Ahmad Shahis Date

‫تاریخ نشر‪ ۲۷ :‬جوزا ‪ ۱ ،‬و ‪ ۲‬سرطان ‪۱۳۹۸‬‬
‫تاریخ احمدشاهی؛ واقعیت یا کذب؟‬

‫سیدضیا فرهنگ‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫از قبــول مســتدعیات ایشــان ابــا و اســتنکاف‬ ‫آمدــه‪ ،‬آوردــه اســت‪ .‬او تاریــخ ایــن واقعــه را‬ ‫به‌صــورت دقیــق معلــوم نیســت‪ ،‬ولــی گندــا‬ ‫کــه فــردای قتــل نادر‌شــاه‪ ،‬احمــد خــان ابدالــی‬ ‫او را خراســانی می‌خوانــد) در کتــاب درســی‬ ‫از شــروع تدریــس مضمــون تاریــخ دــر مکاتــب‬
‫فرمــود‪ ...‬ایســتادگی و اصــرار آن‌ جماعــت از‬ ‫دــر جریــان مــاه اکتوبــر ‪ 1747‬میالدــی یعنــی‬ ‫ســینگهـ بــه اســتناد از کتــاب «تذکــرۀ اننــد رام»‬ ‫زمــام امــور قــوای افغــان را به‌دســت گرفتــه‪،‬‬ ‫صنــف نهــم چیــزی نیامــده اســت‪ ،‬ولــی در‬ ‫کشــور‪ ،‬یعنــی از ســال‌های ‪1907-1908‬‬
‫حــد گذشــت‪ .‬مع‌هــذا درویــش عاقبت‌اندیــش‬ ‫تقریبــا ســه مــاه بعــد از کشته‌شــدن نادرشــاه‬ ‫تألیــف «اننــد رام» کــه هم‌دــوره‌ی احمد‌شــاه‬ ‫قــوای مذکــور را از میــدان معرکــه خــارج و‬ ‫کتــاب صنــف دوازدهــم آمــده اســت کــه‪:‬‬ ‫میالدــی بــه این‌ســو‪ ،‬بــرای دانش‌آمــوزان‬
‫تجرد‌کیشــی‪ ...‬موســوم بــه درویــش صابــر کــه‬ ‫افشــار قیــد می‌کنــد (احمد‌شــاه بابــا‪ ،‬ص ‪.)47‬‬ ‫بــود‪ ،‬از مکتوبــی یــاد می‌کنــد کــه احمد‌شــاه‬ ‫بــدون ضیــاع وقــت به‌ســوی قندهــار شــتافت‪.‬‬ ‫«ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻛﺸﺘﻪ‌ﺷﺪﻥ ﻧﺎﺩــﺭ ﺍﻓﺸﺎﺭ‪ ،‬ﺩــﺭ ﺍﺭﺩــﻭﻱ‬ ‫معلوماتــی ارایــه شــده و می‌شــود کــه تعدادــی‬
‫از بــدو حــال همیشــه مــازم رکاب (می‌بــود)‬ ‫آقــای غبــار دــر کتــاب «تاریــخ احمد‌شــاه بابــا»‬ ‫آن را بــه تاریــخ ‪ 15‬جــوالی ‪ 1747‬میالدــی‬ ‫قابــل توجــه اســت کــه منشــی نه‌تنهــا از‬ ‫ﺑﺰﺭگ ﺍﻭ ﺑﻲ‌ﻧﻈﻤﻲ ﺭﻭﻧﻤﺎ ﮔﺮﺩﻳﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ‬ ‫از مؤرخیــن نیــز آن‌هــا را دــر آثــار خــود‬
‫و پیــش از‪ ...‬قتــل نادر‌شــاه عــرض کــرده‬ ‫(صفحــات ‪ 46‬و ‪ )47‬و دــر کتــاب «افغانســتان‬ ‫(یعنــی ‪ 27‬روز پــس از قتــل نادر‌شــاه افشــار)‬ ‫ســپاس‌گزاری حــرم نادر‌شــاه و اعطــای‬ ‫ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺨﺶ ﺍﺭﺩــﻭﻱ ﻧﺎﺩــﺭ ﺍﻓﺸﺎﺭ ﺭﺍ ﻗﺸﻮﻥ‬ ‫به‌عنــوان واقعیت‌هــای تاریخــی‌ای غیــر‬
‫بــود کــه‪ ...‬قصــر دولــت خدیــو (یعنــی احمــد‬ ‫دــر مســیر تاریــخ» (ص ‪ )355‬نیــز روایتــی را‬ ‫عنوانــی محمد‌حســین خــان افریدــی فرســتاده‬ ‫المــاس کــوه نــور چیــزی نمی‌گویــد‪ ،‬بلکــه بــه‬ ‫ﺍﻓﻐﺎﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ می‌دــاد‪ .‬ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺁن‌هــا ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ بــه‬ ‫قابــل انــکار دــرج کرده‌انــد‪ .‬دــر ایــن میــان‬
‫خــان)‪ ...‬وقتــی بــر ســرپا خواهــد شــد کــه‪...‬‬ ‫کــه دــر کتــاب صنــف دوازدهــم آمدــه‪ ،‬آوردــه‬ ‫اســت و طــی آن از تخت‌نشــینی خــود بــه او‬ ‫وضاحــت می‌گویــد کــه چــون «قــوای قزلبــاش»‬ ‫چهــارﻫﺰﺍﺭ ﻏﻠﺠﺎﻳﻲ ﻭ ﺩﻭﺍﺯﺩــﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺪﻭﺯﺍیــی‬ ‫می‌تــوان از مــؤرخ شــهیر کشــور مرحــوم‬
‫دولــت نــادری ســرنگون شــود‪ .‬در آن روز‪...‬‬ ‫اســت‪ .‬او تاریــخ ایــن واقعــه را دــر جریــان‬ ‫خبــر دادــه و مقــام ملــک مذکــور را منحیــث‬ ‫خیــال قتل‌عــام افغان‌هــا را داشــتند‪ ،‬احمــد‬ ‫ﻭ ﺍﺯﺑﻚ مــی‌رﺳﻴﺪ ﻭ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻗﻮﻣﺎﻧﺪﺍﻥ‬ ‫«میرغالم‌محمــد غبــار» نــام بــرد کــه دــر کتابــی‬
‫ظاهــر گردیــد [و] در اثنــای اســتدعا و التمــاس‬ ‫مــاه اکتوبــر ‪ 1747‬میالدــی‪ ،‬یعنــی تقریبــا ســه‬ ‫ملــک و ریش‌ســفید قــوم افریدــی تأییــد‬ ‫خــان مانــع کمــک بــه خانــدان نــادری گردیــد‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺭمحمــد خــان غلجایــی و احمــد‬ ‫تحــت عنــوان «احمد‌شــاه بابــای افغــان» کــه‬
‫مــردم و ابــا و اســتنکاف خدیــو جهان‌ســتان‪،‬‬ ‫مــاه بعــد از کشته‌شــدن نادرشــاه افشــار قیــد‬ ‫می‌کنــد (احمد‌شــاه درانــی پدــر افغانســتان‪،‬‬ ‫و بــا عجلــه‪ ،‬بــا غنایــم‪ ،‬بــه صــوب قندهــار‬ ‫خــان لبدالــی قطعــات افغانــی بــه قندهــار ســوق‬ ‫دــر ســال ‪ 1937‬میالدــی بــه ســفارش ســردار‬
‫گیــاه ســبزی (نــه خوشــه‌ی گندمــی) به‌دســت‬ ‫می‌کنــد (احمد‌شــاه بابــا‪ ،‬ص ‪.)47‬‬ ‫صفحــات ‪ 31‬و ‪ .)54‬‬ ‫حرکــت کــرد‪.‬‬ ‫دادــه شــدند‪( ».‬ص ‪.)7‬‬ ‫محمد‌دــاوود خــان نوشــت و همچنــان دــر‬
‫گرفتــه‪ ،‬نزدیــک آمــده‪ ،‬به‌جــای جلیقــه بــر‬ ‫امــا «منشــی جامــی» داســتان تخت‌نشــینی‬ ‫ضمــن بیــان حوادــث مربــوط بــه راه‌‌پیمایــی‬ ‫از جانــب دیگــر‪ ،‬برخــاف ادعــای آقــای غبــار‬ ‫آقــای غبــار دــر کتــاب «احمد‌شــاه بابــای‬ ‫اثــر شناخته‌شــده‌ی دیگــرش «افغانســتان دــر‬
‫گوش ـه‌ی کاله (نــه عمامــه) آن‌حضــرت اســتوار‬ ‫احمــد خــان ابدالــی را طــور دیگــری می‌گویــد‪:‬‬ ‫قشــون درانــی بیــن فتح‌آبــاد و گرشــک‪،‬‬ ‫کــه مدعــی اســت قــوای درانــی از طریــق‬ ‫افغــان» می‌نویســد کــه قشــون افغــان بــه‬ ‫مســیر تاریــخ» روایت‌هــای درج‌شــده دــر‬
‫ســاخته ایــن خطــاب مســتطاب را تکــرار نمــود‪:‬‬ ‫«از قصب ـه‌ی گرشــک آن حضــرت چنــد نفــر از‬ ‫منشــی جامــی می‌گویــد کــه پــس از مواصلــت‬ ‫هــرات مســتقیما وارد قندهــار شــد‪ ،‬منشــی‬ ‫ســرکردگی نور‌محمــد خــان غلزایــی بعــد از‬ ‫کتاب‌هــای تاریــخ مکاتــب را بــا تفصیــل‬
‫ای قبای پادشــاهی راست بر باالی تو‬ ‫غازیــان درانــی را‪ ...‬بــه جهــت اخبــار قتــل‬ ‫بــه منــزل‌گاه ســلطان‌میدان کــه اولیــن محــل‬ ‫جامــی می‌نویســد کــه قشــون درانــی از‬ ‫آن‌کــه امنیــت بازماندــگان شــاه مقتــول را تأمیــن‬ ‫بیش‌تــر تشــریح و قبــول کردــه اســت‪.‬‬
‫تاج شــاهی را فروغ از لؤلؤی الالی تو‬ ‫نادــر و مژدــه‌ی ورود مقدــم میمنــت نمــود‪...‬‬ ‫اتــراق قشــون بــود‪ ،‬اســرا و زنبورک‌هــا بــه‬ ‫طریــق ســلطان میــدان‪ ،‬ترشــیز‪ ،‬تربــت حیدریــه‪،‬‬ ‫کردنــد و بــه پــاس آن حــرم نادر‌شــاه‪ ،‬المــاس‬ ‫ناگفتــه نمانــد کــه تعدادــی از کتاب‌هــای‬
‫آفتــاب فتح را هردم فروغی می‌دهد‬ ‫بــه دارالقــرار‪ ...‬قندهــار پیــش خوانیــن نامدــار‬ ‫امــر «آن حضــرت و بــه پــاس حقــوق دوســتی»‬ ‫جنابدتــون و فــراه وارد قصب ـه‌ای گرشــک شــد‪.‬‬ ‫کــوه نــور را بــه احمــد خــان (؟) تحفــه دــاد‪،‬‬ ‫تاریــخ مکاتــب افغانســتان دــر زمــان ســلطنت‬
‫در کاله خســروی رخسار مه‌سیمای تو‬ ‫درانــی کــه همــراه نور‌محمدخــان علیزایــی‬ ‫رهــا و بازگشــتانده شــدند (تاریــخ احمد‌شــاهی‬ ‫میــرزا محمد‌مهــدی اســترآبادی مؤلــف کتــاب‬ ‫از راه هــرات بــه قندهــار آمدنــد‪( .‬احمد‌شــاه‬ ‫محمدظاهــر شــاه نیــز از خام ـه‌ای مرحــوم غبــار‬
‫«‪ ...‬در همــان ســاعت فرصــت نــداده‪ ،‬مجلــس‬ ‫بودنــد‪ ،‬فرســتاده‪ ،‬اعــام کردنــد کــه خزانــه و‬ ‫ص ‪ .)56‬معلــوم می‌شــود کــه احمــد خــان‬ ‫«جهان‌گشــای نــادری ـ واقعــات نــادری»‬ ‫بابــا صفحــات ‪ 45‬و ‪ .)46‬درحالی‌کــه دــر اثــر‬ ‫بــود‪.‬‬
‫فاتحــه‌ی‪ ...‬فیــروزی و دوام ســلطنت‪...‬‬ ‫فیل‌خانــه و فرمایشــات ممالــک موضوعــه را کــه‬ ‫شــصت عرادــه توپــی را بــا خــود آوردــه‬ ‫در مــورد رفتــار قشــون درانــی پــس از قتــل‬ ‫دیگــرش «افغانســتان دــر مســیر تاریــخ» تنهــا‬ ‫«تاریــخ احمدشــاهی» کتــاب اســت کــه به‌قلــم‬
‫آن‌حضــرت بــه گــوش‪ ...‬کافـه‌ی انــام رســانیده‪...‬‬ ‫بــه خراســان بــه اردــوی نادر‌شــاه می‌آوردنــد‪،‬‬ ‫بــود‪ ،‬حفــظ کردــه و قــوای نظامــی خــود را‬ ‫نادر‌شــاه چنیــن مــی‌آورد‪« :‬صبح‌گاهــان کــه‬ ‫از حرکــت قــوای افغانــی به‌ســوی قندهــار‬ ‫محمودالحســینی جامــی‪ ،‬منشــی و واقعه‌نــگار‬
‫مجلــس پادشــاهانه ترتیــب داده و در‪...‬‬ ‫دــر هــر جــا رســیده باشــند‪ ،‬بــه همان‌جــا نــگاه‬ ‫بــا یــک قطع ـه‌ای مکمــل قــوای توپچــی مجهــز‬ ‫ایــن خبــر انتشــار یافــت (خبــر کشته‌شــدن‬ ‫می‌نویســد‪ ،‬ولــی از امنیــت بازماندــگان نادر‌شــاه‬ ‫رســمی احمد‌شــاه درانــی کــه زیــر نظــر مســتقیم‬
‫ســاعت ســعد‪ ...‬آن شاهنشــه کشــور‪ ...‬اریک ـه‌ی‬ ‫داشــته‪ ،‬خــود نیــز بــار اقامــت کشــانیده و‬ ‫ســاخت‪ .‬همچنــان از نوشــته‌ای منشــی جامــی‬ ‫شــاه) اردوی همایــون به‌هــم برآمــد و طائفــان‬ ‫و المــاس کــوه نــور چیــزی نمی‌گویــد (ص‬ ‫پادشــاه مذکــور نوشــته شــده اســت‪ .‬بــا دــر‬
‫فرمان‌فرمایــی را‪( ...‬به‌دســت گرفــت)» (ص‬ ‫لشــکر افاغنــه‪ ...‬دــر حفــظ و مراقبــت‪ ...‬غفلــت‬ ‫و از نوشــته‌ای میــرزا محمد‌مهدــی اســترآبادی‬ ‫افغــان و اوزبــک بــه اتفــاق احمــد خــان‬ ‫‪.)354‬‬ ‫نظرداشــت ایــن کتــاب‪ ،‬نگارند ـه‌ی ایــن ســطور‬
‫‪ 59‬و ‪.)60‬‬ ‫و کوتاهــی نکننــد» (ص ‪.)58‬‬ ‫واضــح اســت کــه احمــد خــان ابدالــی فرماندــه‬ ‫ابدالــی کــه هواخــواه دولــت نــادری بودنــد‪،‬‬ ‫دــر مــورد همیــن وقایــع «منشــی جامــی»‬ ‫بــر آن شــد تــا تفصیــل بنیان‌گــذاری دولــت‬
‫تاریــخ دقیــق ایــن تخت‌نشــینی معلــوم نیســت‪،‬‬ ‫منشــی جامــی ادامــه می‌دهــد‪« :‬دــر ایــن وقــت‬ ‫ایــن قــوا بــود نــه نور‌محمدخــان علیزایــی‪.‬‬ ‫پــاس حقــوق آن اوجــاق را (مقصــد حــق‬ ‫به‌طــور خالصــه چنیــن مــی‌آورد‪:‬‬ ‫احمد‌شــاهی را طــوری‌ کــه منشــی جامــی‬
‫ولــی اگــر بــه مکتوبــی کــه گنــدا ســینگهـ در‬ ‫نور‌محمدخــان علیزایــی دــر قندهــار بــه امــر‬ ‫راجــع بــه انتخــاب احمدخــان ابدالــی به‌حیــث‬ ‫نمــک می‌باشــد) مرعــی داشــته‪ ،‬بــه افشــاریه‬ ‫نادر‌شــاه افشــار دــر اثــر توطئــه‌ای ‪ 14‬تــن‬ ‫دــر اثــر خــود آوردــه‪ ،‬بــا آنچــه دــر مکاتــب‬
‫صفح ـه‌ی ‪ 31‬کتابــش از آن یــاد کــرده‪ ،‬مراجعــه‬ ‫نادــر افشــار قشــون‌های (جدیــد) درانــی را‬ ‫پادشــاه و مراســم تخت‌نشــینی‌ای او دــر کتــاب‬ ‫و لشــکریان آغــاز ســتیغ کردنــد‪ .‬افشــاریه نیــز‬ ‫از سرلشــکرانش‪ ،‬بــه تاریــخ ‪ 18‬جــون ‪1747‬‬ ‫افغانســتان تدریــس می‌شــود و بــا نوشــته‌های‬
‫کنیــم‪ ،‬ایــن تخت‌نشــینی بایــد قبــل از پانزدهــم‬ ‫جمــع کردــه و دــر دشــت ســنجری کــه دــر‬ ‫تاریخــی صنــف نهــم آمدــه اســت‪« :‬ﺍﺣﻤﺪﺧﺎﻥ‬ ‫قــوای خــود را ‪( ...‬؟) ســاخته بــه مجادلــه‬ ‫میالدــی دــر محلــی بــه نــام فتح‌آبــاد دــر‬ ‫آقــای غبــار مقایســه کنــد‪ .‬این‌طــوری مشــخص‬
‫مــاه جــوالی ‪ 1747‬میــادی صــورت گرفتــه‬ ‫یــک فرســخی (دــر حدــود پنــج کیلومتــری)‬ ‫ابدالــی ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻴﺴﺖ‌ﻭﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻃﻲ ﺟﺮﮔﻪ‌ی‬ ‫پرداختنــد‪ .‬افاغنــه ایشــان را از پیــش برداشــته‪،‬‬ ‫حوالــی خبوشــان واقــع دــر خراســان ایــران دــر‬ ‫شــود کــه آنچــه بــه فرزندــان خــود می‌آموزیــم‬
‫باشــد‪.‬‬ ‫قندهــار واقــع اســت‪ ،‬توقــف داشــت‪ .‬تقــی خــان‬ ‫ﻣﺰﺍﺭ ﺷﻴﺮ ﺳﺮﺥ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺧﻮﺷﻪ‌ی‬ ‫پــس نشــانیدند و اردو را غــارت کــرده از‬ ‫جریــان شــب کشــته شــد‪ .‬فردــای آن پــس از‬ ‫تــا چــه حــد بــا حقیقــت هم‌نــوا اســت‪.‬‬
‫در مــورد خزانــه‌ی نــادر افشــار کــه بــه امــر‬ ‫(شــیرازی) و ناصــر خــان (صوبه‌دــار کابــل و‬ ‫ﮔﻨﺪﻡ ﺭﺍ ﺻﺎﺑﺮﺷﺎﻩ ﻛﺎﺑﻠﻲ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺘﺪﻳﻨﻲ ﺑﻮﺩ‪،‬‬ ‫آن‌جــا روانــه‌ی قندهــار شــدند» (فصــل «در‬ ‫این‌کــه خبــر کشته‌شــدن شــاه بــه گــوش ســپاه‬ ‫به‌دلیــل این‌کــه اثــر «منشــی جامــی» وضاحــت‬
‫او از قندهــار بــه کالت (شــهری اســت در‬ ‫پشــاور) کــه خزان ـه‌ی نادــر افشــار را همراهــی‬ ‫ﺑﻪ ﺩﺳﺘﺎﺭ ﻣﻮﺻﻮﻑ ﺑﻪ‌ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻤﺒﻮﻝ ﺷﺎﻫﻲ ﻧﺼﺐ‬ ‫بیــان خاتمــه کار خاقــان‪.)»...‬‬ ‫رســید‪ ،‬مردــم دــر پــی تــاراج مــال یکدیگــر‬ ‫کامــل نداشــت بــه دــو اثــر معتبــر دیگــر‪ ،‬یعنــی‬
‫والیــت خراســان ایــران) بــرده می‌شــد‪ ،‬منشــی‬ ‫می‌کردنــد نیــز دــر هما‌ن‌جــا بــا او پیوســتند‬ ‫ﻛﺮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﺍﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺑﺎﺑﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺷﺎﻫﻲ‬ ‫افتادنــد‪ .‬دــر ایــن میــان «قــوای قزلبــاش» تمــام‬ ‫کتــاب «جهانگشــای نادــری» نوشــته‌ی میــرزا‬
‫جامــی می‌گویــد بــا وجــود آن‌کــه پــس از‬ ‫و قــرار بــود بــه اتفــاق هــم به‌ســوی خراســان‬ ‫ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ شــد» (ص‪ .)11 .‬‬ ‫قــوای توپ‌خانــه را کــه مرکــب از شــصت‬ ‫محمد‌مهدــی اســترآبادی و کتــاب «احمد‌شــاه‬
‫شایع‌شــدن خبــر قتــل نادر‌شــاه «طوایــف‬ ‫حرکــت کننــد‪ .‬منشــی عــاوه می‌کنــد کــه «دــر‬ ‫امــا دــر کتــاب تــارخ صنــف دوازدهــم می‌آیــد‬ ‫عرادــه تــوپ بــزرگ و کوچــک و هفت‌صــد‬ ‫درانــی‪ ،‬پدــر افغانســتان نویــن» نوشــته‌ی گندــا‬
‫ایــات درانــی» بــه چــور و چپــاول پرداختــه‪،‬‬ ‫آن اثنــا‪ ...‬چاپــاران‪ ...‬بــا خبــر قتــل نادر‌شــاه و‬ ‫کــه‪« :‬نور‌محمــد خــان از ســران غلجایــی‪،‬‬ ‫عدــد تــوپ زنبــورک بــود بــر قشــون «ایــل‬ ‫ســینگهـ نیــز رجــوع شــده اســت‪.‬‬
‫اســباب دولــت و ســرمایه‌ی ســران و خوانیــن‬ ‫حکــم خســرو دین‌پنــاه دــر خلــوت‪ ،‬حقایــق‬ ‫ازبــک‪ ،‬ابدالــی و هــزاره خواهــان تشــکیل یــک‬ ‫جلیلــه‌ی درانــی» کــه ســرکردگی آن‌را‬ ‫مشــخصات آثاری‌کــه دریــن نوشــته از آن‌هــا‬
‫را بــه غــارت بردنــد‪ ،‬ولــی احــدی جــرأت آن‌‬ ‫احــوال‪ ...‬بــه خوانیــن درانــی ظاهــر نمودنــد»‬ ‫جرگــه‌ی قومــی شــد تــا یــک تــن از اعضــای‬ ‫نورمحمــد خــان غلزایــی بــه عهدــه داشــت‪،‬‬ ‫اســتفاده شــده و تعدادــی کــه دــر ســایت‬
‫را نکــرد کــه از حکــم احمد‌شــاه (کــه هنــوز‬ ‫(ص ‪.)58‬‬ ‫جرگــه به‌حیــث زعیــم یــا پادشــاه تعییــن‬ ‫بســتند تــا قــوای مذکــور را درهــم شــکنند (امــا‬ ‫«مرکــز معلومــات افغانســتان» (‪www.acku.‬‬
‫احمدخــان بــود) ســرپیچی کــرده‪ ،‬بــه خزان ـه‌ی‬ ‫بــه گفتــه‌‌ی منشــی بــا نشــر ایــن خبــر‪ ،‬دــر‬ ‫شــود‪ ....‬جرگـه‌ی مــزار شــیر ســرخ دــر قلعـه‌ی‬ ‫چنانچــه بعدــا می‌آیــد نور‌محمــد خــان دــر‬ ‫‪ )edu.af‬قابــل دسترســی اســت‪ ،‬قــرار ذیــل‬
‫مذکــور دســت‌اندازی کنــد و آن خزانــه بــدون‬ ‫اردــو تزلــزل و بی‌اتفاقــی رخ دــاد و افــراد‬ ‫نظامــی نادرآبــاد قندهــار منعقــد گردیــد و بــرای‬ ‫آن هنــگام دشــخصا دــر فتح‌آبــاد نبــود)‪ .‬دــر‬ ‫انــد‪ :‬تاریــخ احمــد شــاهی‪ ،‬منشــی محمــود‬
‫کم‌وکاســت به‌دســت شــاه جدیــد افتــاد (ص‬ ‫بــه چــور و چپــاول رو آوردــه و حتــا «غازیــان‬ ‫نُــه یــوم ادامــه پیدــا کــرد‪ .‬اعضــای جرگــه بــه‬ ‫حالی‌کــه درانی‌هــا ترتیبــات مدافعــه را اتخــاذ‬ ‫الحســینی جامــی (شــماره‌ی دسترســی ‪)19245‬؛‬
‫‪.)60‬‬ ‫درانــی و همچنــان تقــی خــان‪ ،‬ناصــر خــان‬ ‫یــک فیصلــه‌ی نهایــی نمی‌رســیدند‪ ....‬تنهــا‬ ‫می‌کردنــد احمــد خــان کــه منشــی جامــی‬ ‫احمد‌شــاه بابــا افغــان‪ ،‬میرغالم‌محمــد غبــار‪،‬‬
‫قــراری ‌کــه دیــده می‌شــود ایــن روایــت بــا‬ ‫و رفقای‌شــان را برهنــه کردــه‪ ،‬پیــش کســی‬ ‫کســی‌که دریــن جرگــه خاموشــی اختیــار‬ ‫بدــون ذکــر نامــش او را «آن حضــرت» خطــاب‬ ‫ترجمــه‌ی پشــتو (شــماره‌ی دسترســی ‪)8242‬؛‬
‫روایــت کتاب‌هــای درســی و روایــت آقــای‬ ‫چیــزی باقــی نگذاشــتند و ســوای خزانــه و‬ ‫کردــه بــود‪ ،‬احمــد خــان ابدالــی بــود‪ ....‬دــر‬ ‫میکنــد «ظاهــر» گردیــد‪ .‬همــه بــه دــور او جمــع‬ ‫واقعــات نادــری (جهانگشــای نادــری)‪،‬‬
‫غبــار کامــا متفــاوت اســت‪ .‬برعــاوه در‬ ‫امــوال پادشــاهی کــه محفــوظ مانــد‪ ،‬دســت‬ ‫روز نهــم فیصلــه کردنــد کــه یکــی از اعضــای‬ ‫شــدند و بــاالی قــوای قزلبــاش حملــه نمودــه‬ ‫محمد‌مهدــی اســترآبادی (شــماره‌ی دسترســی‬
‫کتاب‌هــای درســی و در آثــار آقــای غبــار از‬ ‫غارت‌گــری از امــوال احدــی برنداشــتند» (ص‬ ‫جرگــه را به‌حیــث حاکــم انتخــاب کننــد‪.‬‬ ‫و بــا یــک یــورش آن قــوا را درهــم شکســتند‪.‬‬ ‫‪ )2368‬و همچنــان کتاب‌هــای افغانســتان‬
‫غصــب خزانــه‌ی نادر‌شــاه توســط احمد‌شــاه‬ ‫‪.)58‬‬ ‫شــخص مذکــور همــان صابر‌شــاه کابلــی‪....‬‬ ‫بــه گفتــه‌ای منشــی جامــی اگــر چــه قــوای‬ ‫دــر مســیر تاریــخ‪ ،‬میرغالم‌محمــد غبــار‪،‬‬
‫ذکــری نرفتــه اســت‪ .‬همچنــان منشــی جامــی نــه‬ ‫دــر بیــان وقایــع بعدــی‪ ،‬منشــی جامــی مـی‌آورد‪:‬‬ ‫بــود‪ .‬ایــن صوفــی از جــا برخاســته‪ ،‬احمــد‬ ‫درانــی می‌خواســت تــا قــوای قزلبــاش را از‬ ‫چــاپ ششــم‪ 1393 ،‬هـــ‪.‬ش‪ ،‬انتشــارات میونــد؛‬
‫از جرگــه ســخن می‌گویــد‪ ،‬نــه از زیــارت شــیر‬ ‫«تمامــی خوانیــن عظــام و رؤســا کــرام و‬ ‫خــان ابدالــی را معرفــی کــرد و چنــد خوش ـه‌ی‬ ‫میــان بردارنــد و حــرم شــاه مقتــول را به‌جــای‬ ‫احمد‌شــاه درانــی‪ ،‬پدــر افغانســتان نویــن‪ ،‬گندــا‬
‫ســرخ و نــه از حضــور نماینــدگان اقــوام هــزاره‬ ‫ســرکردگان واالمقــام‪ ،‬بعــد از مصلحــت و‬ ‫گندــم را بــر عمامــه‌ی او نصــب کــرد‪ .‬خان‌هــا‬ ‫محفوظــی منتقــل ســازند ولــی «آن حضــرت»‬ ‫ســینگهـ‪ ،‬چاپ‌خانــه‌ی آســیا‪ ،‬نیویــورک‪1959 ،‬‬
‫و ازیــک‪ .‬نــام‌ زیــارت «شــیر ســرخ» و کلم ـه‌ی‬ ‫کنــکاش از خــواص و عــوام‪ ،‬بــه جمعیــت و‬ ‫ناگزیــر بیعــت کردنــد» (صفحــات ‪ 7‬و ‪.)8‬‬ ‫غازیــان را از قتــل عــام بازداشــت و بــا اســرا‬ ‫(متــن انگلیســی) و کتاب‌هــای تاریــخ صنــوف‬
‫«جرگــه» در کتــاب تاریــخ احمد‌شــاهی بــه‬ ‫ازدحــام‪ ،‬وارد دــرگاه سپهر‌احتشــام گردیدــه‪،‬‬ ‫آقــای غبــار دــر کتــاب احمد‌شــاه بابــا افغــان‬ ‫و توپ‌خانــه و زنبوک‌هــا به‌ســوی قندهــار‬ ‫نهــم و دوازدهــم‪ 1390 ،‬هـــ‪.‬ش‪ ،‬وزارت معــارف‬
‫چشــم نمی‌خــورد‪ .‬همین‌طــور در کتــاب‬ ‫متفق‌اللفــظ والکلمــه‪ ،‬اســتدعای جلــوس‬ ‫(صفحــات ‪ 46‬و ‪ )47‬و دــر کتــاب افغانســتان‬ ‫حرکــت کــرد (تاریــخ احمد‌شــاهی‪ ،‬صفحــات‬ ‫افغانســتان‪.‬‬
‫منشــی جامــی از نــام افغانســتان نیــز یــک بــار‬ ‫میمنــت مأنــوس اقدــس بــر اورنــگ ســلطنت‬ ‫دــر مســیر تاریــخ (ص ‪ )355‬نیــز همیــن‬ ‫‪ 54‬و ‪.)55‬‬ ‫راجــع بــه وقایعــی‌ کــه فردــای قتــل نادر‌شــاه‬
‫هــم ذکــری نرفتــه اســت‪.‬‬ ‫موروثــی نمودنــد‪ .‬هــر چنــد آن‌حضــرت‪...‬‬ ‫روایتــی را کــه دــر کتــاب صنــف دوازدهــم‬ ‫تاریــخ رســیدن قــوای درانــی بــه گرشــک‬ ‫از گفتــار منشــی جامــی چنــان به‌نظــر می‌رســد‬ ‫افشــار (آقــای غبــار لقــب افشــار او را حــذف و‬
‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬
‫مهــد اصلــی دولــت و قدــرت خــود را دــر‬ ‫عنوانــی عالم‌گیــر پادشــاه مغلــی هنــد فرســتاد‬ ‫اســلحه‌ی ســنگین قــرار داشــت‪ ،‬جمــع شــوند‬ ‫صابرشــاه به‌منظــور امان‌خواهــی رو آوردنــد‬
‫ســرزمین‌های می‌دیــد کــه یــک قســمت‬ ‫و دــر آن او را «پادشــاه هندوســتان» خطــاب‬ ‫و کار را از همان‌جــا آغــاز کننــد کــه مــرگ‬ ‫و بنابــر گفت ـه‌ی منشــی جامــی درویــش مذکــور‬
‫بــزرگ آن افغانســتان امــروزی را تشــکیل‬ ‫کــرد (منشــی جامــی ص ‪ .)312‬درحالی‌کــه دــر‬ ‫نادــر افشــار بــه آن خاتمــه دادــه بــود‪ ،‬یعنــی‬ ‫محب ـت‌ خــان‪ ،‬مانــو خــان‪ ،‬گدــو خــان و ســران‬
‫می‌دهــد و دــر اعتــای دولــت او اســاف‬ ‫موافقت‌نامــه‌ای ‌کــه بعدــا بــا همــان عالم‌گیــر‬ ‫«حملــه بــه هندوســتان»‪ .‬مکتوبــی کــه بــه عجلــه‬ ‫طوایــف (احتمــاال منظــور از کــرم خــان بریجــی‬
‫اکثریــت اقوامــی کــه امــروز دــر افغانســتان‬ ‫امضــا کــرد‪ ،‬از خــود به‌عنــوان «شاهنشــاه‬ ‫بــرای حســن خــان افریدــی (و یقینــا بــرای‬ ‫و مقصــود خــان ترینــی ‌باشــد) را «ریســمان‬
‫زندگــی می‌کننــد‪ ،‬ســهم گرفتنــد‪.‬‬ ‫گیتی‌پنــاه» یــاد کــرد‪ ،‬نــه شاهنشــاه قندهــار‬ ‫بــزرگان دیگــری کــه دــر طــول راه هندوســتان‬ ‫بــه گردــن انداختــه‪ ،‬کشان‌کشــان بــه حضــور‬
‫دــر مــورد چگونگــی نــام افغانســتان چنانچــه‬ ‫یــا شاهنشــاه افغانســتان یــا شاهنشــاه کدــام‬ ‫قــرار داشــتند) فرســتاد‪ ،‬نیــز بــه همیــن منظــور‬ ‫آورد» و آن حضــرت بــه حبــس آن‌هــا فرمــان‬
‫گفتــه شــده‪ ،‬ایــن نــام توســط احمد‌شــاه درانــی‬ ‫جــای دیگــر (منشــی جامــی ص ‪ .)330‬چنیــن‬ ‫ارســال شــده بــود‪ .‬دــر همیــن رابطــه گندــا‬ ‫صادــر کــرد و بعــد از آن «هیــچ کــس ندانســت‬
‫بــر کشــورش گذاشــته نشــده اســت‪ .‬اســتفاده‬ ‫می‌نمایــد کــه او دــر پــی ایجــاد یــک سلســله‌ی‬ ‫ســینگهـ دــر صفح ـه‌ی ‪ 54‬اثــرش می‌گویــد کــه‬ ‫کــه خاتمــه‌ی کار محبــت و مانــو و گدــو دــر‬
‫از ایــن نــام دــر کتاب‌هــای درســی مــا و دــر‬ ‫شــاهی بــود و بــا وجــود رقابت‌هــای قومــی‬ ‫مکتــوب مــؤرخ ‪ 15‬جــوالی ‪ 1747‬احمد‌شــاه‬ ‫محبــس بــه کجــا کشــید» (صفحــات ‪ 61‬الــی‬
‫آثــار آقــای غبــار منحیــث نــام سلطنت‌نشــینی‬ ‫کوشــید کــه بعــد از خودــش امپراطــوری درانــی‬ ‫بــه هاشــم خــان افریدــی (دــر صفحـه‌ی ‪ 31‬او را‬ ‫‪ .)71‬قابــل توجــه اســت اشــخاصی‌که دــر بــاال‬
‫احمد‌شــاه نادرســت اســت‪ .‬ایــن نــام بــرای بــار‬ ‫بدــون چــون و چــرا بــه فرزندــش تیمورشــاه‬ ‫حســین خــان می‌نامــد) توســط امیربیــگ خــان‪،‬‬ ‫منحیــث گــروه وفادــار بــه احمد‌شــاه از آن‌هــا‬
‫اول دــر ســال ‪ 1801‬میالدــی یعنــی ‪ 28‬ســال‬ ‫برســد؛ چنانچــه دــر ســال دهــم ســلطنت و دــر‬ ‫معــاون ناصرخــان صوبه‌دــار کابــل بــه تاریــخ‬ ‫نــام رفــت دــر طــول ســلطنت او برجســته‌ترین‬
‫پــس از مــرگ احمد‌شــاه دــر یــک معاهدــه‌ی‬ ‫اوج قدــرت‪ ،‬طــی یــک محفــل بســیار باشــکوه‬ ‫اول ســپتامبر بــه دربــار دهلــی فرســتاده شــد و‬ ‫چهره‌هــا و بزرگ‌تریــن اراکیــن دولــت او را‬
‫کــه بیــن دولــت انگلیــس‌ و دولــت ایــران بــه‬ ‫و بــزرگ دــر دهلــی نــام شــهزاده تیمــور را‬ ‫اطــاع دادــه شــد کــه عنقریــب احمد‌شــاه بــه‬ ‫تشــکیل می‌دادند‪ .‬‬
‫امضــا رســید‪ ،‬بــر امپراطــوری درانــی گذاشــته‬ ‫از «تیمــور میــرزا» بــه «تیمــور شــاه» تبدیــل‬ ‫هندوســتان حملــه خواهــد کــرد‪.‬‬ ‫دــر مــورد اعدــام ســران افغــان نیــز بیــن‬
‫شــد‪ .‬قبــل از آن ایــن نــام دــر آثــاری کــه از‬ ‫کــرد (منشــی جامــی صفحــات ‪ 331‬و ‪.)332‬‬ ‫بغــاوت اقــوام بالفاصلــه پــس از تخت‌نشــینی‬ ‫اظهــارات منشــی جامــی و آقــای غبــار تفــاوت‬
‫قــرن پانزدــه میالدــی بــه بعــد دــر دســت‌اند‪،‬‬ ‫همچنــان دــر ســال بیســت‌وپنجم ســلطنتش‬ ‫احمد‌شــاه مبیــن آن اســت کــه دــر اول‪ ،‬امــر‬ ‫بزرگــی موجــود اســت‪. ...‬‬
‫محــل ســکونت افغان‌هــا را نشــان می‌دــاد‪.‬‬ ‫هنگامی‌کــه شــهزاده تیمــور بــرای عیادــت پدــر‬ ‫رســیدن ناگهانــی احمــد خــان دــر رأس یــک‬ ‫از نوشــته‌ی «منشــی جامــی» چنیــن اســتنباط‬ ‫کتاب‌های تاریخ صنف نهم و دوازدهم ب ‌ه تبعیت از آثار مرحوم غبار با روایت‌های کتاب «تاریخ‬
‫احمدشاهی» در تناقض قرار می‌گیرد‬
‫همان‌طــوری کــه می‌گفتنــد ترکســتان نــام‬ ‫مریضــش از هــرات بــه قندهــار آمــد‪ ،‬شــاه امــر‬ ‫قــوای بــزرگ‪ ،‬منظــم و مجهــز بــا توپ‌هــای‬ ‫می‌شــود کــه برخــاف ادعــای کتاب‌هــای‬
‫مناطــق واقــع دــر شــمال افغانســتان کنونــی‬ ‫کــرد کــه همــه شــاه‌زادگان و رجــال دولتــی‪،‬‬ ‫ســنگین آن‌هــا را غافل‌گیــر کردــه و تــاب‬ ‫درســی و اظهــارات آقــای غبــار‪ ،‬هنــگام قتــل‬
‫بــود‪ .‬پــس از معاهد ـه‌ی ‪ 1801‬و ســه معاهد ـه‌ی‬ ‫بدــون اســتثنا از شــاهزاده‌ی مذکــور پذیرایــی‬ ‫مقاومــت را دــر خــود ندیدــه تســلیم شــدند‪،‬‬ ‫نادر‌شــاه افشــار‪ ،‬نور‌محمــد خــان علیزایــی‬ ‫(بارکزایــی) نیــز دــر دربــار حاضــر بودنــد‪،‬‬ ‫دــر بیــان وقایعــی ‌کــه پــس از اعــان پادشــاهی‬
‫دیگــری کــه بیــن افغانــان و انگلیســی‌ها امضــا‬ ‫و «شــرایط فدویــت و بندگــی به‌جــا آورنــد»‬ ‫ولــی چندــی بعــد تــاش کردنــد تــا خــود را‬ ‫‪-‬میرافغــان‪ -‬ســرکرده‌ی قشــون افغــان دــر‬ ‫ولــی پــس از آن‌کــه نواب‌خــان الکوزایــی از‬ ‫احمد‌شــاه دــر طــول ســال اول پادشــاهی‬
‫شــد (‪ 1855 ،1839‬و ‪ 1857‬میالدــی) نیــز نــام‬ ‫(منشــی جامــی ص ‪ .)588‬از نــگاه احمد‌شــاه‬ ‫منســجم ســاخته‪ ،‬او را از میــان بردارنــد کــه‬ ‫محــل حاضــر نبــود و دــر قندهــار مشــغول‬ ‫یاغیــان جدــا شــده بــه احمد‌شــاه پیوســت‪،‬‬ ‫او رونمــا شــد‪ ،‬کتاب‌هــای درســی چیــزی‬
‫افغانســتان را بــه خــود اختیــار کــرد‪ ،‬ولــی‬ ‫ایــن سلســله‌ی جدیــد سلســله‌ی درانــی بــود‪.‬‬ ‫ایــن حرکــت طــوری کــه دــر بــاال گفتــه شــد‪،‬‬ ‫جمــع‌آوری قشــون جدیــد بــرای نادر‌شــاه‬ ‫روشــن ســاخت کــه ایــن ســه تــن دــر خفــا‬ ‫نمی‌گویــد‪ ،‬ولــی آقــای غبــار دــر کتــاب‬
‫معلــوم نیســت کــه نــام افغانســتان به‌صــورت‬ ‫چنــان می‌نمایــد کــه بــرای احمد‌شــاه‪ ،‬ایــل‬ ‫دــر نهایــت نــاکام شــد‪.‬‬ ‫بــود‪ .‬دــر نتیجــه احمــد خــان از موقــع اســتفاده‬ ‫بــا یاغیــان همدســت بودــه و وظیفــه داشــتند‬ ‫«افغانســتان دــر مســیر تاریــخ» از بغــاوت‬
‫دقیــق بــر کدــام ســرزمین اطــاق شــده بــود‪.‬‬ ‫درانــی بــه معنــی افغــان یــا پشــتون ُســچه‬ ‫امپراتوری درانی و کشــور افغانستان‬ ‫کردــه‪ ،‬ســرکردگی قــوا را به‌دســت گرفــت؛‬ ‫تــا حیــن رســیدن قــوای مخالــف بــه قند‪،‬هــار‬ ‫تعدــاد بزرگــی از ســران افغــان دــر ســال‬
‫دــر معاهدــه‌ی گندمــک (‪ )1879‬امیــر محمــد‬ ‫نبــود و معنــای فراقومــی داشــت کــه عالیــم‬ ‫دــر کتــاب تاریــخ صنــف دوازدهــم آمدــه‬ ‫چــون هــرات به‌دســت علی‌قلــی خــان‪،‬‬ ‫دروازه‌هــای شــهر را بــه‌روی آنهــا بگشــایند‪.‬‬ ‫‪ 1749‬میالدــی‪ ،‬یعنــی تقریبــا دــو ســال بعــد از‬
‫یعقــوب خــان به‌حیــث امیــر افغانســتان یــاد‬ ‫آن دــر دــو جــای کتــاب بــه وضاحــت دیدــه‬ ‫اســت‪« :‬ﺑﻌﺪ ﺍﺯ آن‌کــه ﺍﺣﻤﺪﺷﺎﻩ ﺑﺎﺑﺎ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬ ‫خواهرزادــه‌ی نادر‌شــاه افشــار بــود (منشــی‬ ‫احمد‌شــاه آن‌هــا را محکــوم بــه اعدــام کــرد و‬ ‫تخت‌نشــینی احمد‌شــاه‪ ،‬و اعدــام آن‌هــا یــاد‬
‫شــده اســت‪ .‬همچنــان عبدالرحمــن خــان و‬ ‫می‌شــود‪ .‬یکــی دــر اعطــای «خطــاب مســتطاب‬ ‫ﺭﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻜﺎﺕ ﺫﻳﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ‌مثابـه‌ی ﺍﻫﺪﺍﻑ ﻣﻬﻢ ﺟﻬﺖ‬ ‫جامــی ‪ -‬ص ‪ .)56‬وی از راه تربــت حیدریــه‬ ‫ایــن حکــم دــر حضــور خــود او بــا انداختــن‬ ‫می‌کنــد (ص‪ .)357‬‬
‫حبی ـب‌اهلل خــان ســراج نیــز از جانــب انگلیــس‬ ‫درانــی بامیزایــی» بــه خیــل کردتبــار زعفرانلــو‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻧﻈﺎﻡ ﺑﺎﺛﺒﺎﺕ ﺩــﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ :‬ﺍﻭﻟﻴﻦ‬ ‫و ترشــیز و فــراه بــه گرشــک رفــت‪ .‬احمــد‬ ‫محکومیــن بــا دســت‌ها و پاهــای بســته بــه‬ ‫امــا منشــی جامــی بغــاوت ســرداران را دــر‬
‫بــه صفــت امیــر افغانســتان شــناخته می‌شــدند‬ ‫و دیگــری هــم دــر اعطــای خطــاب درانــی‬ ‫ﻫﺪﻑ ﺍﻭ به‌ﺟﻮﺩﺁﻭﺭﺩــﻥ ﻭﺣﺪﺕ ﻣﻠﻲ ﻭ ﺍﺣﻴﺎﻱ‬ ‫خــان بــرای رســیدن بــه گرشــک بــه حدــی‬ ‫زیــر پــای فیل‌هــای اردــوی شــاهی تعمیــل‬ ‫ماه‌هــای اول ســلطنت احمد‌شــاه درانــی ثبــت‬
‫و امــا جانــب افغانــی بــرای اولیــن بــار ‪96‬‬ ‫بــه بیات‌هــا کــه دــر کتــاب از ســرکرده‌ی‬ ‫ﻣﺠﺪﺩ ﺩــﻭﻟﺖ ﻣﺮﻛﺰﻱ ﺩــﺭ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺑﻮﺩ؛ ﻫﺪﻑ‬ ‫عجلــه داشــت کــه حتــا توپ‌هــای زنبورکــی‬ ‫گردیــد‪ .‬از قضــا یکــی از فیل‌هــای خشــمگین‬ ‫کردــه و به‌طــور خالصــه چنیــن آوردــه اســت‪:‬‬
‫ســال قبــل‪ ،‬دــر عصــر «شــاه امــان‌اهلل» اطــاق‬ ‫آن‌هــا بــه نــام «احمد‌خــان درانی‌بیــات» یــاد‬ ‫ﺩــﻭﻣﻲ ﺍﻭ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺳﺮﺣﺪﺍﺕ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺍﺯ ﺩــﺭﻳﺎﻱ ﺁﻣﻮ‬ ‫را کــه از اردــوی نادــری بــه غنیمــت گرفتــه‬ ‫عبدالرحمــن خــان را خرطــوم پیــچ نمودــه‪ ،‬بــه‬ ‫درحالی‌کــه تعدادــی از ســران به‌شــمول هیأتــی‬
‫ایــن نــام را بــه تاریــخ ‪ 20‬حمــل ‪ 1302‬هجــری‬ ‫می‌شــود (منشــی جامــی صفحــات ‪ 236‬و‬ ‫ﺗﺎ ﺩــﺭﻳﺎﻱ ﺳﻨﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻫﺪﻑ‬ ‫بــود‪ ،‬دوبــاره مســترد کــرد؛ از نــگاه تدارکاتــی‬ ‫بیــرون محوطــه پرتــاب نمــود و شــاه بــا دیدــن‬ ‫از کابــل و نمایندــگان قزلباش‌هــا بــرای باریابــی‬
‫شمســی مصادــف بــه ‪ 10‬اپریــل ‪ 1923‬میالدــی‬ ‫‪ .) 259‬امــا بــه گمــان اغلــب موفــق نشــد ایــن‬ ‫ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﻓﺎﻉ ﺩــﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻫﻤﺠﻮﺍﺭ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬ ‫برایــش مشــکالت زیادــی فراهــم کردــه و‬ ‫ایــن حادثــه مجــرم را مــورد عفــو قــرار دــاد‪،‬‬ ‫(یعنــی بیعت‌کردــن) نــزد احمد‌شــاه آمدــه‬
‫بــا تصویــب اولیــن قانــون اساســی کشــور‬ ‫مفکــوره را بــاالی بــزرگان اقــوام دیگــر افغــان‬ ‫ﻧﻤﻮﺩــﻩ ﺑﻮﺩ» (ص ‪ .)9‬‬ ‫ســبب کندــی راه‌‌پیمایــی او می‌شــد‪ .‬علــت‬ ‫امــا دــو نفــر دیگــر توســط فیل‌هــا لگدمــال‬ ‫بودنــد‪ ،‬ســران بریجــی و ترینــی‪ ،‬کــرم خــان‬
‫(نظام‌نامــه اساســی دولــت علیــه‌ی افغانســتان)‬ ‫تحمیــل کنــد و از ادامــه‌ی آن دســت کشــید‪.‬‬ ‫آقــای غبــار می‌گویــد کــه «احمــد خــان‬ ‫ایــن عجلــه عالقــه‌ی او بــه دســت‌یابی بــه‬ ‫گردیدــه‪ ،‬جــان باختنــد‪ .‬اعدــام ســران ابدالــی‬ ‫و مقصــود خــان‪ ،‬از ایــن امــر ســر بــاز زدــه‪،‬‬
‫بــر کشــور خــود رســمیت دــاد‪.‬‬ ‫ســوالی کــه درین‌جــا مطــرح می‌شــود‪ ،‬ایــن‬ ‫بــرای افغانســتان آرمان‌هــای زیادــی دــر دــل‬ ‫خزانــه‌ای بــود کــه بــرای نادر‌شــاه می‌بردنــد‬ ‫بــه یاغیــان موقــع دــاد تــا به‌نــام خون‌خواهــی‬ ‫علــم مخالفــت برداشــتند‪ .‬شــاه محبت‌خــان‬
‫از جملــه‌ شــگفتی‌های دیگــر کتــاب «تاریــخ‬ ‫اســت کــه اگــر احمد‌شــاه‪ ،‬شــاه شــاهان بــود‪،‬‬ ‫داشــت» (احمد‌شــاه بابــا‪ ...‬ص ‪ )45‬و دــر‬ ‫و او می‌دانســت کــه اگــر کاروان مذکــور‬ ‫بــه مخالفــت خــود مشــروعیتی قایــل شــده‬ ‫درانــی و مانوخــان [درانــی] را جهــت ســرکوب‬
‫احمد‌شــاهی» اشــاره نکردــن بــه لقــب‬ ‫پــس حیطــه‌ی جغرافیایــی کــه او خــود را‬ ‫اثــر دیگــرش‪ ،‬افغانســتان دــر مســیر تاریــخ‪،‬‬ ‫از حدــود قندهــار خــارج شــود‪ ،‬به‌دســت‬ ‫و بــرای برانداختــن شــاه جدیــد به‌ســوی‬ ‫آن‌هــا به‌ترتیــب بــه فوشــنج و شــورابک گســیل‬
‫«بابــا» اســت‪ .‬منشــی جامــی دــر چنــد جــا‬ ‫بدــان منســوب می‌دانســت کدــام بــود؟ شــاید‬ ‫می‌نویســد‪« :‬روی‌هم‌رفتــه احمد‌شــاه دــر‬ ‫حکمــران نادــری هــرات افتادــه و از دســت‬ ‫قندهــار حرکــت کردــه و دــر حوالــی قریــه‌ی‬ ‫کــرد‪ .‬همچنــان بنابــر تقاضــای مانوخــان یــک‬
‫از عدالت‌خواهــی احمد‌شــاه و از این‌کــه‬ ‫جــواب ایــن ســوال را دــر ترکیــب افــواج و‬ ‫تشــکیل مجدــد افغانســتان‪ ،‬مرهــون خط‌مشــی‬ ‫خواهــد رفــت‪.‬‬ ‫«ده‌زنه‌خــان» دــر چهــار فرســخی شــهر قندهــار‬ ‫تعدــاد توپ‌هــای ســنگین و اشــتران زنبــورک‬
‫دــر هــر جــا رعیــت را بــه حضــور پذیرفتــه‬ ‫قشــونی کــه او دــر کشورگشــایی‌های خــود بــا‬ ‫مؤســس و پیش‌قدــم خــود‪ ،‬میرویــس خــان‬ ‫مســلم اســت کــه هدــف احمــد خــان از‬ ‫(تقریبــا ‪ 20‬کیلومتــری) صف‌آرایــی کننــد‪.‬‬ ‫را بــا قــوای امدادــی بیش‌تــر بــه ســرکردگی‬
‫و بــه شکایات‌شــان گــوش دادــه و عدالــت‬ ‫خــود همــراه بردــه اســت بیابیــم‪ .‬منشــی جامــی‬ ‫هوتکــی‪ ،‬اســت‪ .‬البتــه احمد‌شــاه آن طــرح‬ ‫به‌دســت‌آوردن خرانــه‌ی نادر‌شــاه ایــن بــود‬ ‫احمد‌شــاه دــر وهلــه‌ی اول عبدالحمیدخــان‬ ‫عبدل‌خــان ماکــو مامــور شــورابک ســاخت‪.‬‬
‫را برقــرار می‌کــرد‪ ،‬ذکــر کردــه اســت؛ ولــی‬ ‫دــر چنــد جــا‪ ،‬ایــن ترکیــب را معرفــی کردــه‬ ‫نــاکام را تکمیــل کــرد (ص ‪ .)358‬امــا مطالعـه‌ی‬ ‫تــا توســط آن مصــارف اولیـه‌ی دولــت جدیدــی‬ ‫درانــی را بــرای مقابلــه بــا آن‌هــا فرســتاد‪ ،‬ولــی‬ ‫ولــی آن‌هــا نیــز علــم مخالفــت برافراشــته و‬
‫از این‌کــه مردــم بــه او لقبــی دادــه باشــند‪،‬‬ ‫اســت و می‌گویــد کــه این‌هــا دــر کل عبــارت‬ ‫کتــاب تاریــخ احمد‌شــاهی نشــان می‌دهــد کــه‬ ‫کــه آرزوی تأســیس آن‌ را داشــت‪ ،‬تأمیــن کنــد‬ ‫او بــا مشــاهده‌ی عظمــت قــوای مخالــف تــاب‬ ‫بــه یاغیــان پیوســتند‪ .‬پــس از آن کار مخالفیــن‬
‫چیــزی نمی‌گویــد و ایــن بــا ادعــای آقــای‬ ‫بودنــد از ابدالیــان هــرات‪ ،‬افغان‌هــای شــهر‬ ‫احمد‌شــاه خــود را پادشــاه یــک کشــور نــه‪،‬‬ ‫و بــا همــکاری اقــوام دــر رد پــای نادر‌شــاه‬ ‫مقابلــه را دــر خــود ندیدــه‪ ،‬دوبــاره بــه قندهــار‬ ‫بــاال گرفــت و قســمت بــزرگ خوانیــن ابدالــی‪،‬‬
‫غبــار (احمد‌شــاه بابــا ص ‪ )56‬مغایــرت دــارد‪.‬‬ ‫احمد‌شــاهی (قندهــار)‪ ،‬مهمند‌هــا‪ ،‬وردک‌هــا‪،‬‬ ‫بلکــه شــاه شــاهان بــه معنــی اصلــی کلمــه‬ ‫افشــار کــه سیســتم ادــاره و رمــوز عســکری‬ ‫برگشــت‪ .‬ســپس احمد‌شــاه شــخصا پــس از‬ ‫بــه گفتــه‌ی منشــی جامــی فریــب یاغیــان‬
‫موضــوع دومــی کــه منشــی جامــی از آن دــر‬ ‫یوســف‌زی‌ها و گروهــی از قزلباشــان‪ ،‬گروهــی‬ ‫می‌دیــد‪ .‬یعنــی او کســی بــود کــه شــاهان را‬ ‫او را بــا درایــت و فراســت طبیعــی‌ای ‌کــه‬ ‫آن‌کــه از وفادــاری یــاران خــود بــا ســوگنددادن‬ ‫را خوردــه‪ ،‬بــا آن‌هــا یکجــا شــدند‪ .‬تعدــاد‬
‫هیــچ جــا یــاد نمی‌کنــد‪ ،‬عالقــه‌ی شــاه بــه‬ ‫از ازبــکان‪ ،‬گروهــی از مردــم بلــخ و ســمرقند و‬ ‫نصــب و عــزل می‌کــرد و شــاه آن شــاهان‬ ‫داشــت به‌دقــت مطالعــه کردــه و آموختــه بــود‬ ‫بــه «زن طالقــی» اطمینــان حاصــل کــرد‪ ،‬دــر‬ ‫ســرانی‌که بــه احمد‌شــاه وفادــار ماندنــد‪،‬‬
‫شــعر و شــاعری اســت‪ .‬او بارهــا از عالقــه‌ی‬ ‫سیســتان و زابــل و غلجایــی و توخــی و کابلــی‬ ‫بــود‪ .‬به‌طــور مثــال می‌تــوان از تفویــض‬ ‫تــا راه هندوســتان را دــر پیــش گیــرد‪ .‬شــاید‬ ‫رأس قشــونش به‌ســوی میدــان جنــگ شــتافت‪.‬‬ ‫خیلــی اندــک و مهم‌تریــن آن‌هــا عبــارت‬
‫احمد‌شــاه بــه شــکار‪ ،‬بــه ســیر و ســیاحت‪،‬‬ ‫و تاجیــک و قندــز و امــام و بغــان و بدخشــان‬ ‫ســلطنت خراســان بــه شــاهرخ میــرزا‪ ،‬تفویــض‬ ‫مقصــد منشــی جامــی از نوشــتن مطلــب مرمــوز‬ ‫ولــی قبــل از آن‌کــه بــه آن‌جــا برســد قراوالنــش‬ ‫بودنــد از شــاه‌ولی‌خان درانــی بامیزایــی‪،‬‬
‫بــه اسب‌ســواری و بــه دایرکردــن مجالــس‬ ‫و جوانشــیر و پشــاور و اتــک و ختــک (منشــی‬ ‫تخــت دهلــی بــه عالم‌گیــر و یــا تفویــض‬ ‫«چاپــاران ‪ ...‬دــر خلــوت حقایــق احــوال ‪ ....‬بــه‬ ‫قــراوالن مخالفیــن را شکســت دادــه‪ ،‬مجبــور‬ ‫شاه‌پســندخان‪،‬‬ ‫فوفلزایــی‪،‬‬ ‫عبداهلل‌خــان‬
‫شب‌نشــینی بــا فقه‌هــا و علمــای دیــن یــاد‬ ‫جامــی صفحــات ‪،302 ،295 ،190 ،183 ،156‬‬ ‫ســرداری بلوچســتان بــه نصیــر خــان بلــوچ‬ ‫خوانیــن درانــی ظاهــر نمودنــد‪ ».‬ایــن باشــد کــه‬ ‫بــه فــرار کردــه بودنــد‪ .‬دــر نتیجــه روحیــه‌ی‬ ‫برخوردارخــان اچکزایــی‪ ،‬محبت‌خــان‬
‫می‌کنــد‪ ،‬ولــی نــه از شــاعربودن شــاه چیــزی‬ ‫‪559 ،552 ،550 ،515 ،494 ،359 ،356 ،350‬‬ ‫یــاد کــرد‪ .‬عالمــت دیگــری کــه نشــان می‌دهــد‬ ‫احمــد خــان بــرای خوانیــن پیشــنهاد کــرد تــا‬ ‫مخالفیــن درهــم شکســته و ســران ابدالــی‌ای‬ ‫ضبط‌‌بیگــی و جعفرخــان فوفلزایــی‪ .‬ســه نفــر‬
‫می‌گویــد و نــه نمونــه‌ای از شــعر او را دــر‬ ‫و ‪.)566‬‬ ‫احمد‌شــاه خــود را شــاه یــک کشــور نــه‪ ،‬بلکــه‬ ‫به‌دــور او کــه دــر رأس یــک لشــکر مرکــب از‬ ‫‌کــه دــر صــف یاغیــان قــرار داشــتند‪ ،‬متفقــا‬ ‫دیگــر‪ ،‬نور‌محمدخــان علیزایــی [میرافغــان]‪،‬‬
‫کتــاب خــود مــی‌آورد‪.‬‬ ‫از ترکیــب بــاال واضــح می‌شــود کــه احمد‌شــاه‬ ‫شــاه چنــد کشــور می‌دیــد دــر مکتوبــی کــه‬ ‫شــانزده‌هزار جنگ‌جــوی مجــرب و مجهــز بــه‬ ‫بــه احمد‌شــاه پیوســتند‪ .‬باقی‌ماندــه بــه‬ ‫میان‌دادخــان اســحق‌زایی و عبدالرحمن‌خــان‬

Ahmad Shahis Date

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ahmad Shahis Date

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫تاریخ نشر‪ ۲۷ :‬جوزا ‪ ۱ ،‬و ‪ ۲‬سرطان ‪۱۳۹۸‬‬

‫تاریخ احمدشاهی؛ واقعیت یا کذب؟‬

You might also like