1) efkeÀmeer Yeer ®eer]pe ceW DeemeefkeÌle veneR jKeveer nw~ osner-DeefYeceeveer neskeÀj jnvee nw~ ³eeo keÀe keÀJe®e meoe henvekeÀj
jKevee nw~
2) veeRo keÀes peerle éeeBmeeW éeeBme yeehe keÀes ³eeo keÀjvee nw, %eeve keÀe efmecejCe keÀj keÀceeF& pecee keÀjveer nw~ yegef×
keÀer ceLeeveer ®eueeveer nw~
Jejoeve:- meJe&MeefkeÌleceeve kesÀ meeLe keÀer DevegYetefle Üeje meJe& Òeeefhle³eeW keÀe DevegYeJe keÀjves Jeeues le=hle Deelcee
YeJe
peneB meJe&MeefkeÌleceeve yeehe nw JeneB meJe& Òeeefhle³eeW keÀe DevegYeJe mJele: neslee nw~ pewmes yeerpe nw lees Pee[ mecee³ee
ngDee nw~ Ssmes meJe&MeefkeÌleceeve yeehe keÀe meeLe nw lees meoe ceeueeceeue, meoe le=hle, meoe mechevve neWies~ keÀYeer
efkeÀmeer yeele ceW keÀcepeesj veneR neWies, keÀYeer keÀesF& keÀcheuesvì veneR keÀjWies, meoe keÀcheueerì~ keÌ³ee keÀjW, kewÀmes
keÀjW...³en keÀcheuesvì veneR~ keÌ³eeW keÀer keÌ³et meceehle~ pees meoe meeLe jnles nQ Jen ®eueWies Yeer meeLe~
mueesieve:- ve³eveeW ceW pewmes vetj mecee³ee ngDee nw Ssmes yegef× ceW efMeJe efhelee keÀer ³eeo meceeF& nes~
3/3
``ceer"s ye®®es ö ³eeo jKees nceeje yeehe, ìer®ej Deewj meleiegªöleerveeW ner keÀcyeeFv[ nw lees Yeer KegMeer keÀe
heeje ®eæ{siee, GvekeÀer Þeercele hej ®eueles jnWies''
ÒeÍe>>:- yeéïeCeeW keÀe henuee ue#eCe keÀewve mee nw? efkeÀme yeele ceW yeéïeCeeW keÀes SkeÌmeheì& yevevee nw?
GÊej:- yeéïeCeeW keÀe henuee ue#eCe nw heæ{vee Deewj heæ{evee~ efkeÀmeer hej Yeer %eeve keÀe jbie ®eæ{eves ceW yengle-yengle SkeÌmeheì&
yevees~ Yeue keÀesF& Fvmeuì keÀjs, ieeueer os uesefkeÀve keÀesefMeMe keÀjkesÀ osKees lees Gme hej Demej peªj nesiee~
hee$e osKekeÀj oeve osvee nw~ DeefJeveeMeer Oeve Yeer J³eLe& ve pee³es Fmeefue³es yeæ[er Keyejoejer ®eeefn³es~ hewmee Yeer
efkeÀmekeÀes mecYeeue mes osvee nw~
ieerle:- pees efhe³ee kesÀ meeLe nw........
Deesced Meeefvle~ iee@[ueer mìt[svì ves ³en ieerle megvee~ legce ye®®es ner iee@[ueer mìt[svì nes~ Ssmes veneR efkeÀ meYeer mketÀueeW ceW iee@[ueer
mìt[svì nesles nQ~ veneR, JeneB lees ceveg<³e heæ{eles nQ~ mebv³eemeer Yeer Meeðe megveeles nQ~ %eeve keÀes JeemleJe ceW keÀesF& yejmeele veneR keÀne
peelee nw~ yejmeele lees heeveer keÀer nesleer nw~ hejvleg ³en ceefncee ieeF& ngF& nw keÌ³eeWefkeÀ hejceefhelee hejceelcee keÀes %eeve meeiej Yeer keÀne
ie³ee nw~ yeehe keÀnles nQöcegPes %eeve meeiej vee@uespeHegÀue Yeer keÀnles nQ~ vee@uespe keÀes yejmeele, heeveer Jee Dece=le veneR keÀne peelee~ pewmes
ceeve mejesJej keÀe leeueeye nw~ Dece=lemej ceW Yeer SkeÀ leeueeye nw efpemekeÀes Jes ueesie Dece=le mecePeles nQ~ ³en yeehe yew" mecePeeles nQ~
heæ{eF& keÀes Dece=le Jee yejmeele veneR keÀnWies~ mecePeles nQöDece=le nw, Fmemes og:Ke otj nes pee³eWies~ JeemleJe ceW lees Fme vee@uespe mes
legcnejs meye og:Ke otj nesles nQ 21 pevceeW kesÀ efue³es~ pees efhe³ee kesÀ meeLe nw GvekesÀ efue³es yejmeele nw~ ³eneB ³en yeehe, ìer®ej,
meleiegªöleerveeW ner keÀcyeeFv[ nQ~ ³en SkeÀ yeele Yeer ye®®es ³eeo jKeW lees KegMeer keÀe heeje ®eæ{ pee³es~ hejvleg cee³ee Ieæ[er-Ieæ[er Yeguee
osleer nw~ ³eneB legce ye®®es ®eueles nes Þeercele hej~ Þeercele mes legce Þesÿ yeveles nes~ YeieJeeve nw Tb®es les Tb®ee yeehe~ Tb®es les Tb®e yeehe
keÀer heæ{eF& mes ner Tb®e les Tb®e yeve mekeÀles nes~ Deye pees efhe³ee kesÀ meccegKe yew"s nQ, meye mìt[svì nQ~ ³eneB yew"Wies, heæ{keÀj efHeÀj Deheves
Iej peevee nw~ efove-Òeefleefove mìt[svì lees yengle nes pee³eWies~ Deiej meYeer keÀes SkeÀ ner Iej ceW meeLe jKeW lees efkeÀlevee yeæ[e cekeÀeve
®eeefn³es! meeje Deeyet cekeÀeve yevee oW lees Yeer hetje veneR nesiee~ efkeÀleves mesvìme& nQ? DeYeer lees Depegve Leesæ[s nQ, Fmemes Yeer npeej iegCee
peemleer neWies~ SkeÀ npeej, oes npeej, heeb®e-meele npeej Yeer mesvìme& nes mekeÀles nQ~ efHeÀj Iej-Iej ceW ³en %eeve-iebiee³eW %eeve keÀer
Je<ee& keÀjWieer~ Fleves {sj ye®®es nes pee³eWies~ peneB-leneB osKees mesvìme& Keesueles jnles nQ~ keÀesF& ieerlee hee"Meeuee veece jKeles nQ, keÀesF&
ye´ïeekegÀceejer F&éejer³e efJeée efJeÐeeue³e veece jKeles nQ~ JeemleJe ceW ye´ïeekegÀceejer veece jKeves mes [jvee veneR ®eeefn³es~ keÀF& ye®®es [jles
nQ efkeÀ yeer.kesÀ.veece osKe nbieecee ve keÀj oW Fmeefue³es ieerlee hee"Meeuee veece jKe osles nQ~ ieerlee hee"Meeuee De#ej lees keÀe@ceve nw~
mecePeles nQökeÀesF& efJeIve ve heæ[s Fmeefue³es yeer.kesÀ.veece yeoue otmeje ªhe os osles nQ~ JeemleJe ceW lees yeele SkeÀ ner nw~ Devoj Iegmeves mes
ef®e$e Deeefo osKe Peì mecePe pee³eWiesö³en lees Jener yeer.kesÀ. nQ Fmeefue³es veece yeoueves keÀer Ssmeer peªjle veneR nw~ Fmemes lees De®íer
jerefle efme× neslee nw efkeÀ JeemleJe ceW ³en ye´ïee keÀer mevleeve ye´ïeekegÀceej-kegÀceeefj³eeb nQ~ ³en lees De®íe nw vee~ legce meyemes keÀn
mekeÀles nesöJeemleJe ceW legce Yeer ye´ïeekegÀceej-kegÀceeefj³eeb nes~ Òepeeefhelee ye´ïee keÀes lees peeveles nes~ Jen j®eef³elee nw ceveg<³e me=efä keÀe~
efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee keÀesF& DeelceeDeeW keÀe j®elee veneR, Jen lees DeelceeDeeW keÀe Deveeefo yeehe nw~ Òepeeefhelee ye´ïee Yeer lees
Deveeefo nw~ DeelceeDeeW keÀe yeehe FveceW Deeles nQ~ DeekeÀj ye´ïee keÀes S[ehì keÀjles nQöÒepee j®eves kesÀ efue³es~ ye´ïee Üeje yeéïeCe kegÀue
j®evee nw~ ³en lees mecePeeves ceW Deewj ner menpe nesiee~ hejvleg [jles nQ~ keÀnWies yeer.kesÀ. kesÀ heeme cele peeDees~ ieerlee hee"Meeuee ceW Yeue
peeDees~ Iej-Iej ceW %eeve-iebiee keÀe DeLe& Yeer ceveg<³e veneR mecePeles nQ~
YeefkeÌle ceeie& ceW veejo keÀes cegK³e efievee peelee nw~ PeebPe yepeeves Jeeuee YekeÌle Lee~ Ssmes veneR, veejo keÀesF& Ssmes ªhe Jeeuee nw pewmes ef®e$e
efoKeeles nQ~ JeemleJe ceW yevoj lees legce meYeer Les~ metjle ceveg<³e keÀer, meerjle yevoj keÀer Leer~ ³etB lees meye veejo nQ~ meye YekeÌle nQ vee~
mecePe mekeÀles nQöpeye lekeÀ nce owJeeriegCe Jeeues ceveg<³e ve yeveW leye lekeÀ nce ue#ceer keÀes Jej ve mekeWÀ~ meYeer cesue DeLeJee HeÀercesue
YekeÌle veejo nQ~ keÀne peelee nwöDeheveer meerjle lees osKees, legce lees yevoj nes keÌ³eeWefkeÀ legcnejs ceW 5 efJekeÀej nQ, Fmeefue³es ue#ceer keÀes
Jej veneR mekeWÀies~ nw meejer ³eneB keÀer yeele~ yeeyee ves mecePee³ee nw efkeÀ meYeer ogMeemeve DeLeJee og³eexOeve nQ~ êesheefo³eeW kesÀ ®eerj njles
nQ Fmeefue³es ceelee³eW hegkeÀejleer nQöncekeÀes vebieve nesves mes ye®eeDees, j#ee keÀjes~ keÀv³ee³eW keÀnleer nQöueepe jKees efiejOeejer~ veece lees
1/3
yengle jKe efo³es nQ~ ceveg<³eeW keÀe yegef×³eesie ®euee peelee nw Þeerke=À<Ce lejHeÀ~ hejvleg efkeÀmeer Yeer osnOeejer keÀes ³eeo keÀjves mes efJekeÀce&
efJeveeMe veneR nes mekeÀles~ efmeHe&À ®eenles nQ mee#eelkeÀej nes~ De®íe, mee#eelkeÀej nes pee³es hejvleg ceveg<³e mes osJelee yeveves keÀer vee@uespe
lees efceue ve mekesÀ~ peye yeéïeCe yeveW Deewj %eeve keÀes mecePeW leye osJelee yeve mekeWÀ~ yeéïeCe yeveves mes YeefkeÌle ítì peeleer nw~ henues SkeÀ
nHeÌlee FmeceW osves mes nce ceveg<³e keÀes ceefvoj uee³ekeÀ yevee mekeÀles nQ~ hejvleg ìeFce lees ueielee nw~ ³en lees yejesyej nwölegce yeehe kesÀ
meeLe nes~ yeeyee kesÀ heeme Deeles nes, efHeÀj peeles nes lees efkeÀlevee efoue Devoj og:Ke neslee nw! uesefkeÀve meye lees meeLe ceW veneR jn mekeWÀies,
³en nes ve mekesÀ~ keÀesF& keÀneB mes, keÀesF& keÀneB mes Yeeie Deeles nQ~ ³en jmce ³eneB ner nw~ meeOet-mevle Deeefo heeme lees {sj peekeÀj
FkeÀìdd"s nesles nQ~ keÀesF& Yeer efkeÀmekeÀes cevee veneR keÀjles~ ³eneB lees heefJe$e yeveves keÀer yeele Deeleer nw FmeefueS jeskeÀles nQ~ mebv³eefme³eeW ceW
lees efmeHe&À cesume Iejyeej íesæ[ ®eues peeles nQ~ ³eneB lees kegÀceeefj³eeB-ceelee³eW meYeer nQ~ keÀv³eeDeeW keÀes ceeB-yeehe, [e@keÌìj Deeefo keÀnles
nQöMeeoer veneR keÀjWieer lees yeerceej nes pee³eWieer~ GvekeÀes mecePeevee ®eeefn³esöDejs, mebv³eemeer efkeÀleves yeveles nQ~ yengle íesìs-íesìs
ye´ïe®eejer JeneB jnles nQ~ efHeÀj Jen ye´ïe®eejer lees keÀYeer yeerceej veneR nesles~ ³eneB keÌ³eeW yeerceej neWies? Meeoer efyeiej lees {sj jnles nQ~
mebv³eeefme³eeW kesÀ Thej Yeer keÀesF& kesÀme keÀj ve mekesÀ~ keÀYeer keÀesF& ðeer Gvemes Iej Ke®e& veneR ceebieleer nw~ Jen lees Yeeie peeles nQ~ ðeer
Ke®e& keÀneB mes uee³es efHeÀj Deeme-heeme Jeeues ueesie GvekeÀes mecYeeue uesles nQ~ iejerye peemleer Yeeieles nQ~ og:Keer nesles nQ lees efHeÀj Jewjei³e
Deelee nw~ legce Yeue og:Keer Les hejvleg Jen Jewjei³e keÀer yeele veneR~ legcekeÀes lees henues nLesueer hej yeefnMle efoKee³ee peelee nw~ heefJe$e
yeveves efyeiej yewkegÀC" kewÀmes pee mekeWÀies? yeneogj yevevee ®eeefn³es Fmeefue³es ner efMeJeMeefkeÌle mesvee veece nw~ efMeJeyeeyee meeLe ³eesie ueieeves
mes MeefkeÌle efceueleer nw~ %eeve keÀer OeejCee nesves kesÀ yeeo efHeÀj mecehe&Ce nesvee nw~ %eeve keÀer OeejCee veneR nesieer, veäesceesne veneR neWies lees
cee³ee DeekeÀj heLekeÀe³esieer~ Meeoer keÀjves keÀer efoue nesieer lees efHeÀj meeje ye´ïeekegÀceeefj³eeW keÀe veece yeoveece nes peelee nw~ henues
veäesceesne yevevee heæ[s~ legce ueesie Fleves Yeùer ceW jns lees Yeer efkeÀleves veäesceesne veneR yeves, ³eeo Deeleer jner~ ³eneB mes ie³es, efce$e-
mecyeefvOe³eeW keÀe cegBn osKee Deewj ueÆè nes yew" ie³es~ ceesn ves Iesj efue³ee~ ³en Yeer [êcee keÀer YeeJeer~ DeYeer Yeer yeehe keÀnles nQöhenues-
henues lees veäesceesne yevees~ SkeÀ ceesmì yeeruJes[ yeehe kesÀ yeve peeDees~ kegÀí Yeer nes pee³es, nce lees yeehe keÀer ner mee|Jeme hej jnWies~
keÀne peelee nw veeö®eæ{s lees ®eeKes yewkegÀC" jme, efiejs lees ®ekeÀvee®etj~ Ssmes veneR efkeÀ íesæ[keÀj Dee pee³eW efHeÀj ceesn melee³es~ Ssmes
yengle mebv³eemeer ueesie peekeÀj efHeÀj Jeeheme ueewì Deeles nQ~ mebv³eemeer Iej ceW Jeeefheme Dee³eW lees Deemeheeme Jeeues efvejeoj keÀjles nQ~
mecePeles nQö³en keÀece kesÀ efue³es Yeeiee nw~ ³eneB Yeer mecePee peelee nwö³en hetje veäesceesne veneR yevee Lee, efJekeÀejeW ves Iesj efue³ee~
yeeyee kesÀ heeme keÀesF& Keeve-heeve keÀer lekeÀueerHeÀ veneR nw~ Megª mes ueskeÀj efkeÀleveer mecYeeue keÀjles Dee³es nQ~ iejerye-meentkeÀej SkeÀ
meceeve nQ~ ceccee-yeeyee Yeer meyekeÀes efmeKeueeves efue³es yele&ve ceebpeles Les~ Peeæ[t ueieeles Les~ osn-DeefYeceeve leesæ[ves kesÀ efue³es efkeÀ³ee peelee
nw~ mebv³eemeer Yeer Ssmes keÀjeles nQ~ keÀesF& yeæ[e Deeoceer nesiee lees Gvemes uekeÀæ[er Deeefo keÀìe³eWiesöosn-DeefYeceeve leesæ[ves efue³es~ ³eneB
lees yeæ[er Yeejer efceueefkeÀ³ele efceueleer nw! SkeÀ meskesÀC[ ceW 21 pevce keÀer yeeoMeener! mebv³eeefme³eeW kesÀ heeme lees kegÀí Yeer Òeeefhle veneR nw~
yeekeÀer heefJe$e nQ Fmeefue³es DeheefJe$e ceeLee ìskeÀles nQ~ ³en lees jepe³eesie nw, efJeée keÀe ceeefuekeÀ yeveles nQ~
efJekeÀej ceW veneR peevee nw~ ceerje Yeer heefJe$e jnvee ®eenleer Leer vee~ Jen lees YeefkeÌle ceeie& ceW Leer~ Þeerke=À<Ce keÀe oeroej keÀjleer Leer~
GmekeÀer efoue ueieer Þeerke=À<Ce mes, lees Yeuee Jen efJekeÀej ceW kewÀmes pee³esieer? mees Yeer SkeÀ pevce~ keÀjkesÀ ceerje otmejs pevce ceW Yeer YeefkeÌle
ceeie& ceW ieF& nes~ Ssmes Yeer keÀn mekeÀles nQöJen YeefkeÌle ceeie& ceW ieF& keÌ³eeWefkeÀ Devle celeer mees ieefle nesleer nw~ Þeerke=À<Ce mes efoue Leer lees
YekeÌle ner yeve pee³esieer~ hejvleg YeefkeÌle ceeie& ceW kegÀí efceuee lees veneR~ %eeve ceeie& ceW lees 21 pevceeW keÀe Jemee& efceuelee nw~ YeefkeÌle Yeer
henues efMeJe keÀer keÀjles nQ efHeÀj osJeleeDeeW keÀer~ DeYeer lees osKeesö®etns-efyeuueer Deeefo meyekeÀer YeefkeÌle keÀjves ueie heæ[s nQ~ Þeerke=À<Ce
keÀes íesæ[ nvetceeve-ieCesMe Deeefo keÀer YeefkeÌle keÀjves ueie heæ[les~ mele³egie-$eslee ceW Yeer keÀuee³eW keÀce nesleer peeleer nQ Deewj YeefkeÌle ceW Yeer
keÀuee³eW keÀce nesleer peeleer nQ~ DeYeer lees keÀesF& keÀece kesÀ veneR jns nQ~ peye Ssmeer neuele nesleer nw leye yeehe DeekeÀj mecePeeles nQ~ DeeOee
keÀuhe Tb®e ®eæ{les nQ efHeÀj DeeOee keÀuhe kesÀ yeeo efiejvee Megª neslee nw~ ceveg<³e mecePeles nQöefiejvee ner nw lees efHeÀj %eeve ueskeÀj keÌ³ee
keÀjW? hejvleg F&éejer³e vee@uespe efyeiej ceveg<³e lees keÀesF& keÀece kesÀ veneR nQ~ nce-legce keÌ³ee Les, kegÀí Yeer veneR~ %eeve peªj ®eeefn³es~
Mejerj efveJee&n DeLe& heæ{les nQ vee~ keÀv³eeDeeW keÀes Yeer DeepekeÀue Mejerj efveJee&n DeLe& heæ{vee heæ[lee nw~ Deeies ³en keÀe³eoe veneR Lee~
keÀv³ee³eW Iej mecYeeueleer Leer, ye®®es veewkeÀjer kesÀ efue³es heæ{les Les~ Deye yesno keÀe yeehe legce ye®®eeW keÀes heæ{e jns nQ~ Deiej meYeer ³eneB
2/3
yew" pee³eW lees efHeÀj efce$e-mecyeefvOe³eeW Deeefo keÀes %eeve kewÀmes oWies? peevee heæ[s~ heæ{vee Deewj heæ{evee nw~ keÀesF& lees efyeukegÀue heæ{les ner
veneR~ lees mecePevee ®eeefn³esö³en nceejs yeéïeCe kegÀue keÀe veneR nw~ jbie ueieeves keÀer keÀesefMeMe peªj keÀjveer ®eeefn³es~ FmeceW [jves
keÀer yeele veneR~ keÀesefMeMe keÀjves mes efHeÀj keÀesF& ve keÀesF& keÀes jbie ueie pee³esiee~ Yeue keÀesF& Fvmeuì keÀjs, ieeueer os, legce heg©<eeLe&
keÀjkesÀ osKees, efkeÀme ve efkeÀme hej Demej peªj nesiee~ efye®ít ®euelee nw lees vece& ®eerpe osKe JeneB [bkeÀ ceej oslee nw~ peeb®e keÀjlee
nw~ ³eneB Yeer ye®®eeW keÀes yengle SkeÌmeheì& yevevee ®eeefn³es~ DeefJeveeMeer Oeve keÀneB J³eLe& efkeÀmekeÀes veneR osvee nw~ hee$e osKe oeve keÀjvee
nw~ Deiej efkeÀmekeÀes oeve efo³ee Deewj Gmeves keÀesF& efJekeÀce& keÀj efue³ee lees GvekeÀe heehe Gme oeve osves Jeeues hej Dee pee³esiee~ ³eneB yeæ[er
Keyejoejer ®eeefn³es~ hewmee lees yeæ[er mecYeeue mes efkeÀmekeÀes osvee nw hetíkeÀj~ ³eneB lees pees Yeer yevee jns nQ ³en meye peuoer ner ìtì-HetÀì
pee³eWies~ ³en cekeÀeve Yeer ye®®eeW kesÀ jnves efue³es yeves nQ~ ³en lees peeveles nQömeye ìtìves nQ~ DeLe&keÌJeskeÀ nesieer lees ceefvoj Deeefo meye
ìtìWies~ nceejer jepeOeeveer ceW ³en kegÀí nesiee veneR~ ve DecesefjkeÀe, jefMe³ee Deeefo nesieer~ efmeHe&À Yeejle KeC[ jnvee nwö³en legce
peeveles nes~ yeekeÀer ogefve³ee lees Ieesj DeefvOe³eejs ceW nw~ yeeyee keÀe ³en efkeÀlevee yeæ[e mketÀue nw! FmeceW ìer®eme& Yeer vecyejJeej nQ~ meYeer
SkeÀ meceeve lees nesles veneR~ FmeceW legce osKeWies meyemes yeæ[e ìer®ej lees efMeJeyeeyee nw~ efHeÀj nw ³en ye´ïe heg$ee veoer~ keÀnles Yeer nQ lJecesJe
ceelee½e efhelee........ lees ³en ceelee "njer vee~ efHeÀj mejmJeleer keÀe Yeer veece nw~ ye´ïee keÀer jeefMe hej ye´ïeheg$ee veece "erkeÀ nw~ efoKeeles
Yeer nQömeeiej Deewj ye´ïeheg$ee veoer keÀe cesuee neslee nw, ³eneB efHeÀj Deelcee Deewj hejceelcee keÀe ³en cesuee nw, FmekeÀe ner ³eeoieej
YeefkeÌle ceeie& ceW iee³ee peelee nw~ De®íe!
ceer"s-ceer"s efmekeÀerueOes ye®®eeW Òeefle ceele-efhelee yeeheoeoe keÀe ³eeo, h³eej Deewj ieg[ceee\veie~ ªneveer yeehe keÀer ªneveer ye®®eeW keÀes
vecemles~
OeejCee kesÀ efue³es cegK³e meej:-
1) ceesmì yeeruJes[ yeehe keÀe yeveves kesÀ henues hetje-hetje veäesceesne yevevee nw~ peye DeJemLee hekeÌkeÀer nes leye mesJee
ceW ueievee nw~
2) Fme ogefve³ee mes efoue keÀe Jewjei³e jKe heefJe$e yeveves ceW yeneogj yevevee nw~ oeve yengle Keyejoejer mes hee$e keÀes
osKekeÀj keÀjvee nw~
Jejoeve:- heefjefmLeefle³eeW keÀes meeF[meerve mecePe heej keÀj Deeies yeæ{ves Jeeues ceemìj meJe&MeefkeÌleceeve YeJe
meoe Deheves ceemìj meJe&MeefkeÌleceeve mJeªhe keÀer mce=efle ceW jnes lees nj heefjefmLeefle Ssmes DevegYeJe nesieer pewmes SkeÀ
meeF[meerve nw~ heefjefmLeefle mecePeves mes Ieyeje peeles uesefkeÀve meeF[ meerve DeLee&led jemles kesÀ vepeejs mecePeWies lees
menpe heej keÀj ueWies keÌ³eeWefkeÀ vepeejeW keÀes osKe KegMeer nesleer nw, Ieyejeles veneR, efJeIve-efJeIve veneR nw uesefkeÀve
Deeies yeæ{ves keÀe meeOeve nw~ hejer#ee mes keÌueeme Deeies yeæ{lee nw, FmeefueS keÀYeer keÀesF& yeele ceW ©keÀes veneR, meoe
ceemìj meJe&MeefkeÌleceeve ntB - Fme mce=efle mes Gæ[leer keÀuee keÀe DevegYeJe keÀjles jnes~
mueesieve:- Ssmes menpe³eesieer yevees pees DeehekeÀes osKeves mes ner otmejeW keÀe ³eesie ueie peeS~
3/3
``ceer"s ye®®esöyeehe keÀes Deheveer DeJemLee keÀe mecee®eej Kegues efoue mes oes, Kegueer Je me®®eer efoue ceW ner
yeehe keÀer ³eeo efìkeÀ mekeÀleer nw''
ÒeÍe>>:- Fme mece³e íesìs-yeæ[s meyekeÀer JeeveÒemLe DeJemLee nesles Yeer legce keÀewve-mes yeesue cegKe mes veneR keÀn mekeÀles nes?
GÊej:- yeeyee, DeYeer peuoer keÀjes, DeYeer nce Iej ®eueW, ³eneB lees yengle og:Ke nw~ yeeyee keÀnlesölegce ye®®es Ssmee keÀYeer
veneR keÀn mekeÀles keÌ³eeWefkeÀ legce DeYeer F&éej kesÀ meccegKe yew"s nes~ DeYeer legcnW Meerleue ieeso efceueer nw~ Fme mece³e
legce Tb®es les Tb®es yeves nes~ mele³egie ceW ef[ûeer keÀce nes pee³esieer~ owJeer mevleeve yeveWies, F&éejer³e veneR Fmeefue³es
legce peuoer veneR keÀj mekeÀles~
ieerle:- legcnejs yegueeves keÀes peer ®eenlee nw........
Deesced Meeefvle~ ceer"s-ceer"s yegueeves Jeeues ye®®eeW ves Deye peevee~ YekeÌle YeieJeeved keÀes yegueeles nQ~ Deye legce YekeÌle lees veneR "njs~ legce
nes ye®®es~ ye®®es lees ³eeo Yeer keÀjles nQ~ efueKeles Yeer nQ efkeÀ yeeyee, nce meccegKe megveves ®eenles nQ~ efvecev$eCe osles jnles nQöyeeyee,
Deehemes meccegKe megveW~ Deye efmeJeeS ye´ïee cegKe kesÀ [e³ejskeÌì megvevee lees cegefMkeÀue nw~ ye®®es peeveles nQöyeeyee keÀuhe henues ceeef]HeÀkeÀ
Dee³es ngS nQ~ ye´ïee cegKe JebMeeJeueer yeéïeCe kegÀue Yet<eCe veece efkeÀlevee De®íe efo³ee ngDee nw~ ye´ïeekegÀceej-kegÀceeefj³eeb lees yengle nQ~
GvneW keÀes %eeve efceuee ngDee nw~ hejceefhelee hejceelcee pees %eeve keÀe meeiej nw, GvekeÀes ner megKe keÀe meeiej Yeer keÀne peelee nw~ iee³ee
Yeer ngDee nwöog:Ke nlee&, megKe keÀlee&~ Jen lees efMeJeyeeyee ner nw~ veece efkeÀleves efYevve-efYevve efo³es nQ~ iee³eve lees yengle nQ vee~ ieeles
nQ ö nj-nj DeLee&led og:Ke keÀes njes~ YeieJeeved kesÀ efue³es ner ieeles nQ~ hejvleg YeieJeeved keÀe helee ve nesves keÀejCe ye´ïee, efJe<Ceg, MebkeÀj
kesÀ efue³es keÀn osles nQ~ osJe-osJe ceneosJe~ efMeJe keÀes Yetue MebkeÀj kesÀ efue³es keÀn oslesönj-nj ceneosJe........~ ye´ïee Deewj efJe<Ceg
keÀes ceneosJe veneR keÀnWies~ Jen lees oesveeW mLetue heeì& ceW Deeles nQ~ MebkeÀj met#ceJeleve ceW ner jnlee nw~ og:Ke njves Jeeuee heeflele-heeJeve
lees SkeÀ efvejekeÀej YeieJeeved nw~ MebkeÀj keÀes heeflele-heeJeve veneR keÀnWies~ ceefncee meejer SkeÀ keÀer nw~ efJe<Ceg kesÀ oes ªhe ue#ceer-
veeje³eCe Jee jeOes-ke=À<Ce nQ efpevekeÀe Deueie-Deueie pevce neslee nw~ efJe<Ceg DeJelejCe Yeer iee³ee ngDee nw~ ®elegYeg&pe efoKeeles nQ~
hejvleg ³en efkeÀmekeÀes helee veneR nw efkeÀ henues ue#ceer-veeje³eCe mJeie& ceW efÒevme-efÒevmespe jeOes-ke=À<Ce yeveles nQ~ ³en legce ner peeveles nes~
³en Yeer peeveles nesöcee³ee keÀe yeæ[e Yeejer letHeÀeve met#ce ceW Deelee nw~ cee³ee Yeguee osleer nw~ yengle letHeÀeve ueeleer nw~ keÀesF& Yeer yeele
Kegueer efoue mes ye®®es hetíles jnW lees ÒeÍe>> keÀe GÊej efceue mekeÀlee nw~ letHeÀeve Yeer DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ Deeles nQ~ mJehve, íer-íer efJekeÀuhe
DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ Deeles nQ~ DeebOeer, letHeÀeve keÀes keÀne peelee nw~ Deye ³en ye´ïee lees veeceerûeeceer nw~ yeekeÀer Yeer yeeyee ves ÒeJesMe efkeÀ³ee
nw lees yengle veeceerûeeceer nes ie³ee nw~ pewmee-pewmee ceveg<³eeW keÀe osMe Jewmee Jes<e Yeer neslee nw~ DeYeer lees osKees keÀesF& uetues-uebieæ[s, keÀesF&
kegÀypee, efkeÀmekeÀer DeebKe veneR nesieer~ JeneB lees vew®egjue y³egìer nw keÌ³eeWefkeÀ heeb®e lelJe Yeer meleesÒeOeeve nQ~ lees ³en %eeve meccegKe megveves
kesÀ efue³es yeef®®e³eeb yegueeleer nw~ ieerleeW ceW Yeer kegÀí ve kegÀí "erkeÀ nw~ pewmes osJelee Oece& Òee³e:ueeshe nw efHeÀj Yeer ceefvoj ³eeoieej lees nQ
vee~ ³eeoieej meYeer Oece& JeeueeW keÀe nw~ ³en legce ye®®es ner mecePeles nes yejesyej Tb®e les Tb®e SkeÀ efvejekeÀej YeieJeeved keÀes keÀne peelee
nw~ GvekeÀe ner iee³eve nw Deewj nw Yeer mebiece³egie, peye Deelcee³eW Deewj hejceelcee efceueles nQ~ Deelcee³eW lees yengle nQ vee~ Je=ef× nesleer
jnsieer~ DeYeer legce ye®®es meccegKe megve jns nes DeewjeW keÀer Yeer efoue nesleer nw meccegKe megveW~ ³eneB Dee veneR mekeÀles~ yeebOesefue³eeb nQ~ Deewj
keÀesF& Yeer melemebieeW ceW peeves efue³es keÀYeer efkeÀmekeÀes cevee veneR keÀjles~ yecyeF& ceW ieerlee megveeles nQ, keÀesF& Yeer Oece& Jeeues pee mekeÀles nQ~
HeÀerme veneR nw~ efYevve-efYevve iegª heeme peeles jnles nQ efkeÀ keÀneB mes menpe jemlee efceue pee³es~ cegefkeÌle Deewj peerJevcegefkeÌle kesÀ jemles keÀe
efkeÀmekeÀes helee veneR nw Fmeefue³es yengle {tB{les nQ~ ³eneB lees keÀesF& iegª-ieesmeeF& nQ veneR~ ye´ïeekegÀceej Deewj kegÀceeefj³eeb, yeme~ cenelcee
keÀesF& veneR~ pewmes legce nes Jewmes ³en (oeoe) nw~ ]HeÀke&À kegÀí veneR nw~ Jes<e Deeefo ceW keÀesF& ]HeÀke&À veneR nw~ ³en Mee@ue Deeefo Yeer keÀYeer
Gleej oslee ntB~ hejvleg [êceevegmeej ³en pewmes DeeHeÀerMeue [^sme nw~ [^sme keÀes lees osKevee veneR nw~ yegef× efMeJeyeeyee lejHeÀ ®eueer peeleer
nw~ Deewj meYeer ceveg<³e Mejerj keÀes osKeWies~ legce Deheves Mejerj keÀes Yeer Yetueles nes Deewj Fme oeoe kesÀ Mejerj keÀes Yeer Yetueles nes~ osner-
DeefYeceeveer yevevee nw~ FvekesÀ Mejerj keÀes veneR ³eeo keÀjvee nw~ efMeJeyeeyee Fve Üeje ncekeÀes jepe³eesie efmeKeueeles nQ~ Jener
vee@uespeHegÀue, ef$ekeÀeueoMeea nw~ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe je]pe Fme mece³e yew" megveeles nQ~
1/3
yegefæ{³eeW Deeefo kesÀ efue³es Yeer yeæ[e menpe nw~ Gve mketÀueeW ceW lees yegefæ{³ee³eW kegÀí mecePe ve mekeWÀ~ ³en meyekesÀ efue³es menpe nw~ yeehe
efmeHe&À keÀnles nQöcegPes ³eeo keÀjes~ pewmes ceveg<³e cejves hej nesles nQ lees cev$e osles nQöjece-jece keÀnes, ³en keÀnes~ yengle keÀjkesÀ
JeeveÒemLe kesÀ yeeo ner iegª keÀe cev$e uesles nQ~ hejvleg DeYeer lees yeehe keÀnles nQömeejer hegjeveer ogefve³ee keÀe efJeveeMe nesvee nw~ yegæ{s,
peJeeve, íesìsömeyekeÀer JeeveÒemLe DeJemLee nw~ Ssmes lees Deewj keÀesF& keÀn ve mekeWÀ~ keÀnWiesömeyekeÀe ceewle ueeves lew³eej ngS nes keÌ³ee?
neB, ceewle lees meyekeÀe nesvee ner nw~ keÀesF&-keÀesF& keÀnles nQöyeeyee, ³eneB Depegve keÀye lekeÀ jnWies, nce peuoer peeJeW? ³eneB yengle og:Ke
nw~ Deeies ®euekeÀj Yeer Ssmes-Ssmes keÀnWies~ yeeyee keÀnles nQöSsmes keÌ³eeW keÀnles nes? Dejs, Fme mece³e lees legce F&éej kesÀ meccegKe nes~
efHeÀj lees ef[ûeer ef[ûes[ nes pee³esieer~ peekeÀj owJeer mevleeve yeveWies~ DeYeer ³en Meerleue ieeso De®íer nw~ JeneB (mJeie&) lees nesiee ner
Meerleue~ hejvleg ³eneB lees leÊes (iece&) keÀes Yeer Meerleue yevee³ee peelee nw lees Jen De®íe jnlee nw~ Ssmes veneR efkeÀ DeYeer peuoer keÀjes~
DeYeer lees nce Tb®e les Tb®e nQ~ veecee®eej ner meeje Fme mece³e keÀe nw~ osueJeeæ[e ceefvoj Yeer Fme mece³e keÀe nw~ meejer me=efä kesÀ
DeelceeDeeW keÀer efoue uesves Jeeuee nw yeehe~ efoueJeeuee ceefvoj meYeer kesÀ efue³es nw~ Deelcee Mejerj Üeje hegkeÀejleer nwöyeeyee, DeeDees,
DeekeÀj ncekeÀes ve³ee yeveeDees, nce hegjeves nes ie³es nQ~ Deelcee Deewj Mejerj oesveeW ner hegjeves nQ~ Deelcee yegef×nerve DebOeer yeveer nw~
ceveg<³e keÀes Leesæ[sner DebOee keÀne peelee nw~ DeebKes lees nQ vee~ hejvleg yegef× DebOeer nw~ Deelcee ceW pees yegef× nw ³eeo keÀjves keÀer Jen
efyeukegÀue Yetue ieF& nw~ lees ieesehf ekeÀe³eW keÀesF& keÀneB, keÀesF& keÀneB mes yegueeleer nw~ yeebOesueer ieesefhekeÀe³eW íesìs-íesìs ieebJe mes yegueeleer jnleer
nQ~ yeehe mecePeeles nQöye®®es, mele³egie ceW ie=nmLe DeeÞece Lee, heefJe$e Lee~ DeYeer lees efJe<e kesÀ efue³es efkeÀlevee nwjeve keÀjles nQ~ ³en veneR
mecePeles efkeÀ ³eneB efvee|JekeÀejer yevee³ee peelee nw~ efvee|JekeÀejer yeveves mes efHeÀj keÌ³ee yeveWiesöJen Yeer helee veneR~ mebv³eemeer Yeer heefJe$e yeveves
efue³es Yeeieles nQ~ hejvleg GvekeÀes ³en helee veneR efkeÀ nce heefJe$e yeve heefJe$e ogefve³ee ceW pee³eWies~ Fve yeeleeW keÀes Jen ceeveles ner veneR~ Fme
mece³e Flevee og:Ke nw pees mecePeles nQ Fmemes cegefkeÌle DeLeJee cees#e De®íe nw~ yeehe ves mecePee³ee nwö[êcee ceW cees#e efkeÀmekeÀes efceuelee
ner veneR nw~ DeYeer legce peeveles nes~ yeehe keÀnles nQöefmeHe&À Flevee ³eeo keÀjes efkeÀ 84 pevce hetjs ngS, Deye yeeyee Dee³ee nw uesves efue³es~
yeehe keÀes ³eeo veneR keÀjWies lees letHeÀeve yengle ueieWies~ efJeJeskeÀ Yeer keÀnlee nwöefvejvlej ³eeo keÀjvee yeæ[e cegefMkeÀue nw~ Yeue yeeyee
keÀnles nQölegce keÀce&³eesieer nes~ hejvleg osKee ie³ee nw keÀce& keÀjves kesÀ mece³e ³eeo Yetue peeleer nw~ Ssmeer DeJemLee keÀes heeves ceW ìeFce
ueielee nw~ FmeceW yengle heg©<eeLe& keÀjvee neslee nw~ keÀe@uespe ceW heg©<eeLeea ye®®eeW keÀes jele-efove heæ{ves keÀer ne@yeer jnleer nw~ keÀesefMeMe
keÀjles nQ ieJecexvì mes mkeÀe@uejefMehe ues uesJeW~ yengle ceeLee ceejles nQ~ efHeÀj yeæ[s KegMe nesles nQ~ ³eneB Yeer yeehe keÀnles nQölegce De®íer
jerefle heæ{keÀj mkeÀe@uejefMehe uees~ henues-henues leKle-veMeerve yeve peeDees~ oewæ[er ueieeveer ®eeefn³es~ legce peeveles nesöDeYeer yeehe
meccegKe yew"s nQ~ [e³ejskeÌì Fme jLe ceW yew" ye®®es-ye®®es keÀn yeele keÀjles nQ~ ye´ïee keÀe leve lees cegkeÀjj nw~ yeehe keÀnles nQöceQ
DeelceeDeeW mes yeele keÀjlee ntB~ legce hegkeÀejles Lesöyeeyee, DeeDees~ Deye ceQ Dee³ee ntB~ legce Deelcee³eW Yeer efvejekeÀej nes~ nce Yeer
efvejekeÀej nQ~ legce YeefkeÌle ceeie& ceW efYevve-efYevve veece, ªhe, osMe, keÀeue OeejCe keÀj ³eeo keÀjles Dee³es nes~ Deye meccegKe legcemes yeele
keÀj jne ntB~ legcekeÀes lees Deheves Mejerj keÀe DeeOeej nw~ ncekeÀes ³en ueesve uesvee heæ[lee nw~ yeehe ye®®eeW keÀes keÀnles nQöDeye ³en
hegjevee ®eesuee íesæ[vee nw~ veeìkeÀ hetje ngDee, Deye efvejvlej yeehe keÀes ³eeo keÀjves keÀer keÀesefMeMe keÀjes~ Deiej Deewj kegÀí ³eeo heæ[lee
jnsiee lees efHeÀj mepee³eW Keeveer heæ[sieer~ efpelevee nes mekesÀ DeewjeW keÀer ³eeo efvekeÀeue oes~ ³ee$ee hej peeles nQ lees yegef× ceW Jener ³eeo jnleer
nw~ yeme, nce ÞeerveeLe Üejs peeles nQ~ legcnejer nw me®®eer ªneveer ³ee$ee~ Deelcee hejceelcee kesÀ meeLe ³eesie ueieeleer nw~ efHeÀj Mejerj
efveJee&n DeLe& keÀce& keÀjves efue³es ³eneB Deeles-peeles nQ~ keÀneB Yeer nes ³eeo jnveer ®eeefn³es~ legce peeveles nes YeieJeeved meJe&J³eeheer veneR,
Jen lees yeehe nw Deewj yeehe mes lees Jemee& efceuelee nw~ meJe&J³eeheer keÀnves mes keÀesF& celeueye ner veneR efvekeÀuelee~ yeehe keÀes lees Jemee& osvee
neslee nw~ GvekeÀes ³en DeeMe veneR jnleer efkeÀ cegPes Jemee& efceuevee nw~ DeeMe jnsieeröye®®eeW keÀes Jemee& osvee nw~ Fme yeehe keÀer Yeer efoue
ceW nwöncekeÀes Jemee& osvee nw~ yeehe Deewj ye®®eeW keÀe mecyevOe nw~ ye®®eeW keÀes Jemee& uesvee nw, yeehe keÀes osvee nw~ yeehe efHeÀj keÌ³ee ueWies!
GvekeÀes osvee neslee nw~ me®®eer Deelcee hej meensye je]peer neslee nw lees efkeÀlevee me®®ee yevevee ®eeefn³es~ hejvleg meYeer ye®®es nes vee lees Jemee&
osves Jeeues yeehe keÀes ³eeo keÀjvee ®eeefn³es~ keÀ®®es ye®®eeW keÀes ³eeo veneR jnlee nw~ Mejerj efveJee&n DeLe& Yeue keÀce& keÀjes efHeÀj HegÀme&le
kesÀ mece³e yeehe keÀes ³eeo keÀjes~ ³eeo keÀer ³ee$ee keÀe jefpemìj legcneje "erkeÀ neslee pee³esiee lees KegMeer jnsieer~ ceveg<³e keÀes pees Deeole
heæ[leer nw Jen Je=ef× keÀes heeleer nw~ yegef× ceW jnvee ®eeefn³es nceejs 84 pevce hetjs ngS~ Deye veeìkeÀ hetje ngDee~ DeYeer nce peeles nQ
2/3
Deheves Iej Fmeefue³es yeehe keÀnles nQöcegPes ³eeo keÀjes~ ieerlee ceW Yeer oes yeej cevceveeYeJe efueKee ngDee nw~ kegÀí-kegÀí yeeleW Deeìs ceW
uetve nQ~
Dev³e Oece& JeeueeW kesÀ keÀesF& ef®e$e Deeefo veneR jnles nQ~ legcnejs ef®e$e nQ~ ye´ïee keÀe Yeer Depecesj ceW ef®e$e nw~ yeéïeCeeW ceW Yeer yengle
ÒekeÀej kesÀ nQ~ efYevve-efYevve veece jKes ngS nQ~ Yee<ee³eW osKees efkeÀleveer nQ! ye®®es peeveles nQönceejer jepeOeeveer ceW SkeÀ ner Yee<ee
nesieer~ JeneB keÀer Yee<ee ner Deewj nw~ mebmke=Àle Deeefo veneR nesleer nw~ yeef®®e³eeb JeneB keÀer Yee<ee Deeefo megveeleer Leer~ Deye legce ye®®eeW keÀes
KegMeer jnveer ®eeefn³es~ nce jepeOeeveer mLeeheve keÀj jns nQ~ efHeÀj JeneB Deheveer Yee<ee nesieer~ ³eneB keÀer Yee<ee³eW JeneB veneR nes mekeÀleer~
[êcee keÀer vetBOe Devegmeej efHeÀj Jener Deheves cenue Deeefo yevee³eWies~ keÀuhe henues cegDeeef]HeÀkeÀ~ ³eneB ³en efyeéfìMe ieJecexvì ves v³eg
osnueer yeveeF& vee~ legce peeveles nes nce osnueer veece veneR jKeWies~ ³en hegjeveer ogefve³ee lees Kelce nesveer nw~ ncekeÀes ve³es les veF& ogefve³ee
®eeefn³es~ JeneB lees nerjs-peJeenjeW kesÀ cenue yeveWies~ DeYeer lees Jen cenue veneR nQ~ yegef× keÀnleer nw nce yengle HeÀmì&keÌueeme cenue
yevee³eWies~ ³en lees íer-íer ogefve³ee nw~ Ssmeer-Ssmeer Deeheme ceW yeeleW keÀjveer ®eeefn³es~ yenve peer, YeeF& peer nce lees pee³eWies efHeÀj DeekeÀj
Deheveer jepeOeeveer mecYeeueWies~ Ssmes efueyeeme henveWies~ Deeies pesJej Deeefo meye me®®es henveles Les~ ue#ceer-veeje³eCe kesÀ ceefvoj ceW
efkeÀleves pesJej Deeefo neWies~ efMeJe keÀe ceefvoj keÌ³ee nesiee? efMeJe keÀe eEueie Yeer nerjeW keÀe yeveeles nQ~ ³en Yeer mecePeves keÀer yeeleW nQ~
nceejs efMeJeyeeyee kesÀ ceefvoj keÀes yejesyej cegmeueceeveeW ves DeekeÀj uetìe nw~ pees YeefkeÌle ceeie& kesÀ Megª ceW yevee³ee Lee~ legce peeveles nes
Üehej³egie mes efMeJeyeeyee kesÀ ceefvoj yeves nQ~ Deehesner hetp³e mes efHeÀj hegpeejer yeve peeles nQ~ henues-henues meesceveeLe keÀe ceefvoj yevee nw~
meescejme keÀne peelee nw vee@uespe keÀes~ vee@uespe osves Jeeuee yeehe nw efpememes legce OeveJeeve yeveles nes~ efHeÀj Gmeer Oeve mes legce yeehe keÀe
ceefvoj yeveeles nes~ hetpee Yeer lees nesieer vee~ Iej-Iej ceW ceefvoj yeveeles nQ~ legce peeveles nes peye YeefkeÌle ceeie& Megª nesiee lees efHeÀj nce
hegpeejer yeve cete|le Deeefo yevee³eWies~ legce ye®®es peeveles nesönce DeYeer DeeefMekeÀ yeves nQ ceeMetkeÀ hejceelcee kesÀ, Gvemes Jemee& uesves efue³es~
Jen efJekeÀej kesÀ efue³es DeeefMekeÀ nesles nQ~ ³en efHeÀj Deelcee hejceelcee ceeMetkeÀ keÀer DeeefMekeÀ nesleer nw~ osKeles nesömeYeer YekeÌle
GvekeÀes ³eeo keÀjles nQ~ Gme ceeMetkeÀ keÀer ceefncee yeæ[er Yeejer nw! DeeefMekeÀ pees heeflele yeve ie³es nQ GvneW keÀes heeJeve yeveeles nQ~ Deelcee
ner heeflele, Deelcee ner heeJeve yeveleer nw~ De®íe!
ceer"s-ceer"s efmekeÀerueOes ye®®eeW Òeefle ceele-efhelee yeeheoeoe keÀe ³eeo, h³eej Deewj ieg[ceee\veie~ ªneveer yeehe keÀer ªneveer ye®®eeW keÀes
vecemles~
OeejCee kesÀ efue³es cegK³e meej:-
1) mkeÀe@uejefMehe uesves kesÀ efue³es De®íer jerefle heæ{vee nw, leKle-veMeerve yeveves keÀer oewæ[ ueieeveer nw~ keÀce& keÀjles ³eeo
ceW jnvee nw~
2) nce ªneveer ³ee$ee hej nQ, Fmeefue³es Deewj meyekeÀer ³eeo yegef× mes efvekeÀeue yeehe keÀer ³eeo ceW efvejvlej jnvee nw~
³eeo keÀe jefpemìj "erkeÀ jKevee nw~
Jejoeve:- efvejvlej ³eesieer Deewj heefJe$e yeve meJe& efJekeÀejeW keÀes efJeoeF& osves Jeeues MeefkeÌle mJeªhe, hetp³e mJeªhe
YeJe
yeehe Üeje meYeer ye®®eeW keÀes cegK³e oes Jejoeve Òeehle nesles nQ ö SkeÀ meoe ³eesieer YeJe otmeje heefJe$e YeJe~ pees
³en Jejoeve peerJeve ceW meoe DevegYeJe keÀjles nQ Jen oes ®eej IeCìs kesÀ ³eesieer veneR nesles uesefkeÀve efvejvlej kesÀ
³eesieer nesles nQ~ heefJe$e Yeer keÀYeer-keÀYeer veneR, meoe heefJe$e Deewj meJe& efJekeÀejeW keÀes efJeoeF& osves Jeeues~ Ssmes veneR
keÀYeer ¬eÀesOe ³ee ceesn Dee ie³ee, keÀesF& Yeer efJekeÀej mce=efle mJeªhe yeveves veneR osiee~ lees Ssmes ³eesieer ner MeefkeÌle
mJeªhe nQ Deewj meoe heefJe$e jnves Jeeues hetp³e mJeªhe nQ~
mueesieve:- meoe %eeve met³e& kesÀ meccegKe jnes lees Yeei³e ªheer hejíeF& DeehekesÀ meeLe nw~
3/3
16-07-23 Òeele:cegjueer Deesced Meeefvle ``DeJ³ekeÌle-yeeheoeoe'' efjJeeFpe 07-03-95 ceOegyeve
yeéïeCe DeLee&led Oece& meÊee Deewj mJejep³e meÊee keÀer DeefOekeÀejer Deelcee
Deepe yeeheoeoe ®eejeW Deesj kesÀ ye®®eeW ceW oes efJeMes<e meÊee keÀes osKe jns nQ~ Jees oes meÊee³eW nQ SkeÀ Oece& meÊee Deewj otmejer mJejep³e
meÊee~ yeéïeCe peerJeve keÀer efJeMes<elee ö ³es oesveeW meÊee³eW nj SkeÀ keÀes Òeehle nesleer nQ~ Oece& meÊee DeLee&led mel³elee, heefJe$elee kesÀ
OeejCee mJeªhe Deewj mJejep³e meÊee DeLee&led DeefOekeÀejer yeve meJe& keÀcexefvê³eeW keÀes Deheves DeefOekeÀej mes Dee@[&j ceW ®eueevee~
mJejep³e DeefOekeÀejer Jee mJejep³e kesÀ meÊeeOeejer efkeÀmeer Yeer heefjefmLeefle, Òeke=Àefle Deewj cee³ee kesÀ meJe& mJeªheeW ceW DeOeerve veneR yeveWies,
DeefOekeÀejer jnWies~ nj yeéïeCe Deelcee keÀes yeeheoeoe ves ³es oesveeW ner meÊee³eW Òeehle keÀjeF& nw vee? meYeer ceW ³es oesveeW meÊee³eW nQ efkeÀ
DeYeer hetjer veneR DeeF& nQ? DeYeer keÀer oesveeW meÊee³eW Òeehle keÀjves Jeeues ner YeefJe<³e ceW Oece& Deewj jep³e meÊee kesÀ DeefOekeÀejer yeveles nQ~
oesveeW ner meÊee³eW OeejCe keÀer nQ? Dehevee ef®e$e osKee nw? [yeue efJeosefMe³eeW keÀe ef®e$e nw ³ee DeewjeW keÀe ef®e$e nw? lees Gme ef®e$e ceW oesveeW
meÊeeDeeW keÀer efveMeeveer osKeer nw? Oece& meÊee keÀer efveMeeveer nw ö ueeFì keÀe leepe Deewj jep³e meÊee keÀer efveMeeveer nw jlve peefæ[le leepe~
lees Ssmee Dehevee ef®e$e osKee nw? lees oesveeW meÊee OeejCe Fme mece³e keÀjles nes~ pees DeeOeekeÀuhe oesveeW ner meÊee³eW Deehe meyekesÀ, SkeÀ
kesÀ neLe ceW nQ~ Üehej mes osKees lees Oece& meÊee Deueie nes ieF& Deewj jep³e meÊee Deueie nes ieF&, Fmeerefue³es Oece& efheleeDeeW keÀes Deevee
heæ[e~ lees Oece& efhelee Deewj jepee oesveeW Deueie-Deueie jns~ uesefkeÀve DeehekesÀ jep³e ceW Deueie neWies keÌ³ee? nj SkeÀ kesÀ heeme oesveeW
meÊee³eW FkeÀùer nesleer nQ Fmeefue³es DeKeC[ efvee|JeIve jep³e ®euelee nw~ lees nj SkeÀ ceW ³es oesveeW ner meÊee³eW osKe jns Les efkeÀ nj SkeÀ
ves efkeÀleveer Deheves ceW OeejCe keÀer nw? keÀneB lekeÀ DeefOekeÀejer yeves nQ? keÌ³ee meoe DeefOekeÀejer jnles nQ ³ee keÀYeer DeOeerve, keÀYeer
DeefOekeÀejer? DeYeer-DeYeer DeefOekeÀejer nQ Deewj DeYeer-DeYeer DeOeerve nes pee³es lees De®íe ueiesiee? efkeÀ meoe DeefOekeÀejer De®íe nw?
meoe DeefOekeÀej ®eeefn³es ³ee Leesæ[s ìeFce kesÀ efue³es ®euesiee? peye mJe³eb yeehe DeefOekeÀej os jne nw, osves Jeeuee os jne nw Deewj uesves
Jeeues pees nQ GvekeÀes keÌ³ee keÀjvee ®eeefn³es? uesvee menpe nw ³ee osvee menpe nw? uesves ceW lees keÀesF& cegefMkeÀue veneR nw vee? osves ces mees®ee
peelee nw ö oW, veneR oW, Leesæ[e oW, p³eeoe oW... uesefkeÀve uesves ceW lees meye keÀnWies ö efpelevee efceues Glevee ues ueW~ lees uesves ceW vecyejJeve
nes ³ee vecyej ìt nes? FmeceW lees vecyej oes keÀesF& veneR yevelee Deewj peye osvee heæ[lee nw lees... osves ceW Yeer vecyejJeve nes efkeÀ mees®evee
heæ[lee nw, efnccele jKeveer heæ[leer nw! JeemleJe ceW osKees efkeÀ osles keÌ³ee nes? yeéïeCe peerJeve ceW osvee nw ³ee uesvee nw? Deiej osves Jeeueer
®eer]pe mes uesves Jeeueer ®eer]pe Þesÿ nw lees uesvee ngDee ³ee osvee ngDee? osvee heæ[siee, osvee nw ö ³es mees®eles nes lees Yeejer nesles nes~ uesvee nw,
lees meoe KegMe jnWies, efnccele ceW jnWies~ osves ceW mees®eles nes osvee cegefMkeÀue nw uesefkeÀve henues uesles nes efHeÀj osles lees kegÀí Yeer veneR nes~
DeehekesÀ heeme kegÀí nw pees yeehe keÀes oWies? oer lees De®íer ®eer]pe peeleer nw ³ee Kejeye ®eer]pe? lees keÌ³ee De®íe nw DeehekesÀ heeme ö leve
De®íe nw? ceve De®íe nw? Oeve De®íe nw? yeskeÀej nw~ oJeeF³eeW kesÀ OekeÌkesÀ mes Mejerj ®euee jns nes~ lees OekeÌkesÀ Jeeueer ieeæ[er
De®íer nesleer nw keÌ³ee! lees yeéïeCe peerJeve ceW uesvee ner uesvee nw~ Deewj yeehe lees cegmkeÀjeles nQ efkeÀ ye®®es yeehe mes Yeer ®elegj nQ~ henues uesles
nQ efHeÀj osves keÀe mees®eles nQ~ nesefMe³eej nes vee! De®íe nw, ye®®es nesefMe³eej nesles nQ lees yeehe keÀes De®íe ueielee nw uesefkeÀve ®eueles-
®eueles ³eefo [ue nes peeles nQ lees De®íe veneR ueielee nw~ keÀYeer-keÀYeer ye®®eeW keÀer MekeÌue (HesÀme) Ssmes ueieleer nw efkeÀ helee veneR keÌ³ee
nes ie³ee! pewmes Mejerj ceW ®eueles-®eueles Ketve keÀce nes peelee nw lees keÀcepeesj nes peeles nQ vee, HesÀme mes Yeer keÀcepeesjer ve]pej Deeleer nw~
lees ³eneB Yeer KegMeer keÀer, MeefkeÌle³eeW keÀer keÀceer nes peeleer nw vee lees ®esnje Ssmee nes peelee nw pewmes..., meye peeveles nQ, meYeer DevegYeJeer
nQ~ SkeÀ lejHeÀ keÀnles nes efkeÀ KegefMe³eeW keÀer Keeve efceueer nw Deewj Jees Yeer DeefJeveeMeer efHeÀj keÀce kewÀmes nes peeleer nw? lees yeehe kesÀ heeme
DeehekesÀ meejs efove kesÀ ceve kesÀ cet[ Deewj cet[ ÒeceeCe pees HesÀme yeouelee nw Jees meejs efove kesÀ ef®e$e JeneB nesles nQ~ Deehe lees ef®e$eeW keÀe
c³etef]pe³ece yeveeles nes vee, yeehe kesÀ heeme DeehekesÀ ef®e$eeW keÀe c³etef]pe³ece neslee nw~ lees meoe ³en ³eeo jKees efkeÀ ceQ yeéïeCe Deelcee jep³e
meÊee Deewj Oece& meÊee keÀer DeefOekeÀejer Deelcee ntB~ ³en mce=efle keÀe efve½e³e nw lees veMee nw, efve½e³e keÀce lees veMee Yeer keÀce~ lees ®eskeÀ
keÀjes ö ³es meÊee³eW meoe meeLe jnleer nQ Jee keÀYeer Kees peeleer nQ, keÀYeer Dee peeleer nQ?
De®íe, Deepe [yeue efJeosMeer cewpeeefjìer nQ~ yeeheoeoe efJeMes<e [yeue efJeoseMf e³eeW mes hetíles nQ efkeÀ meejs efove ceW Deheves DeefOekeÀej kesÀ
meerì hej mesì jnles nes ³ee Dehemesì yengle peuoer nesles nes? efkeÀ Dehemesì nesvee ö ³es heemì keÀer yeele nw, DeYeer veneR nesles~ heemì nes
ie³ee vee! DeYeer lees veneR nesles nes vee! DeYeer vee@uespeHegÀue, hee@JejHegÀue yeve ie³es~ Ssmes lees veneR efkeÀ íesìer-meer yeele ceW Dehemesì nes
peeDees, ®esnje yeoue pee³es, cet[ yeoue pee³es! Ssmee keÀYeer-keÀYeer neslee nw? keÀYeer-keÀYeer Dehemesì nesles nes? De®íe! pees mecePeles
nQ efkeÀ Dehemesì nesvee keÌ³ee neslee nw Jen Yeer Yetue ie³ee nw, Ssmes MeefkeÌleMeeueer Deelcee³eW pees keÀYeer Dehemesì veneR nesles nQ Jees neLe
1/3
G"eDees~ me®e lees yeesue jns nes GmekeÀer cegyeejkeÀ~ DeYeer Fme meerpeve ceW kegÀí lees ceOegyeve ceW íesæ[keÀj pee³eWies ³ee kegÀí ueskeÀj
pee³eWies? cewpeeefjìer ves ceOegyeve ceW efMeJejeef$e ceveeF& nw vee! lees efpemekeÀe yeLe& [s neslee nw GmekeÀes efieHeÌì osles nes vee~ lees yeehe keÀes keÌ³ee
efieHeÌì oer? ³es Dehemesì nesvee ³ener efieHeÌì os oes ö veneR neWies~ efnccele nw? De®íe, neLe G"eDees Deewj ìer.Jeer. ceW meyekesÀ neLe
efvekeÀeuees~ mees®e-mecePekeÀj hekeÌkesÀ neLe G"evee~ osKees meYeer kesÀ neLe keÀe HeÀesìes efvekeÀeuee~ osKevee DeYeer HeÀesìes efvekeÀue ie³ee nw~
yeeheoeoe keÀes Jees ®esnje De®íe veneR ueielee~ yeeheoeoe nj SkeÀ ye®®es keÀes meoe efKeuee ngDee ©neveer iegueeye osKevee ®eenles nQ~
cegjPee³ee ngDee veneR, efKeuee ngDee~ efpememes h³eej neslee nw vee lees GmekeÀes pees De®íe ueielee nw Jener efkeÀ³ee peelee nw! [yeue
HeÀejsveme& lees yeehe mes yengle h³eej keÀjles nQ~ lees pees yeehe keÀes De®íe ueielee nw Jener DeehekeÀes De®íe ueielee nw vee! DeYeer efkeÀmeer keÀe
Yeer Ssmee mecee®eej veneR Dee³es efkeÀ keÌ³ee keÀjW, yeele ner Ssmeer Leer, Fmeerefue³es Dehemesì nes ie³es! Deiej yeele Dehemesì keÀer Deeleer Yeer nw
lees Deehe Dehemesì efmLeefle ceW veneR DeeDees~ pewmes Petuee Petueles nes vee, lees Jees yengle veer®es-Thej neslee nw, yengle veer®es nes, yengle Thej
nes Deewj yengle HeÀemì nes lees Mejerj keÀes Dehemesì keÀjsiee vee~ uesefkeÀve Deehe Dehemesì nesles nes keÌ³ee? keÌ³eeW veneR nesles nes? Kesue
mecePeles nes lees Dehemesì nesves kesÀ yepee³e ceveesjbpeve mecePeles nes~ keÀejCe keÌ³ee ngDee? Kesue nw~ Ssmes Deiej keÀesF& Dehemesì keÀjves keÀer
yeeleW Dee³es Yeer, Dee³eWieer peªj, efpevneWves neLe G"e³ee GvneW kesÀ heeme Deewj yeæ[er Dehemesì keÀjves Jeeueer yeeleW Dee³eWieer keÌ³eeWefkeÀ cee³ee
Yeer cegjueer megve jner nw~ uesefkeÀve GmekeÀes SkeÀ Kesue mecePees~ IeyejeDees veneR~ De®íe, Pegueeleer nw, Petueves oes~ uesefkeÀve ceve Ieyeje³es
veneR~ vee@uespeHegÀue, hee@JejHegÀue yeve peeDees~ Gme meerì keÀes íesæ[es veneR~ Deiej SkeÀ-oes yeej Yeer cee³ee ves osKee efkeÀ ³es Dehemesì nesves
Jeeues veneR nQ lees Kego Dehemesì nes pee³esieer, DeehekeÀes veneR keÀjsieer~ yeele keÀer uesve osve Yeues keÀjes, keÀesF& Yeer yeele Deeleer nw lees
vee@uespeHegÀue nesves kesÀ keÀejCe mecePeles lees nes vee ö ³es "erkeÀ nw, ³es veneR "erkeÀ nw, ³es nesveer ®eeefn³es, ³es veneR nesveer ®eeefn³es... uesefkeÀve
yeele keÀer uesve-osve yeele kesÀ jerefle mes keÀjes, Dehemesì ªhe mes veneR keÀjes~ SkeÀ lejHeÀ yeesueles pee³eWies, otmejs lejHeÀ iebiee-pecegvee yeneles
jnWies~ ®eens ceve ceW yeneDees, ®eens DeebKe mes yeneDees, oesveeW ner "erkeÀ veneR nw~ lees efieHeÌì osves kesÀ efue³es lew³eej nes? mees®e efue³ee efkeÀ
Ssmes ner neB keÀj efue³ee?
yeeheoeoe yengle menpe MeyoeW ceW ³egefkeÌle yelee jns nQ efkeÀ peye Yeer keÀesF& heefjefmLeefle ³ee Òeke=Àefle nue®eue kesÀ ªhe ceW Dee³es lees oes Meyo
³eeo jKees, efJeefOe nw ö ³ee vee@ì (veneR) keÀjes ³ee [e@ì (eEyeog) ueieeDees~ vee@ì ³ee [e@ì~ Deiej keÀesF& yeele jeBie nw lees ³ener mees®ees vee@ì
ceevee veneR keÀjvee nw~ ve mees®evee nw, ve keÀjvee nw, ve yeesuevee nw~ Deewj [e@ì ueiee oes lees vee@ì nes ner pee³esiee~ mees®ees vee@ì, ueieeDees
[e@ì~ efHeÀefveMe~ [e@ì (efyevoer) ueieeves ceW efkeÀlevee ìeFce ueielee nw? meskesÀC[ mes Yeer keÀce~ uesefkeÀve neslee keÌ³ee nw? mecePeles nes efkeÀ
³en veneR keÀjvee nw, "erkeÀ veneR nw uesefkeÀve [e@ì ueieevee veneR Deelee nw~ vee@uespeHegÀue lees yeve ie³es uesefkeÀve efmeHe&À vee@uespeHegÀue veneR
®eeefn³es, vee@uespe kesÀ meeLe hee@JejHegÀue Yeer ®eefn³es~ lees hee@JejHegÀue efmLeefle keÀer keÀcepeesjer nw Fmeerefue³es [e@ì veneR ueiee mekeÀles nes~
Deewj efpemes [e@ì ueieevee Dee³esiee Jees yeehe keÀes Yeer veneR Yetuesiee, yeehe Yeer [e@ì (efyevoer) nw~ Deehe Yeer lees [e@ì nes~ lees meYeer ³eeo Dee
pee³esiee~ HegÀuemìe@he~ keÌJes®eve ceeke&À (?), Dee½e³e& keÀer cee$ee (!) ³ee keÀe@cee (,) ³es veneR oes, HegÀuemìe@he (.)~ HegÀuemìe@he keÀer cee$ee
F]peer nw vee~ Deewj meye lees cegefMkeÀue nw~ Deewj meyemes cegefMkeÀue nw keÌJes½eve ceeke&À~ Jees ueieeves yengle peuoer Deelee nw~ megvee³ee nw vee
efkeÀ JneF& (keÌ³eeW) Meyo Dee³es lees keÌ³ee keÀjes? HeÌuee³e~ Thej Gæ[ peeDees~ JneF& veneR HeÌuee³e~ HeÌuee³e (Gæ[vee) keÀjvee Deelee nw?
Jewmes [yeue HeÀejsveme& ceW De®ís-De®ís jlve efvekeÀues nQ~ yeeheoeoe Ssmes jlveeW keÀes osKe ne|<ele nesles nQ~ meeLe-meeLe Ssmes jlve pees yengle
Decetu³e nQ, Ssmes Decetu³e jlveeW ceW Deiej yengle ]peje-mee Yeer keÀneB oe]ie efoKeeF& oslee nw lees Decetu³e jlve kesÀ Deeies Jees oe]ie De®íe
veneR ueielee~ neslee íesìe-mee oe]ie nw uesefkeÀve keÀnWies lees oe]ie vee! lees peye Decetu³e jlve yeve ie³es nes lees yeekeÀer íesìe-mee oe]ie keÌ³eeW
jKee nw? De®íe ueielee nw keÌ³ee? ³es lees veneR mees®eles nes efkeÀ ®evêcee ceW Yeer keÀeuee efoKeeF& oslee nw Fmeerefue³es De®íe nw! [yeue
efJeosMeer mewcheue yevekeÀj efoKeeDees~ ]peje Yeer keÀesF& keÀceer veneR~ Jewmes oe]ie keÀe keÀejCe keÌ³ee neslee nw? ®eenles veneR nes efkeÀ oe]ie ueies
uesefkeÀve ueie peelee nw~ keÌ³eeW ueie peelee nw? cetue keÀejCe peeveles nes? peeveves ceW lees nesefMe³eej nes~ peeveles Yeer nes Deewj peye Deeheme
ceW Jeke&ÀMee@he keÀjles nes lees yeeheoeoe Jeke&ÀMee@he kesÀ Yeer HeÀesìes osKeles nQ, keÀejCe yengle efvekeÀeueles nes ö ³es keÀejCe nw, ³es keÀejCe
nw... Deewj De®íer-De®íer yeeleW Jeke&ÀMee@he ceW efvekeÀeueles nes uesefkeÀve Jeke&À ceW veneR ueeles nes~ yee@[er keÀe@vmesmevesme kesÀ yengle met#ce ªhe
yeveles peeles nQ~ DeYeer ceesìs-ceesìs ªhe ceW yee@[er keÀe@vmesme veneR Deelee uesefkeÀve met#ce Deewj je@³eue ªhe ceW Deelee nw~ yegef× yengle
De®íer ®eueeles nes, peye De®íer-De®íer yeeleW mees®eles nes lees yeeheoeoe KegMe nesles nQ uesefkeÀve De®íer yeeleW mees®eles-keÀjles efHeÀj Leesæ[e
2/3
Yeer Deiej keÀesF& S[erMeve-keÀjskeÌMeve keÀjles nQ lees ceQ-heve Dee peelee nw~ pewmes KegMeer mes Deheves efJe®eej osles nes Ssmes otmejs kesÀ efJe®eej
Yeer KegMeer mes uees~ IeyejeDees veneR ö ³es kewÀmes nesiee, ³es keÌ³ee efkeÀ³ee, ³es lees nes veneR mekeÀlee, ³es lees ®eue veneR mekeÀlee...~ otmejs keÀer
je³e, otmejs keÀer yeele keÀes Yeer Flevee ner efjiee[& oes efpelevee Deheveer yeele keÀes efjiee[& osles nes~ efJe®eej osvee Deueie ®eer]pe nw, DeehekeÀes
GvekesÀ efJe®eej Deiej "erkeÀ veneR Yeer ueieles nQ lees GmekesÀ FHesÀkeÌì ceW Deevee, DeJemLee veer®es-Thej nes pee³es lees ³es mesJee, mesJee veneR
nesleer~ S[pesmì keÀjvee, otmejeW kesÀ efJe®eej keÀes Yeer Deheves efJe®eejeW kesÀ ceeefHeÀkeÀ mees®evee-mecePevee ö ³en nw otmejs kesÀ efJe®eejeW keÀes
efjiee[& osvee~ pewmes mecePeles nes vee efkeÀ ceQves ³en mees®ee ³ee efJe®eej efvekeÀeuee, efJe®eej efkeÀ³ee, keÀece efkeÀ³ee, lees cesjs efJe®eejeW keÀe
cenlJe nesvee ®eeefn³es, otmejeW keÀes efjiee@[& osvee ®eeefn³es, Ssmes otmejs keÀe efJe®eej Yeer Deheves efJe®eejeW mes efceueevee, Jees efceueevee veneR
Deelee nw, otmejs kesÀ efJe®eej keÀes otmejeW kesÀ efJe®eej mecePeles nes keÌ³eeWefkeÀ DeYeer Deehe [yeue efJeosMeer Yeer mesJee kesÀ #es$e ceW huewve yeveeves
ceW De®íer Òeesûesme keÀj jns nes Deewj Deeies Yeer nesveer nw~ uesefkeÀve S[pesmìcesvì keÀer efJeMes<elee keÀes ³et]pe keÀjes~ Deiej keÀesF& Yeer ye®®ee
Deeies yeæ{lee nw lees yeeheoeoe keÀes KegMeer nesleer nw~ Ssmes veneR mecePeles efkeÀ ³es keÌ³eeW Deeies yeæ{s! pees yeæ{lee nw Jees yengle De®íe~ lees
[yeue efJeosefMe³eeW kesÀ efue³es yeeheoeoe keÀes mvesn lees nw ner uesefkeÀve mesJee kesÀ huewve Jee ÒewefkeÌìkeÀue mesJee kesÀ efue³es pees keÀjles nes, keÀj
jns nes, GmekesÀ efue³es yengle-yengle efjiee[& nw~
yeeheoeoe ves henues Yeer megvee³ee nw efkeÀ Deiej Deehe [yeue efJeosMeer veneR nesles lees yeehe keÀe SkeÀ ìeFìue ÒewefkeÌìkeÀue ceW efme× veneR
neslee~ keÀewve-mee? efJeée keÀu³eeCekeÀejer~ lees DeYeer osKees efJeée kesÀ ®eejeW Deesj yeehe keÀe cewmespe os jns nes vee! Fme meer]peve ceW ®eejeW
Deesj kesÀ Dee³es nQ vee! ìesìue efkeÀleves osMeeW kesÀ Dee³es nQ? (58) yeekeÀer efkeÀleves cegK³e osMe jns nQ? (125) íesìs-íesìs osMe lees
yengle neWies, uesefkeÀve cegK³e osMe 125 jns ngS nQ! lees DeYeer [yeue efJeosefMe³eeW keÀes lees yengle keÀece keÀjvee heæ[siee! Yeejle ceW Yeer
keÀjvee nw lees efJeosMe ceW Yeer keÀjvee nw, oesveeW peien keÀjvee nw~ yeeheoeoe ves henues Yeer keÀne nw efkeÀ mesJee keÀer mechetCe& meHeÀuelee keÀer
efveMeeveer ³es nw efkeÀ keÀesF& Yeer lejHeÀ keÀer Deelcee Guenvee veneR os efkeÀ nceejs lejHeÀ lees cewmespe hengB®ee ner veneR~ cewmespe hengB®ee³ee Deewj
megveles ngS keÀesF& ves Dehevee Yeei³e veneR yevee³ee lees DeehekesÀ Òeefle Guenvee veneR ngDee, Jen Gve Deelcee kesÀ Òeefle ngDee~ uesefkeÀve
DeehekesÀ Òeefle keÀesF& Guenvee veneR jn pee³es~ peye keÀnles ner nQ efkeÀ ceemìj efJeée keÀu³eeCekeÀejer nQ lees efJeée kesÀ ®eejeW Deesj cewmes]pe
lees hengB®evee ®eeefn³es~ Yeejle ceW Yeer hengB®evee ®eeefn³es lees efJeosMe ceW Yeer hengB®evee ®eeefnS~ efpeme mece³e DeehekeÀe efJepe³e keÀe PeC[e
uenjelee nes Gme mece³e ³eefo keÀesF& Deelcee DeekeÀj ³en Guenvee os lees De®íe ueiesiee? SkeÀ lejHeÀ Deehe PeC[e uenje jns nQ Deewj
otmejs lejHeÀ ueesie Guenvee os jns nQ lees De®íe ueiesiee? veneR ueiesiee vee! [yeue efJeosefMe³eeW keÀer efnccele De®íer nw, yeehe mes h³eej lees
nw ner uesefkeÀve mesJee mes Yeer h³eej De®íe nw~ oesveeW mes h³eej keÀe meìeaefHeÀkesÀì De®íe nw~ DeYeer keÀewve-mee meìeaefHeÀkesÀì uesvee nw?
efpeleves mesJeeOeejer, Gleves ner MeefkeÌleOeejer~ lees MeefkeÌlemJeªhe yeve ie³es ö ³en meìeaefHeÀkesÀì uesvee nw~ yeeheoeoe osKeles nQ ö cewpeeefjìer
yeehe mes Deewj mesJee mes h³eej ceW heeme nQ~ De®íe~
®eejeW Deesj kesÀ Oece& meÊee kesÀ DeefOekeÀejer Deelcee³eW, meoe mJejep³e meÊee kesÀ DeefOekeÀejer Deelcee³eW, meoe [yeue meÊeeOeejer [yeue
leepeOeejer Þesÿ Deelcee³eW, meoe meJe& MeefkeÌle³eeW Üeje MeefkeÌle mJeªhe keÀe Òel³e#e mJeªhe efoKeeves Jeeues MeefkeÌleMeeueer Deelcee³eW, meoe
ue#³e keÀes ue#eCe kesÀ ªhe ceW efoKeeves Jeeues, DevegYeJe keÀjeves Jeeues MeefkeÌleMeeueer ceneJeerj, De®eue-De[esue DeelceeDeeW keÀes
yeeheoeoe keÀe ³eeo-h³eej Deewj vecemles~
Jejoeve:- ¢æ{ mebkeÀuhe Üeje J³eLe& keÀer yeerceejer keÀes meoe kesÀ efueS Kelce keÀjves Jeeues meHeÀueleecetle& YeJe
meHeÀuelee cetle& yeveves kesÀ efueS meYeer ye®®eeW keÀes ³ener SkeÀ ¢æ{ mebkeÀuhe keÀjvee nw efkeÀ ve keÀYeer J³eLe& mees®eWies,
ve keÀYeer J³eLe& osKeWies, ve J³eLe& megveWies, ve J³eLe& yeesueWies Deewj ve J³eLe& keÀjWies...meoe meeJeOeeve jn J³eLe& kesÀ
veece efveMeeve keÀes Yeer meceehle keÀjWies~ ³en J³eLe& keÀer yeerceejer yengle keÀæ[er nw pees ³eesieer yeveves veneR osleer, keÌ³eeWefkeÀ
J³eLe& nw efJemleej, efJemleej ceW YeìkeÀves Jeeueer yegef× keÀes mecesìves keÀer MeefkeÌle Üeje meej mJeªhe ceW efmLele keÀjes
leye menpe³eesieer, meHeÀueleecetle& yeveWies~
mueesieve:- otmejeW keÀes keÀnkeÀj efmeKeeves kesÀ yepeeS keÀjkesÀ efmeKeeves Jeeues yevees~
met®eveeë- Deepe ceeme keÀe leermeje jefJeJeej nw, meYeer jepe³eesieer lehemJeer YeeF& yeefnveW mee³eb 6.30 mes 7.30 yepes lekeÀ, efJeMes<e ³eesie
DeY³eeme kesÀ mece³e DevegYeJe keÀjW efkeÀ ceQ Deelcee YeÏke=Àìer Deemeve hej efJejepeceeve SkeÀ ®ewlev³e oerhekeÀ ntB~ ceQ De%eevelee keÀe
DebOekeÀej otj keÀj %eeve keÀe ÒekeÀeMe HewÀueekeÀj efJeée keÀes jesMeve keÀjves kesÀ efveefceÊe yeéïeCe kegÀue oerhekeÀ ntB~
3/3

Murli Batch Hindi 2023-07-10 (1) Unlocked

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Murli Batch Hindi 2023-07-10 (1) Unlocked

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

10-07-23 Òeele:cegjueer Deesced Meeefvle ``yeeheoeoe'' ceOegyeve

You might also like