MAKALE

2018 Türk Deprem

Yönetmeliği’nin Deprem Kuşağı
Ülkeleri Deprem Yönetmelikleri
ile Kıyaslaması
OSMAN KELLE
İnşaat Yüksek Mühendisi

D
eprem kuşağında bulunan
ülkemiz deprem yönet-
meliği zaman içerisinde
yenilenmiş olup son halini
2018 yılında almıştır. Son yönetmelik ile
hesap yöntemindeki bazı değişiklikler
olmakla birlikte ülkemiz deprem haritası
da değişmiştir. Daha önce deprem böl-
gelerine ayrılan ülkemiz deprem haritası,
kontur haritasına geçmiştir. Yeni kontur
haritası ile birlikte her bir koordinat için
ayrı ayrı deprem verileri elde edilebil-
mektedir. Daha detaylı hale getirilmiş
hesap yöntemleri ve deprem haritası ile
2018 deprem yönetmeliği gerçekten
istenilen seviyede mi? Bu soruya 2018
deprem yönetmeliğini bir önceki dep-
rem yönetmeliğimiz ve deprem kuşağı
ülke yönetmelikleri ile kıyaslayarak cevap
vermeye çalışalım.
Yönetmelikleri kıyas edebilmek adına 2007 ve 2018
deprem yönetmeliklerine ait deprem haritalarında aynı yer
2007 D.Y. Parametreleri:
ivmesi değerine sahip (Pga: 0.4g) konum için (37.757817°,
30.343271° koordinatı), alüvyon zemin üzerindeki (ZD/Z4 A0=0.4g,
zemin sınıfı) ve DD2 deprem düzeyindeki 6 katlı betonarme Z4 zemin sınıfı
yapıyı ele alalım. Ta=0.2 sn, Tb=0.9 sn.
(Not: Pga:0.4 g ZD/Z4 zemin için gayet narin olan
bu sistem yüksek dayanımlı betonun kullanılmasıyla (C40
Beton) 2007 ve 2018 deprem yönetmeliklerini sağlamak-
tadır. )

BAU TEKNOLOJİLERİ • Temmuz-Ağustos / 2023 11

 MAKALE
2018 D.Y. Parametreleri:
(Kaynak: AFAD Türkiye Deprem Tehlike Haritaları
İnteraktif Web Uygulaması).
Pga=0.4g, ZD Zemin sınıfı
SDS:1.054, SD1=0.470,
Ta=0.089 sn, Tb=0.446 sn
Şekil 1. Japon D.Y. Elastik ivme spektrum Formülü
Şekil 2. Ana kaya Deprem ivme spektrumu
Şekil 3. Zemin Büyütme Katsayısı
3 yönetmeliğe ait oluşturulmuş elastik ivme spektrum
grafikleri aşağıdaki gibidir. Görüleceği üzere ZD zemin sınıfı
için Tb periyodu 2007 deprem yönetmeliğinde 0.9 sn iken
2018 deprem yönetmeliğinde bu konum için 0.45 sn’ye
düşmüştür. Ayrıca 2018 deprem yönetmeliği ile çatlamış
kesit rijitlikleri kullanılmaya başlanmıştır. Deprem anında
12 BAU TEKNOLOJİLERİ • Temmuz-Ağustos / 2023
Japon Deprem Şartnamesi
(Building Standard Law in Japan):
Pga≈0.39g (Sa(T=0)) (Z=0.8 bölgesi için)
Class 3 land (Alüvyon zemin)
Ta=0.16 sn, Tb=1.152 sn1
Şekil 4. Japonya Deprem Bölge Katsayıları (Z)
betonarme kesitlerin çatlayacağı ve rijitlikleri azalacağı gerek-
çesiyle azaltılmış rijitlikler kullanılmaktadır. 2007 deprem
yönetmeliği gereği etkin kesit rijitlikleri ile hesaplandığında
0.71 sn olan yapının hakim periyodu 2018 deprem yönetme-
liği çatlamış kesit rijitlikleriyle hesaplandığında ise yaklaşık
1.06 sn çıkmaktadır.
Şekil 5. 2007 deprem yönetmeliği, 2018 deprem
yönetmeliği ve Japon deprem şartnamesine
ait alüvyon zemin, Pga:0.4 yer ivmesi için
oluşturulmuş yatay elastik tasarım spektral ivme
grafiği. (Japon Z:0.8 bölgesi için Sa(t=0):0.39g)
 MAKALE

Azaltılmış Tb değeri ve artırılmış yapı periyodu birleş-
tiğinde aynı yapıya etki eden deprem yükü değeri 2007
yönetmeliğine nazaran %55 oranında azalmıştır. 2007 dep-
rem yönetmeliğinin çok güvenli tarafta kaldığı bu sebeple
yönetmeliğimizin haklı bir revize gördüğü düşünülebilir.
Fakat yine aynı grafikte Japon deprem şartnamesine ait Z=0.8
deprem bölgesi (Pga 0.4g ye tekabül eden) ve alüvyon zemin
için oluşturulmuş yatay elastik ivme spektrumu gösteril-
mektedir. Zemin sınıfına bağlı olan Tb değeri 1.152 saniye
olan Japon deprem şartnamesi 2007 deprem yönetmeliği ile
(0.9sn) paralellik göstermektedir.
Deprem yüklerinin hesaplanmasında farklı bilim dallarını
da ilgilendiren birçok parametre olduğu için zaman içerisinde
yönetmelik revizeleri ile birlikte hesaplamalarda farklılıklar
olabilmektedir. Deprem kuşağı ülke yönetmeliklerini incele-
diğimizde, yukarıdaki analitik hesaplar yanında bazı amprik
yöntemlerin kullanıldığını görmekteyiz. (Tablo 1) Beton
dayanımından bağımsız minimum perde alanı ve minimum
burulma rijitliği kontrollerinin de ülkemiz yönetmeliğine bir
an önce girmesi gerekmektedir. Şili, Meksika ve Japonya gibi
ülkemizde deprem kuşağında bulunduğu için bu ülkelerin
deprem tecrübelerini edinmek gerekmektedir.

Tablo 1. Deprem Kuşağındaki 4 ülkenin 2 madde bağlamında karşılaştırması

1
Earthquake Resistant Design Method for Buildings 2019 Ministry of Land, Infrastructure, Transport and Tourism.https://iisee.kenken.go.jp/
worldlist/31_Japan/31_Japan_1_Building_Code_2020.pdf
2
R. Lagos , M. Kupfer, Seismic Performance of Concrete Buildings in Chile, 16WCEE 2017 Santiago Chile, January 9th to 13th 2017,(page 5)
3
Guía práctica de diseño de viviendas de hasta 2 pisos con luces de hasta 5 metros de conformidad con la Norma Ecuatoriana de la Construcción
NEC 2015 (page # 69)
4
Hiroyuki Aoyama , OUTLINE OF EARTHQUAKE PROVISIONS IN THE RECENTLY REVISED JAPANESE BUILDING CODE
5
Arturo Tena-Colunga ,Updated Seismic Design Guidelines for Model Building Code of Mexico (page 889)
6
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY-2018)

BAU TEKNOLOJİLERİ • Temmuz-Ağustos / 2023 13

 MAKALE

SONUÇ: Japon deprem yönetmeliğinin uygulamış olduğu bir diğer

Mühendislik yaklaşımı olarak sonuç kesinliği olmayan amprik formül ise minimum burulma rijitliği kontrolüdür.
hesaplamalarda güvenlik payı konulması elzemdir. Bu bağ- Bu madde ile yapıdaki eksentrisite ile yapının burulma
lamda hem betonarme yapının hakim periyodunun bulun- direnci arasındaki oranı belirli bir katsayı ile sınırlandırılıp
ması (çatlamış/çatlamamış kesit rijitlikleri, yapısal olmayan yapının deprem performansı maksimum seviyeye çıkarıl-
elemanların yapı periyoduna etkisi vs.) hem de spektrum maktadır.7
köşe periyodlarının (Ta, Tb) bulunması (yapının hiperstatik
derecesi, sönümleme oranı, zemin ve deprem parametreleri
belirsizliği vb.) kendi içerisinde ayrı ayrı belirsizlikler içer-
mektedir. Bu sebeple yapının deprem yükünü maksimum
seviyede hissettiği Ta-Tb aralığının geniş tutulması güvenlik
payı olarak düşünülebilir. Fakat 2018 deprem yönetmeliği ile Bu 2 maddenin yönetmeliğimize girmesiyle 0.4g olan
Tb’nin geri çekilip çatlamış kesit rijitlikleri kullanılmasıyla bölge için her iki şartı sağlayan sistem aşağıdaki gibi kurula-
yapı periyodlarının artırılması, bu yaklaşımla örtüşmemek- bilir. (Yapı ağırlığı 1400 ton)
tedir. Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi deprem yükleri
yüzde 50’den daha çok azalmıştır. Türkiye’deki yapıların
kat adetleri göz önüne alındığında yapı stokunun büyük
bir kısmı bu deprem yükü azalmasından etkilenmektedir.
Japon Deprem şartnamesi ya da 2007 D.Y.’de olduğu gibi
Tb değerlerinin güvenlik katsayısı bağlamında artırılması
gerekmektedir.

Yönetmeliğimizde deprem perdesi kullanımı şartı olma-

dığı için yüksek dayanımlı betonla birlikte çok narin sistemler
ortaya çıkabilmektedir. Yukarıdaki 6 katlı yapı C40 beton
kullanımıyla yönetmelik şartlarını yerine getirmektedir. Fakat
Tablo 1’de de görüleceği üzere beton dayanımından bağımsız
perde kullanımı 3 deprem kuşağı ülkesinde zaruridir. Japon Kaynaklar
deprem şartnamesindeki minimum perde alanı şartını aşa-
ğıdaki gibi ülkemiz yönetmeliğine girmesi gerekmektedir. • Arturo Tena-Colunga ,Updated Seismic Design
Guidelines for Model Building Code of Mexico
250*Aw+70*Ac ≥ Z*W*Ai • Earthquake Resistant Design Method for Buildings 2019
Ministry of Land, Infrastructure, Transport and Tourism
Aw= Hesaplanan deprem doğrultusundaki toplam perde • Guía práctica de diseño de viviendas de hasta 2 pisos con
alanı (m2) luces de hasta 5 metros de conformidad con la Norma
Ac= Toplam kolon alanı (m2) Ecuatoriana de la Construcción NEC 2015
• Japon Sismik Bina Şartnamesi Işığında DBYBHY-
(Not: Hesap yapılan deprem doğrultusu dışındaki perde
2007’nin Değerlendirilmesi, Türkmen M, Kelle O.,
alanı; kolon gibi işleme dahil edilir.)
TMH - 475 - 2013/1
Z= Sismik bölge katsayısı
• Hiroyuki Aoyama, OUTLINE OF EARTHQUAKE
Ai= Düşey dağıtma faktörü (bodrum kat için 1 alınır)
PROVISIONS IN THE RECENTLY REVISED
W= Hesap yapılan katın taşıdığı toplam düşey yük (ton) JAPANESE BUILDING CODE
• R. Lagos , M. Kupfer, Seismic Performance of Concrete
475 yıllık deprem periyoduna Sismik Bölge Buildings in Chile, 16WCEE 2017 Santiago Chile,
göre Pga Katsayısı (Z)
January 9th to 13th 2017,
0.60 g ve üzeri bölgeler 0.65 • Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY-2018)
0.40 g - 0.60 g 0.55
0.20 g - 0.40 g 0.45
0.10 g - 0.20 g 0.35
7
Japon Sismik Bina Şartnamesi Işığında DBYBHY-2007’nin
Değerlendirilmesi, Türkmen M, Kelle O., TMH - 475 - 2013/1

14 BAU TEKNOLOJİLERİ • Temmuz-Ağustos / 2023