Deprem Mühendisliğine

Giriş
2. Hafta
Onur ONAT
 Zemin durumunun Deprem Hareketine Etkisi

Depremin yeryüzünün herhangi bir bölgesinde oluşturduğu etki aşağıda sıralanan 6

parametreye bağlıdır.

a- Depremin büyüklüğü,
b- Göz önüne alınan bölgenin enerjinin açığa çıktığı kaynağa (Odak merkezi) olan uzaklığı,
c- Kaynaktan yayılan deprem dalgasının göz önüne alınan yere gelinceye kadar geçtiği ara
bölgenin jeolojik durumu,
d- Deprem enerjisinin kaynakta açığa çıkma şekli (Kaynak mekanizması),
e- Ara bölgede bulunan faylarda veya serbest yüzeylerde deprem dalgasının kırılması ve
yansıması (Ara bölgenin topografyası),
f- Göz önüne alınan bölgedeki zemin durumu (Yerel zemin şartları).

Yerel zemin şartlarının depremin maksimum hız ve ivmesi ile spektrumuna etkisi vardır.
Zayıf zeminler için ortalama deprem spektrumu

10
 = 0.00
5
0.02
3 0 .0 5
2 0.1 0
0.2 0
S a / v g max

1 0.40

0.5

0.3
0.2

0 .1

0.05
0 .1 0.2 0.3 0.5 1 2 3 5 10
T (s)
 0.6
Kaya
0.5
Sert
=6.6) zemin
Maksimum ivme (g)

0.4
Derin
kohezyonsuz
0.3
zemin

0.2
Yumuşak, orta,
0.1 sert kil ve kum

50 0
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7
(b) Anakayada maksimum ivme (g)

Şekil 'de görüldüğü gibi eğer maksimum ivme 0.1g’den küçük ise; maksimum ivme
derin dolguda, kayadakinden daha fazla ortaya çıkmaktadır.
 Maksimum deprem hızı

Depremin (M=6.5)
ug max

büyüklüğü
0.3
Maksimum hız (m/s)

Yerel zemin
0.1 Yerel zemin dolgu
kaya

0.03

0.01
1 3 10 30 100 300 1000
Deprem merkezine uzaklık (km)
Hız spektrumunun mesafe ve büyüklük ile değişimi: A ve B büyük
deprem C küçük deprem

0.6
A (40km)
S v (m/s)

0.3

B (110km)

C (15km)

(a)
0 1 2 3
T (s)
Spektrum 1.6
şiddeti  =0.02
1.2

Sv (m/s) 0.8

2.5
0.4

SI(  =0.02)= S v ( ,T) dT
0.1
(b)
0.1
0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0
T (s)
 Bazı depremlerin büyüklük ve şiddetleri

Yer Tarih Richter Spektrum Maksimum

Büyüklüğü Şiddeti (m) deprem
(M) SI ( = ivmesi
0.02) vg max / g

El Centro 18.05.1940 6.7 0.826 0.33

El Centro 30.12.1934 6.5 0.637 0.26
Olympia 13.04.1949 7.1 0.674 0.31
Taft 21.07.1952 7.7 0.582 0.18
Vernon 10.03.1933 6.3 0.518 0.19
 Spektrum Nedir?
• Spektrum, belirli bir yer hareketi etkisinde,
sabit bir sönüm oranı için, periyotları farlı tek
serbestlik dereceli sistemlerin yapacağı en
büyük değerlerin birleştirilmesiyle oluşan
grafiklerdir.
• Yer değiştirme, ivme ve hız olabilir.
 Deprem Yönetmeliği 2007

Değişik zemin durumları için normalize Zemin grubu ve sınıfları ve karşı gelen
edilmiş ivme spektrumları spektrum karakteristik periyotları
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018
 SPEKTRUM İVME GRAFİĞİ

3.00
Z1 Z2
2.50 Z3 Z4

2.00

S (T)
1.50

1.00

0.50

0.00
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5
T (s)

Tasarım spektrumu S katsayısı Yerel zemin sınıfları ve karşı gelen spektrum

eğrileri
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018

Yatay yer değiştirme spektrumu

Düşey yer değiştirme spektrumu

Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018
Zemine Özel Spektral İvme Katsayıları
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018
Zemine Özel Spektral İvme Katsayıları
 Yerel zemin kalınlığı ve deprem taban kesme
kuvveti
8
Yandaki şekilde 10 katlı bir
7 binadaki deprem taban
10 katlı bina
kütle
6
: 5.7 x 10 kg kesme kuvvetinin ana kaya
6 temel periyot : 1.2 s üzerindeki dolgu zemin
taban kesme kuvveti (H=0)
taban kesme kuvveti (H)

yüksekliğine olan bağlılığı

5
yerel H gösterilmiştir. Buna göre
zemin
yapı ile anakaya arasındaki
4 ana kaya zemin kalınlığı arttıkça,
taban kesme kuvvetinin
büyüdüğü görülmektedir.
3

0 20 40 60 80 100 120

yerel zemin kalınlığı H (m)

 Zemin sıvılaşması

Zemin sıvılaşması, yeraltı su seviyesi altındaki zemin tabakalarının geçici olarak

mukavemetlerini kaybederek, katı yerine viskoz sıvı gibi davranmalarıdır. Deprem sırasında,
dalgalar özellikle kayma dalgaları suya doymuş daneli tabakalardan geçerken, dane yerleşim
düzenini değiştirmekte ve bunun sonucu olarak gevşek halde bulunan danelerin göçerek
yerleşmesine ve sıkışmasına neden olmaktadır. Bu yerleşme sırasında daneler arasında su yol
bulup, kaçamazsa boşluk suyu basıncı yükselir. Eğer bu basınç üstte bulunan tabakaların
ağırlığına yakın bir seviyeye ulaşırsa, daneli tabaka geçici olarak sıvı gibi davranarak
sıvılaşma olayını ortaya çıkarır. Özellikle, kil bulunmayan kum, silt ve bazen çakıl
tabakaları sıvılaşma potansiyeline sahiptirler.

Depremden sonra zemin yüzünde, altta kum tabakasında basınçla sıkışmış suyun ve ince
kumun kaynaması sıvılaşmaya işaret eden ve çok rastlanan bir gözlemdir.

Sıvılaşma potansiyelinin yüksek olduğu yerlerde, plak temel seçilerek rijit temel
oluşturulması, kazık ve kuyu temel sistemi ile sıvılaşma potansiyeli bulunan tabakanın altına
inilmesi önerilir. Sıvılaşma potansiyeline sahip tabakanın kaldırılması ve değiştirilmesi,
enjeksiyonla veya sıkıştırılarak sıkı duruma getirilmesi ve yeraltı su seviyesinin düşürülmesi
alınacak diğer tedbirler olarak sıralanabilir.
 Zemin sıvılaşması
Kayma gerilmesi etkisi

(b)
(a)
Depremden önceki Deprem etkisi altında yön
Tabakada yerleşme ve gerilmeler değiştiren kayma gerilmeleri
boşlukların dolması

(c) Sıvılaşmadan önce Sıvılaşmadan sonra

Yeraltı su seviyesinin yükselmesi
ile sıvılaşmanın meydana gelmesi

Zeminde büyük
oturma ve kabarmalar
ve binada dönme
 ZEMİN-YAPI ETKİLEŞİMİ

Zemin-yapı etkileşimi yapı davranışını önemli ölçüde etkiler. Bu nedenle, göz önüne
alınmalıdır.

Zemin-yapı etkileşimi, ana kayadaki deprem hareketini değiştirerek yapıya iletir.

Özellikle dolgu zeminlerde deprem etkisi büyür.

Zemin-yapı etkileşimi, yapının dinamik özelliklerinin (periyot ve mod şekilleri gibi)

değişmesine sebep olur.

Yapıdaki titreşim enerjisinin önemli bir kısmı zemindeki sönüm ve zeminde geri
dönmeyen yayılma etkisiyle söner. Rijit temel durumunda bu olay oluşmaz.

Yapının üzerinde bulunduğu zemin etkisiyle deprem sırasında taşıyıcı sistemde farklı
oturmalar meydana gelebilir.
 Zemin-yapı etkileşimi modellemesi

yarı sonsuz
ortam

(a) (b) (c) (d)

a) Yapının temelinde kabul edilen eşdeğer elastik yay ve sönümlerle modelleme,

b) Zemini düşey doğrultuda elastik yay ve sönümlerin bir araya gelmesinden oluşan kayma
kirişi şeklinde modelleme,

c) Yapının elastik veya viskoelastik yarı sonsuz ortamda mesnetli olarak modellenmesi

d) Zeminin iki veya üç boyutlu sonlu elemanlar ile modellenmesi.

Zemin-yapı etkileşim örnek modelleri
Zemin-yapı etkileşim
örnek modelleri
Zemin-yapı etkileşim
örnek modelleri