Kasaysayan ng

Pilipinas
Ferdinand Magellan

Nagsimula ang Kasaysayan ng Pilipinas nang dumating ang mga sinaunang tao sa
Pilipinas sa pamamagitan ng mga tulay na lupa 67,000 taon na ang nakalilipas. Ang
unang tala na pagbisita na mula sa Kanluran ay ang pagdating ni Ferdinand
Magellan sa pulo ng Homonhon, sa timog-silangan ng Samar noong ika-16 Marso
1521. Nagtayo ng mga permanenteng paninirahan sa Cebu kasabay ng ekspedisyon
ni Miguel López de Legazpi noong 1565, at marami pang mga paninirahan ang
itinatag pa-hilaga hanggang sa maabot ng mga kolonyalista ang Look ng Maynila sa
pulo ng Luzon. Nagtatag ng isang lungsod sa Maynila at dito nagsimula ang
panahon ng kolonisasyon ng Espanya na nagtagal ng mahigit tatlong siglo.

Nagsimula ang rebolusyon laban sa Espanya noong Abril ng 1896, na pagkaraan ng

dalawang taon ay humantong sa proklamasyon ng kalayaan at ang pagtatatag ng
Unang Republika ng Pilipinas. Ngunit ang Kasunduan sa Paris, na naganap sa
katapusan ng Digmaang Espanyol-Amerikano, ay naglipat ng pamamahala sa
Pilipinas sa Estados Unidos. Nagsimula ang kolonyal na pamamahala ng Estados
Unidos sa Pilipinas noong Disyembre ng 1899, kasama ang limitadong lokal na
pamamahala noong 1905. Ang bahagyang pagsasarili ay iginawad noong 1935,
bilang paghahanda sa isang ganap ng kalayaan mula sa Estados Unidos noong
1945. Ngunit ang 10-taong transisyon mula sa Komonwelt patungo sa isang
soberanyang bansa ay naantala dahil sa pagsakop ng Hapon sa Pilipinas noong
panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Pagkatapos ay natalo ang mga
Hapones noong 1945. At ang muling-pagbabalik ng mga sundalong Pilipino at
Amerikano para sa Kampanya ng Pagpapalaya sa Pilipinas mula 1944 hanggang
1945. Kaya ang ganap na kalayaan ay iginawad lamang sa Pilipinas noong Hulyo
1946.

Umunlad ang ekonomiya ng Pilipinas noong dekada 1950 at 1960, ngunit nagkaroon
ng kaguluhan noong mga huling taon ng dekada 1960 at mga unang taon ng dekada
1970 laban sa mapang-aping diktadura ni Pangulong Ferdinand Marcos na
nagpahayag ng batas militar noong 1972. Dahil sa malapit na relasyon ng Pangulo
ng Estados Unidos na si Ronald Reagan kay Pangulong Marcos, sinuportahan pa rin
siya ng Estados Unidos kahit na kilala ang kanyang administrasyon sa malawakang
katiwalian at pang-aabuso sa mga tao. Ang mapayapang Rebolusyon sa EDSA
noong 1986 ang nagpatalsik kay Marcos (na tumakas sa Hawaii lulan ng isang
helikopter na pag-aari ng militar ng Estados Unidos, kung saan siya nanatili
hanggang sa siya'y mamatay) at ang nagbalik ng demokrasya sa bansa. Ngunit
nang nagsimula ang panahong iyon, nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan sa
pulitika at humina ang ekonomiya ng bansa.

Kronolohiya
Unang Kasaysayan

Mapa ng Timog-Silangang Asya.

Mag-asawang Tagalog na mga maharlika.

Mga Negrito, Indones at Malay ang mga sinaunang mamamayan ng Pilipinas.[1]

Naganap pa ang iba pang migrasyon sa pamamagitan ng pagbiyahe sa tubig at
nangyari sa loob ng ilang libong taon.[1]

Naging laganap ang panlipunan at politikal na organisasyon ng populasyon sa mga

pulo. Ang mga magsasaka lamang ng Hilagang Luzon ang nagkaroon ng konsepto
ng teritoryalismo.[1] Ang simpleng yunit ng pamahalaan ay ang balangay, na isang
grupong pinamunuan ng isang datu. Sa isang barangay, ang mga panlipunan na
dibisyon ay ang mga maharlika, kung saan kasama ang datu; ang mga timawa; at
ang mga alipin. Maraming kategorya ang mga alipin: ang mga magsasakang walang
lupa; ang mga timawang nawalan ng kalayaan dahil sa pagkakautang o parusa sa
krimen at ang mga bihag ng digmaan.[1]

Dinala ang Islam ng mga mangangalakal at mga misyonaryo mula sa Indonesia.[2]

Noong ika-16 dantaon, matatag na ang Islam sa Sulu at lumaganap ito mula sa
Mindanao; nakarating ito sa Maynila noong 1565.[1] Kahit kumalat ang Islam sa
Luzon, ang pagsamba pa rin sa mga anito ang relihiyon ng karamihan sa mga pulo
ng Pilipinas. Dinala ng mga Muslim ang pampulitika na konsepto ng mga estadong
pinamunuan ng mga raha at sultan. Ngunit ang mga konsepto ng mga Muslim at ng
mga magsasaka ng Hilagang Luzon ng teritoryalismo ay hindi lumaganap sa ibang
lugar.[1] Nang makarating ang mga Kastila noong ika-16 dantaon, karamihan sa
humigit-kumulang na 500,000 katao ay nanirahan sa mga panirahang barangay.[1]

Pamumuno ng Espanya (1521–1898)

Ang Pagtuklas sa Pilipinas

Si Ferdinand Magellan.

Ang Pilipinas ay unang natuklas ni Ferdinand Magellan (pangalang espanyol:

Fernando Magallanes|pangalang portuges:Fernão Magalhãnes) noong ika-16 ng
Marso 1521.

Ang Buhay ni Magellan

Nakasama na si Magellan sa mga ekspedisyon ng tatay niya sa Aprika noong 25-

taong gulang pa lang ito. Umasa na siya noon na makapagsagawa ng isang
ekspedisyon papuntang Pilipinas.

Katulad ni Chistopher Columbus ay naisip niya na kapag bilog ang mundo,

puwedeng makapunta sa Silangan sa pamamagitan ng paglalayag papuntang
Kanluran. Kaya naman pumunta siya kay Haring Emmanuel I. ng Portugal, sa
pangarap na makatulong sa kanyang bansa. Tinanong niya ditong bigyan siya ng
pera upang makapagsagawa ng ekspedisyon. Ngunit hindi naniwala sa kanyang
plano ang hari.
Sa matinding galit sa hari ay nilisan ni Magellan ang bansang
sinilangan papuntang Espanya.

Dito sinubukan niyang pumunta kay Haring Carlos I. at magtanong dito. Pumayag si
Carlos I. at pumirma noong Setyembre 1519. Dumaong sina Magellan kasama ang
limang barko (Santiago, Victoria, San Antonio, Trinidad, at Concepcion) at 300 katao
(kabilang dito si Antonio Pigafetta bilang tagapagtala).

Mga Unang Ekspedisyon sa Pilipinas

Unang nakarating ang mga Europeo sa Pilipinas sa pagdating ng expedisyon ng

mga Español na pinamunuan ng Portuges na si Ferdinand Magellan noong ika-16
Marso 1521. Pumalaot si Ferdinand Magellan sa pulo ng Cebu, inangkin ito para sa
Espanya, at binigyan ito ng pangalan na Islas de San Lazaro.[3]

Magiliw siyang nakipag-ugnayan sa ilang mga lokal na datu. Nagdaos pa sila ng

tradisyonal na sandugo kung saan pinalalabas ang dugo sa braso, inihahalo sa
tubig o alak at iniinom nilang magkasama. Sa ganitong paraan, ang dugo ng
kasama niya ay nasa kanyang mga ugat na ginagawa silang "magkapatid sa dugo",
isang sagrado at hindi pwedeng ipawalang-bisa na kasunduan. Nakumbinsi sila pa
ni Magellan na maging Kristiyano.[3] Nagawa niya ito kay Raha Humabon ng Cebu at
dahil sa Kristiyanismo, ginagalang ng mga bata ang mga matatanda. Ito ang
humikayat sa konbersiyon dahil noong panahong iyon ay hindi iginagalang ng mga
bata ang matatanda dahil wala na silang magagawang mabuti sa tribo. Ang mga
kabataan ang nag-uutos sa mga matanda. Nagpakita ito ng isang mahalagang
pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas. Nagwagi si Magallanes laban kay Humabon
sa pamamagitan ng pagdadala ng bagong kultura na nagpapahalaga sa dignidad
ng tao.

Ngunit, napatay si Ferdinand Magellan ng pangkat ni Lapu-Lapu, na tumutol sa

pamamahala ng Espanya. Hinamon ni Magellan si Lapu-Lapu sa isang labanan,
upang ipakita kung paano lumaban ang mga Europeo. May tatlong dahilan kung
bakit natalo si Magellan laban kay Lapu-Lapu: (1) Hindi siya nagpadala ng tauhan
upang suriin ang lugar, (2) binalaan niya ang kalaban na aatake siya at (3) pumayag
siyang mas maraming tribo ang lumaban sa kanyang mga tauhan.
Sa mga sumunod na dekada, iba pang mga ekspedisyon ang ipinadala ng Espanya
sa Pilipinas. Noong 1543, pinamunuan ni Ruy López de Villalobos ang isang
ekspedisyon patungo sa mga pulo at pinangalanang Las Islas Felipinas (mula sa
pangalan ni Felipe II ng Espanya) ang mga pulo ng Samar at Leyte. Hindi nagtagal,
ibinigay ang pangalang ito sa buong kapuluan.

Kolonya ng Espanya

Ang permanenteng paninirahan ay naitatag lamang noong 1565 nang makarating

ang ekspedisyon na pinamunuan ni Miguel Lopez de Legazpi sa Cebu mula sa
Mexico. Ang pamumuno ng mga Espanyol ay naitatag sa mga maliliit na malayang
pamayanan na walang alam sa pamahalaang sentralisado.[4] Matapos ang anim na
taon, nang matalo ang isang Muslim na datu, itinatag ni Legazpi ang isang lungsod
sa Maynila, na nagbigay ng pangunahing daungan sa Look ng Maynila, isang
malaking populasyon at malapit sa mga kapatagan ng Gitnang Luzon.[5] Naging
sentro ng pamahalaang kolonyal ang Maynila, pati na rin ang aktibidad na pang-
militar, panrelihiyon at pangkalakalan (commercial).

Naglayag ang mga bantog na galyon sa pagitan ng Maynila at Acapulco, Mexico.

Dinala nila ang pilak at ilang mahahalagang metal mula sa Bagong Mundo sa
Maynila upang bumili ng mga pampalasa mula sa Moluccas at ang porselana, ivory,
lacquerware at sutla/seda mula sa Tsina at Timog-silangang Asya. Bagama't
ginamit ang mga ito sa Mexico, karamihan sa mga kalakal ang dinala sa Espanya,
upang ipagbili sa Europa.

Ang Pilipinas ay naging lalawigan ng Nueva Espanya hanggang 1821, nang makamit
ng Mexico ang kalayaan.[6]

Ang pananakop sa kapuluan ay nagtagumpay na walang pakikipaglaban (maliban

sa mga Muslim).[5] Naging problema ng mga Kastila ang pakikipaglaban ng mga
Muslim sa Mindanao at Sulu. Bilang sagot sa paglusob ng mga Espanyol sa mga
Muslim at kanilang mga kakampi, sinalakay nila ang mga lugar sa Luzon at Bisayas
na nasa ilalim ng pamamahala ng Espanyol. Naglunsad ang mga Kastila ng mga
kampanya laban sa mga Muslim, ngunit wala itong naging tiyak na resulta
hanggang sa gitna ng ika-19 siglo.
Magkaugnay ang Simbahan at Estado noong panahon ng Kastila. Naging
responsibilidad ng estado ang mga institusyong panrelihiyon.[5] Isa sa mga naging
layunin ng Espanya sa kolonyalisasyon ng Pilipinas ay ang pagbibinyag ng mga
tribu sa Kristiyanismo. Ang pagpapalit ng relihiyon ay naganap dahil sa kawalan ng
ibang maayos na relihiyon, maliban sa Islam, na laganap sa Timog. Ang mga
seremonya ng simbahan ay naging bantog, na naging dahilan upang mapasama
ang iba't ibang pista sa tradisyong Pilipino.[5]

Watawat ng Nueva Espanya.

Naging sanhi nito ang pagdami ng mga Katoliko sa bansa, na tinutulan ng mga
Muslim sa Mindanao at mga tribu sa Hilagang Luzon (tulad ng mga Ifugao ng
Kordilyera) at ang mga Mangyan ng Mindoro.[5]

Ang mga Kastila ay nagtatag ng tradisyonal na organisasyon ng barangay sa

pamamagitan ng mga pinunong lokal sa mababang antas ng pamamahala. Ang
istilong ito na di-direktang pamamahala ang nagdulot ng pagbubuo ng mataas na
antas ng mga Pilipino na tinatawag na principalia, na naging mayaman, mataas ang
respeto at iba pang mga prihibelyo. Ito ay nagpakita ng isang sistemang oligarkiya
sa lokal na pamamahala. Ilan sa mga pagbabago sa ilalim ng pamamahala ng
Espanya ang pagpapalit ng ideya ng pagmamay-ari ng lupa sa konsepto ng
pribadong pagmamay-ari at ang pagbibigay ng titulo sa mga kasapi ng
principalia.[5]

Hindi kumita ang Espanya sa Pilipinas bilang isang kolonya, at malapit nang
maubos ang salapi ng pamahalaan dahil sa digmaan laban sa mga Dutch at sa
pakikipag-laban sa mga Muslim.[5] Ang kita ng pamahalaang kolonyal ay nanggaling
sa kalakalang galyon.[5]

Pagbagsak ng pamumuno ng Espanya

Ang pamamahala ng Espanya sa Pilipinas ay sandaling naputol noong 1792 nang

salakayin ng mga Ingles ang Maynila na naging sanhi ng pagpasok ng Espanya sa
Digmaan ng Pitong Taon. Ang Kasunduan sa Paris ng 1763 ang nagbalik sa
pamamahala ng mga Kastila at nilisan ng mga Ingles ang bansa noong 1764. Ang
sandaling pananakop ng mga Ingles ang nagpahina sa kapangyarihan ng Espanya
at nagdulot ng mga rebelyon at mga demanda para sa kalayaan.[7]

Noong 1871, itinatag ni Gobernador-Heneral Jose Basco y Vargas ang Economic

Society of Friends of the Country. Noong panahong iyon, ang Pilipinas ay direktang
pinamamahalaan ng Espanya. Ang mga kaganapan sa loob at labas ng bansa ay
nakatulong sa pagdadala ng mga bagong kaisipan sa Pilipinas. Ang pagbubukas ng
Kanal Suez noong 1869 ay nagpaikli ng panahon ng paglalayag patungong Espanya.
Naging sanhi ito ng pagdami ng mga ilustrado na naging kasama ng mga creoles,
isang mataas na antas ng mga Pilipino, sapagkat maraming mga kabataang
Pilipino ang nakapag-aral sa Europa. Itinatag ng mga illustrado ang Kilusang
Propaganda noong 1882.

Naging layunin ng Kilusang Propaganda ang pagbabalik ng representasyon ng

Pilipinas sa Kongreso ng Espanya (Spanish Cortes), ilang reporma at hindi nagtagal,
ang kalayaan ng bansa. Si José Rizal, ang pinakamatalino at pinakaradikal na
illustrado noong panahong iyon, ang nagsulat ng mga nobelang Noli Me Tangere at
ang El Filibusterismo, na naging inspirasyon upang matamo ang kalayaan.[4] Noong
1892, itinatag ni Andrés Bonifacio ang Kataastaasang, Kagalanggalangang
Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK) na naging layunin ang pagkakamit ng
kalayaan sa pamamagitan ng pakikipaglaban sa mga Kastila. Si Bonifacio ang
naging supremo (pinuno) nito.
Unang watawat ng mga rebolusyonaryong Pilipino.

Emilio Aguinaldo, Unang Pangulo ng Pilipinas mula 1899 hanggang 1901.

Nagsimula ang rebolusyon noong 1896. Napagkamalan si Rizal na siya ang

nagpasimula ng rebolusyon na naging sanhi ng kanyang pagkamatay noong ika-30
Disyembre 1896. Ang Katipunan sa Cavite ay nahati sa dalawa, ang Magdiwang na
pinamunuan ni Mariano Alvarez (kamag-anak ni Bonifacio sa pamamagitan ng
kasal), at ang Magdalo, na pinamunuan ni Emilio Aguinaldo. Ang alitan sa pagitan ni
Bonifacio at Aguinaldo ang nagdulot sa pagpatay kay Bonifacio ng mga sundalo ni
Aguinaldo noong ika-10 Mayo 1897. Sumang-ayon si Aguinaldo sa mga kondisyon ng
Kasunduan sa Biak-na-Bato at siya at ang kanyang mga kasamang rebolusonaryo
ay ipinatapon sa Hong Kong.
Sesyon ng kongreso ng Unang Republika ng Pilipinas.

Nagsimula ang Digmaang Espanyol-Amerikano noong 1898 nang pasabugin ang

USS Maine at lumubog sa daungan ng Havana, na ipinadala sa Cuba upang mabuo
ng isang mapayapang resolusyon sa pagitan ng mga ambisyon ng Cuba na maging
malaya at ang kolonyalismo ng Espanya. Matapos matalo ni Commodore George
Dewey ang mga Espanyol sa Maynila, inimbitahan niya na bumalik si Aguinaldo sa
Pilipinas, na ginawa niya noong ika-19 ng Mayo 1898. Nang nakarating ang mga
sundalong Amerikano sa Pilipinas, nakuha na ng mga Pilipino ang kontrol sa buong
Luzon, maliban sa Intramuros. Noong ika-12 ng Hunyo 1898, ipinahayag ni
Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas sa Kawit, Cavite, na nagtatag ng Unang
Republika ng Pilipinas sa ilalim ng unang demokratikong konstitusyon ng Asya.[4]

Kasabay nito, dumating ang mga sundalong German at idineklarang kung hindi
kukunin ng Estados Unidos ang Pilipinas bilang isang kolonya, kukunin ito ng
Germany. Nakuha ng mga Amerikano ang lungsod mula sa mga Espanyol sa
Labanan ng Maynila. Ang labanang ito ang nagtapos sa pakikipag-usapan ng mga
Pilipino at Amerikano, dahil sa pagpigil sa mga sundalong Pilipino sa pagpasok sa
lungsod ng Maynila, isang kilos na tinutulan ng mga Pilipino.[8] Nagpadala ng mga
komisyoner ang Espanya at Estados Unidos upang pag-usapan ang mga kondisyon
ng Kasunduan sa Paris na nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano. Si Felipe
Agoncillo, ang representatibo ng Pilipinas ay tinanggal sa mga sesyon dahil ang
pamahalaang rebolusyonaryo ay hindi kinilala ng ibang mga bansa.[8] Kahit
mayroong mga pagtututol, nagdesisyon ang Estados Unidos na hindi isasauli ang
Pilipinas sa Espanya, at hindi rin pumayag na kunin ng Germany ang Pilipinas.
Maliban sa Guam at Puerto Rico, napilitan din ang Espanya na ibigay ang Pilipinas
sa Estados Unidos bilang kapalit sa US$ 20,000,000.00, na sinasabi ng Estados
Unidos na "regalo" nila sa Espanya.[9] Nagrebelde ang Unang Republika ng Pilipinas
laban sa okupasyon ng Estados Unidos, na nagdulot ng pagsiklab ng Digmaang
Pilipino-Amerikano (1899–1913).

Panahong kolonyal ng Amerikano (1898–1946)

Isang karikaturang pampolitika noong 1898 na ipinapakita si McKinley, pangulo ng Estados Unidos
kasama ang isang "mabangis" na bata. Ikinukumpara dito ang pagbalik ng Pilipinas sa Espanya sa
paghagis ng bata sa bangin.

Nagsimula ang relasyon ng Pilipinas sa Estados Unidos nang magsama ang

dalawang bansa upang labanan ang mga Kastila.[10] Bilang mga magka-alyado,
binigyan ng mga sundalong Pilipino ang mga Amerikano ng mga mahahalagang
impormasyon at suporta mula sa militar.[11] Ngunit, dumistansiya ang Estados
Unidos sa mga hangarin ng mga Pilipino. Hindi natuwa si Aguinaldo nang tumutol
ang mga Amerikano na suportahan ang kalayaan ng Pilipinas.[11] Nagwakas ang
relasyon ng dalawang bansa at tumaas ang tensiyon nang naging malinaw ang
pakay ng mga Amerikanong manatili sa mga pulo.[11]

Digmaang Pilipino-Amerikano
Pangunahing artikulo: Digmaang Pilipino-Amerikano
Sumiklab ang Digmaang Pilipino-Amerikano noong Pebrero, 1899, matapos patayin
ng dalawang Amerikanong sundalo ang tatlong Pilipinong sundalo sa San Juan.[12]
Naging mas magastos at mas marami ang namatay sa digmaang ito kaysa sa
Digmaang Espanyol-Amerikano.[4] Humigit-kumulang 126,000 Amerikanong sundalo
ang lumaban sa digmaan; 4,234 Amerikano ang namatay, pati na rin ang 16,000
Pilipinong sundalo na naging kasali sa isang pambansang gerilyang kampanya na
walang tiyak na bilang ng mga kasapi.[12] Sa pagitan ng 250,000 at 1,000,000
sibilyan ang namatay dahil sa kagutuman at sakit. Pinahirapan nila ang isa't isa.[12]

Ang kakulangan ng mga sandata ang naging sanhi ng pagkatalo ng mga Pilipinong
sundalo laban sa mga Amerikano sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga
Pilipino ay nagwagi sa mga labanang gerilya.[12] Ang Malolos, na kabisera ng
pamahalaang rebolusyonaryo, ay nakuha ng mga Amerikano noong ika-31 ng Marso
1899, ngunit nakatakas si Aguinaldo at ang kanyang pamahalaan at nilipat ang
kabisera sa San Isidro, Nueva Ecija. Si Antonio Luna, ang pinakamagaling na
kumander ni Aguinaldo, ay pinatay noong Hunyo. Dahil sa pagkamatay ni Luna at
ang tuloy-tuloy na pagkatalo ng kanyang mga sundalo sa mga labanan sa Hilagang
Luzon, pinalitan ng di-sentralisadong mga hukbong gerilya sa bawat sonang militar
ang regular na hukbo noong Nobyembre 1899. Ang mga sibilyan, na naiipit sa
pagitan ng mga Amerikano at mga rebelde, ay naghirap.[12]

Nadakip si Aguinaldo sa Palanan, Isabela noong ika-23 ng Marso 1901 at dinala sa

Maynila. Nanumpa siya ng katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang
kanyang mga kasama, na naging hudyat ng katapusan ng digmaan.[12] Ngunit
nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga bahagi ng Pilipinas, lalo na sa
Mindanao, hanggang noong 1913.[13]

Kolonya ng Estados Unidos

Tinuring ng Estados Unidos ang kanilang misyon sa Pilipinas bilang paghahanda ng

mga Pilipino sa malayang pamamahala.[14] Itinatag ang pamahalaang sibil noong
1901, na pinamahalaan ni William Howard Taft, ang unang Amerikanong
gobernador-heneral ng Pilipinas, na humalili kay Arthur MacArthur, Jr. Ang
gobernador-heneral ang naging pinuno ng Komisyon ng Pilipinas, isang kapisanan
na itinatag ng Estados Unidos na may kapangyarihang tagapagbatas at may
limitadong kapangyarihang tagapamahala. Nagpatupad ang komisyon ng batas na
nagtayo ng iba't ibang mga sangay ng pamahalaan, kasama na rin ang istilong
hudisyal, serbisyong sibil at pamahalaang lokal. Itinatag ang Pambansang Pulisya
(Philippine Constabulary) upang pamahalaan ang mga natitirang kilusang
lumalaban sa mga Amerikano at nang hindi naglaon ay ginampanan rin nito ang
mga responsibilidad ng Sandatahang Lakas ng Estados Unidos. Pinasinayaan ang
halal na Asamblea ng Pilipinas noong 1907 bilang ang mababang kapulungan,
samantalang ang Komisyon ng Pilipinas ang mataas na kapulungan.

Ang mga panukala ng Estados Unidos sa Pilipinas ay napalitan kasabay ng

pagpapalit ng mga administrasyon.[4] Sa mga unang taon ng kolonyang
pamamahala, ayaw ng mga Amerikano na ibigay ang karapatang pamamahala sa
mga Pilipino. Ngunit, nang naging pangulo ng Estados Unidos si Woodrow Wilson
noong 1913, isang bagong panukala ang ipinagtibay na naging daan sa kalayaan ng
Pilipinas. Ang Batas Jones, na ipinasa ng Kongreso ng Estados Unidos noong 1916,
ay naging batayan ng pagtatag ng isang pamahalaan, nagpangako ng kalayaan at
pagtatatag ng inihalal na Senado ng Pilipinas.

Naganap noong dekada 1920, ang pakikipagtulungan at mga komprontasyon ng

mga Pilipino sa mga gobernador-heneral ng Estados Unidos, depende kung kaya ng
gobernador-heneral na pamahalaan ang kolonya kasama ang tagapagbatas ng
bansa. Ang mga kasapi ng kongreso ay naghangad na makamit kaagad ang
kalayaan mula sa Estados Unidos. Ipinadala sa Washington D.C. ang ilang mga
misyong pang-kalayaan. Itinatag ang serbisyong sibil na pinamahalaan ng mga
Pilipino noong 1918.

Ang pulitika ng Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo nito sa Estados Unidos ay

pinamahalaan ng Partido Nacionalista, na itinatag noong 1907. Kahit naghangad ito
ng madaliang paggawad ng kasarinlan, naging mataas ang suporta nito sa Estados
Unidos sa mga panukala nito.[15] Pinamunuan ito ni Manuel L. Quezon, na naging
pangulo ng Senado mula noong 1916 hanggang 1935.

Panahon ng Komonwelt
Pangunahing artikulo: Komonwelt ng Pilipinas
Manuel L. Quezon, pangulo ng Komonwelt kasama si Franklin D. Roosevelt, pangulo ng Estados Unidos
sa Washington, D.C..

Noong 1933, ipinasa ng Kongreso ng Estados Unidos ang Batas Hare-Hawes-Cutting

bilang ang Batas ng Kalayaan ng Pilipinas kahit ito ay tinutulan ni Pangulong
Herbert Hoover.[16] Kahit ang batas na ito ay binuo sa tulong ng isang komisyon
mula sa Pilipinas, tinutulan ito ng Pangulo ng Senado, si Manuel L. Quezon, dahil sa
probisyon nitong manatili ang kontrol ng Estados Unidos sa mga base militar sa
bansa. Sa ilalim ng kanyang impluwensiya, tinutulan ito ng lehislatura ng
Pilipinas.[17] Noong sumunod na taon, isang bagong batas na tinawag na Batas
Tydings-McDuffie ay ipinasa ng lehislatura. Isinaad sa batas na ito ang pagtatatag
ng Komonwelt ng Pilipinas na may 10-taong mapayapang transisyon patungo sa
kasarinlan. Magkakaroon ang komonwelt ng sariling saligang-batas at magiging
responsibilidad ang pamamahala sa bansa, ngunit ang ugnayang panlabas ay
responsibilidad ng Estados Unidos, at ilang mga batas ay kailangan aprubahan ng
pangulo ng Estados Unidos.[17]

Manuel Quezon, Pangulo ng Pilipinas mula 1935 hanggang 1944.

Isang konstitusyon ang binuo noong 1934 na pinagtibay sa isang plebisito noong
sumunod na taon. Noong ika-14 ng Mayo 1935, isang halalan ang ginanap upang
punan ang bagong tatag na posisyon ng Pangulo ng Komonwelt na napanalunan ni
Manuel L. Quezon ng Partido Nacionalista, at itinatag ang isang Pilipinong
pamahalaan na ibinase sa mga prinsipyo ng Konstitusyon ng Estados Unidos. Ang
komonwelt ay itinatag noong 1935, na mayroong malakas na sangay na
tagapagpaganap, iisang sangay ng kapulungan, ang National Assembly at ang
Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas na binubuo ng mga Pilipino sa unang
pagkakataon mula noong 1901. Noong panahon ng Komonwelt, nagpadala ang
Pilipinas ng isang halal na Resident Commissioner sa Mababang Kapulungan ng
Estados Unidos (tulad ng ginagawa ng Puerto Rico ngayon).

Naging adhikain ng bagong pamahalaan ang pagtatatag ng batayan ng tanggulang

pambansa, mas malakas na kontrol sa ekonomiya, mga reporma sa edukasyon,
pagpapabuti sa transportasyon, ang kolonisasyon ng pulo ng Mindanao at ang
promosyon ng lokal na kabisera at industriyalisasyon. Ngunit hinarap ng
komonwelt ang problema sa agrikultura, ang di-tiyak na sitwasyong Diplomatiko at
Militar sa Timog-Silangan Asya, at hindi maliwanag na lebel ng komitment ng
Estados Unidos sa panghinaharap na Republika ng Pilipinas. Binago ang
konstitusyon noong 1939–1940 upang ibalik ang kongresong may dalawang
kapulungan at ang pagpapahintulot ng pagtakbo muli ni Pangulong Quezon, na
nagkaroon lamang ng isang anim na taong termino.

Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang pagsakop ng mga Hapon

Pangunang Artikulo: Pananakop ng mga Hapones sa Pilipinas (1941–1945)

Humigit-kumulang 10,000 katao ang namatay sa Martsa ng Kamatayan sa Bataan.

Naglunsad ang bansang Hapon ng isang sorpresang pag-atake sa Clark Air Base sa
Pampanga noong 8 Disyembre 1941, halos sampung oras lamang matapos ang Pag-
atake sa Pearl Harbor. Ang pagbobomba sa pamamagitan ng paggamit ng mga
eroplano ay sinundan ng pagdating ng mga sundalong Hapones sa Luzon. Ang
hukbo ng mga Pilipino at Amerikanong sundalo ay pinamunuan ni Heneral Douglas
MacArthur. Dahil sa pagdami ng mga kalabang dumarating sa bansa, lumikas ang
mga hukbong Pilipino at Amerikano sa Bataan at sa pulo ng Corregidor. Ang
Maynila, na idineklarang bukas na lungsod/Open City upang maiwasan ang
pagkawasak nito, ngunit naging pasaway ang mga hapones at sinalakay pa rin ito
[18]
ito ay pinasok ng mga Hapones noong ika-2 ng Enero 1942[19]. Nagpatuloy ang
pagtatanggol ng mga Pilipino hanggang sa pagsuko ng mga sundalong Pilipino at
Amerikano sa Bataan noong 9 Abril 1942 at ang Corregidor noong Mayo 6.
Karamihan sa 80,000 na mga preso ng digmaan na nahuli ng mga Hapones sa
Bataan ay sapilitang pinagmartsa patungo sa isang kulungang may layo ng 105
kilometro sa Hilaga (Pampangga) . Tinatayang 10,000 mga Pilipino, 300 mga
Pilipinong Intsik at 1,200 mga Amerikano ang namatay bago makarating sa
destinasyon.[20]

Sumama sina Quezon at Osmeña sa mga sundalong patungong Corregidor at hindi

nagtagal ay umalis sila patungong Estados Unidos, at doon pinamahalaan ang
Komonwelt.[21] Inutusan si MacArthur na pumunta sa Australia, kung saan
sinimulan niya ang planong pagbabalik sa Pilipinas.

Jose P. Laurel, Pangulo ng Pilipinas mula 1943 hanggang 1945.

Agad na nag-organisa ang mga awtoridad ng militar ng Hapon ng bagong
estruktura ng pamahalaan sa Pilipinas at itinatag ang KALIBAPI (Kapisanan sa
Paglilingkod sa Bagong Pilipinas). Isinaayos nila ang Konseho ng Estado na
nagpatupad ng mga pang-sibil na batas hanggang Oktubre 1943, nang ideklara nila
ang Pilipinas bilang isang malayang bansa. Ang republikang nasa ilalim ng mga
Hapones na pinamunuan ni Jose P. Laurel ay hindi naging popular.[22]

Ang pagsakop ng mga Hapon sa Pilipinas ay tinutulan nang maraming aktibidad ng

mga gerilya. Lumaban ang pangkat ng militar ng Hukbong Katihan ng Komonwelt
ng Pilipinas sa mga Hapones sa isang digmaang gerilya at kinilalang isa itong
pangkat ng Hukbong Katihan ng Estados Unidos. Ang tagumpay ng pakikipaglabang
ito ay ipinakita sa katapusan ng digmaan, kung saan kontrolado lamang ng mga
Hapones ang labindalawa sa apatnapu't walong lalawigan sa bansa.[22] Ang
pangunahing elemento ng paghihimagsik sa Gitnang Luzon ay ginampanan ng
Hukbalahap (Hukbong Bayan Laban sa Hapon), na mayroong 30,000 kasapi at
ipinaabot ang kontrol sa karamihang lugar sa Luzon.[22]

Noong ika-8 ng Mayo 1942 hanggang ika-2 ng Setyembre 1945, nagsimula ang
kampanya ng Labanan ng Pilipinong Nadakpin-Muli sa Pilipinas sa ilalim ng
pagsakop ng mga Hapon. Mahigit daan-libong mga Pilipino at mga Pilipinong Intsik
na kalakihan ay sumali bilang sundalo ay isang dating militar ng Hukbong Katihan
ng Komonwelt ng Pilipinas sa ilalim ng pangkat ng militar ng Estados Unidos (1935–
1946) at ang sumali bilang gerilya ng kumilalang pangkat ng gerilya sa buong
pagbabaka at labanang ito sa Pilipinas katulad ng Luzon, Visayas at Mindanao at
lumaban sila sa mga Hapon, at bago po pagbabalik ng mga Amerikanong sundalo
sa Pilipinas noong 1944.

Dumating si Heneral Douglas MacArthur at si Pangulong Sergio Osmena kasama

ang maraming mga Pilipino at Amerikanong sundalo sa Leyte noong ika-20 ng
Oktubre 1944. Maraming pang mga sundalo ang dumating, at pinasok ng mga
Magkakaalyadong sundalong Pilipino at Amerikano ang Maynila. Nagtagal ang
labanan hanggang sa pormal na pagsuko ng Hapon noong ika-2 ng Setyembre 1945.
Nagdanas ang Pilipinas ng pagkawala ng maraming buhay at malawakang
pagkasira nang matapos ang digmaan. Tinatayang isang milyong Pilipino ang
namatay, at nawasak ang Maynila dahil hindi idineklara ng mga Hapones ang
Maynila bilang isang bukas na lungsod katulad ng ginawa ng mga Amerikano noong
1942.[22]

Sergio Osmena, Pangulo ng Pilipinas mula 1944 hanggang 1946.

Kasama ni Pangulong Manuel L. Quezon sa Estados Unidos si Sergio Osmena.

Namatay si Quezon sa sakit na tuberkulosis noong ika-1 ng Agosto 1944 at si
Osmeña ang humalili sa kanya. Kasama siya ng mga puwersang Amerikanong
lumunsad sa Leyte. Samantala maraming ang magkakasanib ng mga sundalong
Pilipino at Amerikano kasama ng mga kumilalang gerilya ay ipagtatanggol ng
sagupaan ng pakipaglaban sa mga Hapones ay simula ng kampanya ng labanan ng
pagpapalaya sa Pilipinas. Nagsilbi siya bilang pangulo ng bansa hanggang sa
magkaroon ng halalan noong ika-23 ng Abril 1946. Paghahanda ito sa pagbibigay ng
kalayaan ng Estados Unidos. Kumandidato siya bilang pangulo, ngunit natalo kay
Manuel Roxas.

Malayang Pilipinas at ang Ikatlong Republika (1946–1972)

Pangunahing artikulo: Kasaysayan ng Pilipinas (1946–1972)

Pamamahala ni Manuel Roxas (1946–1948)

Manuel Roxas, Pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang 1948.

Nagkaroon ng halalan noong 1946, na nagluklok kay Manuel Roxas bilang unang
pangulo ng malayang Pilipinas. Ibinalik ng Estados Unidos ang soberanya ng
Pilipinas noong ika-4 ng Hulyo 1946.[4] Ngunit ang ekonomiya ng Pilipinas ay
nanatiling umaasa sa ekonomiya ng Estados Unidos, ayon kay Paul McNutt, isang
mataas na komisyoner ng Estados Unidos.[23] Ang Philippine Trade Act, na
ipinagtibay bilang isang kondisyon upang makatanggap ng perang gagamitin sa
rehabilitasyon mula sa digmaan ang Pilipinas mula sa Estados Unidos,[24] ay lalong
nagpalala sa relasyon ng dalawang bansa sa probisyon itong itali ang ekonomiya
ng dalawang bansa. Isang kasunduan na militar ang nilagdaan noong 1947 na
nagtakda sa Estados Unidos ng 99-taong pag-uupa sa mga piling base militar sa
bansa (binawasan ito ng 25 taon noong 1967).

Pamamahala ni Elpidio Quirino (1948–1953)

Elpidio Quirino, Pangulo ng Pilipinas mula 1948 hanggang 1953.

Pinatawad ng administrasyon ni Roxas ang mga taong nakipagtulungan sa mga

Hapones noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, maliban sa mga taong gumawa
ng mga marahas na krimen. Namatay si Roxas dahil sa atake sa puso at
tubercolosis noong Abril 1948, at humalili ang pangalawang pangulo, si Elpidio
Quirino, sa posisyon ng presidente. Tumakbo siya sa pagkapangulo noong 1949.
Natalo ni Quirino si Jose P. Laurel at nakamit niya ang apat na taong termino.
Iniwan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang Pilipinas na sira-sira at nawalan ng
moral. Ang muling pagbangon ng bansa ay naguluhan dahil sa mga aktibidad ng
mga gerilyang Hukbalahap ("Huks") na naging kalaban ng bagong pamahalaan ng
Pilipinas. Ang mga panukala ng pamahalaan sa mga Huk ay parehong naging pang-
negosasyon at pang-supresyon. Ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si Ramon
Magsaysay ay nagsimula ng kampanya upang matalo ang mga rebelde sa
pamamagitan ng militar at para makuha na rin ang suporta ng pamahalaan mula
sa mga mamamayan. Unti-unting kumunti ang kampanya ng mga Huk noong
dekada 1950's, at tuluyang nagwakas ito sa walang kundisyon na pagsuko ni Luis
Taruc, pinuno ng mga Huk noong Mayo 1954.

Pamamahala ni Ramon Magsaysay (1953–1957)

Ramon Magsaysay, Pangulo ng Pilipinas mula 1953 hanggang 1957.

Suportado ng Estados Unidos, nahalal si Magsaysay sa pagkapangulo noong 1953

dahil sa popularidad niya sa mga tao. Ipinangako niya ang reporma sa ekonomiya,
at napaunlad niya ang reporma sa lupa sa pamamagitan ng pagtaguyod sa paglipat
ng tirahan ng mga mahihirap na tao sa Katolikong hilaga patungo sa mga
tradisyonal na mga lugar ng mga Muslim. Kahit nakatulong ito sa pagbabawas ng
populasyon sa Hilaga, tumaas ang tensiyong panrelihiyon.[25] Ngunit naging popular
pa rin siya sa mga mamamayan, at ang kanyang pagkamatay sa pagbagsak ng
kanyang eroplano noong Marso 1957 ay nagdulot ng kalungkutan sa maraming mga
Pilipino.

Pamamahala ni Carlos Garcia (1957–1961)

Carlos Garcia, Pangulo ng Pilipinas mula 1957 hanggang 1961.

Humalili si Carlos P. Garcia sa posisyon ng pangulo matapos ang pagkamatay ni

Magsaysay, at nahalal rin siya sa apat na taong termino noong Nobyembre ng taon
ding iyon. Ipinatupad niya ang patakarang "Pilipino Muna", na nagbibigay ng
pagkakataon sa mga Pilipino na malinang ang ekonomiya ng bansa.[26] Nakipag-
ugnayan si Garcia sa Estados Unidos ukol sa pagsasauli ang mga Amerikanong
base militar sa Pilipinas. Ngunit nawala ang popularidad ng kanyang
administrasyon dahil sa mga isyu ng kurapsiyon sa mga sumunod na taon.[27]

Pamamahala ni Diosdado Macapagal (1961–1965)

Diosdado Macapagal, Pangulo ng Pilipinas mula 1961 hanggang 1965.

Nahalal si Diosdado Macapagal sa pagkapangulo noong halalan ng 1961. Ang
panukalang banyaga ni Macapagal ay humingi ng mas malapit na relasyon sa mga
kalapit na mga bansa, partikular na ang Malaya (ngayo'y Malaysia) at Indonesia.[25]
Ang pakikipag-negosasyon niya sa Estados Unidos ukol sa mga karapatan sa mga
base militar ay nagdulot ng negatibong damdamin sa mga Amerikano.[25] Binago
niya ang Araw ng Kalayaan mula sa Hulyo 4 na pinalitan ng Hunyo 12, upang
gunitain ang araw na idineklara ni Emilio Aguinaldo ang kalayaan ng bansa mula sa
Espanya noong 1898.

Sa panahon ng panunungkulan ni Pangulong Diosdado Macapagal nagpatuloy sa

pagtaas ang halaga ng bilihin, ngunit naisagawa niyang kahit paano'y mapanatili
ang mababang halaga ng bigas at mais. Gayunpama'y ang pagpupuslit ng mga
kalakal na ipinagbabayad sa adwana'y laganap pa rin tulad ng dati. Si Macapagal sa
kanyang sarili'y isang taong matapat, ngunit ipinapalagy ng mga taong siya'y
mahina at hindi nababagay sa kanyang tungkulin, o kaya'y kinukunsinti niya ang
katiwalian at kasamaang ginagawa ng mga taong malapit sa kanya o may lakas sa
kanyang tanggapan.

Tangi sa pampalagiang suliranin na pangkabuhayan at pampamahalaan ang

lumigalig sa kanyang pangasiwaan.

Pamumuno ni Ferdinand Marcos (1965–1986)

Ferdinand Marcos, Pangulo ng Pilipinas mula 1965 hanggang 1986.

Ang isa pang subyang sa panig ni Macapagal ay ang Pangulo ng Senado na si
Ferdinand Marcos, isang kapwa Liberal. Sinasabing upang matamo ang pagtulong
ni Marcos sa halalan noong 1961, lihim na nakipagkasundo si Macapagal kay
Marcos na hindi siya tatakbong muli para sa reeleksiyon sa halalan ng taong 1965.
Ngunit habang lumalapit ang halalan ng taong 1965, napatunayang masugit si
Macapagal sa pagkandidato.

Sa pagkabigo ng pag-asa ni Marcos sa pagiging kandidato ng Partido Liberal sa

pagkapangulo, at sa dahilang naanyayahang sumama sa Partido Nacionalista at
samantalahin ang pagkakataon sa Kumbensiyon ng mga Nacionalista'y iniwan niya
ang Partido Liberal at sumapi sa Nacionalista. Nagwagi si Marcos sa Kumbensiyon
at naging opisyal na kandidato sa pagka-Pangulo.

Sa una niyang termino, naglunsad si Marcos ng iba't ibang mga proyekto at

nagtaas ng koleksiyon ng buwis na nakatulong sa pag-unlad ng bansa noong
dekada '70. Dahil rin sa pag-utang niya at sa tulong pang-ekonomiya na nanggaling
sa Estados Unidos, mas maraming mga daan ang naitayo ng kanyang
administrasyon kaysa sa lahat ng daan na naitayo ng mga nakalipas na pangulo at
mas maraming mga paaralan kaysa sa nakalipas na administrasyon.[28] Nahalal
muli si Marcos bilang pangulo noong 1969, na naging unang pangulo ng malayang
Pilipinas na natamo ang ikalawang termino.

Hinarangan ng mga kalaban ni Marcos ang kinailangang lehislasyon para

maisakatuparan ang kanyang mga plano. Dahil dito, nawala ang positibong
damdamin sa kanyang ikalawang termino at bumagal ang pag-unlad ng
kabuhayan.[29] Dumami ang krimen at pagsuway ng mga sibilyan sa batas. Binuo ng
Partido Komunista ng Pilipinas ang Bagong Hukbong Bayan. Nagpatuloy ang
pakikipaglaban ng Moro Islamic Liberation Front para sa kalayaan ng Mindanao.
Ang isang pagsabog sa pagtitipon ng Partido Liberal kung saan idineklara ang
kanilang kandidato para sa Senado noong ika-21 ng Agosto 1971 ang nagdulot ng
pagsuspinde ni Marcos sa writ of habeas corpus, na ibinalik niya noong ika-11 ng
Enero 1972 matapos ang mga protesta ng publiko.

Batas Militar
Tingnan din: Estratehiya ng tensiyon.
23 Setyembre 1972 - Ipinahahayag ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar sa isang pabalita
sa himpapawid.

Dahil sa kawalan ng respeto sa batas at ang banta ng rebelyon ng mga Komunista,

idineklara ni Marcos ang batas militar noong ika-21 ng Setyembre 1972 sa bisa ng
Proklamasyon Blg. 1081. Tinanggal ni Marcos ang kalayaan ng pamamahayag at iba
pang karapatan ng mga mamamayan, ipinasara ang Kongreso at ang mga
kompanya ng pamamahayag, at iniutos ang pag-aresto sa mga pinuno ng
oposisyon at mga aktibidad ng mga militante, kasama na ang kanyang
pinakamalaking mga kritiko, si Senador Benigno Aquino, Jr., Senador Jovito Salonga
at Senador Jose Diokno.[30] Ang deklarasyon ng batas militar ay tinanggap ng
karamihan, dahil sa problemang panlipunang dinaranas ng Pilipinas.[31] Malaki ang
binaba ng bilang ng krimen matapos isakatuparan ang curfew.[32] Maraming mga
kalaban sa pulitika ang napilitang umalis ng bansa.

Isang konstitusyonal na kumbensiyon, na itinatag noong 1970 upang palitan ang

Saligang-Batas ng 1935, ay nagpatuloy sa pagbuo ng bagong saligang-batas
matapos ang deklarasyon ng batas militar. Nagkaroon ng bisa ang bagong
konstitusyon noong 1973, na binago ang istilo ng pamahalaan mula sa
pampanguluhan na naging parlamentaryo at nagpahintulot kay Marcos na manatili
siya sa kapangyarihan matapos ang 1973.

Ayon kay Marcos, ang batas militar ang simula nang pagbubuo ng Bagong Lipunan
na ibinase sa mga kahalagahang panlipunan at pampolitika.[33] Lumakas ang
ekonomiya noong dekada 1970s, na nagkaroon ng sobrang salapi para sa budyet at
pangangalakal. Tumaas ang Kabuuang Pambansang Produkto mula sa 55 bilyong
piso noong 1972 na naging 193 bilyong piso noong 1980. Lumaki ang kita ng
pamahalaan sa turismo. Ngunit nakilahok si Marcos, ang kanyang mga kroni at ang
kanyang maybahay, si Imelda Romualdez-Marcos sa paggawa ng kurapsiyon.[34]

Ikaapat na Republika

Upang palubagin ang Simbahang Katolika bago ang pagbisita ng Santo Papa, si
Papa Juan Pablo II,[35] opisyal na ipinatigil ni Marcos ang batas militar noong 17
Enero 1981. Ngunit, pinanatili niya ang kapangyarihan ng pamahalaan sa paghuli at
pagkulong. Ang kurapsiyon at ang kaguluhan sa lipunan ang naging sanhi ng
pagbagal ng pag-unlad ng ekonomiya sa ilalim ni Marcos, na humina ang kalusugan
dahil sa lupus.

Binoykot ng oposisyon ng halalan noong 1981, kung saan lumaban si Marcos at ang
retiradong heneral na si Alejo Santos.[30] Nanalo si Marcos ng 16 milyong boto, na
pinahintulutan siyang manungkulan ng anim na taon. Nahalal ang Kalihim ng
Pananalapi, si Cesar Virata bilang Punong Ministro ng Batasang Pambansa.

Noong 1983, napatay ang pinuno ng oposisyon, si Benigno Aquino, Jr. sa

Pandaigdigang Paliparan ng Maynila sa kanyang pagbalik sa Pilipinas matapos ang
mahabang panahon ng pananatili sa ibang bansa. Nagdulot ito ng pagtutol sa
pamumuno ni Marcos at ang serye ng mga pangyayari, kasama ang pag-aalala ng
Estados Unidos, na nagsanhi ng halalan noong Pebrero 1986.[36] Nagkaisa ang
oposisyon sa biyuda ni Aquino, si Corazon Aquino.

Idineklara ng Komisyon ng Eleksiyon (Comelec), ang opisyal na tagabilang ng

resulta ng halalan, ang pagkapanalo ni Marcos. Ngunit malaki ang pagkakaiba nito
sa bilang ng Namfrel, isang pinagkakatiwalaang tagabantay ng halalan. Tinutulan ni
Corazon Aquino at ng kanyang mga tagasuporta ang maling resulta ng halalan.
Hindi rin kinilala ng mga dayuhang tagamasid, kasama ang delegasyon ng Estados
Unidos, ang opisyal na resulta.[36] Binawi ni Hen. Fidel Ramos at Kalihim ng
Tanggulang Pambansa, si Juan Ponce Enrile, ang suporta nila kay Marcos.
Napatalsik si Marcos sa isang mapayapang demonstrasyon, tinatawag na
Rebolusyon sa EDSA ng 1986 at ang paghalili ni Corazon Aquino bilang pangulo
noong ika-25 ng Pebrero 1986.

Ikalimang Republika (1986-Kasalukuyan)

Pamamahala ni Corazon Aquino (1986–1992)

Corazon Cojuangco-Aquino, Pangulo ng Pilipinas mula 1986 hanggang 1992.

Bumuo kaagad si Corazon Aquino ng isang rebolusyonaryong pamahalaan para

maging normal ang sitwasyon, na naging batayan ang transisyonal na Freedom
Constitution.[37] Isang bagong saligang-batas ang ipinagtibay noong Pebrero
1987.[38] Ipinagbawal ng konstitusyong ito ang pagdedeklara ng batas military,
pagtatatag ng mga nagsasariling rehiyon sa Cordillera at sa Timog Mindanao at
ang pagbabalik ng istilong pampanguluhan ng pamahalaan at ang Kongresong may
dalawang kapulungan.[39] Umunlad ang bansa sa pamamagitan ng pagtatatag muli
ng mga demokratikong institusyon at respeto sa mga mamamayan, ngunit naging
mahina ang pagbangon ng bansa sa administrasyong Aquino dahil sa mga kudeta
ng mga di-apektadong mga kasapi ng militar.[40] Ang paglakas ng ekonomiya ay
hinadlangan ng serye ng mga kalamidad, kasama na ang pagsabog ng Bulkang
Pinatubo noong 1991 na nagdulot ng pagkamatay ng 700 katao at ang pagkawala
ng mga tirahan ng 200,000 na katao.[41]

Noong 1991, ibinasura ng Senado ang kasunduang nagpapahintulot sa pananatili

ng mga base militar ng Estados Unidos sa loob ng sampung taon. Isinauli ng mga
Amerikano sa pamahalaan ang Clark Air Base sa Pampanga noong Nobyembre ng
taong iyon, at ang Subic Bay Naval Base sa Zambales noong Disyembre 1992, na
nagtapos sa halos isang siglo ng pamamalagi ng militar ng Estados Unidos sa
Pilipinas.

Namatay si Corazon Aquino noong ika-1 ng Agosto 2009 sa Makati medical center
sa Lungsod ng Makati sa kadahilanang Colon Cancer.
Pamamahala ni Fidel V. Ramos (1992–1998)

Fidel Ramos, Pangulo ng Pilipinas mula 1992 hanggang 1998.

Noong 1992, nagwagi sa halalan ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si Fidel

Ramos, na inendorso ni Pangulong Aquino, na may 23.6% lamang ng kabuuang boto
sa pagitan ng pitong kandidato. Sa mga unang taon ng kanyang termino, idineklara
niya na mataas niyang prayoridad ang nasyonal na rekonsilyasyon at gumawa siya
ng koalisyon upang makabangon sa mga hidwaan ng administrasyong Aquino.[39]
Ginawa niyang legal ang Partidong Komunista at nakipag-negosasyon sa mga ito,
sa mga rebeldeng Muslim at mga rebeldeng militar upang kumbinsihin sila na itigil
ang kanilang mga kampanya laban sa pamahalaan. Noong Hunyo 1994, nilagdaan
niya ang amnestiyang nagpapatawad sa mga rebeldeng pangkat, at mga Pilipinong
militar at mga pulis na kinasuhan ng krimen habang nakikipaglaban sa mga
rebelde. Noong Oktubre 1995, nilagdaan ng pamahalaan ang kasunduang
nagtatapos sa kaguluhang rebelde. Isang kasunduang pang-kapayapaan ang
nilagdaan ng pamahalaan at ng Moro National Liberation Front (MNLF), isang
pangkat ng mga rebeldeng naghahangad na maging malayang bansa ang
Mindanao, noong 1996, na nagtapos sa pakikipaglaban na nagtagal ng 24 taon.
Ngunit ipinagpatuloy ng humiwalay na pangkat ng MNLF, ang Moro Islamic
Liberation Front ang pakikipaglaban. Maraming mga malalaking protesta ang
kumontra sa pagsisikap ng mga taong sumuporta kay Ramos na susugan ang
batas upang magkaroon siya ng pagkakataong tumakbo muli para sa ikalawang
termino, na naging sanhi ng hindi pagtakbo muli ni Ramos sa halalan.[42]

Pamamahala ni Joseph Estrada (1998–2001)

Joseph Estrada, Pangulo ng Pilipinas mula 1998 hanggang 2001.

Nanalo si Joseph Estrada, isang dating aktor at naging bise pangulong ni Ramos, sa
halalan ng pagka-Pangulo noong 1998. Ipinangako niya sa kanyang kampanya ang
pagtulong sa mga mahihirap at paunlarin ang sektor ng agrikultura sa bansa.
Naging popular siya sa mga mahihirap.[43] Noong panahon ng krisis na pinansiyal sa
Asya na nagsimula noong 1997, ang pamamahala ni Estrada ay nagdulot ng mas
malalang kahirapan sa ekonomiya. Maraming Pilipino ang nawalan ng trabaho,
lumaki ang kakulangan sa badyet at bumaba ang halaga ng piso. Ngunit
nakabangon ang kabuhayan ng bansa ngunit mas mabagal ito kumpara sa mga
kalapit-bansa nito.

Sa loob ng isang taon ng kanyang eleksiyon, nawala ang popularidad ni Estrada

dahil sa mga akusasyon ng kronyismo at kurapsiyon, at ang pagkabigo na
masolusyonan ang mga suliranin sa kahirapan.[34] Noong Oktubre 2000, inakusahan
si Estrada na tumatanggap siya ng pera mula sa sugal. Siya ay isinakdal ng
Mababang Kapulungan, ngunit ang kanyang paglilitis sa Senado ay hindi natuloy
nang iboto ng senado na huwag eksaminahin ang tala sa bangko ng pangulo. Bilang
sagot, nagkaroon ng mga demonstrasyon na naghingi sa pag-alis ni Estrada. Dahil
sa mga rally, ang resignasyon ng mga kalihim at ang pagkawala ng suporta ng
sandatahang lakas, umalis si Estrada sa opisina noong ika-20 ng Enero 2001.

Pamamahala ni Gloria Macapagal-Arroyo (2001–2010)

Gloria Macapagal-Arroyo, Pangulo ng Pilipinas mula 2001 hanggang 2010.

Humalili si Bise Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo (ang anak ni Pangulong

Diosdado Macapagal) sa posisyon ng Pangulo sa araw ng kanyang paglisan.
Tinatayang hindi lehitimo ang pag-upo ni Ginang Arroyo sa pwesto dahil hindi pa
tapos ang paghahatol sa kaso ng nakaraang pangulong Estrada. Naging mas
lehitimo ang kanyang pag-upo sa halalan pagkalipas ng apat na buwan, kung saan
nanalo ang kanyang koalisyon sa karamihan ng mga posisyon.[34] Ang unang
termino ni Arroyo ay nagkaroon ng hating politika ng mga koalisyon at isang
kudeta sa Maynila noong Hulyo 2003 na naging sanhi ng pag-deklara niya ng isang
buwang pambansang state of rebellion.[34]

Sinabi ni Arroyo noong Disyembre 2002 na hindi siya tatakbo sa halalan noong 2004
ngunit binago niya ang kanyang desisyon noong Oktubre 2003 at nagdesisyong
sumali sa halalan.[34] Siya ay muling nahalal at isinalin sa puwesto para sa kanyang
anim na taong termino noong ika-30 ng Hunyo 2004. Noong 2005, isang tape na
naglalaman ng isang usapan ay lumabas na naglalaman ng usapan ni Arroyo at
isang opisyal ng halalan kung saan inutusan ni Arroyo ang opisyal na itaas ang
bilang ng kanyang mga boto upang manatili siya sa puwesto.[44] Nagdulot ito ng
mga protesta na humihingi sa pagbaba ni Arroyo sa puwesto. Inamin niya na
kinausap niya ang isang opisyal ng halalan, ngunit tinatwa niya ang mga alegayon
ng pandaraya at hindi siya bumaba sa puwesto.[44] Hindi nagtagumpay ang mga
planong pagpapatalsik sa pangulo noong taong iyon.

Pamamahala ni Benigno Simeon C. Aquino III (2010-2016)

Benigno Aquino III, Pangulo ng Pilipinas mula 2010 hanggang 2016.

Taong 2009 nang hikayatin si Benigno Simeon Cojuangco Aquino III na kumandidato
bilang pangulo ng Pilipinas. Dahil dito, nabuo ang Noynoy Aquino for President
Movement (NAPM) upang mangalap ng isang milyong lagda sa buong Pilipinas para
sa kanyang kandidatura. Pinagbigyan ni Aquino ang kahilingan ng maraming
Pilipino. Siya ay tumakbo at nahalal na pangulo ng Pilipinas noong 2010.

Kung walang corrupt, walang mahirap. Ito ang isa sa mga islogan na gimanit ni
Pangulong Aquino sa kanyang kampanya noong siya ay kumakandidato pa lamang.
Sa kanyang inagurasyon noong ika-30 ng Hunyo 2010 nabanggit niya na ito pa rin
ang prinsipyo na magiging batayan ng kanyang administrasyon. Batay sa kanyang
talumpati, ang ilan sa mga hakbang na kanyang gawain upang maiangat ang bansa
sa kahirapan ay ang mga sumusunod:

Pagkakaroon ng tuwid at tapat na hanay ng mga pinuno

Pagpapatayo ng mga imprastraktura para sa transportasyon

Pagbibigay ng trabaho sa mga lokal na komunidad

Pagpapalakas ng koleksiyon ng buwis at pagsugpo sa korapsyon sa Kawanihan

ng Rentas Internas o Bureau of Internal Revenue at Bureau of Customs

Mga sanggunian
1. "Philippines - Early History" (http://countrystudies.us/philippines/3.htm) . U.S. Library of
Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

2. Agoncillo, Teodoro C. (1990) [1960]. History of the Filipino People (ika-8th (na) edisyon).

Quezon City: Garotech Publishing. pa. 22. ISBN 971–8711-06–6.

3. Lacsamana, Leodivico Cruz (1990). Philippines History and Government, Second Edition.
Phoenix Publishing House, Inc. pa. 47.
 4. "Philippine History" (http://pinas.dlsu.edu.ph/history/history.html) . DLSU-Manila.
Kinuha noong 2006-08-21.

5. "Philippines - The Early Spanish Period" (http://countrystudies.us/philippines/4.htm) .

U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

6. "Philippines History" (http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Philippines

-HISTORY.html) . Encyclopedia of Nations. Kinuha noong 2006-08-23.

7. "Philippines - The Decline of Spanish Rule" (http://countrystudies.us/philippines/5.htm) .

U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

8. Lacsamana, Philippine History and Government, p. 126

9. "Philippines - The Malolos Constitution and the Treaty of Paris" (http://countrystudies.u

s/philippines/14.htm) . U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

10. Lacsamana, Philippine History and Government, p. 135

11. "Philippines - Spanish American War" (http://countrystudies.us/philippines/13.htm) .

U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

12. "Philippines - War of Resistance" (http://countrystudies.us/philippines/15.htm) . U.S.

Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

13. Agoncillo, History of the Filipino People, p. 247–260, 294–297

14. "Philippines - United States Rule" (http://countrystudies.us/philippines/16.htm) . U.S.

Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

15. "Philippines - A Collaborative Philippine Leadership" (http://countrystudies.us/philippine

s/17.htm) . U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

16. Agoncillo, History of the Filipino People, p. 345–346

17. "Philippines - Commonwealth Politics" (http://countrystudies.us/philippines/20.htm) .

U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-23.

18. Agoncillo, History of the Filipino People, p. 390

19. Agoncillo, History of the Filipino People, p. 392

20. Lacsamana, Philippine History and Government, p. 168

21. Agoncillo, History of the Filipino People, p. 415

22. "Philippines - World War II" (http://countrystudies.us/philippines/21.htm) . U.S. Library

of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

23. "Philippines - Economic Relations with the United States" (http://countrystudies.us/phili

ppines/23.htm) . U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.
24. "Balitang Beterano: Facts about Philippine Independence" (http://www.newsflash.org/20
04/02/tl/tl012375.htm) . Philippine Headline News Online. Kinuha noong 2006-08-21.

25. "Philippines - The Magsaysay, Garcia, and Macapagal Administrations" (http://countrystu

dies.us/philippines/26.htm) . U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

26. "Carlos Garcia: Unheralded nationalist" (https://web.archive.org/web/20061026052206/ht

tp://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc0
5bbadf8225f6) . Philippine News Online. Tinago mula orihinal (http://www.philippinenew
s.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6)
hanggang 2006-10-26. Kinuha noong 2006-08-21.

27. Lacsamana, Philippine History and Government, p. 184

28. Lacsamana, Philippine History and Government, p. 187

29. "Philippines - Marcos and the Road to Martial Law" (http://countrystudies.us/philippines/

27.htm) . U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-24.

30. "Philippines - Proclamation 1081 and Martial Law" (http://countrystudies.us/philippines/

28.htm) . U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-24.

31. Lacsamana, Philippine History and Government, p. 189

32. Agoncillo, History of the Filipino People, p. 576–577

33. Agoncillo, History of the Filipino People, p. 574–575

34. "Country Profile: Philippines, Marso 2006" (http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Philippin

es.pdf) (PDF). U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

35. "In many tongues, pope championed religious freedoms" (http://www.sptimes.com/2005/

04/03/Worldandnation/In_many_tongues__pope.shtml) . St. Petersburg Times. Kinuha
noong 2006-08-21.

36. "Philippines - From Aquino's Assassination to People Power" (http://countrystudies.us/p

hilippines/29.htm) . U.S. Library of Congress. Kinuha noong 2006-08-22.

37. Agoncillo, History of the Filipino People, p. 585

38. Agoncillo, History of the Filipino People, p. 586

39. "Background Notes: Philippines, Nobyembre 1996" (http://dosfan.lib.uic.edu/ERC/bgnote

s/eap/philippines9611.html) . U.S. Department of State. Kinuha noong 2006-08-16.

40. "Then & Now: Corazon Aquino" (http://edition.cnn.com/2005/US/09/19/cnn25.aquino.tan/i

ndex.html) . CNN. Kinuha noong 2006-08-16.

41. "Pinatubo - Eruption Features" (http://www.ngdc.noaa.gov/seg/hazard/stratoguide/pinfe

at.html) . National Geophysical Data Center. Kinuha noong 2006-08-23.
42. "Showdown in Manila" (https://web.archive.org/web/20061110215216/http://www.pathfin
der.com/asiaweek/97/1003/nat1.html) . Asiaweek. Tinago mula orihinal (http://www.path
finder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html) hanggang 2006-11-10. Kinuha noong 2006-08-
16.

43. "Profile:Joseph Estrada" (http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/1063976.stm) . BBC

News. Kinuha noong 2006-08-16.

44. "Gloria Macapagal Arroyo Talkasia Transcript" (http://edition.cnn.com/2005/WORLD/asiap

cf/08/10/talkasia.arroyo.script/index.html) . CNN. Kinuha noong 2006-07-29.

Mga kawing panlabas

Opisyal na portal ng pamahalaan ng Pilipinas (http://www.gov.ph)

The United States and its Territories 1870–1925: The Age of Imperialism (http://w
ww.hti.umich.edu/p/philamer/)

Origins of the Filipinos and Their Languages by Wilhelm G. Solheim II (http://web.k

ssp.upd.edu.ph/linguistics/plc2006/papers/FullPapers/I-2_Solheim.pdf) (PDF)

History of the Philippine Islands (http://www.gutenberg.org/browse/authors/b#a

2296) in many volumes, from Project Gutenberg (and indexed under Emma
Helen Blair, the translator)

Kinuha sa
"https://tl.wikipedia.org/w/index.php?
title=Kasaysayan_ng_Pilipinas&oldid=194756
3"

Last edited 2 month ago by 122.2.240.29