Professional Documents
Culture Documents
TBDY (2018), mevcut binaların değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi amacı ile 2007’de eklenen yeni bir
bölüm ve çelik binalar bölümünde yapılan sınırlı değişiklik bir tarafa bırakılırsa, 1997 Yönetmeliği’nden 21
yıl sonra ilk kez yenilenmektedir.
Bu süre zarfında deprem mühendisliğindeki önemli gelişmeler yanında ülkede bina teknolojisinde
meydana gelen yenilikler, bu bağlamda yüksek binaların, deprem yalıtımlı binaların, zayıf zemin
koşullarında yapılan kompleks binaların sayıca hızla artması, kaçınılmaz olarak yönetmeliğin kapsam ve
içeriğinde önemli değişikliklere neden olmuştur.
Bu bağlamda Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY – 2018)’in ülkedeki deprem dayanıklı tasarım
pratiğini önemli derecede etkilemesi ve gelişmesine katkıda bulunması beklenmektedir.
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
Türkiye Deprem Tehlikesi Haritası’nda (TDTH) ve Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY)’de
deprem yer hareketi dört farklı düzeyde tanımlanmaktadır:
DD-1 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %2 ve buna karşı gelen
tekrarlanma periyodunun 2475 yıl olduğu çok seyrek deprem yer hareketini nitelemektedir. Bu
deprem yer hareketi, gözönüne alınan en büyük deprem yer hareketi olarak da adlandırılmaktadır.
DD-2 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %10 ve buna karşı
gelen tekrarlanma periyodunun 475 yıl olduğu seyrek deprem yer hareketini nitelemektedir. Bu
deprem yer hareketi, standart tasarım deprem yer hareketi olarak da adlandırılmaktadır.
DD-3 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %50 ve buna karşı
gelen tekrarlanma periyodunun 72 yıl olduğu sık deprem yer hareketini nitelemektedir.
DD-4 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %68 (30 yılda aşılma
olasılığı %50) ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 43 yıl olduğu çok sık deprem yer
hareketini nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, servis deprem yer hareketi olarak da
adlandırılmaktadır.
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
T2
Sde (T ) 2 g Sae (T )
4
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
T
SaeD (T ) 0.32 + 0.48 SDS (0 T TAD )
TAD
SaeD (T ) 0.8 SDS (TAD T TBD )
TBD
SaeD (T ) 0.8 SDS (TBD T TLD )
T
TA TB TL
TAD ; TBD ; TLD
3 3 2
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
Bu yönetmeliğe göre bina taşıyıcı sistemlerinin zaman tanım alanında bir veya iki boyutlu ve üç
boyutlu deprem hesabında gerekli deprem yer hareketlerinin tanımlanması için kullanılacak
deprem kayıtlarının seçimi ve basit ölçeklendirme yöntemi ile ölçeklendirilmesi veya spektral
uyuşum sağlanacak şekilde dönüştürülmesi için uygulanması gerekli kurallar Yönetmelik’te
tanımlanmıştır.
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY)’de deprem etkisi altında iki farklı tasarım yaklaşımı ve
bunlara karşı gelen hesap esasları tanımlanmıştır.
Dayanıma Göre Tasarım Yaklaşımı, günümüzde bütün deprem yönetmeliklerinde yer alan ve Can
Güvenliği performans hedefini sağlamak üzere azaltılmış deprem yükleri altında taşıyıcı sistemin
doğrusal hesabına dayanan geleneksel tasarım yaklaşımı’dır.
Bina Performans Hedefleri’nin tanımına esas olmak üzere, deprem etkisi altında bina
taşıyıcı sistemleri için Bina Performans Düzeyleri tanımlanmıştır:
a) Kesintisiz Kullanım (KK) Performans Düzeyi, bina taşıyıcı sistem elemanlarında
yapısal hasarın meydana gelmediği veya hasarın ihmal edilebilir ölçüde kaldığı
duruma karşı gelmektedir.
b) Sınırlı Hasar (SH) Performans Düzeyi, bina taşıyıcı sistem elemanlarında sınırlı
düzeyde hasarın meydana geldiği, diğer deyişle doğrusal olmayan davranışın sınırlı
kaldığı hasar düzeyine karşı gelmektedir.
c) Kontrollü Hasar (KH) Performans Düzeyi, can güvenliğini sağlamak üzere bina
taşıyıcı sistem elemanlarında çok ağır olmayan ve çoğunlukla onarılması mümkün
olan kontrollu hasar düzeyine karşı gelmektedir.
d) Göçmenin Önlenmesi (GÖ) Performans Düzeyi, bina taşıyıcı sistem elemanlarında
ileri düzeyde ağır hasarın meydana geldiği göçme öncesi duruma karşı gelmektedir.
Binanın kısmen veya tamamen göçmesi önlenmiştir.
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
(a) Öngörülen belirli bir performans hedefi için tanımlanan taşıyıcı sistem süneklik kapasitesi’ne karşı
gelen azaltılmış deprem yükleri belirlenir.
(b) Azaltılmış deprem yükleri altında taşıyıcı sistemin doğrusal deprem hesabı yapılır. Bu hesaptan
bulunan eleman azaltılmış iç kuvvetleri, gerekli durumlarda dayanım fazlalığı da dikkate alınarak, diğer
yüklerden oluşan iç kuvvetlerle birleştirilerek dayanım talepleri elde edilir.
(c) Eleman dayanım talepleri, öngörülen performans hedefi için tanımlanmış bulunan eleman iç kuvvet
kapasiteleri (dayanım kapasiteleri) ile karşılaştırılır.
(d) Deprem hesabından elde edilen göreli kat ötelemeleri izin verilen sınırlarla karşılaştırılır.
(e) Dayanım taleplerinin dayanım kapasitelerinin altında olduğu ve aynı zamanda göreli kat
ötelemelerinin izin verilen sınırların altında olduğu gösterilerek tasarım tamamlanır. Aksi durumda
eleman kesitleri değiştirilir ve hesap tekrarlanarak sonuca gidilir.
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
Sae (T )
SaR (T )
Ra (T )
R
Ra (T ) T TB
I
R T
Ra (T ) D D T TB
I TB
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
Ry ( k ,T ) k T TB R
Ra (T ) T TB
I
T
Ry ( k ,T ) 1 ( k 1) T TB R T
TB Ra (T ) D D T TB
I TB
k
R
k D k = Öngörülen süneklik kapasitesi
I f y ( k ,T ) = Gerekli akma dayanımı
Ry ( k ,T ) = Akma Dayanımı Azaltma Katsayısı
f y ( k ,T )
f e (T ) f d ( k ,T ) = Gerekli tasarım dayanımı
Ry ( k ,T ) f y (,T )
D = Dayanım Fazlalığı Katsayısı
f y ( k ,T ) f d (,T ) umax R = Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı
f d ( k ,T )
D uy I = Bina Önem Katsayısı
u Ra (T ) = Deprem Yükü Azaltma Katsayısı
ud u y umax
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
Kapasite tasarımı yaklaşımı, taşıyıcı sistemde doğrusal olmayan sünek davranışın açık olarak
tanımlanan belirli elemanlarla (veya kesitlerle) sınırlı tutulmasını, bu davranışla uyumlu olarak
diğer bütün sünek ve gevrek elemanların yeterli dayanım kapasitesine sahip olmasını öngören
tasarım yaklaşımıdır.
4.3.5.1 – Dayanım Fazlalığı Katsayısı D, EK 4A’da tanımlandığı üzere, akma dayanımının tasarım dayanımına oranla
fazlalığını ifade eden katsayıdır.
4.3.5.2 – Taşıyıcı sistem elemanlarının yüksek veya sınırlı düzeyde sünek davranışına karşı gelen (eğilme momenti,
çekme kuvveti ve benzeri) azaltılmış iç kuvvetlerin hesabında Dayanım Fazlalığı Katsayısı kullanılmayacaktır (D = 1).
4.3.5.3 – Taşıyıcı sistem elemanlarının sünek olmayan davranışına karşı gelen (betonarme elemanlarda kesme kuvveti,
çelik elemanlarda birleşimlere etkiyen kuvvetler ve benzeri) azaltılmış iç kuvvetler için Dayanım Fazlalığı Katsayısı
çarpan olarak kullanılacaktır (D > 1). Ancak, süneklik düzeyi yüksek taşıyıcı sistemlerde D katsayıları ile büyütülen iç
kuvvetler, kapasite tasarımı ilkesi’nin gereği olarak tanımlanmış (izin verilen) kesitlerdeki akma durumu ile uyumlu iç
kuvvetlerden daha büyük alınmayacaktır.
4.3.5.4 – Bina taşıyıcı sistemlerinde Dayanım Fazlalığı Katsayısı’nın uygulanması ile ilgili ayrıntılı kurallar
Yönetmeliğin ilgili bölümlerinde verilmiştir.
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
Tablo 4.1. Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı,
Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları
Tablo 4.1. Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı,
Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları
Tablo 4.1. Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı,
Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları
Tablo 4.1. Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı,
Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları
Tablo 4.1. Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı,
Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları
Taşıyıcı İzin Verilen
Sistem Dayanım Bina
Bina Taşıyıcı Sistemi Davranış Fazlalığı Yükseklik
Katsayısı Katsayısı Sınıfları
R D BYS
B. ÖNÜRETİMLİ BETONARME BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ
B14. Düşey yüklerin bağlantıları mafsallı önüretimli ve iki doğrultulu
çerçeveler ile, deprem etkilerinin tamamının ise süneklik düzeyi yüksek
4 2 BYS ≥ 7
yerinde dökme boşluksuz ve/veya bağ kirişli (boşluklu) betonarme
perdelerle karşılandığı binalar
B15. Deprem etkilerinin tamamının çatı düzeyindeki bağlantıları mafsallı
olan ve yüksekliği 12 m’yi geçmeyen süneklik düzeyi yüksek kolonlar 3 2 –
tarafından karşılandığı tek katlı binalar
B2. Süneklik Düzeyi Karma Taşıyıcı Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.6)
B21. Deprem etkilerinin bağlantıları moment aktaran süneklik düzeyi
sınırlı önüretimli çerçeveler ile, süneklik düzeyi yüksek yerinde dökme bağ
kirişli (boşluklu) veya boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte
karşılandığı binalar
MAB1, MAB2 tipi moment aktaran bağlantılar: 5 2.5 BYS ≥ 5
MAB3, MAB4 tipi moment aktaran bağlantılar: 4 2.5 BYS ≥ 6
B3. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.7)
B31. Deprem etkilerinin tamamının bağlantıları moment aktaran süneklik
3 2 BYS = 8
düzeyi sınırlı önüretimli çerçevelerle karşılandığı binalar
B32. Deprem etkilerinin bağlantıları moment aktaran süneklik düzeyi
sınırlı önüretimli çerçeveler ile, yerinde dökme süneklik düzeyi sınırlı 3 2 BYS ≥ 7
boşluksuz betonarme perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar
B33. Deprem yüklerinin tamamının önüretimli betonarme düşey çift
4 2 BYS ≥ 6
cidarlı paneller tarafından karşılandığı süneklik düzeyi sınırlı binalar
B34. Deprem yüklerinin tamamının önüretimli betonarme düşey tek
3 2 BYS ≥ 7
cidarlı paneller tarafından karşılandığı süneklik düzeyi sınırlı binalar
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
Tablo 4.1. Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı,
Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları
Taşıyıcı İzin Verilen
Sistem Dayanım Bina
Bina Taşıyıcı Sistemi Davranış Fazlalığı Yükseklik
Katsayısı Katsayısı Sınıfları
R D BYS
C. ÇELİK BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ
C2. Süneklik Düzeyi Karma Taşıyıcı Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.6)
C21. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı çelik
çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek dışmerkez veya burkulması
önlenmiş merkezi çaprazlı çelik çerçeveler veya süneklik düzeyi 6 2.5 BYS ≥ 4
yüksek bağ kirişli (boşluklu) betonarme perdeler tarafından birlikte
karşılandığı binalar (Bkz.4.3.1.2)
C22. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı çelik
çerçeveler ile süneklik düzeyi yüksek merkezi çaprazlı çelik
5 2 BYS ≥ 4
çerçeveler veya süneklik düzeyi yüksek boşluksuz betonarme
perdeler tarafından birlikte karşılandığı binalar (Bkz.4.3.1.2)
C3. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz. 4.3.4.1, 4.3.4.7)
C31. Deprem etkilerinin tamamının moment aktaran süneklik düzeyi
4 2.5 BYS ≥ 7
sınırlı çelik çerçevelerle karşılandığı binalar
C32. Deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi sınırlı merkezi
3 2 BYS = 8
çaprazlı çelik çerçevelerle karşılandığı binalar
C33. Deprem etkilerinin moment aktaran süneklik düzeyi sınırlı çelik
çerçeveler ile süneklik düzeyi sınırlı merkezi çaprazlı çelik çerçeveler 4 2 BYS ≥ 7
tarafından birlikte karşılandığı binalar
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
Tablo 4.1. Bina Taşıyıcı Sistemleri için Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı,
Dayanım Fazlalığı Katsayısı ve İzin Verilen Bina Yükseklik Sınıfları
Taşıyıcı İzin Verilen
Sistem Dayanım Bina
Bina Taşıyıcı Sistemi Davranış Fazlalığı Yükseklik
Katsayısı Katsayısı Sınıfları
R D BYS
D. HAFİF ÇELİK BİNA TAŞIYICI SİSTEMLERİ
D1. Süneklik Düzeyi Yüksek Taşıyıcı Sistemler
Deprem etkilerinin tamamının vidalı, bulonlu sac, OSB veya kontrplak
(plywood) duvar panelleri ile karşılandığı süneklik düzeyi yüksek hafif 4 2 BYS = 8
çelik binalar
D2. Süneklik Düzeyi Sınırlı Taşıyıcı Sistemler (Bkz.4.3.4.1)
Deprem etkilerinin tamamının alçı levhalar içeren kaplamalı veya çaprazlı
panellerle karşılandığı süneklik düzeyi sınırlı hafif çelik binalar 3 2 BYS = 8
TBDY (2018)’in getirdiği en önemli yeniliklerden biri, taşıyıcı sistemin modellenmesi için
ayrıntılı kuralların tanımlanmasıdır.
mi H i N
FiE(X) = (VtE(X) FNE
(X)
) N M o(X) FiE(X) H i
mj H j i=1
j=1
1/ 2
N (X)2
m d
i=1 i fi
Tp(X) = 2 N TpA = Ct H3/4
N
Ffi d fi
(X) (X)
i=1
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
N
mi i(X)n N
(X)
n N
i =1
; (X)
mtxn (X)
n mi ixn
(mi ixn
2
mi iyn
2
mi iθn
2
) i =1
i=1
(X)
mixn mi ixn (X)
n ; (X)
miyn mi iyn (X)
n ; (X)
miθn miθ iθn (X)
n
YM YM
(X)
mtxn 0.95 mt ; mtyn
(Y)
0.95 mt
n =1 n =1
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
(X)
rn,max rn(X) SaR (Tn )
YM YM YM
(X)
rmax (X)
rm,max (X)
ρmn rn,max (X)
rmax n,max
(r (X)
) 2
m=1 n =1 n=1
8ξ 2 (1+β mn )β3/2
ρmn mn
(ξ m ξ n ξ)
(1 β 2mn )2 4ξ 2β mn (1+β mn )2
N N
(X)
Vtxn,max (X)
fixn,max = (X)
mtxn SaR (Tn ) ; (X)
M oxn,max fixn,max
(X)
Hi
i=1 i=1
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
ZAMAN TANIM ALANINDA MOD TOPLAMA YÖNTEMİ İLE DOĞRUSAL DEPREM HESABI
(X,Y)
d (t ) 2π
rn(X,Y) (t ) rn(X) (X,Y)
anR (t ) anR (t ) n
(X,Y) 2 n
; n
Ra (Tn ) Tn
(Y)
d n(X,Y) (t ) 2n n d n(X,Y) (t ) 2n d n(X,Y) (t ) ug(X) (t ) (X)
n
ug(Y) (t )
n
YM
r (X,Y)
(t ) rn(X,Y) (t )
n =1
N N
(X,Y)
Vtxn (t ) (X,Y)
fixn (t ) = (X) (X,Y)
mtxn anR (t ) ; (X,Y)
M oxn (t ) f ixn
(X,Y)
(t ) H i
i=1 i=1
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
Ch R (X)
İkinci Mertebe Büyütme Katsayısı β(X)
II = 0.88 II,max 1
D
Ch 0.5 (Betonarme binalar)
Ch 1 (Çelik binalar)
Doğal Afetler ve Afet Yönetimi Sempozyumu (ISHAD 2018) – Sakarya Üniversitesi 4-6 Mayıs 2018
Binaların Dayanıma ve Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve Tasarımı
Prof.Dr. Mehmet Nuray Aydınoğlu – 4 Mayıs 2018
TEŞEKKÜR EDERİM.