TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ'NİN ESASLARI

DEPREM ETKİSİ ALTINDA BETONARME

BİNALARIN TASARIMI
Zekai Celep
Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü

2ND INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON NATURAL

HAZARDS AND DISASTER MANAGEMENT
4‐6 Mayıs 2018 Sakarya Üniversitesi

04.05.2018 1
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

1. Giriş

2. Yeni yönetmeliğin hazırlanmasında izlenen ana

İlkeler

3. Seçilmiş değişiklik konuları

3.1. Kapasite tasarımı
3.2. Dayanım fazlalığı katsayısı
3.3. Beton
3.4. Donatı
3.5. Kesit rijitlikleri
3.6. Kiriş
3.7. Kolon
3.8. Birleşim bölgeleri
3.9. Perde
3.10. Döşeme

4. Sonuç
04.05.2018 2
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

1. Giriş

• AFAD, yönetmeliğin gözden geçirilmesi için çeşitli

çalışma grupları kurmuştur.

Betonarme Yapılar Altkomisyonu üyeleri:

Prof.Dr. Zekai Celep (FSMVÜ) (Koordinatör)

Prof.Dr. Zekeriya Polat (İstanbul Büyükşehir Belediyesi)

Prof.Dr. Kadir Güler (İstanbul Teknik Üniversitesi)
Prof.Dr. Alper İlki (İstanbul Teknik Üniversitesi)
Doç.Dr. Kutay Orakçal (Boğaziçi Üniversitesi)
Doç.Dr. Özgür Avşar (Anadolu Üniversitesi)

04.05.2018 3
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği

1. Genel hükümler 10. Hafif çelik binalar

2. Deprem yer hareketi 11. Yığma binalar
3. Değerlendirlme ve 12. Ahşap binalar
tasarımı için genel esaslar 13. Yüksek binalar
4. Dayanıma göre tasarım 14. Yalıtımlı binalar
5. Şekildeğiştirmeye göre 15. Mevcut binaların
değerlendirme ve tasarım değerlendirilme ve
6. Yapısal olmayan bina güçlendirmesi
elemanları 16. Temel zemini ve
7. Betonarme binalar temeller
8. Önüretimli betonarme binalar 17. Düzenli betonarme
9. Çelik binalar binalar
04.05.2018 4
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

CEN (Eupean Committee for Standardization) tarafından

hazırlanan “Yapısal Tasarım Yönetmelikleri”

• EN1990 / Eurocode 0: Yapısal tasarımında ana kurallar

(1 Bölüm)
• EN1991 / Eurocode 1: Yapı yükleri (10 Bölüm)
• EN1992 / Eurocode 2: Betonarme yapıların tasarımı
(4 Bölüm)
• EN1993 / Eurocode 3: Çelik yapıların tasarımı (20 Bölüm)
• EN1994 / Eurocode 4: Karma yapıların tasarımı (3 Bölüm)
• EN1995 / Eurocode 5: Ahşap yapıların tasarımı (3 Bölüm)
• EN1996 / Eurocode 6: Yığma yapıların tasarımı (4 Bölüm)
• EN1997 / Eurocode 7: Geoteknik ile ilgili tasarım
(2 Bölüm)
• EN1998 / Eurocode 8: Depreme dayanıklı yapı tasarımı
(8 Bölüm)
• EN1999 / Eurocode 9: Alüminyum yapıların tasarımı
04.05.2018
(5 Bölüm) 5
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

2. Güncellemede izlenen ana ilkeler:

• Mevcut yönetmelikte tasarımda ve özellikle uygulamada

gereksiz zorluk oluşturan maddelerin olabildiğince kolay
uygulanabilir duruma getirilmesi,

• Mevcut yönetmelikte eksikliği hissedilen kuralların

eklenmesi,

• Her yönetmelikte olduğu gibi, burada da bazı kuralların çok

ayrıntılı verilmesi bazı durumlarda çözümsüzlük getirebilir.
• Güncellenen yönetmelik betonarme yapılar yönetmeliği
olmadığı için, bu konuda verilecek ayrıntı kabul edilebilir
düzeyde olmalıdır. Bu durum, TS500’ün
güncellenmemesinden kaynaklanmaktadır.
• Yurdumuzda tasarım konusunda en çok ayrıntıya sahip olan
yasal belge Deprem Yönetmeliği'dir. Bu sebepten,
betonarme yapıların tasarım ve uygulamasına dönük her
türlü ayrıntının bu belgeye konulması beklenmektedir.
04.05.2018 6
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

3. Seçilmiş değişiklik konuları

• Deprem Yönetmeliği’nde en çok kullanılan

bölümlerden birisi betonarme yapılar bölümüdür.

• Yönetmeliğin 1998 metninde oluşturulan bu bölüm,

2007 metninde bazı değişikliklere uğramıştır.
Muhtemelen en az değişiklik içeren bölümlerden
birisi olmuştur.

04.05.2018 7
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

3.1. Kapasite Tasarımı

Betonarme elemanlarda, gevrek güç tükenmesi

kapasitesinin yüksek tutularak, tasarımda esas alınan
yüklemenin ötesinde yükleme durumunda sünek güç
tükenmesinin ortaya çıkmasının sağlanması

A B A B

Kapasitesi düşük Kapasitesi yüksek Kapasitesi yüksek Kapasitesi düşük

gevrek halka sünek halka gevrek halka sünek halka
04.05.2018 8
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kapasite Tasarımı:

• Örnek: Kirişlerde tasarıma esas olan kesme kuvvetinin

eğilme momenti kapasitelerinden hesabı

Kuvvetli eğilme donatılı kirişte beton Kuvvetli kesme kuvveti donatılı kirişte
basıncta ezilerek gevrek kesme donatı akmaya erişerek sünek eğilme
kuvveti güç tükenmesi oluşuyor momenti güç tükenmesi

04.05.2018 9
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

3.2. Dayanım fazlalığı katsayısı

• Akma dayanımının tasarım dayanımına oranla fazlalığını

ifade eden katsayıdır.

• Kesit tasarımında beton ve donatının tasarım dayanımları

kullanılır. Bu durumda, kesitte dayanım fazlalığının en az
1.5 olduğu tahmin edilebilir.

  f cd  f ck / 1.5   f yd  f yk / 1.15   f yk  f su / 1.25

• Genellikle konstrüktif sebeplerden ve minimum donatı

kuralları sebebiyle kesite konulan donatının gözönüne
alınırsa, katsayının daha da büyük olacağı anlaşılır.

04.05.2018 10
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Dayanım fazlalığı katsayısı:

• Bir kesitte veya elemanda veya birleşim bölgesinde

Kapasite Tasarımı’nın kullanılmadığı süneklik düzeyinin
sınırlı kabul edildiği durumda gevrek güç tükenmesini
önlemek için, gevrek güç tükenmesine sebep olan kesit
etkisinin Dayanım Fazlalığı Katsayısı ile arttırılarak kesit
geometrisinin belirlenmesi ve donatısının hesaplanması
öngörülmüştür.

• Taşıyıcı sistemin sünekliği ile ilgili kabul edilebilecek bu

katsayı, taslakta taşıyıcı sistem türüne bağlı olarak 2.0,
2.5 ve 3.0 olarak verilmiştir.

• Kolon ve kiriş sarılma bölgelerinde sargı donatısının

bulunması betonun sünekliği yanından dayanımı da
artırdığı için kesitin dayanımını da artırır.

04.05.2018 11
 s=40mm
40
s (MPa)

80 s

20 160 s
240

s=Sargı donatısı aralığı

0 2 4 6 8
‰ c (b)
(a)
Yanal şekil değiştirmesi
sınırlandırılmış bölge Sargı donatılarının uyguladığı
enine basınç gerilmeleri
(c) Dairesel kolonda enine şekil değiştirmenin sınırlandırılması

Beton Beton t t

Dairesel
enine donatı
Dairesel Dairesel
04.05.2018 enine donatı 12
enine donatı
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Dayanım fazlalığı katsayısı:

• Taşıyıcı sistem elemanlarının yüksek veya sınırlı düzeyde

sünek davranışına karşı gelen (eğilme momenti, çekme
kuvveti ve benzeri) azaltılmış iç kuvvetlerin hesabında
Dayanım Fazlalığı Katsayısı kullanılmaz (D = 1).

• Taşıyıcı sistem elemanlarının sünek olmayan davranışına

karşı gelen (betonarme elemanlarda kesme kuvveti, çelik
elemanlarda birleşimlere etkiyen kuvvetler ve benzeri)
azaltılmış iç kuvvetler için Dayanım Fazlalığı Katsayısı
çarpan olarak kullanılır (D > 1).

04.05.2018 13
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Dayanım fazlalığı katsayısı

• Üst sınır: Süneklik düzeyi yüksek taşıyıcı sistemlerde D

katsayıları ile büyütülen iç kuvvetler, kapasite tasarımı
ilkesi’nin gereği olarak tanımlanmış (izin verilen)
kesitlerdeki akma durumu ile uyumlu iç kuvvetlerden
daha büyük alınmaz. Örnek, kirişlerde kesme kuvveti.

• Kirişsiz döşemelerde ve kirişsiz plak temellerde

zımbalama kontrolü, sonlu eleman modeli çözümünden
elde edilen ve düşey yüklerle beraber Dayanım Fazlalığı
Katsayısı D ile büyütülmüş olan deprem etkileri altında
oluşan düşey doğrultudaki kayma gerilmesi esas alınarak
yapılır

04.05.2018 14
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Dayanım fazlalığı katsayısı:

• Süneklik düzeyi sınırlı kolon, kiriş ve perdelerde, düşey

yükler ve Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile arttırılarak
hesaplanmış deprem etkilerinin ortak etkisi altında elde
edilen kesme kuvveti Vd , enine donatı hesabında esas
alınır.

• Kirişli ve kirişsiz döşemeli binaların döşemelerindeki

düzlem içi eksenel ve kayma gerilmeleri, elastik diyafram
kabulü ile hesaplanır. Bu binaların döşemelerinde deprem
etkisi altında oluşan düzlem içi ortalama çekme, basınç
ve kayma gerilmelerine Dayanım Fazlalığı Katsayısı D
uygulanır.

04.05.2018 15
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

3.3. Beton:

TS500 de beton sınıfları

04.05.2018 16
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Beton için çalışma eğrileri ve eşdeğer dikdörtgen blok

kabul katsayıları (EC2):
cu2  cd
c
f ck
Ac x
x Fc  f cd

As Fs  cu
(b) c
0 1.35 3.5 (0 0 0 )
s
s(MPa)

50
C80/95 c
80 f ck

60 C60/75
 f cd
40 C40/50
İkinci
20 C20/25 derece
parabol
 cu 
04.05.2018 (a) 17c
0 1 2 3 3.5 c 0 2 3.5 (0 0 0 )
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Beton
EC2 den eklenmesi önerilen beton kaliteleri:

Beton sınıfları
Sembol Birim C55/67 C60/75 C70/85 C80/95
fck N/mm2 55 60 70 80
fck,cube N/mm2 67 75 85 95
fcd N/mm2 36.2 39.2 44.9 50
fctk kN/mm2 3.0 3.1 3.2 3.4
Ecm kN/mm2 38.2 39.1 40.7 42.2
Ecom kN/mm2 40.1 41.1 42.7 42.2
c2 %o 2.2 2.3 2.4 2.5
cu2 %o 3.1 2.9 2.7 2.6
c 1.52 1.53 1.56 1.60
 0.975 0.95 0.90 0.85
 0.7875 0.775 0.75 0.725

TS EN 206-1 Beton-Bölüm 1: Özellik, performans, imalat ve

uygunluk (Nisan 2002) da verilen yukarıdaki betonlar 18
04.05.2018
deprem bölgelerinde kullanılabilir.
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

3.4. Beton çeliği

Donatı sınıfları
Tip Düz yüzeyli Nervürlü Profilli ª
Sınıf
• TS 708
Akma dayanımı (en az) Re (N/mm )
2
S220
220
S420
420
B420B
420
B420C
420
B500B
500
B500C
500
B500A
500
2
Çekme dayanımı (en az) Rm (N/mm ) 340 500 - - - - 550
Çekme dayanımı/akma dayanımı ≥1,15 ≥1,15
1,20(en az) 1,15 (en az) 1,08 (en az) 1,08 (en az) -
oranı Rm /Re <1,35 <1,35
Deneysel akma
dayanımı/karakteristik akma - 1,30 - 1,30 - 1,30 -
dayanımı oranı Re act/Re nom (max)
Kopma uzaması (en az) A5 (%) 18 10 12 12 12 12 5
Maksimum yükte toplam uzama (en
az) Agt (%) - - 5 7,5 5 7,5 2,5

• TS EN 206’da verilen C25~C80 beton sınıfları

kullanılacaktır. Özel amaçlarla kullanım için beton
basınç dayanımı 28 günden farklı yaşlarda tayin
edilebilir.
• TS 708’de verilen B420C ve B500C nervürlü donatı
çelikleri kullanılacaktır. TS 708’de verilen koşullara ek
olarak, “çekme dayanımı/akma dayanımı” oranının 1.35
değerinden küçük olması ve eşdeğer karbon oranının
%0.55’i geçmemesi koşulu ile S420 beton çeliği de
kullanılabilir.
04.05.2018 19
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Beton çeliği

800
Çekme dayanımı/Akma dayanımı>1.35
Çekme dayanımı

600
Çekme dayanımı

Nervürlü donatı
Akma dayanımı Çekme dayanımı/Akma dayanımı<1.35
400
 s (MPa)

200

S420

0 4 8 12 16 20
04.05.2018  s (%) 20
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

3.5. Kesit rijitlkleri

Kesit etkilerinin ve yatay yerdeğiştirmelerin

hesabındaki taşıyıcı sistem analizinde ve deprem
etkilerinin hesabındaki mod şekillerinin ve titreşim
periyotlarının hesabında daha gerçekçi sonuçlar elde
edilmesi için etkin kesit rijitliğinin kullanılması,

Döşemede düzlem Döşemede Perdede Perdede düzlem

dışı etkiler düzlem içi etkiler düzlem içi dışı etkiler
etkiler
(b)

04.05.2018 Döşeme Perde 21

 Kirişlerde moment-eğrilik bağıntısı
b c c << 0.85f c c c < 0.85f c cu 0.85fc
F's
 s' F's
x
 s' F's
xu
 s' a
A's x Fc Fc Fc
2x/3
cr 2x/3 u
y My
d h Mcr
F'c Mu
As
s Fs Fs Fs
d' sy s
Betonun çekme Çekme donatısının Betonun kısalma
(a) A çatlama dayanımına B akmaya erişmesi C kapasitesine erişmesi
erişmesi
M
Mu C
B  A
Betonun kısalma 0
My Çatlamamış E I
kapasitesine erişmesi

Eğilme rijitliği
Çekme donatısının
akmaya erişmesi
B C
Betonun çekme
A çatlama dayanımına M Çatlamış E I
Mcr erişmesi
1 Eğilme
momenti
u
0   Mcr M y Mu

M u  cu
EI   u 
04.05.2018
 y xu 22
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kesit rijitlikleri:

• Etkin rijitlik için kabul edilecek azaltma, elemanın türüne

(perde, bodrum perdesi, döşeme, kiriş kolon, bağ kirişi)
ve elemanda bulunan etki türüne (eğilme, kesme, düzlem
için, düzlem dışı etkiler) bağlı,

• Örneğin, döşeme ve perdeler düzlemlerine dik eğilme ve

kesme kuvveti yanında, düzlemlerinde eksenel ve kayma
gerilmesi etkisinde bulunabilir. Buna bağlı olarak deprem
etkisi altında yerdeğiştirmelerin sınırı da gözden
geçirildi,

04.05.2018 23
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kesit rijitlkleri:
Betonarme Taşıyıcı Etkin Kesit Rijitliği
Sistem Elemanı Çarpanı
Perde – Döşeme (Düzlem İçi) Eksenel Kayma
Perde 0.50 0.50
Bodrum perdesi 0.80 0.50
Döşeme 0.25 0.25
Perde – Döşeme (Düzlem Dışı) Eğilme Kesme
Perde 0.25 1.00
Bodrum perdesi 0.50 1.00
Döşeme 0.25 1.00
Çubuk eleman Eğilme Kesme
Bağ kirişi 0.15 1.00
Çerçeve kirişi 0.35 1.00
Çerçeve kolonu 0.70 1.00
04.05.2018
Perde (eşdeğer çubuk) 0.50 0.50 24
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

3.6. Kirişler

Kirişin döşemeye mesnetlik yapabilmesi için kiriş

yüksekliği en az döşeme kalınlığının 3 katı ve 300mm
oması şart koşulur.

• Bu şartı sağlamayan elemanların, çözümlemede

döşeme elemanları ile beraber modellenmesi ve kiriş
gibi donatılması öngörülmüştür. Bu tür kirişler kirişsiz
döşemelerdeki kolon şeridinin kalınlaştırılması
şeklinde değerlendirilebilir.

h
hf
Döşeme
h>3hf h h<3hf konstrüktif
Kiriş konstrüktif kuralları geçerli
kuralları geçerli

04.05.2018 25
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Maksiumum kesme kuvveti kapasitesi:

12
Maximum kesme kuvveti kapasitesi:
10
Vr max /(bw d) [MPa]

Vr max /(bw d)=0.22 fck /1.5

8

6
Vr max /(bw d)=0.85 fck

25 30 40 50 60 70 80
f ck [MPa]
04.05.2018 26
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kirişin döşemeye mesnetlenmesi

(a) İki kenarından basit ve

B as
ortasından kirişe mesnetli döşeme it m
esn
şeritinde eğilme momentinin et
değişimi
et şi mi
n ği
t es de
e ti
sn it m h /hf =3 n
t me
Ba
s
ome
s i m
Ba il m
e bw=sabit
ğ
d ee
r i t in n et
e şe hf es
ş em s it m
Dö Ba
h

B as
it m
esn bw
et

h /hf =1
04.05.2018 27
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kirişte etriye:

Geniş kiriş genişliğine bağlı olarak etriye kol sayısının

artırılması:

  hf

h
(a)
Çatlak
Etriye kolu geniş Etriye kolu uygun

hf

h
Etriye kol
aralığı
04.05.2018 <350mm 28
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kirişte gövde çirozu:

hf hf hhf h
f

h h h h
(a) Mesnet (b) Açıklık (c) Mesnet (d) Açıklık

Yüksekliği büyük kirişte etriyenin yanal şekil

değiştirmeyi sınırlamada etkili olduğu taralı bölge

Gövde çirozu kullanılarak kirişlerin mesnet ve açıklıkta

eğilme sünekliğinin (ve dayanımının) arttırılması

04.05.2018 29
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kirişte gövde çirozu:

Yüksek kirişlerde
h
gövde çirozu
hhf
, f

hf

h h h <600mm
(c) Mesnet (d) Açıklık

<400mm

Kiriş kesiti ve Kiriş boyuna kesiti ve

gövde çirozu gövde çirozu

Süneklik düzeyi sınırlı kirişlerde, düşey yükler ve Dayanım

Fazlalığı Katsayısı D ile arttırılan deprem etkisi altında
hesaplanan kesme kuvveti Vd, enine donatı hesabında esas
alınacaktır. Ayrıca, kesme kuvvetinin üst sınırına ilişkin
şart, Dayanım Fazlalığı Katsayısı D gözetilerek arttırılan Vd
alınarak kullanılacaktır.
04.05.2018 30
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kolonlar:

Çirozlar
>150mm şaşırtmalı

o
135
Çap>5etriye

>6
>80mm
Nervürlü donatı
04.05.2018 31
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kolonlar:
Enine donatının kolonun davranışına etkisi

50
Betonda boyuna gerilme (MPa)

40

30

20

10

0
0.01 0.02 0.03 0.04 0.05
Boyuna birim kısalma
04.05.2018 32
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kolonlar:
Eğilme momenti ve normal kuvvet etkisinde kesit eğilme
sünekliği ve normal kuvvetin etkisi:
nr
d'/h=0.1 n
r
S220 A's
-2.0 Ba
s ın As
çg
üç
tük
en Normal kuvvetin
me
Basit basınç si artması sünekliği
azaltıyor
-1.0

bit Dengeli güç

s a tükenmesi
=
r
/n r
= m
e /h Basit eğilme
0
0.2 0.4 mr mr

Basit çekme 5 m esi

. n
 'm = 0 tüke Normal kuvvetin
 m = e güç azalması sünekliği
km
1.0 Çe artırıyor
(a) (b)
04.05.2018 33
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

3.7. Kolonlar (devam)

Eğilme momenti ve normal kuvvet etkisinde kesit eğilme

sünekliği ve normal kuvvetin etkisi

0.25
-0.40 F
-1.2
-0.60 -0.35 E -0.30 D J
0.20 G
n=N/(bh fc )=-0.20 C H
-0.80 -0.8
0.15 G

N r /(bh fc )
H
B F
M/(bh fc )

0.0 -0.4
0.10
2

-1.00
0.05m
M fy=420MPa E
fc=25MPa
0.50m
N  =0.02 D
cu=0.005 C
J 0.05m

0.05 0.30m 0.0

A B
+0.20
A
0.4
0 0.02 0.04 0.06 0.08 0.10 0.12 0.1 0.2
04.05.2018 34
h 2
Mr /(bh fc )
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Kolonlar:

• Minimum kesit 300mmx300mm

• Deprem etkisinde (G+Q+E)

• Minimum kesit Ac  Ndm / (0.40 fck) (Sünekliği yüksek)
• Minimum kesit Ac  Ndm / (0.40 fck) (Sünekliği sınırlı)

• Süneklik düzeyi sınırlı kolonlarda, düşey yükler ve

deprem etkisi altında belirlenen ve Dayanım Fazlalığı
Katsayısı D ile arttırılarak hesaplanan kesme kuvveti Vd,
enine donatı hesabında esas alınacaktır. Ayrıca, kesme
kuvvetinin üst sınırına ilişkin şart, Dayanım Fazlalığı
Katsayısı D gözetilerek arttırılan Vd alınarak
kullanılacaktır.

•04.05.2018
Max kesme kuvvetİ: Vr max= 0.85 sqrt(fck) b h 35
04.05.2018
Kolonlar:

(a) Kolon donatısının orta

bölgede bindirme eki
b

Kolonda eğilme
momenti değişimi
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

36
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

3.8. Birleşim bölgesi Vr= 1.6 sqrt(fck) b h

Vr= 1.0 sqrt(fck) b h
Vkol Vkol
(a) (b)
As1 As3
1.25As3 f yk Fc +Fs'

1.25 As2 f yk 1.25As1f yk

Fc +Fs' Fc +Fs' 1.25 As4 f yk

As2 As4

Vkol Vkol
1.25 As2 f yk Fc +Fs' ( 1.25As3 fyk )
Birleşim bölgesi
orta yüzeyinde
kesme kuvvetinden
oluşan kayma
gerilmeleri
Vkol Vkol
Fc +Fs' ( 1.25As1 fyk ) 1.25 As4 f yk
04.05.2018 37
3.9. Perdeler:

Kolon ve perdede moment diyagramındaki farklılık: İşaret değiştirmesi ve kritik kesit sayısı
04.05.2018 38
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Perdeler: Perde tanımı lw/bw>6

bw
l w / bw > 6 Perde
l w / bw < 6 Kolon
bw
lw
lw

hw

hw

04.05.2018 39
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Perdeler

• Minimum kesit Ac  Ndm / (0.35 fck) (Sünekliği yüksek)

• Minimum kesit Ac  Ndm / (0.35 fck) (Sünekliği sınırlı)

• Tünel kalıp bina gibi binalarda düşey ve yatay toplam

gövde donatısı oranlarının her biri 0.002,

• Donatının düzeninin basitleştirilmesi ve çiroz ile

bağlamanın en dıştaki donatı esas alınarak yapılması,

• Perdede boşlukların etrafına gerilme yığılmalarının

karşılamak için başlık bölgesine benzer donatı düzeni,

04.05.2018 40
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Perdeler:
Eğilme perdesinde ve bodur perdede donatı düzeni

04.05.2018 41
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Perdeler :
>0.20 lw >0.20 lw

veya veya
bw1<bw /2 (a) bw1<bw /2

Hw1 Hw1

Hw
Perdede
eğilme
momenti
Kesit küçülmesinden değişimii
Kesit küçülmesinden
dolayı perde kritik bölgesi dolayı perde kritik bölgesi

Bodrum
perdesinin
Perdeden
Hw devreye
çevre
bw girmesi bw perdesine
sebebiyle
kuvvet ileten
perde
Perde kritik zemin kat
momentinde
bölgesi döşemesi
azalma

Bodrum
Perde kritik çevre
bölgesi perdesi

04.05.2018 42
l lw
w
 Perde uç bölgesi Perde gövde bölgesi Perde uç bölgesi
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar
lw

Perdeler: b
w

• Gövde donatılarının uç
b
w

bölgesinde kenetlenmesinin
sağlanması, b
w

• Gövde donatılarının en dışta

olanların perde gövdesine
b
w

çirozlarla bağlanması,
b
w

Perde uç Perde gövdesi Perde uç

bölgesi bölgesi
>bw
>300mm

bw

04.05.2018 Alan > b w u 43

w> 7b w
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Perdeler:
Donatı düzenine örnekler:
Perde uç bölgesi Perde gövde bölgesi Perde uç bölgesi

lw

b
w

04.05.2018 44
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Perdenin kolon olarak modellenmesi:

Rijit davranış gösteren

bağlantı çubuğu

Perdenin kolon olarak

modellenmesinde
perdenin komşu
kolonlara bağlanması

04.05.2018 45
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Perdenin kolon olarak

modellenmesi:

 w / h w<2

Kenarlarda normal
gerilmeler etkili,
gövdede kayma
gerilmeleri etkili
h
w  w / h w<2

Düzlem gerilme
durumu etkili
hw
 w / h w=2

hw

04.05.2018 46
w w w
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Perdenin kolon Kiriş Kiriş

İki boyutlu sonlu elemanlar

olarak

(a) Perdenin iki boyutlu sonlu

Kolon

Kolon
Perde
modellenmesi: içinde

elemanla modellenmes
devam
Kiriş eden Kiriş

Kolon

Kolon
kiriş hw

Kiriş Kiriş

Kolon

Kolon
(b) Perdenin kolonla modellenmesi

Çubuk olarak perde

Rigid
perde hw
içi kiriş

Eğilme
momentiinin
değişimi

04.05.2018 lw / hw < 2 Perde kolon gibi modellenebilir. 47

 Perdeler:

• Tasarım momenti ve kesme kuvveti tanımı (EC8 den)

0.5Vperde taban
Tasarım eğilme Tasarım eğilme Tasarım kesme
momenti M Ed momenti MEd kuvveti VEd

Arttırılmış

2Hw /3
Çözümden bulunan kesme kuvveti
moment diyagramı diyagramı
Hw (Perdeli sistem) Hw
Çözümden
bulunan kesme
Çözümden bulunan
kuvveti diyagramı

Hw /3
moment diyagramı
Hcr (Perde-çerçeveli sistem) Hcr

Vperde taban
(a) Tasarım eğilme momenti M Ed (b) Tasarım eğilme momenti MEd (c) Tasarım kesme kuvveti VEd
(Perdeli sistem) (Perde-çerçeveli sistem)

• Süneklik düzeyi sınırlı perdelerde tasarım kesme kuvveti

Vd analizinin kesme kuvveti Dayanım Fazlalığı Katsayısı
D ile arttırılarak Ve=D Vd olarak bulunacaktır.
04.05.2018 48
Perdelerde boşluk:
• Perde içinde boşluk planda
perdenin orta 1/3 ölgesinde Döşeme
oluşturulabilir.
• Boşluğun yatay boyutu perde Ba
sı n
genişliğinin ve düşey boyutu çç
ub
kat yüksekliğinin %20’sinden uğ
u
büyük olmayacaktır.
• Boşluğun kenarlarına, üstüne
ve altına, etriyelerle sarılı

Ba
Ba
ilave düşey ve yatay donatı

sı
nç
sı n
yerleştirilecek; bu bölgelere

çu
çç

bu
yerleştirilen ilave donatı her

ub

ğu
bir doğrultudaki boşluk

uğ
bölgesine yerleştirilmemiş

u
olan donatının toplam kesit Döşeme
alanından az olmayacak ve
etriye aralığı 150 mm’den
daha büyük olmaz.
04.05.2018 49
(b) Perdede boşluk donatısı
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Perde bağ kirişleri:

Boşluklu bağ kirişli perdelerde
beklenen akma bölgeleri

Deprem etkisi

Bağ kirişlerinde
elastik ötesi şekil
değiştirmeler

Perde kritik
bölgesinde
elastik ötesi şekil
değiştirme

04.05.2018 50
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Perde bağ kirişleri:

A sd A sd : Çapraz donatı

b <200mm
1.5
Her iki yüzde

h <200mm

 <200mm

s Asd
h s
.2h h
 0 n sh 100mm (c)

04.05.2018 51
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar


Perde bağ kirişleri: 1.5 l
b

n
  n / hk  2

   n / hk  2

1 .5 l
b

n
<200mm

 <200mm

1.5 l <200mm
b
<200mm

n
04.05.2018 52
(a) Boşluklu prdede bağ kirişi donatısı örnekleri
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

3.10. Döşemeler

• Kirişsiz döşemelerde ve plak temellerde zımbalama

kontrolü
  d   pd / d  f ctd  V pr  V pd

• Zımbalama kuvveti Dayanım Fazlalığı Katsayısı D ile

büyütülmüş olan deprem etkileri altında oluşan düşey
doğrultudaki kayma gerilmesi esas alınacaktır.
• Hesaba esas olan kesit kolon veya perde d/2 yüzünden
mesafede alınacaktır.
• Donatı ile zımbalama dayanımının artırılması durumunda,
betonun zımbalama dayanımına katkısı %50 azaltılır.
• Donatılı kullanımında üst sınır:

  pr  0.5 f ctd   f yd   d   pd / d  1.5 f ctd

04.05.2018 53
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

• Döşemeler:

• Kirişsiz döşemeli binaların döşemelerindeki düzlem içi

eğilme, kesme ve eksenel etkileri, elastik diyafram
kabulü ile gözönüne alınacaktır.

• Bu binaların döşemelerindeki düzlem içi ortalama çekme,

basınç ve kayma gerilmelerinin karşılanmasında D
Dayanım Fazlalığı Katsayısı kullanılacaktır.

• Döşeme düzlemi içinde oluşan çekme gerilmesi   f ctd den

büyük olduğu durumda, düzlem içi çekme gerilmesi
değeri, döşemenin eğilme dayanımı için gerekli olandan
arta kalan donatı   f yd sınırını aşmayacaktır.
• Döşeme düzlemi içinde oluşan basınç gerilmesi  0.85 f cd
sınırını aşmayacaktır.
• Döşeme düzlemi içindeki yatay kayma gerilmeleri her iki
doğrultuda  vr  0.65 f ctd  f yd sınırını aşmayacaktır.
04.05.2018 54
Döşemeler :

Döşemede ve radye temelde zımbalama donatısı

As mesnet üst >1/4As mesnet üst

> 1/3As mesnet üst

Kolon şeriti

> 1/2As açıklık alt As açıklık alt

04.05.2018 Orta şerit 55

Kirişsiz döşemelerin kolon ve orta şeritlerinde donatı düzeni
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Döşemede zımbalama:

(a) Döşemede ve plak temelde çiroz ve sehpa (b) Döşemede ve plak temelde raylara kayma
şeklindeki zımbalama donatısı kamaları şeklinde zımbalama donatısı

Zımbalama donatısız
(pd<fctd /2 olan bölge) zımbalama çevresi
(pd<fctd /2 olan bölge)
(pd<fctd /2 olan bölge)
Zımbalama donatılı
zımbalama çevresi

Zımbalama donatılı

<d/4 <d/2
zımbalama çevresi
Zımbalama donatısız
zımbalama çevresi
Kolon
(pd<fctd /2 olan bölge)

<2d <2d
d/2
d/2 <d/2
Plan d/2

Döşeme
d/2 <d/2 d/2
d/2

Plan

Kesit
04.05.2018
(c) Zımbalama donatısı olarak çiroz (d) Zımbalama donatısı olarak iki doğrultuda
56
veya sehpa donatısı kullanımı kapalı etiye şeritlerin kullanımı
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Döşemeler :

Döşeme ile kolon ortak

kesitte düzlem içi ve
Atalet düzlem dışı gerilmeler
kuvvetleri

Döşeme ile perde ortak

kesitte düzlem içi ve
düzlem dışı gerilmeler Deprem etkisinin bir
bölümü
perdelerden
(a) bodrum perdelere
geçişini sağlayan
döşeme

Perdede
düzlem içi
gerimeler

Deprem Bodrum kat çevre

yönü perdesinde düzlem
içi gerilmeler
04.05.2018 57
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Döşemelerden perdeye düzlem içi atalet (deprem)

kuvvetlerinin iletilmesi

Sadece bir doğrultudaki donatılar gösterilmiştir.

Döşemede
çekme
gerilmeleri
Kolon
veya
Döşemeden Kolon Döşemeden
perde
Kolon perdeye veya perdeye
Boşluk
veya iletilen perde iletilen Döşemede
perde kuvvetler gerilmelerin aktarma
asal donatıları
doğrultuları

Döşemede
basınç
gerilmeleri

(a) Döşemeden perdye iletilen (b) Gerilmelerin döşeme (c) Döşemeden iletilen gerilmeleri
kuvvetler içindeki asal doğrultuları karşılama için donatı düzeni (d) Döşeme boşluk donatısı

04.05.2018 58
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Döşemelerden perdeye düzlem içi atalet (deprem)

kuvvetlerinin iletilmesi:

D Vd,i+1 D Vd,i+1 Asa fyd

Aktarma
donatısı  Asb fyd
A sa

Bağlantı
donatısı
Asa fyd
A sb

D Vd,i D Vd,i
04.05.2018 59
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Döşemeden kolon yük aktarımı:

Asa fyd Asa fyd

(620)

Asb fyd  Asb fyd

(620)
Asa fyd Asa fyd
(620)

Vt D=2711kN<2Asafyd+2 Asa fyd

-3 -3
2711kN<2x1885x365x10+2x1x1885x365x10
2711kN<2752kN
04.05.2018 60
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

G+0.3Q+E yükü etkisi:

Vt D=3614kN
Deprem etkisi Mv= D(1-0.60)xM
momenti: Mv=2.5x0.40x238.55kNm
Mv =238.55kNm
b=1/(1+0.67b1/b2)
v =1-b
h

0.3Vt D

b2
b1

Vt D=6325kN

04.05.2018 61
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

Zımbalama gerilmeleri ve çevresi:

Zımbalama çevresi

3.75m
0.70m
3.75m
Zımbalama gerilmeleri:

04.05.2018 62
3.75m 0.70m 3.75m 62
 Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği / Betonarme Yapılar

4. Sonuç

Binalarımızın depreme dayanıklı olması için

hangi adım daha önemli?

Yönetmelikler Yerinde uygulama

Tasarım, projenin
hazırlanması
İlgi, dikkat ve sabrınız için
TEŞEKKÜRLER
Zekai Celep
Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü
04.05.2018 63