Doç.Dr.

Emre AKIN

▪ TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ 2019

(18 Mart 2018 gün ve 30364 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.)
▪ DEPREM BÖLGELERİNDE YAPILACAK BİNALAR HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN YÖNETMELİK 2007

(3 Mayıs 2007 gün ve 26511 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.)
▪ DEPREM BÖLGELERİNDE YAPILACAK BİNALAR HAKKINDA YÖNETMELİK 2007

(6 Mart 2006 / 26100 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmış 1 sene sonra yürürlüğe girmiştir.)
▪ AFET BÖLGELERİNDE YAPILACAK YAPILAR HAKKINDA YÖNETMELİK 1997

İlk Yayın Tarihi : 2.9.1997 23098 mükerrer sayılı Resmi Gazete

Yürürlüğe Giriş Tarihi : 1.1.1998
Değişiklik Tarihi : 2.7.1998 23390 sayılı Resmi Gazete
▪ AFET BÖLGELERİNDE YAPILACAK YAPILAR HAKKINDA YÖNETMELİK 1975

(9 Haziran 1975 gün ve 15260 Sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıştır.)

 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ BÖLÜM 2 – DEPREM YER HAREKETİ

▪ BÖLÜM 3 – DEPREM ETKİSİ ALTINDA BİNALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE TASARIMI İÇİN
GENEL ESASLAR
▪ BÖLÜM 4 - DEPREM ETKİSİ ALTINDA BİNALARIN DAYANIMA GÖRE TASARIMI İÇİN HESAP
ESASLARI
▪ BÖLÜM 7 - DEPREM ETKİSİ ALTINDA YERİNDE DÖKME BETONARME BİNA TAŞIYICI
SİSTEMLERİNİN TASARIMI İÇİN ÖZEL KURALLAR
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Deprem Yer Hareketi Düzeyleri:

DD1: Spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığı %2 (tekrarlanma periyodu 2475 yıl: çok seyrek)
DD2: Spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığı %10 (tekrarlanma periyodu 475 yıl: seyrek)
DD3: Spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığı %50 (tekrarlanma periyodu 72 yıl: sık)
DD4: Spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığı %68 (tekrarlanma periyodu 43 yıl: çok sık)
▪ Standart deprem yer hareketi spektrumları: yukarıda tanımlanan deprem yer hareketi düzeylerinden
bir tanesi esas alınarak ve %5 sönüm oranı için yönetmelikte tanımlanan «harita spektral ivme
katsayıları»na ve «yerel zemin etki katsayıları»na bağlı olarak veya sahaya özel deprem tehlikesi
analizleri ile tanımlanır.
▪ (Boyutsuz) Harita spektral ivme katsayıları: Dört farklı yer hareketi düzeyi için «Türkiye Deprem Tehlike
Haritası»ndan alınır.
Ss: kısa periyot harita spektral ivme katsayısı
S1: 1 sn. periyot için harita spektral ivme katsayısı
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Tasarım spektral ivme katsayıları Tablo 2.1 – Kısa periyot bölgesi için Yerel Zemin Etki Katsayıları

SDs= Ss× Fs (Fs ve F1 : yerel zemin etki katsayıları) Yerel

Zemin
Kısa periyot bölgesi için Yerel Zemin Etki Katsayısı FS

SS  0.25 SS = 0.50 SS = 0.75 SS = 1.00 SS = 1.25 SS  1.50

SD1= S1× F1 Sınıfı
ZA 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8
ZB 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9 0.9
ZC 1.3 1.3 1.2 1.2 1.2 1.2
ZD 1.6 1.4 1.2 1.1 1.0 1.0
▪ Spektral ivme= Spektral ivme katsayısı × g ZE 2.4 1.7 1.3 1.1 0.9 0.8

(g: yerçekim ivmesi, 9.81 m/s2) ZF Sahaya özel zemin davranış analizi yapılacaktır (Bkz.16.5).

Tablo 2.2 – 1.0 saniye periyot için Yerel Zemin Etki Katsayıları
Yerel 1.0 saniye periyot için Yerel Zemin Etki Katsayısı F1
Zemin
Sınıfı S1  0.10 S1 = 0.20 S1 = 0.30 S1 = 0.40 S1 = 0.50 S1  0.60
ZA 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8
ZB 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8
ZC 1.5 1.5 1.5 1.5 1.5 1.4
ZD 2.4 2.2 2.0 1.9 1.8 1.7
ZE 4.2 3.3 2.8 2.4 2.2 2.0
ZF Sahaya özel zemin davranış analizi yapılacaktır (Bkz.16.5).
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Yatay elastik tasarım spektrumu:

Sae(T): yatay elastik tasarım spektral ivmeleri
T: binanın doğal titreşim periyodu
Köşe periyotları:

TL: sabit yer değiştirme bölgesine geçiş sınır periyodu

(TL=6 sn.)
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Düşey elastik tasarım spektrumu:

SaeD(T): düşey elastik tasarım spektral ivmeleri
Köşe periyotları:
 Doç.Dr. Emre AKIN

Tablo 3.1 – Bina Kullanım Sınıfları ve Bina Önem Katsayıları Tablo 3.2 – Deprem Tasarım Sınıfları (DTS)
Bina Bina Önem DD-2 Deprem Yer Hareketi Düzeyinde Kısa Bina Kullanım Sınıfı
Kullanım Binanın Kullanım Amacı Katsayısı (I ) Periyot Tasarım Spektral İvme Katsayısı ( SDS ) BKS = 2, 3
BKS = 1
Sınıfı
SDS < 0.33 DTS = 4a DTS = 4
Deprem sonrası kullanımı gereken binalar,
insanların uzun süreli ve yoğun olarak bulunduğu 0.33  SDS < 0.50 DTS = 3a DTS = 3
binalar, değerli eşyanın saklandığı binalar ve
tehlikeli madde içeren binalar 0.50  SDS < 0.75 DTS = 2a DTS = 2
a)Deprem sonrasında hemen kullanılması gerekli
0.75  SDS DTS = 1a DTS = 1
binalar (Hastaneler, dispanserler, sağlık ocakları,
itfaiye bina ve tesisleri, PTT ve diğer haberleşme
tesisleri, ulaşım istasyonları ve terminalleri, enerji
BKS = 1 üretim ve dağıtım tesisleri, vilayet, kaymakamlık ve 1.5
belediye yönetim binaları, ilk yardım ve afet
planlama istasyonları)
b)Okullar, diğer eğitim bina ve tesisleri, yurt ve
yatakhaneler, askeri kışlalar, cezaevleri, vb.
c)Müzeler
d)Toksik, patlayıcı, parlayıcı, vb. özellikleri olan
maddelerin bulunduğu veya depolandığı binalar
İnsanların kısa süreli ve yoğun olarak
bulunduğu binalar
BKS = 2 Alışveriş merkezleri, spor tesisleri, sinema, tiyatro, 1.2
konser salonları, ibadethaneler, vb.
Diğer binalar
BKS = 3 BKS=1 ve BKS=2 için verilen tanımlara girmeyen 1.0
diğer binalar (Konutlar, işyerleri, oteller, bina türü
endüstri yapıları, vb.)
 Doç.Dr. Emre AKIN

Bina Yükseklik Sınıfları ve Deprem Tasarım

Tablo 3.
Sınıflarına Göre Tanımlanan Bina Yükseklik Aralıkları
HN: Bina toplam yüksekliği (m)
Bina Yükseklik Sınıfları ve Deprem Tasarım Sınıflarına Göre
(asansör makine dairesi vb. çıkıntılar dikkate alınmayabilir)
Bina Tanımlanan Bina Yükseklik Aralıkları [m]
Yükseklik Sınıfı 3.3.1.1 – Aşağıda (a) ve (b)’de verilen koşulların her ikisini de sağlayan bodrumlu binalar’da
DTS = 1, 1a, 2, 2a DTS = 3, 3a DTS = 4, 4a
bina tabanı, bodrum perdelerinin üst kotundaki kat döşemesi seviyesinde tanımlanır.
BYS = 1 H N  70 H N  91 H N  105
(a) Rijit bodrum perdelerinin binayı her taraftan veya en az üç taraftan çevrelemesi,
BYS = 2 56  H N  70 70  H N  91 91<H N  105
(b) Birbirine dik bina eksenlerinin herbirinin doğrultusundaki hakim titreşim modunda, bodrum
BYS = 3 42  H N  56 56  H N  70 56  H N  91
katlar dahil binanın tümü için hesaplanan doğal titreşim periyodu’nun, aynı taşıyıcı sistemde
BYS = 4 28  H N  42 42  H N  56 zemin kat döşemesi dahil tüm bodrum kütleleri hesaba katılmaksızın aynı doğrultuda
BYS = 5 17.5  H N  28 28  H N  42 hesaplanan doğal titreşim periyodu’na oranının 1.1’den küçük olması (Tp,tüm ≤1.1 Tp,üst ) .
BYS = 6 10.5  H N  17.5 17.5  H N  28
3.3.1.2 – 3.3.1.1’de verilen koşullardan herhangi birini sağlamayan bodrumlu binalar ve
BYS = 7 7  H N  10.5 10.5  H N  17.5 bodrumsuz binalar’da bina tabanı temel üst kotunda tanımlanır.
BYS = 8 H N 7 H N  10.5
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Bina Performans Düzeyleri:

▪ Kesintisiz Kullanım (KK): taşıyıcı sistem elemanlarında hasar yok veya ihmal edilebilir düzeyde.
▪ Sınırlı Hasar (SH): taşıyıcı sistem elemanlarında hasar ve doğrusal olmayan davranış sınırlı düzeyde.
▪ Kontrollü Hasar (KH): can güvenliğini sağlayacak şekilde taşıyıcı sistem elemanlarında çok ağır
olmayan ve onarılabilir seviyede olan hasar.
▪ Göçmenin Önlenmesi (GÖ): Taşıyıcı sistem elemanlarında ileri düzeyde hasar (ancak binanın
tamamen veya kısmen göçmesi önlenmiş).
▪ Bina Performans Hedefleri ve Uygulanacak Tasarım Yaklaşımları: Farklı deprem yer hareketi
düzeyleri altında, deprem tasarım sınıfına bağlı olarak farklı tür taşıyıcı sistemlerin tasarım
veya değerlendirmesinde hedeflenen «bina performans düzeyleri».
 Doç.Dr. Emre AKIN

KK SH KH GÖ

DD4

DD3

DD2

DD1
 Doç.Dr. Emre AKIN

Tablo 3.4. Deprem Tasarım Sınıflarına Göre Yeni Yapılacak veya Mevcut Binalar İçin
Performans Hedefleri ve Uygulanacak Değerlendirme/Tasarım Yaklaşımları
(a) Yeni Yapılacak Yerinde Dökme Betonarme, Önüretimli Betonarme ve Çelik Binalar (Yüksek Binalar (c) Mevcut Yerinde Dökme Betonarme, Önüretimli Betonarme ve Çelik Binalar
Dışında – BYS  2 ) (Yüksek Binalar dışında – BYS  2 )

Deprem DTS = 1,1a , 2, 2a , 3, 3a, 4, 4a

(1) (1)
DTS = 1a(2) , 2a(2) ) Deprem DTS = 1, 2, 3, 3a, 4, 4a DTS = 1a, 2a
Yer H. Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Performans Yer H. Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Performans Değerlendirme/Tasarım
Değerlendirme/Tasarım
Düzeyi Düzeyi Yaklaşımı Yaklaşımı
Hedefi Yaklaşımı Hedefi Yaklaşımı Hedefi Hedefi
DD-3 –– –– SH ŞGDT DD-3 –– –– SH ŞGDT
DD-2 KH DGT (5)
KH DGT (3,4) DD-2 KH ŞGDT –– ––
DD-1 –– –– KH ŞGDT DD-1 –– –– KH ŞGDT
(1) BYS > 3 olan binalarda uygulanacaktır.
(b) Yeni Yapılacak veya Mevcut Yüksek Binalar ( BYS = 1) (2) BYS = 2,3 olan binalarda uygulanacaktır.
(3) Ön tasarım olarak yapılacaktır.
DTS = 1, 2, 3, 3a, 4, 4a DTS = 1a, 2a (4) I = 1.5 alınarak uygulanacaktır.
Deprem
(5) Bkz. 3.5.2.2.
Yer H. Normal Performans Değerlendirme/Tasarım İleri Performans Değerlendirme/Tasarım
Düzeyi Hedefi Yaklaşımı Hedefi Yaklaşımı
DD-4 KK DGT –– –– DGT: Dayanıma Göre Tasarım
DD-3 –– –– SH ŞGDT ŞGDT: Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarım
DD-2 KH DGT(3) KH DGT(3,4)
DD-1 GÖ ŞGDT KH ŞGDT
Dayanıma göre tasarımın genel ilkeleri: Bölüm 4
Yer değiştirmeye göre tasarımın genel ilkeleri: Bölüm 5

Tablo 3.5. Deprem Tasarım Sınıflarına Göre Deprem Yalıtımlı Binalar için Performans
Hedefleri ve Uygulanacak Değerlendirme/Tasarım Yaklaşımları
 Doç.Dr. Emre AKIN

Burulma Düzensizliği: Döşeme Süreksizlikleri:

Tablo 3.6 – Düzensiz Binalar

A – PLANDA DÜZENSİZLİK DURUMLARI İlgili
Maddeler
A1 – Burulma Düzensizliği: Birbirine dik iki deprem doğrultusunun
herhangi biri için, herhangi bir katta en büyük göreli kat ötelemesinin o katta
aynı doğrultudaki ortalama göreli ötelemeye oranını ifade eden Burulma 3.6.2.1
Düzensizliği Katsayısı bi ’nin 1.2’den büyük olması durumu (Şekil 3.1).
[ = ((X) ) / ((X) )  1.2] . Göreli kat ötelemelerinin hesabı,  %5 ek
bi i max i ort

dışmerkezlik etkileri de gözönüne alınarak, 4.7’ye göre yapılacaktır.

A2 – Döşeme Süreksizlikleri: Herhangi bir kattaki döşemede (Şekil 3.2);
I.– Merdiven ve asansör boşlukları dahil, boşluk alanları toplamının kat brüt
alanının 1/3’ünden fazla olması durumu,
II.– Deprem yüklerinin düşey taşıyıcı sistem elemanlarına güvenle 3.6.2.2
aktarılabilmesini güçleştiren yerel döşeme boşluklarının bulunması durumu,
III.– Döşemenin düzlem içi rijitlik ve dayanımında ani azalmaların olması
durumu
A3 – Planda Çıkıntılar Bulunması: Bina kat planlarında çıkıntı yapan
kısımların birbirine dik iki doğrultudaki boyutlarının her ikisinin de, binanın
3.6.2.2
Planda Çıkıntılar:
o katının aynı doğrultulardaki toplam plan boyutlarının %20'sinden daha
büyük olması durumu (Şekil 3.3).
 Doç.Dr. Emre AKIN

Δi : «i»inci kat seviyesinde ortalama göreli kat ötelemesi hi: «i»inci kat
Δi/hi : «i»inci kat seviyesinde ortalama göreli kat öteleme oranı

Tablo 3.6 – Düzensiz Binalar

B – DÜŞEYDE DÜZENSİZLİK DURUMLARI İlgili
Maddeler
B1 – Komşu Katlar Arası Dayanım Düzensizliği (Zayıf Kat): Betonarme
binalarda, birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi birinde, herhangi
bir kattaki toplam etkili kesme alanı’nın, bir üst kattaki toplam etkili kesme
alanı’na oranı olarak tanımlanan Dayanım Düzensizliği Katsayısı ci ’nin
0.80’den küçük olması durumu.
[ci = ( Ae )i / ( Ae )i+1  0.80] 3.6.2.3
Herhangi bir katta etkili kesme alanının tanımı:
( Ae )i = ( Aw )i + ( Ag )i + (0.15 Ak )i

Not: 4.9.1.3(b)’de tanımlanan duvarlar için Ak = 0 alınacaktır.

Düşey Elemanların Süreksizliği: (a) Kolonların, binanın herhangi bir katında konsol kirişlerin veya alttaki
B2 – Komşu Katlar Arası Rijitlik Düzensizliği (Yumuşak Kat): Birbirine kolonlarda oluşturulan guselerin üstüne veya ucuna oturtulmasına hiçbir zaman
dik iki deprem doğrultusunun herhangi biri için, bodrum katlar dışında,
izin verilmez.
herhangi bir i’inci kattaki ortalama göreli kat ötelemesi oranının bir üst veya
bir alt kattaki ortalama göreli kat ötelemesi oranına bölünmesi ile
tanımlanan Rijitlik Düzensizliği Katsayısı ki ’nin 2.0’den fazla olması (b) Kolonun, iki ucundan mesnetli bir kirişe oturması durumunda, 4.4.3’e göre
3.6.2.1
durumu. düşey deprem hesabı yapılması yeterlidir.
ki = ((X) /h ) / ((X) /h )  2.0 veya
i i ort i+1 i+1 ort
(c) Üst katlardaki perdenin altta kolonlara oturtulmasına hiçbir zaman izin
 = ((X) /h ) / ((X) /h )  2.0]
ki i i ort i-1 i-1 ort verilmez.
Göreli kat ötelemelerinin hesabı,  %5 ek dışmerkezlik etkileri de gözönüne
alınarak 4.7’ye göre yapılacaktır. (d) Perdelerin binanın herhangi bir katında, kendi düzlemleri içinde kirişlerin
B3 – Taşıyıcı Sistemin Düşey Elemanlarının Süreksizliği: üstüne açıklık ortasında oturtulmasına hiçbir zaman izin verilmez.
Taşıyıcı sistemin düşey elemanlarının (kolon veya perdelerin) bazı katlarda 3.6.2.4
kaldırılarak kirişlerin veya guseli kolonların üstüne veya ucuna oturtulması,
ya da üst kattaki perdelerin altta kolonlara oturtulması durumu (Şekil 3.4).
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ A1 ve B2 deprem hesap yönteminin seçiminde etkili.

▪ A2 ve A3 türü düzensizlik durumlarında döşemelerin kendi düzlemleri içinde deprem
yüklerini düşey taşıyıcı elemanlara güvenle (rijitlikleri oranında) aktarabildiklerini
göstermek üzere iki boyutlu levha veya kabuk sonlu elemanlarla modelleneceklerdir.
▪ B1 türü (zayıf kat) düzensizliğin bulunması durumunda:
▪ 0.6≤(ηci)min<0.8, Tablo 4.1’de tanımlı taşıyıcı sistem davranış katsayısı «1.25(ηci)min» değeri
ile çarpılarak her iki deprem doğrultusunda uygulanacaktır.
▪ (ηci)min katsayısının hiçbir durumda 0.6’dan küçük olmasına izin verilmez. Aksi durumda bu
durumun sağlanmadığı zayıf katın dayanım ve rijitliği arttırılarak deprem hesabı
tekrarlanacaktır.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Burulma Düzensizliği:

▪ Özellikle dış cephe düşey taşıyıcı elemanlarında burulma kaynaklı ağır kesme hasarı.
 Doç.Dr. Emre AKIN

Gökdemir vd. «Deprem nedeniyle burulma

düzensizliğin yol açtığı problemler»
Adapazarı, 1999 Marmara Depremi

Torsional shear damage at

the east face of the building

▪ Z. C. Girgin ve D. G. Yılmaz, YTÜ Mimarlık

Kuzey
Fakültesi, Yapısal Sistemler Bölümü

Alaska, 1964 Anchroge (ABD) Doğu

Depremi
 Doç.Dr. Emre AKIN

Christchurch, Yeni Zelanda Depremi, 2011

(Planda çıkıntılar bulunması)
 Doç.Dr. Emre AKIN

California, Northridge Gölcük, Marmara

Depremi, 1994 Depremi,1999

Marmara Depremi,1999

Otopark olarak kullanım nedeniyle açık Ticari kullanım nedeniyle açık zemin kat
zemin kat oluşturulması: oluşturulması:
 Doç.Dr. Emre AKIN

Olive View Hastane Binası,

San Fernando Depremi, 1972
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Eşdeğer deprem yükleri bulunur ve öngörülen belirli bir performans hedefi için
tanımlanan taşıyıcı sistem süneklik kapasitesine uygun olarak azaltılır.
▪ Azaltılmış deprem yükleri altında taşıyıcı sistemin doğrusal hesabı yapılır. Bu
hesaptan bulunan azaltılmış eleman iç kuvvetleri (gerektiği durumda dayanım
fazlalığı da dikkate alınarak), diğer yüklerden (ölü, hareketli, kar, vs.) bulunan iç
kuvvetlerle birleştirilerek dayanım talepleri elde edilir.
▪ Eleman dayanım talepleri, öngörülen performans hedefi tanımlanmış olan iç kuvvet
kapasiteleri (dayanım kapasiteleri) ile karşılaştırılır.
▪ Deprem hesabından elde edilen göreli kat ötelemeleri izin verilen sınır değerlerle
karşılaştırlır.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Tablo 4.1’de tanımlanan ve bu bölüm kapsamına giren tüm binalarda (yüksek ve

deprem yalıtımlı binalar hariç), Tablo 3.4(a)’da «normal performans hedefi» olarak
tanımlanan «kontrollü hasar (KH)» performans hedefini sağlamak üzere, DD2
deprem yer hareketi etkisinde DGT hesap esasları ile deprem hesabı yapılacaktır.
▪ DTS=1a, 2a ve BYS=2, 3 olan binalarda:
▪ DD2 etkisi altında I=1.5 alınarak DGT hesap esasları ile yapılan tasarım ön tasarım olarak gözönüne
alınacaktır.
▪ Ön tasarımı yapılan bina bu kez DD1 etkisi altında ileri performans hedefi olarak tanımlanan KH ve
ayrıca DD3 etkisi altında sınırlı hasar (SH) performans hedefini sağlamak üzere Bölüm 5’e göre şekil
değiştirmeye değerlendirme ve tasarım (ŞGDT) yaklaşımı ile değerlendirilecektir.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Binaların tasarımını güçlü bir yer hareketi altında elastik davranmalarını sağlayacak
şekilde (fe, elastik tasarım yüklerine göre) gerçekleştirmek ekonomik değildir. Gerçekte
taşıyıcı sistemi oluşturan elemanlar, böylesi güçlü bir yer hareketleri altında elastik
ötesi davranış sergileyecek ve kalıcı deformasyonlar oluşacaktır. Öngörülen belirli
süneklik seviyesini sağlayacak şekilde depreme dayanıklı tasarım ilkelerine (kapasite
tasarımı, yönetmeliğe uygun donatı detayları, vs.) uyulursa, bu kalıcı deformasyon ve
hasarlar kapasitede ciddi bir düşüş olmadan, depremin verdiği enerji yapı tarafından
sönümlenebilecek şekilde kontrol edilebilir. Bu sayede mühendis, süneklik için gerekli
detayları gözetmek kaydıyla, elastik yüke göre azaltılmış bir yükle (akma dayanımı, fy)
daha ekonomik bir tasarım yoluna gidebilir.
▪ Ayrıca yönetmelik tasarım yüklerinin, yapının aşağıda sıralanan nedenlerden dolayı ek
bir kapasiteye sahip olması avantajı da kullanılarak sünek davranışa karşı gelen belirli
durumlar için daha da düşürülmesine (fd) izin veriyor.
▪ Gerçek ve tasarım malzeme dayanımlarının farkı
▪ Yük katsayıları ve kombinasyonlarının kullanımı
▪ Yapısal sayılmayan bazı elemanların taşıyıcı sisteme katkısı
▪ Yapının hiperstatikliği ve kuvvet uyumu
▪ Donatıda ihmal edilen pekleşme
▪ Gerçek sargı etkisinin hesapta alınandan fazla olabilmesi
 Doç.Dr. Emre AKIN

Elastik dayanım talebi

Akma dayanımı için azaltma katsayısı

f
fe Aelastik
Aelastik ötesi
fy
u
uy ue umax
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ DGT çerçevesinde buradaki kurallara ilave olarak kapasite tasarım ilkeleri gözönüne alınır.
▪ BYS=1 Bölüm 13-Yüksek Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı
▪ Tablo 4.1’de (taşıyıcı sistem davranış katsayısı, R; dayanım fazlalılığı katsayısı, D ve izin verilen BYS),
binalar üçe ayrılıyor:
▪ Süneklik düzeyi yüksek
▪ Süneklik düzeyi sınırlı
▪ Süneklik düzeyi karma (örnek: A21. Deprem etkilerinin süneklik düzeyi sınırlı betonarme çerçeveler ve süneklik
düzeyi yüksek boşluklu betonarme perdelerle karşılandığı binalar)
▪ R ve D katsayıları ile izin verilen BYS seçimiyle ilgili özel notlar Sayfa 32~38.
▪ Tablo 4.1’de süneklik düzeyi sınırlı çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek (boşluksuz/boşluklu)
perdelerin birlikte kullanıldığı binalarda DTS=4 olması durumunda «BYS≥4» şartı «BYS≥2»ye
yükseltilebilir.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Süneklik düzeyi yüksek çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek perdelerin birlikte kullanıldığı durumda
aşağıdaki şartın sağlanması gereklidir.
0.4Mo < ∑MDEV < 0.75Mo
Mo: tüm bina tabanında deprem yüklerinden dolayı oluşan devrilme momenti
MDEV: perde duvar tabanında deprem yüklerinden dolayı oluşan devrilme momenti
▪ Buradaki üst sınırın sağlanmaması durumunda deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek perdelerle
karşılandığı durum için verilen R ve D katsayıları ile izin verilen BYS kullanılır.
▪ Alt sınırın sağlanmaması durumunda R ve D katsayılarında değişiklik yapılmaz ancak izin verilen «BYS»nın bir
fazlası dikkate alınır.
▪ Süneklik düzeyi karma taşıycı sistemlerde (süneklik düzeyi yüksek perdenin olduğu durumda):
∑MDEV ≥ 0.75Mo
▪ Bu şartın sağlanmaması durumunda deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi sınırlı çerçevelerle taşındığı
durumda geçerli olan R ve D katsayıları ile izin verilen BYS kullanılacaktır.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Boşluklu perdelerde taban devrilme momenti: MDEV=M1+M2+c NV

M1 ve M2: boşluklu perde parçalarının tabanında deprem etkisiyle oluşan devrilme momenti.
NV: deprem etkisi altında bağ kirişlerinde oluşan kesme kuvvetlerinin tüm perde
yüksekliğince toplamı olarak alınabilecek, perde parçalarının tabanında oluşan
birbirine eşit basınç ve çekme kuvvvetleridir.
c: perde parçalarının enkesit ağırlık merkezleri arasındaki mesafe
▪ «D» Katsayılarının Kullanımı:
Taşıyıcı sistem elemanlarının sünek davranışına karşı gelen azaltılmış iç kuvvetlerinin
(eğilme momenti, çekme kuvveti, vs.) hesabında «D» katsayısı kullanılmayacaktır (D=1).
Sünek olmayan davranışa karşı gelen azaltılmış iç kuvvvetlerin (kesme kuvvet) hesabında
ise «D» katsayısı çarpan olarak alınacaktır (bu tip kuvvetler D>1 ile çarpılarak
arttırılacaktır). Ancak bu «D» çarpanı ile artan kesme kuvveti, kapasite tasarımından
bulunan kesme kuvvetinden (Ve) büyük olamaz.
▪ Binaların üst ve alt bölümlerinde farklı R ve D katsayıları kullanılması (dıştan rijit
perdelerle çevrili bodruma sahip binalar) Alternatif 4.7.5 ve 4.8.5 (iki yükleme durumlu hesap)
 Tablo 4.1. Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı, Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları
Taşıyıcı İzin Verilen

Bina Taşıyıcı Sistemi

Sistem Dayanım
Davranış Fazlalığı
Bina
Yükseklik
Doç.Dr. Emre AKIN
Katsayısı Katsayısı D Sınıfları
R BYS
A. YERİNDE DÖKME BETONARME BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ
A1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler
A11. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi
8 3 BYS ≥ 3
yüksek betonarme çerçevelerle karşılandığı binalar Taşıyıcı İzin Verilen
A12. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli Sistem Dayanım Bina
7 2.5 BYS ≥ 2
(boşluklu) betonarme perdelerle karşılandığı binalar Bina Taşıyıcı Sistemi Davranış Fazlalığı Yükseklik
A13. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek boşluksuz Katsayısı Katsayısı D Sınıfları
6 2.5 BYS ≥ 2 R BYS
betonarme perdelerle karşılandığı binalar
A14. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek A. YERİNDE DÖKME BETONARME BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu) A3. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.3, 4.3.4.7)
8 2.5 BYS ≥ 2
betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
A31. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi 4 2.5 BYS ≥ 7
(Bkz.4.3.4.5)
sınırlı betonarme çerçevelerle karşılandığı binalar
A15. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi yüksek
BYS ≥ 2 A32. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme 7 2.5 4 2 BYS ≥ 6
betonarme perdelerle karşılandığı binalar
perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz.4.3.4.5)
A16. Deprem etkilerinin tamamının çatı düzeyindeki bağlantıları A33. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı
mafsallı olan ve yüksekliği 12 m’yi geçmeyen süneklik düzeyi yüksek 3 2 – betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi sınırlı boşluksuz betonarme 4 2 BYS ≥ 6
betonarme kolonlar tarafından karşılandığı tek katlı binalar perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
A2. Süneklik Düzeyi Karma Taşıyıcı Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.6)
A21. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu)
6 2.5 BYS ≥ 4
betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
(Bkz.4.3.1.2)
A22. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme 5 2.5 BYS ≥ 4
perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz.4.3.1.2)
A23. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı
dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek doğrultulu dişli döşemeli
6 2.5 BYS ≥ 6
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek bağ kirişli (boşluklu)
betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
A24. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı
dolgulu (asmolen) veya dolgusuz tek doğrultulu dişli döşemeli
5 2.5 BYS ≥ 6
betonarme çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme
perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Azaltılmış yatay eşdeğer deprem yüklerinin hesabında azaltılmış tasarım spektral ivmesi kullanılacaktır.
DD2 deprem yer hareketi için belirlenen yatay
elastik tasarım spektrumu
Deprem yükü azaltma katsayısı
▪ Yatayda birbirine dik deprem etkilerinin birleştirilmesi:
▪ Düşey Deprem Etkisi:
▪ DTS=1, 1a, 2, 2a binalarda aşağıdaki koşullara sahip yapı elemanlarının düşey deprem hesabı ayrıca yapılır.
▪ Açıklıklarının yataydaki izdüşümü 20 m ve daha fazla olan kirişler
▪ Açıklıklarının yataydaki izdüşümü 5 m ve daha fazla olan konsol kirişler
▪ Kirişlere oturan kolonlar
▪ Düşeye göre eğimli kolonlar
SDS: kısa periyot tasarım spektral ivme katsayısı
▪ Bunun dışındaki tüm binalarda düşey deprem yükü: G: sabit yük etkisi

▪ Deprem etkisinin diğer etkilerle birleştilmesi (yük kombinasyonları):

Q: hareketli yük etkisi, S: kar yükü,
«G+Q+0.2S+Ed(H)+0.3Ed(Z)» ve «0.9G+H+Ed(H)-0.3Ed(Z)» H: yatay zemin itkisi (Bölüm 16)
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Yapının birbirine dik iki yatay doğrultudaki deprem etkilerinin (Ed(X) ve Ed(Y)) dikkate alındığı 3-boyutlu
modeli hazırlanır. Sönüm oranı %5 alınır.
▪ Kiriş ve kolonlar uçlarında 6 serbestlik derecesinin tamamının gözönüne alındığı çubuk elemanlar olarak
modellenirler. Ancak rijit diyafram için, buna karşı gelen serbestlik dereceleri kaldırılır.
▪ Etkin (çatlamış durumu temsil eden) kesit rijitlikleri:
Tablo 4.2
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Döşemeler: Katlardaki kütlelerin oluşturduğu eylemsizlik kuvvetlerini (varsa kirişlerle birlikte) yüksek
düzlem içi rijitlikleri sayesinde düşey taşıyıcı elemanlara rijitlikleri oranında dağıtılmasını sağlayan
yatay taşıyıcı elemanlar.
▪ A2 ve A3 türü düzensizlikler varsa, döşemelerin rijit diyafram olarak çalışması öngörülmüyorsa, kirişsiz döşeme
tercih edilmişse döşemeler iki boyutlu sonlu elemanlarla modelleneceklerdir.
▪ Yukarıdaki durumların hiçbiri yoksa rijit diyafram olarak modellenebilirler.

▪ Geçiş katlarındaki döşemeler: Normal katlardan, çok rijit olan bodrum katlarına geçişte yer alan ve
üstteki yapıda oluşan eylemsizlik kuvvetlerini bodrumdaki çevre perdelerine aktaran döşemeler.
Düzensizlik olup olmamasına bakılmaksızın iki boyutlu sonlu elemanlarla modellenirler. Perde duvarlara
bu elemanlardan aktarılan yükler hesaplanır ve geçiş döşemelerinin bu aktarım için yeterli dayanıma
sahip olduğu gösterilir. Gerekmesi durumunda geçiş döşemelerinde aktarma elemanları ve ek bağlantı
donatıları düzenlenir.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Taşıyıcı sisteme elemanlarının levha veya kabuk sonlu eleman olarak modellenmeleri durumunda sonlu
eleman düğüm noktası «j»ye etkiyen tekil kütle (mj(S)):
▪ wGj(S) ve wQj(S) «j» düğüm noktasına etkiyen ölü ve hareketli yükler
▪ n: hareketli yük katılım katsayısı

▪ Bu tekil kütleler iki yatay veya ek olarak düşey ötelenme serbestlik derecelerine karşı gelecek şekilde modellenirler.
▪ Endüstri binalarında sabit ekipman ağırlıkları için n=1 (ancak vinç kaldırma yükleri hesaba dahil edilmeyecektir).
▪ Çatı kat ağırlığının hesabında kar yüklerinin %30’u gözönüne alınacaktır.

▪ Kat döşemeleri rijit diyafram olarak modellenmişse kat kütlesi, ağırlık merkezindeki ana düğüm
noktasına üç bağımsız rijit hareket serbestlik derecesine karşı gelecek şekilde tanımlanır.
▪ Ek dışmerkezlik etkisi: Kat döşemeleri rijit diyafram olarak modellenmişse kat kütle merkezine etkiyen
yatay deprem yükleri, doğrultusuna dik yöndeki kat boyutunun +%5 ve -%5’ine karşı gelen noktalara da
uygulanacaktır. Eşdeğer deprem yükü yöntemi kullanılıyorsa kuvveti kaydırmak yerine kat kütle
merkezine eşdeğer yatay deprem kuvveti ile beraber ek dışmerkezlik etkisini içeren burulma momenti
de uygulanabilir. Kat döşemelerinin rijit diyafram olarak modellenmediği durumda ilave olarak rijit
diyafram modellemesi, ek dışmerkezlik etkisini içerecek şekilde uygulanacaktır (ikinci deprem hesabı).
 Doç.Dr. Emre AKIN

«Dayanıma Göre Tasarım» kapsamında «Doğrusal Hesap Yöntemleri»

Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi Modal Hesap Yöntemleri

(Bölüm 4.7)
Mod Birleştirme Mod Toplama
Yöntemi Yöntemi
(Bölüm 4.8.2) (Bölüm 4.8.3)
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Burada sadece x-yönü için gösterilen yöntem planda birbirine dik her iki deprem doğrultusu için ayrı
ayrı uygulanmalıdır.
▪ x-doğrultusundaki taban kesme kuvveti:
«i»inci katın kütlesi

▪ Taban kesme kuvvetinin katlara dağıtılması

Son kata etkiyen ek

eşdeğer deprem yükü
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Eğer döşemeler rijit diyafram olarak modellenmişse kat kütle merkezine o kat için hesaplanan eşdeğer
deprem yükü (ek dışmerkezlik etkisini de gözeterek) etki ettirilecek. Ancak kat döşemeleri levha sonlu
elemanlarla modellenmişse, katlardaki eşdeğer deprem yükü, o kattaki düğüm noktalarına kütleleriyle
orantılı olarak dağıtılacaktır.
«i»inci kattaki «j»inci
düğüm noktasının kütlesi

▪ Deprem yüklerinden dolayı tüm bina tabanında oluşan devrilme momenti:

▪ x-doğrultusunda binanın hakim doğal titreşim modu: Not: Tp(X)≤1.4TpA

Ffi(X): «i»inci kata etkiyen fiktif yük («VtE(X)-ΔNE(X)» yerine herhangibir sayı konularak katlara dağıtılmasıyla bulunur)
dfi(X): «i»inci katta Ffi(X) fiktif yükü nedeniyle oluşan yatay yerdeğiştirme.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Rijit perdelerle çevrelenmiş bodrumların bulunduğu binalarda üst yapı ve bodrumlu alt bölüm birlikte
modellenirler (ortak taşıyıcı sistem modeli). Bodrum kat çok rijit olması sebebiyle üst katlara göre
farklı dinamik davranışa ve dayanıma sahiptir. Bu nedenle iki yükleme durumlu hesap yaklaşımı
uygulanır:
1. İlk yükleme durumunda, önceki kısımlara uygun olarak bulunan eşdeğer deprem yükleri ortak taşıyıcı sistem
modelinde sadece üst yapıya uygulanır. Bu hesaplarda deprem yükleri, üst yapı için dikkate alınan Rüst, Düst ve
Tp(X) için hesaplanan (Ra)üst ifadesi kullanılarak azaltılacaktır. Analiz sonucunda bulunan azaltılmış iç kuvvetler
hem üst yapı hem de bodrum kat için geçerlidir.
2. İkinci yükleme durumunda, ortak taşıyıcı sistem modelinde sadece alt bölümün kütlesi ile T=0 alınarak
hesaplanan azaltılmış spektral ivme, SaR(0) çarpılarak bu kısma etkiyecek azaltılmış eşdeğer deprem yükü
bulunur. Bu hesaplarda (Ra)alt=Dalt=1.5 alınacaktır. Bu yükleme durumu için yapılan analiz sonucunda bulunan
azaltılmış iç kuvvetler sadece bodrum kat için geçerlidir.
Doç.Dr. Emre AKIN
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Bodrumlu binalarda:
▪ Üst bölümde:
▪ taşıyıcı sistem elemanlarının sünek davranışına karşı gelen tasarıma esas iç kuvvetler, ilk yükleme durumunda üst bölümde
elde edilen iç kuvvetlerdir (örn. MI).
▪ taşıyıcı sistem elemanlarının sünek olmayan davranışına karşı gelen tasarıma esas iç kuvvetler, ilk yükleme durumunda üst
bölümde elde edilen iç kuvvetlerin Düst ile çarpılmış değerleridir (örn. Düst×VI).
▪ gerekmesi durumunda bu iç kuvvetler ikinci mertebe büyütme katsayısı ile çarpılarak arttırılacaklardır.
▪ Alt bölümde:
▪ taşıyıcı sistem elemanlarının sünek davranışına karşı gelen tasarıma esas iç kuvvetler, ikinci yükleme durumundaki iç
kuvvetlerle, ilk yükleme durumunda alt bölümde elde edilen iç kuvvetlerin toplamıdır (örn. MI+MII).
▪ taşıyıcı sistem elemanlarının sünek olmayan davranışına karşı gelen tasarıma esas iç kuvvetler, ikinci yükleme durumundaki
iç kuvvetlerin Dalt ile çarpılmış değerlerinin, ilk yükleme durumunda üst bölümde elde edilen iç kuvvetlerin 0.6D üst ile
çarpılmış değerlerinin toplamı olarak alınacaktır (örn. 0.6Düst×VI+Dalt×VII).

▪ Bodrumsuz binalarda iç kuvvetler doğrudan üst kısım için bulunan değerlerdir.

 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ x-doğrultusunda azaltılmış göreli kat ötelemesi:

ui(X) and ui-1(X) : x-doğrultusunda binanın sırasıyla «i»inci ve «i-1»inci katlarında (kolon veya perde uçlarında)
azaltılmış deprem yükleri nedeniyle oluşan yatay yerdeğiştirmeler.
▪ x-doğrultusunda «i»inci katta kolon ve perdeler için etkin göreli kat ötelemesi:

▪ Her bir deprem doğrultusu için «i»inci kattaki kolon ve perdeler için hesaplanan etkin göreli kat
ötelemelerinin kat içindeki en büyük değeri δi,max(X) olmak üzere:
▪ Dolgu duvarların ve cephe elemanlarının, çerçeve elemanlarına arada esnek derz veya bağlantı olmadan bitişik olması
durumunda:

▪ Dolgu duvarların esnek derzlerle çerçeveden ayrılması, cephe elemanlarının dış çerçevelere esnek derzlerle
bağlanması durumunda:

λ katsayısı, DD3 ve DD2 deprem yer hareketleri için bulunan elastik tasarım spektral ivmelerinin (S ae) oranıdır.
Betonarme binalarda Κ=1.0 alınacaktır. hi: «i»inci katın yüksekliği
 Doç.Dr. Emre AKIN

«i»inci kattaki ortalama azaltılmış

göreli kat ötelemelesi «i»inci katın üzerindeki
toplam ağırlık
▪ «i»inci katta x-doğrultusunda İkinci Mertebe Gösterge Değeri:

«i»inci kattaki azaltılmış kat kesme kuvveti

▪ Tüm katlar için yukarıdaki değer hesaplanacak ve en büyük olanı için aşağıdaki şart sağlanırsa, ikinci
mertebe etkileri tasarıma esas iç kuvvetlerin hesabında dikkate alınmayabilir (TS500 geçerli).
▪ Ch: taşıyıcı sistemin doğrusal olmayan histeratik davranışına bağlı katsayı (Betonarme için Ch=0.5)

Eski yönetmelikte yok!

▪ Bu şart sağlanmazsa, tüm iç kuvvetler ikinci mertebe büyütme katsayısı, βII(X) ile çarpılarak
arttırılacaktır.
Eski yönetmelikte yok! Doğrudan bir sonraki adıma yönlendiriyor!

▪ Alternatif olarak taşıyıcı sistemin rijitlik ve/veya dayanımı arttırılarak deprem hesabı yenilenebilir.
▪ y-doğrultusu için de aynı hesaplar yapılacaktır.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Komşu binalar arasında sadece deprem etkisi için her katta bırakılacak derz boşluğu, en az komşu
binalar için elde edilen yatay yerdeğiştirmelerin (kat için ortalama değer) karelerinin karekökünün a
ile çarpımı kadar olacaktır. Komşu binada yer değiştirmeler elde edilemiyorsa, en az hesabı yapılan
binadaki yer değiştirmelere eşit alınacaktır.
▪ Komşu binaların kat döşemeleri bütün katlarda aynı seviyedeyse a=0.25(R/I) Eski yönetmelikte R/4!
▪ Komşu binaların kat döşemeleri bazı katlarda da olsa aynı seviyede değilse a=0.50(R/I) Eski yönetmelikte R/2!

▪ Bırakılacak minimum derz boşluğu, 6 m’ye kadar 30 mm olacak ve bu değere 6 m’den sonraki her 3 m
yükseklik için 10 mm eklenecektir. Değişiklik yok!

▪ Ayrık iki bina bloğu arasında köprü ve benzeri bir eleman bağlanması durumunda bu elemanın hareketli
mesnedinin her iki deprem doğrultusundaki yerdeğiştirme kapasitesi, iki bloğun bağlantı elemanı
seviyesindeki yatay yer değiştirmelerinin mutlak değerleri toplamının en az 1.5(R/I) katı kadar
olacaktır.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Bodrumsuz veya 3.3.1.2 koşuluna uyan bodrumlu binalarda, kritik perde yüksekliğinin (bina tabanı)
temel üst kotundan başlaması durumunda:
▪ Perdeden temele aktarılan eğilme (devrilme) momenti, perde tabanındaki momentin D üst ile çarpılmasıyla
bulunur (bu değer süneklik düzeyi yüksek perdelerde akma momentinden büyük olamaz).
▪ Perdelerin diğer iç kuvvet bileşenleri ve perdeler dışındaki elemanlardan aktarılan kuvvetler, sünek tasarıma
karşı gelen iç kuvvetlerin 0.6Düst ile çarpılarak büyütülmesiyle bulunur.
▪ Kritik perde yüksekliğinin temel üst kotundan daha yukarıda başladığı durumlarda (3.3.1.1’e uyan
bodrumlu binalarda) tüm elemanlardan temele aktırılan iç kuvvetler, bodrumlu binalarda alt bölüm için
sünek olmayan davranışa karşı gelen kuvvetlerin hesaplandığı şekilde belirlenecektir.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ İzin verilen en düşük beton sınıfı: C25 Eski yönetmelikte C20!

▪ Yönetmeliğin kapsadığı en yüksek beton sınıfı: C80 Eski yönetmelikte C50!

▪ Donatı olarak TS708’de tanımlı B420C ve B500C nervürlü çelik kullanılacaktır. Ancak «çekme
dayanımı/akma dayanımı» (Rm/Re) oranının 1.35’ten küçük olması ve eşdeğer karbon oranının %0.55’i
geçmemesi koşuluyla S420 beton çeliği de kullanılabilir. Düz yüzeyli çelik kullanılmasına hiçbir durumda
izin verilmiyor.

Eski yönetmelik:
 Doç.Dr. Emre AKIN

Eski yönetmelikte 250 mm! Eski yönetmelikte 300 mm!

▪
Eski yönetmelikte 0.50!
Eski Yönetmelik: Yeni Yönetmelik:

sc≥50mm
sc≤150mm ≥1.5bmax
sc≤bmin/3 ≥ln/6
sc≤6ϕl ≥500mm

sc≤150mm
sc≤bmin/3
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Kolonların kirişlerden güçlü olma koşulu: (Mra+Mrü)≥1.2(Mri+Mrj) şartı için

▪ «Düğüm noktasına birleşen kolonların her ikisinde de Nd≤0.10 Ac fck ise bu şartın sağlanması zorunlu değil»
ifadesi kaldırıldı.
▪ Kolonların uçlarındaki eğilme kapasitelerine bağlı olarak bulunan kesme kuvveti [Ve=(Ma+Mü)/ln] için
istenen:
Ve≤Vr ifadeleri Ve≤Vr olarak değiştirildi. Vr : Kesme kapasitesi
Ve ≤0.22Awfcd Ve ≤0.85Aw(fck)0.5 Aw :Kolon enkesiti (etkin) gövde alanı

C25 için 0.22fcd=5.50 MPa 0.85(fck)0.5=3.47 MPa

Üst limit azaltıldı!

 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Birleşimlerde güçlü kolon-zayıf kiriş teşkil edebilmek için aşağıdaki şartın sağlanması gerekir:

Bu şartın her iki yatay doğrultuda, hem pozitif hem de negatif yönde etkiyen deprem yüklerine göre
sağlanması gerekir (+EX, -EX, +EY, -EY).
Mra: üstteki kolonun alt ucundaki kesitin eğilme moment kapasitesi
Mrü: alttaki kolonun üst ucundaki kesitin eğilme moment kapasitesi
Mri: soldaki kirişin sağ mesnet kesitinin eğilme moment kapasitesi
Mrj: sağdaki kirişin sağ mesnet kesitinin eğilme moment kapasitesi

Not 1: Kolon eğilme moment kapasitelerinin belirlenmesinde M-N

etkileşim diyagramları kullanılmalıdır. Burada her bir doğrultu için hesap
yapılırken, farklı yük kombinasyonlarından çıkan eksenel kuvvetlerden
moment kapasitesini en küçük yapan dikkate alınmalıdır.

Not 2: Bu şart tek katlı binalarda ve çok katlı binaların en üst katında
aranmaz.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Amaç: Gevrek «kesme» hasarını önlemek ve daha sünek olan «eğilme» hasarını ortaya çıkartabilmek.
▪ Eğer önce kesme kapasitesine erişmeden (V=Vr) önce eğilme kapasitesine ulaşılırsa (M=Mr) bu amaca
ulaşılır ve sünek davranış garanti edilebilir (gevrek davranıştan uzak durulmuş olur). Bu da ancak kesme
tasarımında eğilme hasarına yol açan kesme kuvvetinin (Ve) kullanılmasıyla mümkün olur. Bu kesme
kuvveti aşağıda gösterildiği gibi hesaplanabilir:
Hesaplarda karakteristik
yerine tasarım dayanım 𝑉𝑒 = 𝑀𝑎 + 𝑀ü Τ𝑙𝑛
Moment Ve Mrü değerlerini kullanmak, Ve Mü = Mpü =1.4Mrü
Gerçek eğri donatıda pekleşmeyi ihmal
Mr etmek, vs. gibi etkenleri Ve>Vd : tasarım kesme kuvveti

sağlanmazsa kolon
boyutlarını arttır!
İdealize
(sabit momelnt

yüksekliği: ln
altında: M=Mr)

Plastik mafsal

dikkate almak için 1.4

Kolon net

Bu şartlar
katsayısını kullanırız. 𝑉𝑒 ≤ 𝑉𝑟 : kesme kapasitesi

ln
Eğrilik 𝑉𝑒 ≤ 0.85𝐴𝑤 𝑓𝑐𝑘
Ve Ve

Mra Kolon kesme alanı

Ma = Mpa =1.4Mra
Note : Esasında Ve hesabı güçlü kolon-zayıf kiriş şartının sağlanıp sağlanmamasına bağlıdır. Ancak basit olduğu ve güvenli yönde sonuçlar verdiği için Ve
hesabında basitçe «zayıf kolon-güçlü kiriş» varmış gibi hesap yapan yukarıdaki metodoloji kullanılabilir.
Note 2: Eğer «düşey yüklerden kaynaklanan kesme kuvveti+D katsayısıyla arttırılmış deprem yüklerinden kaynaklanan kesme kuvveti», Ve değerinden
büyükse, Ve yerine bu kesme kuvveti değeri hesaplarda dikkate alınır.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Kiriş yüksekliği, döşeme kalınlığının 3 katından ve 300 mm’den az olmayacaktır. Bu şartı sağlamayan
kirişler döşemeyle birlikte modellenecek ancak kiriş gibi donatılandırılacaktır (çerçeve kirişi olarak
alınmayacak).
▪ Sarılma bölgelerinde ϕ8’den küçük çaplı enine donatı kullanılmayacaktır. Ayrıca kiriş eksenine dik
doğrultuda etriye kollarının aralığı 350 mm’yi aşmayacaktır.
▪ Kirişlerin uçlarındaki eğilme kapasitelerine bağlı olarak bulunan kesme kuvveti [Ve=Vdy±(Mpi+Mpj)/ln] için
istenen:
Ve≤Vr ifadeleri Ve≤Vr olarak değiştirildi. Vr : Kesme kapasitesi
Ve ≤0.22bw d fcd Ve ≤0.85bw d (fck)0.5 bw :Kiriş genişliği
d: Kiriş faydalı yüksekliği
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Gözönüne alınan deprem doğrultusunda eleman kapasitelerine bağlı olarak bulunan kolon-kiriş birleşim
bölgesindeki kesme kuvveti: Ve=1.25fyk(As1+As2)-Vkol

▪ Kuşatılmış birleşimlerde: Ve ≤1.7 bj h (fck)0.5

Kuşatılmamış birleşimlerde: Ve ≤1.0 bj h (fck)0.5
 Doç.Dr. Emre AKIN

lw
bw
▪ Perde tanımı için plandaki uzunluğun kalınlığa (lw/bw) oranı 7’den 6’ya düşürüldü.
▪ Ac≥Ndm/0.35fck (Ndm: G+Q+E etkisinde hesaplanan eksenel kuvvetlerin en büyüğü). Boşluklu
perdelerde Ac ve Ndm hesabında perde parçalarının toplamı dikkate alınacaktır.
▪ Dikdörtgen ve U, L ve T perdeler için (hi: kat yüksekliği):
Eski yönetmelikte: Vt: taban kesme kuvveti
hi/16 hi/20 ∑Ag: herhangibir katta gözönüne alınan deprem doğrultusuna paralel perde duvar kesit alanları toplamı
▪ bw≥ ∑Ap: binanın tüm katlarının plan alanlarının toplamı
250 mm 200 mm fctd (=fctk/1.5): betonun tasarıma esas çekme dayanımı

σ 𝐴𝑔 𝑉𝑡 hi/20
▪ Taşıyıcı sistemi perdelerden oluşan binalarda, zeminde ≥ 0.002 ve ≤ 0.5𝑓𝑐𝑡𝑑 ise bw≥
Planda yanal
σ 𝐴𝑝 σ 𝐴𝑔 200 mm
doğrultuda

lw lw
tutulmamış boy
lw
▪ bw≥ lw /30 bw bw bw

hi/20
▪ Perde kolu yanal doğrultuda her iki ucundan tutulu ise bw≥
250 mm
 Doç.Dr. Emre AKIN

Eski yönetmelikle aynı!

▪ Hw/lw>2.0 olan perdelerde uç bölgesi teşkil edilecek.

▪ Temel üstünden veya perde uzunluğunun %20’den fazla

küçüldüğü sevideyen itibaren kritik perde yüksekliği (Hcr):
2lw ≥ Hcr ≥ max[lw ; Hw/6] Eski yönetmelikle aynı!
Hw: temel üstünden veya perdenin eğilme rijitliğinin yarıya
indiği seviyeden itibaren ölçülen perde yüksekliği
Not: Rijit bodrum çevre perdeleri var ve zemin kat döşemesi rijit
diyafram olarak çalışıyorsa Hw ve Hcr zemin kattan itibaren
tanımlanır. Ancak kritik bölge ilk bodrum kata kadar uzatılır.
▪ Perde uç bölgesinin uzunluğu (lu)
▪ Perde uç bölgeleri, perdeye birleşen diğer bir perde içinde düzenlenmişse:

Perde uç bölgesi, perde

gövdesinin içine doğru 300
mm’den az olmamak
koşuluyla en az bw kadar
uzatılacaktır.

Eski yönetmelikle aynı!

 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Enine ve boyuna gövde donatısı alanı, en az (uç bölgeleri

arasında kalan) gövde kesit alanının 0.0025’i kadar olacaktır.
Donatı aralığı ise 250 mm’yi geçmeyecektir.
σ 𝐴𝑔 𝑉𝑡
▪
σ 𝐴𝑝
≥ 0.002 ve σ 𝐴𝑔
≤ 0.5𝑓𝑐𝑡𝑑 koşulları sağlanıyorsa bu oran

0.0020 ve donatı aralığı üst sınırı 300 mm olarak alınabilir.

Eski yönetmelikle 0.0015!
▪ Özel deprem çirozlarının (perde gövdesinin iki yüzündeki
donatı ağlarını bağlayan) sayısı her m2 perde yüzünde:
▪ Kritik yüksekliğin üzerinde en az 4 adet
Eski yönetmelikle aynı!
▪ Kritik yükseklik boyunca en az 10 adet
Not: Çiroz çapı en az yatay gövde donatısı çapı kadar alınır. Ancak bu
çap değeri, birim alandaki çiroz sayısı ϕgövde/ϕçiroz oranında arttırılarak
küçültülebilir.
▪ Perde gövde donatılarının düzenlenmesi:
▪ Perde uç bölgesine kenetlenecek. Bu amaçla yatay gövde donatısında yatay veya düşey
gönye (90 derece kanca) yapılabilir (eski yönetmelikte uç bölgesindeki düşey donatıya
135 derece kanca ile bağlanma şartı vardı). Gövde donatı ucu veya kancası ile perde
dış kenarı arası mesafe en çok 150 mm olabilir.
▪ Uçları 135 derece kancalı olarak bağlanmış yatay gövde donatıları, uç bölge sargı
donatısı olarak kullanılabilir (eski yönetmelikte kritik yükseklik boyunca yönetmeliğe
uygun tüm yatay gövde donatıları için geçerliydi).
▪ Yatay gövde donatıları için bindirmeli ek yapılması gerekiyorsa:
▪ her iki yüzde şaşırtmalı olarak yapılacak
▪ bindirme uzunluğu en az 1.5lb kadar olacak
▪ ek yapılan yatay donatı ucu 90 derece kıvrılacak (kanca)
▪ Uçta 90 derece kanca yapılmazsa, ek yapılan donatı içte kalacak şekilde düzenlenecek ve bu
bölgede en az 6 adet boyuna donatı bulundurulacak. Bu boyuna gövde donatılarının aralığı
200 mm’yi aşmayacak.

Doç.Dr. Emre AKIN

 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Perde uç bölgelerindeki düşey (boyuna) donatı:

Alt limit değerleri eski yönetmelikle aynı!
Uç bölge boyuna donatı oranı 0.03’ü geçmeyecektir
(bindirme bölgesinde 0.06)

▪ Perde uç bölgelerinde enine donatılar (etriye):

▪ En az 8 mm çaplı donatı kullanılacak Eski yönetmelikle aynı!
▪ Enine donatı kolları arasındaki mesafe (a) en çok 25ϕ olacak
▪ Kritik perde yüksekliği boyunca, kolonların sarılma bölgeleri için sağlanması ???
gereken minimum toplam enine donatı alanının (A sh) en az 2/3’ü konulacak
▪ Kritik perde yüksekliği boyunca, enine donatı aralıkları:
s ≤ min [150 mm; bw/3; 6ϕboyuna]

???
▪ Enine donatılar temelin içinde en az 300 mm ve perde kalınlığı kadar devam ettirilecek.
(bu değer eski yönetmelikte perde kalınlığının iki katı kadardı)
▪ Kritik perde yüksekliğinin dışında s ≤ min [200 mm; bw] Eski yönetmelikle aynı!
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Perdenin tasarım eğilme momenti hesabında bir değişiklik yok.

▪ Perde tasarım kesme kuvveti (Hw/lw>2.0):

𝑀𝑝
𝑉𝑒 = 𝛽𝑣 𝑉𝑡
(Mp)t ≤ 1.25(Mr)t [eski yönetmelikte (Mp)t ≈1.40(Mr)t]
𝑀𝑑 𝑡 𝑑

βv=1.5 ; Deprem etkisinin tamamını perdeler karşılıyorsa βv=1.0

▪ Düşey yükler altında hesaplanan kesme kuvvetinin boşluksuz
perdelerde 1.2D, bağ kirişli perdelerde 1.4D ile büyütülmesi ile
elde edilen değer Ve’den büyükse, Ve yerine bu değer esas alınır.
▪ Perdenin kesme dayanımı: 𝑉𝑟 = 𝐴𝑐ℎ 0.65𝑓𝑐𝑡𝑑 + 𝜌𝑠ℎ 𝑓𝑦𝑤𝑑
𝑉𝑒 ≤ 𝑉𝑟 𝑉𝑒 ≤ 0.85𝐴𝑐ℎ 𝑓𝑐𝑘 (boşluksuz perdeler) 𝑉𝑒 ≤ 0.65𝐴𝑐ℎ 𝑓𝑐𝑘 (bağ kirişli perdeler)
▪ Perdedeki yatay inşaat derzleri için kesme sürtünmesi kontrolü (TS500): Kesme-Sürtünme Katsayısı, μ (TS500):

𝑉𝑒 ≤ 𝑓𝑐𝑡𝑑 𝐴𝑐 + 𝜇𝐴𝑠 𝑓𝑦𝑑 (As: birleşme düzlemine dik toplam boyuna donatı alanı)
Pürüzlendirilmiş yüzey fyk≤500 MPa
beton katkısı (TS500’de yok)

𝑉𝑒 ≤ 𝑚𝑖𝑛 0.2𝑓𝑐𝑘 𝐴𝑐 ; 3.3 + 0.08𝑓𝑐𝑘 𝐴𝑐

TS500’de mevcut TS500’de yok
(fck yerine fcd≤25 MPa)

(Eski yönetmelikte sadece TS500’e göre kesme sürtünme kontrolü yapılır ifadesi var)
 Doç.Dr. Emre AKIN

Perde parçalarının tabanlarındaki toplam devrilme

momenti, perdenin tamamı için tabanda oluşan
▪ Bağ kirişli perdeler için eski yönetmelikte: devrilme momentinin 2/3’ünü geçemez. Aksi durumda
perde parçaları ayrı ayrı boşluksuz perde olarak alınır
(R katsayısı da buna bağlı olarak değiştirilir).

▪ Yeni yönetmelikte Kısım 4.5.4.4’te:

𝑐 𝑁𝑣 𝑐 𝑁𝑣 1
Ω= = ≥ : bağ kirişli perde şartı
𝑀𝐷𝐸𝑉 𝑀1 +𝑀2 +𝑐 𝑁𝑣 3
Aksi durumda perde parçaları ayrı ayrı boşluksuz
perde olarak alınır.
Ayrıca perde parçalarında aşırı eksenel kuvveti
önlemek için: Ω ≤ 2Τ3 sağlanmalı.
Ω : bağ derecesi katsayısı
 Doç.Dr. Emre AKIN
Eski yönetmelikte 3hk

▪ ln>2hk ve Vd ≤ 1.5bwdfctd şartları sağlanıyorsa bağ kirişlerin kesme donatısı süneklik düzeyi yüksek kirişler gibi hesaplanır.

▪ Aksi durumda kesme kuvveti ve ona bağlı oluşan eğilme momentini karşılamak üzere çarpraz donatı demetleri teşkil edilir. Her
bir çarpraz donatı demetindeki toplam donatı alanı: Asd=Vd / (2fydsinγ) [γ : donatı demetinin yatayla yaptığı açı]
▪ Çarpraz donatı demetlerinde en az 4 donatı bulunacak ve bunlar perde
parçalarının içine doğru en az 1.5lb kadar uzatılacaktır. Donatı demetleri özel
deprem etriyeleri ile sarılacaktır. Bu etriyelerin çapı (ϕ) 8 mm’den az, aralığı ise 8ϕ
ve 100 mm’den daha fazla olmayacaktır.
▪ Çarpraz donatılara ek olarak, bağ kirişine TS500’de öngörülen min. enine ve boyuna
donatılar konulacaktır. Donatı demetlerinde özel deprem etriyeleri kullanılmazsa
kiriş etriyelerinin aralığı donatı çapının 6 katını ve 150 mm’yi geçmeyecektir. Ayrıca
kiriş yüksekliği ve genişliği boyunca 200 mm’yi geçmeyen aralıklarla yatay ve düşey
çirozlar kullanılacaktır. Bu etriye ve çirozlar min Ash koşulunu (Denklem 7.1)
sağlayacaktır.
▪ Perdede boşluklar (pencere ve tesisat): perdenin orta üçte birlik bölgesinde
oluşturulacaktır. Yatay boyut perde genişliğinin, düşey boyut kat yüksekliğinin
%20’sinden fazla olmayacaktır. Boşluğun çevresine etriyelerle sarılı boyuna
donatı demetleri yerleştirilecektir. Boyuna donatıların alanı, en az boşluğa
yerleştirilmemiş donatıların alanı kadar olmalı, etriye aralığı 150 mm’yi
geçmemelidir.
 Doç.Dr. Emre AKIN

▪ Katlarda oluşan deprem atalet kuvvetlerinin düşey taşıyıcı elemanlara güvenle (rijitlikleri oranında)
dağıtılmasını sağlayacak rijitlik ve dayanıma sahip olacaktır.
▪ Dişli döşemeli sistemlerde plak kalınlığı en az 70 mm olacaktır (eski yönetmelikte bu değer 50 mm).
Dişlerle plak arasında kesme kuvveti bağıntıları yapılacak (eski yönetmelikte olduğu gibi).
▪ Kirişli ve kirişsiz döşemeli binaların döşemelerindeki düzlem içi eksenel ve kayma gerilmeleri elastik
(yarı-rijit) diyafram kabulü ile hesaplanacaktır. Düzlem içi eksenel (basınç veya çekme) gerilmeler ile
kayma gerilmelerine «D» katsayısı uygulanacaktır. Bu gerilmeler verilen üst limit değerlere göre kontrol
edilecektir. A2 ve A3 düzensizliklerinin bulunduğu binalarda bu kontroller önemli! Bu tür binalarda
perdeye deprem kuvvetini aktaran kirişlerin eksenel kuvvetleri için «D» katsayısı uygulanacaktır. Bu tip
kirişlerde eksenel basınç gerilmesi 0.5fck’dan büyükse kolon sarılma bölgeleri için verilen enine donatı
şartları uygulanacaktır.
▪ Kirişsiz döşemelerde veya kirişsiz plak temellerde zımbalama kontrolü yeni yönetmeliğe girmiş
durumda! Bu kontroller sonlu eleman modeli çözümünden elde edilen düşey kayma gerilmesi esas
alınarak yapılabilir («D» katsayısı ile büyütülerek). Ayrıca zımbalama donatısı için seçenekler sunulmuş
durumda!