BU KİTAPTA NELER VAR?

www.lisedestek. com adresinden

Hız ve Renk Soru bankaları ile
Denemelerinin Örnek PDF’lerine,
1
Akıllı tahta uygulamalarına
ve diğer içeriklerine ulaşabilirsiniz.

Hız ve Renk Uzaktan Eğitim

Kanalı’nda konu anlatımı ve
daha fazlasını bulacaksınız.
2

Hız ve Renk uygulamasından ya da

Hız ve Renk yayınları web sayfasından
soru çözüm videolarını Hız ve Renk
yazarlarından dinleyebilirsiniz.
3

Konu Kavram, Konu Pekiştirme,

ÖSYM Tarzı ve Hızlı Taramalardan
oluşan toplam
112 TEST, 1277 SORU
4
başarınıza renk katacak.

Konu özetli, pratik kavram haritaları ile

bilgilerinizi canlı tutabilirsiniz.
5
 Sunu
ÜNİVERSİTE HAZIRLIK
KİMYA
SORU BANKASI
DEĞERLİ ÜNİVERSİTE ADAYLARI,
ISBN

978-605-7530-87-5 Üniversiteye giriş sınavları uzun, yorucu ve sabır isteyen bir yolculuktur.
0106 - 1 - 21 HIZ VE RENK YAYINCILIK olarak bu uzun yolculukta sizlerin destekçisi ve
rehberi olmayı bir görev bilmekteyiz. Bu anlayışla hazırladığımız soru bankala-
Genel Yayın Koordinatörü
rımızla üniversite sınavlarına hazırlık aşamasında başarınızı daha yukarılara
Harun DERİN
taşımak ve istediğiniz üniversitelere sizleri ulaştırabilmek temel hedefimizdir.

Yazar
HIZ VE RENK soru bankaları konu kavratma, pekiştirme ve ÖSYM soru
Ali GÜVEN
tiplerine adapte olabilme anlayışı ile oluşturulmuştur. Ayrıca “Basamaklı Za-
İnci İLKER GÖRÜR
man Yönetimi”ne göre kurgulanan testler zaman yönetimi konusunda da sizle-
Fatih Mehmet ÖZEL
re önemli bir kazanım sağlayacaktır.
Turan ÖZEL

Kitabımızdaki “MAVİ TESTLER”, ilgili konunun en üst düzeyde kavran-

masını amaçlamaktadır. Her ünitenin başında bulunan bu testleri dikkatle
Editör
çözmeniz ve bu testlerde kaçırdığınız sorulardan hareketle eksiklerinizi tespit
Nuri SOYUDURU
ederek konu tekrarı yapmanız, konuyu daha iyi kavramanızı sağlayacaktır.

Dizgi
“KIRMIZI TESTLER”, konunun pekiştirilmesinde ve öğrenilenlerin kalıcı
HIZ VE RENK Dizgi Birimi olmasında önemli rol üstlenmektedir. Bu testler sayesinde bilgileriniz daha da
sağlamlaşacaktır.

“TURUNCU TESTLER”, ÖSYM sorularına uyum sağlamanızda size reh-

İLETİŞİM
HIZ VE RENK YAYINLARI
Ostim Mahallesi 1207. Sokak No:3/C-D
Ostim/Ankara
Tel: 0312 395 13 36
ber olacak testlerdir. Üniversite sınav soruları paralelinde, özgün sorulardan
oluşan bu testler ile sınav sorularını daha kolay analiz edebilecek ve üniversite
sınavlarına gerçek anlamda hazır olacaksınız.
“HIZLI TARAMA TESTLERi”, önceki ünite ve konuları kapsayan soru-
lardan oluşan testlerdir. Bu testler ünitenin/konunun unutulmasını önlemek
amacıyla oluşturulmuş testlerdir. Bu testlerde yanlış cevapladığınız soruların
konularını tekrar etmenizi öneririz.

Copyright © Bu kitabın her hakkı saklıdır.
Hangi amaçla olursa olsun,
bu kitabın tamamının ya da bir kısmının,
kitabı yayımlayan yayınevinin önceden
izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi
ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltıl-
ması, yayımlanması ve depolanması yasaktır.
Titiz ve planlı bir çalışmanın ürünü olan KİMYA SORU BANKAMIZ, MEB’in
müfredat programıyla ve ÖSYM’nin soru tarzlarıyla bire bir uyumludur. Kitabın
hazırlanmasında büyük emekleri geçen yazarlarımız Sayın Ali GÜVEN, Fatih
Mehmet ÖZEL, Turan ÖZEL ve İnci İLKER GÖRÜR’e, bu süreçte yardımlarını esir-
gemeyen değerli öğretmenlerimiz Bülent ERTEN ve Melike BALDEMİR’e dizgi ve
tasarım ekibimize teşekkür ederiz.
Başarılarınıza renk ve hız katabilmek dileğiyle…

HIZ VE RENK YAYINLARI

İçindekiler
ÜNİTE 1: KİMYA BİLİMİ
Konu Kavram Haritası ....................................... 7
Simyadan Kimyaya........................................... 11
Kimya Disiplinleri ve Kimyanın
Uğraş Alanları................................................... 15
Kimyanın Sembolik Dili..................................... 17
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve
Güvenliği........................................................... 21
Kimya Bilimi (Karma)........................................ 23
ÜNİTE 2: ATOM VE PERİYODİK SİSTEM
Konu Kavram Haritası...................................... 31
Atom Modelleri.................................................. 35
Atomun Yapısı.................................................. 37
Periyodik Sistem . ............................................ 41
Periyodik Özellikler........................................... 47
Atom ve Periyodik Sistem (Karma)................... 51
ÜNİTE 3: KİMYASAL TÜRLER ARASI
ETKİLEŞİMLER
Konu Kavram Haritası...................................... 59
Kimyasal Türler ve Türler Arası Etkileşimlerin
Sınıflandırılması................................................ 63
Güçlü Etkileşimler - 1 (İyonik Bağ)................... 65
Güçlü Etkileşimler - 2 (Kovalent Bağ)............... 71
Güçlü Etkileşimler - 3 (Metalik Bağ)................. 77
Zayıf Etkileşimler.............................................. 79
Fiziksel ve Kimyasal Değişimler....................... 85
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler.................... 87
Hızlı Tarama Testi 1........................................ 93
ÜNİTE 4: MADDENİN HÂLLERİ
Konu Kavram Haritası...................................... 97
Maddenin Fiziksel Hâlleri................................ 103
Katılar ............................................................ 105
Sıvılar............................................................. 109
Gazlar ve Hal Değişim Grafikleri.................... 113
Plazma Hâli.................................................... 117
Maddenin Hâlleri (Karma)............................... 119
ÜNİTE 5: DOĞA VE KİMYA
Konu Kavram Haritası ................................... 127
Su ve Hayat.................................................... 129
Çevre Kimyası................................................ 133
Doğa ve Kimya (Karma)................................. 137
Hızlı Tarama Testi 2...................................... 141
ÜNİTE 6: KİMYANIN TEMEL KANUNLARI VE
HESAPLAMALAR
Konu Kavram Haritası ................................... 145
Kütlenin Korunumu Kanunu .......................... 149
Sabit Oranlar Kanunu .................................... 151
Katlı Oranlar Kanunu ..................................... 155
Kimyanın Temel Kanunları (Karma)............... 157
Mol - Kütle - Tanecik - Hacim İlişkisi ............. 161
Akb - İzotop Kavramı ve Mol Hesaplamaları.. 165
Mol Kavramı (Karma)..................................... 169
Kimyasal Tepkime Denklemleri...................... 173
Yanma - Analiz - Sentez Tepkimeleri ............ 175
 1. ÜNİTE

KİMYA BİLİMİ

9 . 1 . 1 . 1 Kimyanın bilim olma sürecini açıklar.

9 . 1 . 2 . 1 Kimyanın ve kimyacıların başlıca çalışma alanlarını açıklar.

9 . 1 . 3 . 1 Günlük hayatta sıklıkla etkileşimde bulunan elementlerin adlarını sem-

bolleriyle eşleştirir.

9 . 1 . 3 . 2 Bileşiklerin formüllerini adlarıyla eşleştirir.

9 . 1 . 4 . 1 Kimya laboratuvarlarında uyulması gereken iş sağlığı ve güvenliği kural-

larını açıklar.

9 . 1 . 4 . 2 Kimyasal maddelerin insan sağlığı ve çevre üzerindeki etkilerini açıklar.

9 . 1 . 4 . 3 Kimya laboratuvarında kullanılan bazı temel malzemeleri tanır.

 KONU KAVRAM HARİTALARI
Simyacıların (Alşimist) buluşları ve
Simya neden bir bilim olarak kabul edilemez?
uğraş alanları nelerdir?

Cam, barut, boya, seramik, mürekkep, malahit, i. Deneme-yanılmaya dayalı çalışmalar içerir.
esans, sabun, HCI, HNO3, H2SO4, ii. Teorik temelleri yoktur.
kıbrıs taşı (FeSO4), Göz taşı (CuSO4), iii. Sistematik bilgi birikimi yoktur.
madenlerin işlenmesi ve
metaller ile ilgili çalışmalar. Bu nedenlerden dolayı simya
“bir bilim dalı” DEĞİLDİR!

SİMYA: Kimya’nın
bilim öncesi halidir.

MYA (ALŞİMİ)
Sİ

Simyacılar hangi yöntemleri

Simyacıların 2 önemli amacı
kullanmışlardır?
neydi?
Damıtma (imbiklerle) i. Değersiz madenleri altına çevirmek.
Süzme ii. Ölümsüzlük iksirini bulmak.
Kristallendirme
Simyacılar bu iki ana hedeflerine
Özütleme
ulaşamamışlar ama keşfettikleri
Isıtma maddeler ve uyguladıkları yöntem-
Öğütme lerle kimya bilimine katkı sağla-
Mayalama mışlardır.
Kükürt buharı ile ağartma

Ünlü simyacılar kimlerdir?

Democritus Bütün maddelerin ateş-toprak-su-hava

Maddelerin bölünemeyen çok
küçük parçacıklardan oluştuğunu Empedokles elementlerinden oluştuğunu ileri sürmüştür.
söylemiştir. Aristo
Cabir bin Hayyan İlk laboratuvarı kurmuştur.
Ebubekir El-Razi Kral suyu, H2SO4, HCI, HNO3,
Empodekles’in dört element
CH3COOH asitlerini bulmuştur.
fikrini geliştirmiştir. Lavoisier
HAVA
Sıcak Islak Karıncaları damıtarak formik asidi elde etmiştir.
Kroze, fırın gibi laboratuvar araçlarını geliştirmiştir.
ATEŞ SU
Kostik soda (NaOH) etil alkol ve gliserini bulmuştur.
Kuru Soğuk “Modern Kimyanın Babası”
TOPRAK deneylerinde teraziyi kullanarak kütlenin
korunumu kanununu bulmuştur.
Becher’in filojistan kuramını çürütmüştür.
KONU PEKİŞTİRME
KIRMIZI HIZ
TESTİ 05 Kimyanın Sembolik Dili 14

1. Bileşik ve elementler ile ilgili aşağıdaki ifadeler doğru (D) 4. X maddesi tek cins tanecik içermektedir.
veya yanlış (Y) olma durumuna göre “ ” işareti ile belirtil-
Buna göre, X maddesi ile ilgili,
miştir.
I. Saf (arı) maddedir.
Buna göre, hangisinde “ ” işareti uygun yerde kulla-
II. Sembol ile gösterilir.
nılmamıştır?
III. Formül ile gösterilir.
İfade D Y
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Bazı elementler doğada moleküler hâlde
bulunabilir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
B) Aynı proton sayısına sahip atom
D) I ve III E) I, II ve III
topluluğuna element denir.
C) Bileşikler farklı elementlerin oluşturduğu saf
maddelerdir.
D) Bileşikler kendini oluşturan bileşenlerin
özelliklerini gösterirler.
E) Element atomları fiziksel ve kimyasal
yöntemler ile ayrıştırılamazlar.

5. I. Amonyak
II. Yemek tuzu
2. Maddeler element ve bileşik olarak sınıflandırıldığında bir
III. Kostik
X taneciği element sınıfında yer almaktadır.
IV. Fosfor
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu taneciğin ele-
V. Kireç
ment olduğunu tek başına kanıtlar?
Yukarıdakilerden hangisi farklı cins atom içermez?
A) Aynı koşullarda ayırt edici özelliklerinin sabit olması
A) I B) II C) III D) IV E) V
B) En küçük yapı biriminin molekül olması

C) Saf ve homojen olması

D) Fiziksel yöntemlerle daha basit maddelere ayrıştırıla-

maması

E) Kimyasal yöntemlerle daha basit maddelere ayrıştırı- 6. X ve Y elementleri için,

lamaması ➤ X, moleküler yapılı bir elementtir.
➤ Y, üç farklı elementten oluşmuş bir bileşiktir.

bilgileri verilmiştir.
HIZ VE RENK YAYINLARI

Buna göre, X ve Y maddeleri aşağıdakilerden hangisi

olabilir?
3. Aşağıdaki bileşik formüllerinden hangisinin yaygın
X Y
adı karşısında yanlış verilmiştir?
A) Hg Sönmüş kireç
Bileşik formülü Yaygın adı
B) H2 Yemek sodası
A) HCI Tuz ruhu
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

C) Br2 Tuz ruhu

B) CaO Sönmüş kireç
D) O3 Yemek tuzu
C) NH3 Amonyak
E) S8 Kireç taşı
D) H2SO4 Zaç yağı
E) KOH Potas kostik

1.A 2.E 3.B 4.A 5.D 6.E

19
KONU PEKİŞTİRME
KIRMIZI HIZ
TESTİ 08 Periyodik Özellikler 14

1. A grubunda yer alan X, Y ve Z elementlerinin ilk dört iyon- 4. Elektron dağılımı 1, 2 ve 3 ile biten elementler genellikle
laşma enerjisi (iE) kJ/mol cinsinden aşağıda verilmiştir. metalik özellik gösterir.
Buna göre, aşağıdaki elementlerden hangisi bu kura-
Element İE1 İE2 İE3 İE4
la uyar?
X 138 430 657 3010 A) 1X B) 2Y C) 3Z D) 5M E) 6T
Y 170 351 1900 2682

Z 214 431 3821 4217 5. Periyodik sistemin 3. periyodunda bulunan X elementine

ait iyonlaşma enerjisi - koparılan elektron sayısı grafiği
Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisinin doğrulu- verilmiştir.
ğu kesin değildir?
İyonlaşma enerjisi
A) X’in proton sayısı 4’ten büyüktür. (kJ/mol)

B) Y, 2A grubu elementidir. 11577

C) Y ve Z aynı grup elementidir.

2744
D) Z’nin proton sayısı, Y’ninkinden azdır.
1816
E) X, toprak metalidir.
577

2. X, Y ve Z elementleri için, 1 2 3 4 Koparılan

elektron sayısı
➤ X ve Z aynı periyottadır.
➤ X ve Y aynı gruptadır. Buna göre,
➤ X in atom çapı en küçüktür. I. X’in değerlik elektron sayısı 3’tür.
bilgileri veriliyor. II. Üçüncü elektronu koparılan X elementi soy gaz karar-
lılığına ulaşmıştır.
Buna göre, X, Y ve Z elementlerinin periyodik sistem-
III. Elektron koptuğunda birim elektrona uygulanan çe-
deki konumları aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?
kim kuvveti değişmemiştir.
A) X Z B) Y Z C) Z X yargılarından hangileri doğrudur?
Y X Y
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) Z Y E) Y Z D) II ve III E) I, II ve III
X X
6.

3. I Z
X T
HIZ VE RENK YAYINLARI

Y
II
Periyodik sistemde yerleri gösterilen elementler ile
ilgili,
I. X ve T arasında elektron alışverişi ile bileşik oluşur.
Bu periyodik sistemde I ve II okları yönünde aşağıda-
ki özelliklerden hangisi artar? II. X’in atom çapı Y’ninkinden küçük, T’ninkinden büyüktür.
A) Değerlik elektron sayısı III. Z kararlı bir element olup elektron alması çok zordur.
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

B) Periyot sayısı yargılarından hangileri doğrudur?

C) Metalik özellik
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) Atom çapı
D) I ve III E) I, II ve III
E) Atom numarası

1.E 2.C 3.E 4.C 5.B 6.E

49
 KIRMIZI TEST-08
Periyodik Özellikler

7. Şekildeki periyodik sistemde bazı elementlerin yerleri 10. Şekildeki periyodik cetvelde elementlerin tamamı yerleşti-
gösterilmiştir. rilmiştir.
T
M Y
X Z

Buna göre, özelliği en büyük olan element aşağıdaki-

lerden hangisinde yanlış verilmiştir?
Özellik En büyük olan element

A) Elektron ilgisi Z
B) Atom çapı X Buna göre, aşağıda verilen özellik-element eşleştiril-
melerinden hangisi hatalıdır?
C) Elektronegatiflik Y
D) Birinci iyonlaşma enerjisi T Özellik Element
E) Metalik özellik M A) En aktif metal Fr
B) Elektron ilgisi en büyük olan CI
C) Birinci iyonlaşma enerjisi en büyük He
element
8. Periyodik cetvel kesitine X, Y ve Z elementleri şekildeki D) Atom çapı en büyük olan Ac
gibi yerleştirilmiştir. E) En aktif ametal F
X
Z Y

Buna göre, bu elementler ile ilgili,

I. X ile Y nin değerlik elektron sayıları eşittir.
II. Y’nin 1. iyonlaşma enerjisi, Z’ninkinden büyüktür.
III. X’in elektron ilgisi, Y’ninkinden büyüktür. 11. Şekildeki sütün grafiğinde CI atomu ve CI– iyonunun çap-
ları verilmiştir.
IV. Atom numarası en büyük olan Y’dir.
Tanecik çapı (pm)
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
CI–
200
A) Yalnız I B) I, II ve IV C) III ve IV

D) Yalnız IV E) II ve III
CI
100

9. 3. periyotta yer alan X elementinin ilk 5 iyonlaşma enerjisi

HIZ VE RENK YAYINLARI

(E) (kJ/mol) tablodaki gibidir. Buna göre, CI + e– † CI– dönüşümü ile ilgili,
I. Elektron başına düşen çekim gücü azaldığından çap
Element E1 E2 E3 E4 E5 artar.
X 578 1817 2745 11578 14831 II. Kimyasal değişim olmuştur.
III. Katman sayısı değiştiğinden çapta iki kata yakın artış
Buna göre, X elementinin katman elektron dağılımı aşağı-
olmuştur.
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

yargılarından hangileri doğrudur? (17CI)
A) 2 3 B) 2 4 C) 2 8 3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) 2 8 4 E) 2 8 2
D II ve III E) I, II ve III

7.E 8.D 9.C 10.D 11.C

50
KONU PEKİŞTİRME
KIRMIZI HIZ
TESTİ 11 Zayıf Etkileşimler 14

1. ➤ NaCI 4. I. He
➤ H2O II. O2
➤ CH4 III. CCI4

Yukarıda formülü verilen maddeler ile ilgili, Yukarıdaki sıvıların aynı ortamda kaynama noktaları-
I. Aynı ortamda erime noktaları ilişkisi nın kıyaslanışı aşağıdakilerin hangisinde doğru ola-
rak verilmiştir?
NaCI > H2O > CH4 şeklindedir.
(2He, 6C, 8O, 17CI)
II. CH4 moleküllerinde geçici dipoller oluşur.
III. H2O ile CH4 molekülleri arasında hidrojen bağı oluşur. A) I > II > III B) I > III > II C) III > II > I
yargılarından hangileri doğrudur? D) III > I > II E) I = II = III
(1H, 6C, 8O, 11Na, 17CI)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III 5. H ve F element atomları için katman elektron dağılımı,

➤ H: 1)

➤ F: 2) 7)
2. 2
X ve 10
Y elementleri ile ilgili;
şeklindedir.
I. Grup numaraları,
II. Tanecikleri arasındaki etkileşim türleri, Buna göre, H ve F atomları arasında oluşacak bileşik
ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
III. Polarlanabilirlikleri
A) HF bileşiği oluşur.
özelliklerinden hangileri aynıdır?
B) Molekül içi bağı polar kovalenttir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
C) Moleküller arası etkin etkileşim türü hidrojen bağıdır.
D) I ve II E) I ve III
D) HCI molekülü ile oluşturduğu etkin etkileşim türü hid-
rojen bağıdır.
3. X, Y ve Z tanecikleri için,
➤ X, su ile iyon-dipol etkileşimi oluşturur. E) Molekülü polardır.

➤ Y nin molekülü apolardır.

➤ Z kalıcı dipole sahiptir, molekülleri arasında hidrojen
bağı içermez.

bilgileri verilmiştir. 6. CH3 CH2 OH

HIZ VE RENK YAYINLARI

Buna göre, X, Y ve Z maddeleri aşağıdakilerden han- sıvısında,

gisi olabilir?
➤ Polar kovalent bağ
(1H, 2He, 5B, 6C, 8O, 9F, 11Na, 15P, 17CI, 19K, 20Ca, 35Br)
➤ Hidrojen bağı
X Y Z ➤ Apolar kovalent bağ
A) KCI PCI3 HCI ➤ Dipol-dipol etkileşimi
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

B) CaO He HBr ➤ London kuvvetleri

C) HCI O2 NH3 yukarıdaki etkileşim türlerinden kaç tanesi vardır?
D) NaCI BF3 HCI (1H, 6C, 8O)
E) Na2O CCI4 HF
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

1.C 2.D 3.D 4.C 5.D 6.E

83
 KIRMIZI TEST-11
Zayıf Etkileşimler

7. Şekildeki periyodik cetvel kesitinde bazı elementler veril- 10. X: 2 8 1

miştir.
Y: 2 7
2He

Z: 2 8 5
10Ne

18Ar Yukarıda katman elektron dağılımı verilen element

atomları ile ilgili,
Buna göre, bu tanecikler aşağıdaki özelliklerden han- I. ZY3 molekülleri arasında sadece dipol-dipol etkileşimi
gisine sahip olamaz? oluşur.
A) Polarlanabilirlik II. XY sıvısı elektriği iletir.

B) Kaynama noktası III. Y2 molekülleri arasında sadece London kuvvetleri bu-

lunur.
C) Kalıcı dipol
yargılarından hangileri doğrudur?
D) Atom çapı
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) London kuvvetleri
D) I ve III E) II ve III

8. Oda koşullarındaki 7A grubu elementlerinden, 11. Saf X maddesi için,

➤ X2 katı, ➤ Molekülleri polardır.
➤ Y2 gaz, ➤ Molekül içi bağları sadece polar kovalenttir.
➤ Z2 sıvı bilgileri verilmiştir.
hâlde bulunmaktadır. Buna göre, X maddesi aşağıdakilerden hangisi olabi-
Buna göre, bu elementler ile ilgili aşağıdaki ifadeler- lir?
den hangisi yanlıştır? A) H N H B) O C) CI
O O
A) Periyot numarası en küçük olan Y’dir. H CI C CI

CI
B) En etkin London kuvveti X2 de oluşur.

C) 1. iyonlaşma enerjisi en küçük olan X’tir. D) H H E) N N

D) Polarlanabilirliği en büyük olan Y2’dir. H C C O H

E) Üçünde de anlık dipoller oluşur. H H

9. Molekül içi Moleküller arası etkin

HIZ VE RENK YAYINLARI

Madde 12. 2. periyot 4A grubu elementi olan X ile, 1. periyot 1A grubu

bağ etkileşim olan Y elementi arasında XY4 bileşiği oluşmaktadır.
I. H2S Polar kovalent Hidrojen bağı
Buna göre, bu bileşik ile ilgili,
İndüklenmiş dipol-
II. O2 Apolar kovalent I. Molekül içi sadece polar kovalent bağ içerir.
indüklenmiş dipol
III. CH3CI Dipol-dipol Polar kovalent II. Zayıf etkileşim türü London kuvvetleridir.
III. Kalıcı dipoller oluşturabilir.
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

Yukarıdaki maddelerin içerdiği etkileşim türleri hangi-

yargılarından hangileri doğrudur?
lerinde yanlış verilmiştir?
A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız II
A) Yalnız I B) I ve III C) Yalnız II
D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve II E) Yalnız III

7.C 8.D 9.B 10.E 11.A 12.B

84
 ÖSYM TARZI
TURUNCU HIZ
TESTİ 13 Kimyasal Türler Arası Etkileşimler (Karma) 13

1. Aşağıda verilen dart tahtasına atış yapan Gizem sadece 4.

molekül olanları birer kez vuruyor. Diazot trioksit Azot dioksit

1. kağıt 2. kağıt

Na+ CO
Diazot tetraoksit Azot monoksit
(5 Puan) (1 Puan)

(4 Puan) (2 Puan) 3. kağıt 4. kağıt

Ca P4
(3 Puan) Yukarıda verilen kağıtlardaki isimler formüllerle eşleş-
SO3 tirildiğinde seçeneklerden hangisi boşta kalır?

A) N2O4 B) N2O C) N2O3

Buna göre, Gizem, bu atışlar sonunda toplam kaç D) NO E) NO2
puan almıştır?

A) 2 B) 4 C) 6 D) 10 E) 12
5. Aşağıdaki bilgiler doğru veya yanlış olma durumuna göre
“ ” ile belirtilmiştir.

Bilgi Doğru Yanlış

2
. 12
X atomu ile aynı periyotta bulunan 7A grubundaki Y I. İyonik bağlı bileşikler katı hâlde
elementinin yapabileceği kararlı bileşiğin Lewis yapı- elektriği iletmezler.
sı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiş- II. Atomlar arası elektronegatiflik far-
tir? kı arttıkça bağın polarlığı azalır.
– – III. Metalik bağ, elektronlar ile metal
A) Y X2+ Y B) Y X Y
katyonu arasında oluşur.
– 2– 2– IV. Atomlar arası oluşan bağlar mole-
C) X2+ Y D) Y X1+ Y küller arası bağlara göre genellikle
– daha sağlamdır.
E) X 2 Y V. Farklı tür ametal atomları arasında
polar kovalent bağ oluşur.

Buna göre, hangisinde “ ” işareti uygun yerde kullanıl-

mamıştır?
3. I. CuCI2
A) I B) II C) III D) IV E) V
II. Ba(NO3)2
III. K2O
6. Aşağıdaki moleküllerin hangisinde Lewis yapılarında
HIZ VE RENK YAYINLARI

Bu bileşiklerin sistematik adlandırılması aşağıdakiler- gösterilen bağlayıcı ve ortaklanmamış elektron çifti

den hangisinde doğru olarak verilmiştir? sayıları yanlış verilmiştir? (1H, 6C, 7N, 8O, 9F, 15P)

X Y Z Bağlayıcı
Ortaklanmamış
Molekül elektron çifti
A) Bakır klorür Baryum nitrat Potasyum oksit elektron çifti sayısı
sayısı
B) Bakır (II) klorür Baryum nitrür Dipotasyum oksit A) HF 1 3
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

C) Bakır (II) klorür Baryum nitrür Potasyum oksit B) PH3 3 1

C) H2O 2 2
D) Bakır (II) klorür Baryum nitrat Potasyum oksit
D) CO2 4 4
E) Bakır klorür Baryum nitrit Dipotasyum oksit
E) N2 2 2

1.C 2.A 3.D 4.B 5.D 6.E

87
 TURUNCU TEST-13
Kimyasal Türler Arası Etkileşimler (Karma)

7. KF, F2 ve HCI tanecikleri için güçlü etkileşimler aşağıdaki 10. I. KCI’de K+ ve CI– iyonları
gibi sembolize edilmiştir. II. NH3 molekülleri

+ – (+) (–)
III. Zn atomları

I II III Yukarıda verilen maddelerin tanecikleri arasındaki

etkileşim türü aşağıdakilerden hangisinde doğru ola-
Buna göre, bu semboller ile belirtilen maddeler aşağı- rak belirtilmiştir?
dakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? I II III
(1H, 9F, 17
CI, 19
K) A) Zayıf Güçlü Güçlü
I II III B) Güçlü Güçlü Güçlü

A) KF F2 HCI C) Zayıf Zayıf Güçlü

D) Güçlü Güçlü Zayıf
B) F2 KF HCI
E) Güçlü Zayıf Güçlü
C) F2 HCI KF
D) HCI KF F2
E) HCI F2 KF
11. I. BH3
II. CO2
III. NH3
8. I. Fotosentez
Yukarıda verilen moleküllerin apolar ve polar olarak
II. Süblimleşme
sınıflandırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru
III. Mayalanma olarak verilmiştir? (1H, 5B, 6C, 7N, 8O)
IV. Solunum I II III
V. Suyun elektrolizi A) Polar Polar Polar
Yukarıdaki olaylardan hangisi kimyasal değildir? B) Apolar Apolar Polar
C) Apolar Polar Apolar
A) I B) II C) III D) IV E) V
D) Polar Apolar Polar
E) Apolar Apolar Apolar

9. H2O ve NH3 moleküllerinin yoğun fazda etkileşimi aşağı-

da verilmiştir.
12.
Madde Yoğun fazdaki etkin
d(–) etkileşim türü
H O d(+)
H
I. CH4 a. Hidrojen bağı
d(+)
1
3
2
HIZ VE RENK YAYINLARI

H N H d(+)
d(+) d(–) II. HCI b. London kuvvetleri
d(+)
H
III. CH3OH c. Dipol-dipol etkileşimi

Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

Yukarıdaki maddelerin etkin etkileşim türleriyle eşleş-
A) 1 numaralı bağ güçlü etkileşimdir. tirilmesi hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

B) H2O ve NH3’ün moleküleri polardır. A) I. b B) I. a C) I. a

KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

II. a II. c II. b

C) 3 numaralı bağ kovalent bağdır. III. c III. b III. c
D) 2 numaralı bağ hidrojen bağıdır. D) I. b E) I. c
E) 2 numaralı bağ, 1 numaralı bağdan daha güçlüdür. II. c II. a
III. a III. b

7.B 8.B 9.E 10.E 11.B 12.D

88
 ÖSYM TARZI
TURUNCU HIZ
TESTİ 11 Maddenin Hâlleri (Karma) 13

1. X ve Y saf katılarının sıcaklık-zaman grafikleri şekildeki 3. Sıvı 50 °C’deki buhar basıncı (cmHg)
gibidir.
X 70
Sıcaklık (°C) Sıcaklık (°C) Y 64

120 150 50 °C’deki buhar basınçları tablodaki gibi olan saf X ve Y

sıvıları aşağıdaki ortamlarda bulunmaktadır.
60 80

25 25
X(s)
Zaman Zaman
(X) (Y) 1000 m

Buna göre,
I. 90 °C’de, ikisi de sıvı hâlde bulunur. Y(s)

II. 65 °C’de, Y sadece titreşim hareketi yapar.

III. Soğutucu akışkan olarak kullanılabilirler. Deniz seviyesi

yargılarından hangileri doğrudur? Buna göre, X ve Y sıvıları ile ilgili,

I. Kaynama anında buhar basınçları Y > X’tir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
II. Aynı sıcaklıkta X daha uçucudur.
D) I ve II E) I ve III III. X sıvısı ile Y sıvısı yer değiştirirse, kaynama noktaları
eşit olabilir.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I, II ve III

D) Yalnız III E) II ve III

4. Dış basınçların verildiği şekildeki kaplara saf su ve saf etil

alkol sıvıları konulmuştur.

2. Kimya öğretmeni özdeş iki kaba 100’er mL X ve Y sıvısı

760 mmHg 760 mmHg 750 mmHg

dolduruyor. Sıvıların sıcaklıkları 20 ve 60 °C de olan kap-

lara ayrı ayrı özdeş bilyeleri bırakıyor. Bilyelerin tabana
Su Etil alkol Su
ulaşma sürelerini tablodaki gibi kaydediyor.

Ölçülen zaman (s) I II III

Sıvı 20 °C’de 60 °C’de Buna göre,

X 10 4 ➤ Gizem; viskozite-sıvının cinsi,
HIZ VE RENK YAYINLARI

Y 40 12
➤ Güven; kaynama noktası-ortam
Buna göre, X ve Y sıvıları ile ilgili,
ilişkilerini araştıran Gizem ve Güven hangi deneyleri
I. X sıvısı daha akıcıdır. kullanmalıdır?
II. Sıcaklık arttıkça viskozite azalır. Gizem Güven
III. Y sıvısı molekülleri polardır. A) I ve II I ve III
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? B) I ve III II ve III

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III C) II ve III I ve II

D) I ve II II ve III
D) II ve III E) I ve II
E) II ve III I ve III

1.D 2.E 3.C 4.A

123
 TURUNCU TEST-11
Maddenin Hâlleri (Karma)

5. Aşağıdaki tabloda farklı bağıl neme sahip ortamda bazı 7. Saf bir sıvının oda şartlarında ısıtılmasına alt sıcaklık-za-
kristal katı türleri numaralandırılmıştır. man grafiği şekildeki gibidir.
Sıcak (°C)
SiO2

1 80
NaCI 5 Mg
Kristal katılar 2 25
4
3 Zaman
CO2 I2
Bu sıvının,
I. aynı basınçta daha yüksek sıcaklıkta,
Buna göre;
II. aynı sıcaklıkta daha düşük basınçta
I. katı hâlde iletken,
II. sıvı hâlde iletken, ısıtılmasına ait sıcaklık-zaman grafikleri aşağıdakiler-
den hangisi gibi olabilir?
III. kovalent katı
I II
özelliklerine sahip katılar aşağıdakilerin hangisinde
doğru olarak verilmiştir? A) Sıcak (°C) Sıcak (°C)

I II III 80 78
A) 2, 5 4, 5 1, 3, 4
30 25
B) 5 2, 5 1
C) 2, 5 2 3, 4 Zaman Zaman

D) 2 2, 5 1
B) Sıcak (°C) Sıcak (°C)
E) 4 3, 5 4
80 80

25 25

6. Aşağıdaki tabloda farklı bağıl neme sahip ortamlarda ger- Zaman Zaman
çek ve hissedilen sıcaklık değerleri verilmiştir.
Hissedilen sıcaklık (°C) C) Sıcak (°C) Sıcak (°C)
Gerçek
%20 bağıl %30 bağıl %40 bağıl
sıcaklık (°C)
nem nem nem 80 80

28 28 30 32 30 25

32 34 34 40
Zaman Zaman
35 38 41 46

D) Sıcak (°C)
Tablodaki bilgilere göre, aşağıdaki ifadelerden hangi-
Sıcak (°C)
HIZ VE RENK YAYINLARI

si yanlıştır? 80 81

A) Gerçek sıcaklık ile hissedilen sıcaklık değeri aynı ola- 30 25

bilir.
B) Bağıl nem arttıkça hissedilen sıcaklık genellikle artar. Zaman Zaman

C) 35 °C gerçek sıcaklıkta bağıl nem arttıkça hissedilen

KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

sıcaklık farkı artar. E) Sıcak (°C) Sıcak (°C)

D) %20 bağıl nemde gerçek sıcaklık ile hissedilen sıcak-

78 79
lık arasındaki fark en azdır.
E) Bağıl nemdeki artış oranı ile her sıcaklıktaki artış ora- 25 25

nı aynıdır.
Zaman Zaman

5.D 6.E 7.A

124
 KİMYA UYGULAMALARINDA Kimya laboratuvarında; önlük, kapalı ayakkabı, koruma
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ gözlüğü, maske, eldiven kullanılmalıdır.

Saçlar toplanmalı, tırnaklar kısa olmalı, takı, Kimyasallar çıplak elle ellenmemeli, tadılmamalı, koklan-
kontak lens takılmamalı, yiyecek, içecek, sakız mamalıdır; pipetlerde puar kullanılmalıdır.
tüketilmemeli, cep telefonu, kırık, çatlak ve kirli
malzemeler kullanılmamalıdır. Kimyasal maddelerin ağzı hep kapalı olmalıdır.

Asit suya yavaşça eklenmeli, yanıcı buharlar Etiketsiz kimyasal kullanılmamalı, atıklar özel kaplarda
yakınında açık alev kaynakları olmamalıdır. toplanmalı, çöpe veya lavaboya dökülmemelidir.

GÜVENLİK AMAÇLI
TEMEL UYARI İŞARETLERİ

İ
Çevreye zararlı madde Tahriş edici madde

Padyoaktif madde Zehirli madde

Patlayıcı madde
Yakıcı madde Yanıcı madde Aşındırıcı (korozif) madde

KİMYA LABORATUVARLARINDA KULLANILAN

BAZI TEMEL MALZEMELER

Cam baget
Beherglas Cam balon Deney (test) tüpü Erlen (Karıştırma çubuğu)

Balon Ayırma
joje Dereceli silindir (mezür) Büret hunisi İspirto ocağı

Pipet Havan Spatül Sacayağı Huni

KONU KAVRAMA
MAVİ HIZHIZ
MAVİ
TESTİ
TESTİ 14 Yanma - Analiz - Sentez Tepkimeleri 12

1. C + O2 † CO2 4. CO, CO2 ve O2 gazları ile ilgili,

Yukarıda verilen tepkime ile ilgili, I. CO yanar.

I. Yanma tepkimesidir. II. CO2, O2 ile tepkime vermez.

II. Endotermiktir. III. Havadaki CO gazının varlığı asit yağmurlarının sebe-

bidir.
III. Sentez tepkimesidir.
yargılarından hangileri doğrudur? (6C, 8O)
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

5. Kapalı bir kapta bulunan saf X maddesi artansız olarak

2. I. CaCO3 † CaO + CO2 yakıldığında CO2 ve H2O gazları oluşmaktadır.

3 Buna göre,
II. 2Fe + O † Fe2O3
2 2
I. Toplam proton ve nötron sayısı korunmuştur.
III. CH4 + 2O2 † CO2 + 2H2O
II. X bir bileşiktir.
Bu tepkimelerin türleri aşağıdaki seçeneklerden han-
gisinde doğru verilmiştir? III. X’in yapısında C, H ve O elementleri bulunur.

I II III yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Analiz Yanma Sentez A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

B) Yanma Paslanma Yanma D) I ve III E) II ve III

C) Sentez Yer değiştirme Analiz

D) Analiz Paslanma Yanma

E) Analiz Oksitlenme Sentez 6. X, Y ve Z maddeleri için,

➤ Y’nin yanma ürünü, CO2 ve H2O’dur.

➤ X, yanma tepkimesi vermez.

➤ Z’nin yanması, sentez tepkimesidir.

3. Kapalı bir kapta gerçekleşen,
bilgileri verilmiştir.
C3H8(g) + 5O2(g) † 3CO2(g) + 4H2O(g) + ısı
HIZ VE RENK YAYINLARI

Buna göre, X, Y ve Z maddeleri aşağıdakilerden han-

tepkimesi ile ilgili, aşağıdaki ifadelerden hangisi yan- gisi olamaz?
lıştır?
(1H, 2He, 6C, 7N, 8O, 10Ne)
A) Hızlı yanma tepkimesidir.
X Y Z
B) O2 gazı ile teması kesilirse C3H8 yanmaz.
A) CO2 CH4 C
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

C) Atom sayısı ve cinsi korunmuştur. B) He CH3OH CO

D) Molekül sayısı korunmuştur. C) SO3 C2H4 H2
E) Toplam kütle korunmuştur. D) N2O5 C2H5OH C2H2
E) Ne CH3COOH SO2

1.C 2.D 3.D 4.B 5.C 6.D

175
 MAVİ TEST-14
Yanma - Analiz - Sentez Tepkimeleri

7. X ve Y maddelerini içeren tepkimeler aşağıdaki gibidir. 10. Sabit hacimli kapların I.’sinde CH4 ile O2 gazları ve II.
kapta ise nemli hava ile çivi arasında
1. X(g) + O2(g) † 2NO(g)
I. CH4(g) + O2(g) † CO2(g) + 2H2O(s)
2. CaCO3(k) † CaO(k) + Y(g)
1
Buna göre, II. Fe(k) + O (g) † FeO(k)
2 2
I. X, N2 gazıdır. tepkimeleri gerçekleşmektedir.

II. Y, O2 gazına karşı asaldır.

III. 1. analiz, 2. sentez tepkimesidir.

CH4(g)
Nemli hava
yargılarından hangileri doğrudur? O2(g)
Demir
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II çivi

D) II ve III E) I, II ve III I II

Buna göre, bu tepkimeler ile ilgili aşağıdaki ifadeler-

8. CO(g) + O2(g) † CO2(g) den hangisi yanlıştır?
A) II. sentez tepkimesidir.
tepkimesi en küçük tam sayılar ile denkleştiriliyor.
B) I. hızlı yanmadır.
Buna göre, bu tepkime ile ilgili,
C) II. yavaş yanmadır.
I. Yanıcı maddenin katsayısı 1’dir. D) I.’de gaz yoğunluğu değişmez.
II. CO2 yangın söndürücü olarak kullanılabilir. E) Her iki kapta da toplam kütle korunur.

III. Yanma ve sentez tepkimesidir.

11. Kapalı bir kapta,
yargılarından hangileri doğrudur? ›s›
2H2O(g) 2H2(g) + O2(g)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
tepkimesi gerçekleşmektedir.
D) II ve III E) I ve II
Buna göre, bu tepkime ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
9. Yangın söndürmede kullanılan tüpler CO2 gazı içermektedir.
A) Atomların nükleon sayıları korunmuştur.

B) Ekzotermik bir tepkimedir.

C) Oluşan H2 yanıcı, O2 yakıcıdır.

D) Molekül sayısı artmıştır.

E) Toplam kütle korunmuştur.

HIZ VE RENK YAYINLARI

1

12. Cu(k) + O (g) † CuO(k)
2 2
Yukarıda verilen tepkimenin türü için,
Buna göre, bu olayda kullanılan CO2 gazı ile ilgili aşa-
ğıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? I. çökme,
A) Tüpte oluşan katı hâle kuru buz denir. II. yavaş yanma,
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

B) Yanmaz. III. sentez

C) Yangının üzerine sıkıldığında sıcaklığı düşürürler. sınıflandırmalarından hangileri kullanılabilir?
D) Havadan yoğun olduğu için hava ile teması keser. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) Tüpteki CO2 gazının basıncı düşüktür. D) II ve III E) I, II ve III

7.C 8.D 9.E 10.D 11.B 12.D

176
 Modern poriyodik sistemde elementler artan atom numaraları ve
PERİYODİK SİSTEM kimyasal özellikleri dikkate alınarak yatay satırlar ve düşey sütunlar
hâlinde düzenlenmiştir.

Yatay satırlara “PERİYOT” denir. Düşey sütunlara “GRUP” denir. 7 periyot - 18 grup vardır.

Aynı grupta bulunan elemetler A grubu elementlerine baş grup, B grubu elementlerine
benzer kimyasal özellik gösterirler. yan grup elementleri veya geçiş metalleri denir.

Sembol
Atom
numarası

Kütle numarası

Lantanitler

Aktinitler

Toprak
Ametaller Yarı metaller Halojenler Lantanitler
alkali metaller

Alkali metaller Geçiş metalleri p bloku  metalleri      Asal gazlar Aktinitler

Elementlerin sınıflandırılması; Metal-ametal-yarı metal ve asal (soy) gazlar

Metaller;
Yalnız cıva sıvı diğerleri katı, parlak, tel ve
levha hâline gelebilen, ısı ve elektriği
ileten, yüksek erime ve kaynama noktalı,
elektron verip daima pozitif (+) yüklenen,
kendi aralarında bileşik oluşturmayan,
birbiri ile alaşım oluşturabilen, ametallerle
iyonik bağlı bileşik oluşturan elementlerdir.
Ametaller;
Katı, sıvı veya gaz hâlde olabilen, ısı ve elektriği
iletmeyen (grafit hariç) , kırılgan, serbest hâlde iki
veya daha fazla atomlu moleküller oluşturabilen (H2,
O2 ,P4, S8 gibi), erime, kaynama noktaları metallere
göre düşük, bileşik yaparken hem elektron verip
pozitif (+), hem de elektron alıp negatif (-) yüklenebi-
len, metallerle iyonik bağlı, kendi aralarında
kovalent bağlı bileşik oluşturabilen elementlerdir.

Soy Gazlar; Yarı Metaller;

8A grubundaki (18. grup) He, Ne, Ar, Kr, Yarı metaller oda şartlarında katı hâlde (B, Si, Ge,
Xe, Rn, elementleridir. Helyum son katma- As, Sb, Te, Po) bulunurlar. Pozitif ve negatif yükle-
nında 2 elektron diğerleri son katman-
nebilirler, fiziksel özellikleri metale, kimyasal özellik-
larında 8 elektron bulundurur, kaynama
leri ametale benzer. Elektriği ametallere göre iyi,
noktaları düşüktür, oda koşullarında tümü
metallere göre az ileten elementlerdir.
gazdır, molekül oluşturmazlar atomik
yapılıdırlar, bileşik oluşturmayan eğilimli
değillerdir.
KONU KAVRAMA
MAVİ HIZHIZ
MAVİ
TESTİ
TESTİ 18 Denklemli Mol Hesaplamaları 12

1. 14,4 gram X4Y3 ile 21,6 gram suyun, 5. Aşağıda verilen birbirine bağlı ardışık tepkimelerde 3,6
gram karbon (C) artansız olarak reaksiyona giriyor.
X4Y3 + 12H2O † 4X(OH)3 + 3YH4
1. 3C + CaO † CO + CaC2
denklemine göre artansız tepkimesinden 4,8 gram YH4
oluşmaktadır. 2. CaC2 + 2H2O † Ca(OH)2 + C2H2

Buna göre, X ve Y’nin atom kütleleri hangi seçenekte 3. C2H2 + 2H2 † C2H6
doğru verilmiştir? (H: 1, O: 16)
Buna göre,
X Y I. 1. tepkimede oluşan CO gazı normal şartlarda 2,24
A) 14 12 litre hacim kaplar.
B) 32 27
II. 2. tepkimede oluşan Ca(OH)2 0,1 moldür.
C) 12 27
III. Elde edilen C2H6 gazı 3 gramdır.
D) 27 12
E) 40 32 yargılarından hangileri doğrudur? (H: 1, C: 12)

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III
2. 2NaOH(k) + H2SO4(suda) † Na2SO4(k) + 2H2O(s)
6. Şekilde ağzı açık kaplarda bulunan maddelerin eşit mol-
tepkimesine göre, 72 gram su elde etmek için yeterin-
leri ısıtıldığında,
ce H2SO4 ile kaç gram NaOH tepkimeye girmesi gere-
kir? (H2O: 18, NaOH: 40) ➤ KCIO3(k) † KCI(k) + 3/2O2(g)

A) 40 B) 60 C) 80 D) 120 E) 160 ➤ CaCO3(k) † CaO(k) + CO2(g)

tepkimelerine göre tamamen ayrışıyorlar.

3. 10,8 gram su artansız elektroliz edilmektedir.
Buna göre, açığa çıkan gazların kütleleri aşağıdakiler-
den hangisinde doğru verilmiştir? (H: 1, O: 16)
KClO3(k) CaCO3(k)
mO (g) mH (g)
2 2 1. kap 2. kap
A) 1,2 4,8
B) 8 2,8 Buna göre; bu olaylar ile ilgili,
C) 9,6 0,6 I. 1. kapta oluşan katı kütlesi 2. kapta oluşan katı kütle-
D) 9,6 1,2 sinden büyüktür.
HIZ VE RENK YAYINLARI

E) 1,2 9,6 II. Her iki kapta da açığa çıkan gazların atom sayıları
eşittir.

III. Reaksiyon sonucunda eşit kütlede gaz havaya karı-

4. X(OH)2(k) + 2HNO3(suda) † X(NO3)2(suda) + 2H2O(s)
şır.
tepkimesine göre 145 gram X(OH)2 yeterince HNO3 ile
yargılardan hangileri doğrudur?
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

tepkimeye girdiğinde 90 gram H2O oluşuyor.

(C: 12, O: 16, Cl: 36, K: 39, Ca: 40)
Buna göre, X elementinin mol kütlesi aşağıdakilerden
hangisidir? (H: 1, O: 16) A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

A) 40 B) 24 C) 20 D) 12 E) 10 D) I ve III E) II ve III

1.D 2.E 3.D 4.B 5.E 6.C

183
 MAVİ TEST-18
Denklemli Mol Hesaplamaları

7. 11 gram C3H8 gazı normal koşullarda tamamen yanarak 9. Kapalı bir kapta 0,2 mol C3H8 gazı ile O2 gazı oda şartla-
CO2 gazına ve H2O sıvısına dönüşüyor. rında artansız tepkimeye giriyor.

Buna göre; bu tepkime ile ilgili çizilen, Buna göre, tepkime sonucu aynı şartlarda kapta kaç
mol gaz bulunur?
Tüketilen O2(g) Oluşan CO2(g)
mol sayısı mol sayısı A) 0,5 B) 0,4 C) 0,6 D) 1,2 E) 1,4
1,25 0,25

0,25 10. 12,8 g CaC2 katısından,

CaC2(k) + 2H2O(s) † C2H2(g) + Ca(OH)2(suda)
Zaman Zaman
I II
tepkimesine göre normal şartlarda en fazla kaç litre
C2H2 gazı elde edilir? (C: 12, Ca: 40)
Oluşan H2O(s)
kütlesi (g)
A) 1,12 B) 2,24 C) 3,36
18
D) 4,48 E) 5,6

11. 0,2 mol NH3 gazı,

Zaman
III 4NH3(g) + 5O2(g) † 4NO(g) + 6H2O(s)

tepkimesine göre tamamen harcanmaktadır.

grafiklerden hangileri yanlıştır? (H: 1, C: 12, O: 16)
Buna göre,
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
I. 8 gram O2 gazı harcanır.
D) II ve III E) I, II ve III
II. Oluşan NO gazı normal şartlarda 8,96 litre hacim kap-
lar.

III. 0,3 mol H2O sıvısı açığa çıkar.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III
8. Roket yakıtı olarak kullanılan hidrazin (N2H4),
N2H4 + O2 † N2 + 2H2O 12. CH4 ve O2 gazlarının,

tepkimesine göre artansız yakılırken 0,2 mol N2 gazı açı- CH4(g) + 2O2(g) † CO2(g) + 2H2O(s)
ğa çıkmıştır. denklemine göre artansız tepkimesi sonucu 8,8 gram CO2
HIZ VE RENK YAYINLARI

Buna göre, tepkimede harcanan N2H4’ün mol sayısı gazı açığa çıkmaktadır.
ve oluşan H2O’nun kütlesi aşağıdakilerin hangisinde
Buna göre, bu tepkime ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
doğru olarak verilmiştir? (H: 1, O: 16)
hangisi yanlıştır? (H: 1, C: 12, O: 16)
nN H mH O(g)
2 4 2
A) 3,2 gram CH4 gazı harcanmıştır.
A) 0,2 7,2
B) Harcanan O2 gazı oda şartlarında 9,8 litre hacim kaplar.
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

B) 0,1 1,8
C) 0,2 3,6 C) 7,2 gram H2O sıvısı oluşur.

D) 0,4 3,6 D) Harcanan CH4 gazı 6,02:1022 tane atom içerir.

E) 0,1 7,2 E) Oluşan ürünlerin toplam mol sayısı 0,6’dır.

7.B 8.A 9.C 10.D 11.C 12.D

184
 KONU KAVRAM HARİTALARI

KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER

Kimyasal Türler

Atom Molekül İyon

(Na, K, AI, He, Ne, ...) (H2, F2, O3, P4, S8, CH4, HNO3, ...) (Na , AI , O2–, OH–, SO42– ...)
+ 3+

Kimyasal Türler Arası Etkileşimler

Güçlü Etkileşimler Zayıf Etkileşimler

İyonik Kovalent Metalik Van der Waals Hidrojen

bağ bağ bağ kuvvetleri bağı

GÜÇLÜ ETKİLEŞİMLER ZAYIF ETKİLEŞİMLER

Güçlü etkileşimler (bağlar) “iyonik”, “kovalent” ve “metalik
bağ” olarak üçe ayrılır.
Kimyasal türler (atom, molekül ve iyon) arasındaki kimlik
özelliği değişimi ile oluşan etkileşimlere kimyasal bağ
denir.
Kimyasal bağlar bulundukları maddelerin kimyasal özellikle-
rini belirlerler.
Kimyasal bağ oluşumu ve kırılmasında yeni kimyasal türler
oluşacağından maddenin kimlik özellikleri değişir.
Kimyasal türler (atom, molekül ve iyon) arasındaki zayıf
etkileşimlere fiziksel bağlar denir.
Zayıf etkileşimler “Van der Waals kuvvetleri” ve “hidrojen
bağı” olmak üzere ikiye ayrılır.
Fiziksel bağlar zayıf etkileşimler olduğundan bulundukları
maddelerin erime, kaynama noktası, yoğunluk gibi fiziksel
özelliklerini belirlerler. Moleküller arası bağların hepsi zayıf
etkileşimlerdir. Fiziksel bağ oluşumu ve kırılmasında
maddenin fiziksel hâli değişirken kimlik özellikleri değişmez.

Zayıf ve Güçlü Etkileşimleri Bağ Enerjisi Yardımı İle Ayırt Etme

Kimyasal bağlar oluşurken ısı açığa çıkar, bu bağı kırmak Hangi türden olursa olsun genellikle bağ enerjisi 40 kJ/mol
için de aynı miktar enerji bağa uygulanmalıdır; işte bağı ya da daha yüksek ise bu bağ güçlü etkileşim (kimyasal
kırmak için verilmesi gereken bu enerjiye bağ enerjisi bağ) kabul edilir. Gereken bağ enerjisi 40 kj/mol’den daha
denir. az ise zayıf etkileşim olarak kabul edilir.

Nötr Atomların ve Tek Atomlu İyonların Lewis Sembolleri

Bağ oluşumlarını göstermek için kullanılan ve atomların yalnızca son yörüngesindeki elektronlarını gösteren yapılara
Lewis sembolü denir.

Elementin Katman Dizilimi Elementin Katman Dizilimi İyonun Katman Dizilimi

11Na: 2 8 1 9F: 2 7 2+
12Mg : 2 8

Elementin Lewis Sembolü Elementin Lewis Sembolü İyonun Lewis Sembolü

Na F Mg2+
KONU KAVRAMA
MAVİ HIZHIZ
MAVİ
TESTİ
TESTİ 03 Çözünme Olayı 12

1. Çözeltiler ile ilgili, 4. Çözücü ve çözünen Buz ve su karıştırılarak

I. Kütlesi, çözücü ve çözünenin kütleleri toplamına her tanecikleri arasında 0°C’de su elde
zaman eşittir. zayıf etkileşim edilmesi örnek
oluşur. verilebilir.
II. Hacmi, çözücü ve çözünenin hacimleri toplamına her I
zaman eşittir. II
ÇÖZÜNME
III. Yoğunluğu, maddelerin karışma oranına bağlı olarak
OLAYI III
değişir. V

yargılarından hangileri doğrudur? Benzer benzeri çözer Tuzun suda

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ilkesine, CO2’nin çözünmesinde
suda çözünmesi iyon-dipol etkileşimi
D) I ve III E) I, II ve III IV
örnek verilebilir. gerçekleşir.

2.
I. O Çözücünün fiziksel hâli,
H H katı, sıvı veya gaz olabilir.
H C O
C
H
+ H
Çözünme olayı ile ilgili, kavram haritasındaki bilgiler-
H H H den hangisi yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

II.
Cl 5.
Br + Cl I. Na2SO4 H2O a. dipol-dipol
C
Br II. HBr HCI b. iyon-dipol
Cl
Cl
III. H2O CH3OH c. hidrojen bağı
Yukarıda verilen madde çiftleri birbirleri içerisinde çözü-
nüyor.
Yukarıdaki madde çiftleri ve aralarında oluşan etkile-
Buna göre, bu olay ile ilgili aşağıdaki ifadelerden han- şim türlerinin eşleştirilmesi hangi seçenekte doğru
gisi yanlıştır? verilmiştir?

A) I. çözünme olayı bir hidratasyon örneğidir. A) I.a B) I.c C) I.b D) I.a E) I.b
II.b II.b II.c II.c II.a
B) I. çözünmede moleküller arasında hidrojen bağı olu-
III.c III.a III.a III.b III.c
şur.

C) II. çözünme olayı bir solvatasyon örneğidir.

6. NaCI nin suda çözünmesi olayı şekildeki gibidir.
D) II. de Br2 çözücü olamaz.
H2O
HIZ VE RENK YAYINLARI

E) Her iki çözeltide de moleküler çözünme olmuştur.

Na+

3. I. Sönmüş kireç CI–

II. Şeker Buna göre, bu olay ile ilgili aşağıdaki ifadelerden han-
gisi yanlıştır?
III. Potas kostik
A) Hidratasyon olayı gerçekleşmiştir.
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

Yukarıda verilen maddelerden hangileri suda molekü-

B) İyon-dipol etkileşimi oluşmuştur.
ler olarak çözünür?
C) Çözücü-çözücü arasında hidrojen bağı etkindir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Çözelti elektrolittir.
D) II ve III E) I ve III E) Düzensizlik azalmıştır.

1.D 2.D 3.B 4.B 5.E 6.E

211
KONU KAVRAM HARİTALARI

MADDENİN HÂLLERİ

MADDENİN HÂL DEĞİŞİMLERİ

SÜBLİMLEŞME
ERİME BUHARLAŞMA

DONMA YOĞUNLAŞMA

KATI SIVI GAZ

KIRAĞILAŞMA (GERİ SÜBLİMLEŞME)

DÜZENSİZLİK ARTAR VE ISI ALIR (ENDOTERMİK)

Tanecikler arası boşluk artar.
Tanecikler arası çekim kuvveti azalır.
Düzensizlik artar.
Potansiyel enerji artar.

DÜZENSİZLİK AZALIR VE ISI VERİR (EKZOTERMİK)

Tanecikler arası boşluk azalır.
Tanecikler arası çekim kuvveti artar.
Düzensizlik azalır.
Potansiyel enerji azalır.

Plazma Hâlin Özellikleri

Maddenin yüksek Yapısında nötr, pozitif ve negatif Yüklü tanecikler içermesin- Belirli bir şekil ve
enerjili hâlidir. yüklü tünecikler bulundurur. den dolayı elektrik akımını hacimleri yoktur.
Plazmanın tamamı nötr yapıdadır. iletir.

Maddenin 4. hâli olan plazma hâlinde maddenin atom, molekül, iyon ve serbest elektronlarının hepsi karışım halinde bir
arada bulunur. Plazma halde eşit sayıda pozitif ve negatif iyon vardır, plazma elektrik ve manyetik alandan etkilenir,
elektriksel olarak nötrdür, ancak elektriği bazen metallerden bile iyi iletir. Gaz hâlden plazma hâline geçmeye iyonizasyon,
plazma hâlden gaz hâle geçmeye deiyonizasyon denir.
Güneş, yıldızlar, yıldızlar ve gezegenler arası ortam (uzay), yıldırım, şimşek, aurora (kutup ışıkları), iyonosfer katmanları,
volkanik lavlar ve mum, kibrit alevi doğal plazma örnekleridir.
Floresan lamba, neon lamba, plazma topu ve plazma televizyonlar ise yapay plazma örnekleridir.
Ark kaynağı yapımında, tıbbi aletlerin sterilizasyonunda, gıdaların ambalajlanması sırasında bakterilerin öldürülmesinde ve
cerrahide helyum plazması yardımı ile doku çıkarılmasında plazma halin özelliklerinden yararlanılır.
KONU KAVRAM HARİTALARI

DOĞA VE KİMYA

SUYUN VARLIKLAR İÇİN ÖNEMİ

Yağış
Dünyadaki su dağılımı
ma
un laş
Yoğ Dünyanın
Göller Tuzlu su
Buharlaşma 2/3’ü sudur.
Terleme

%97
yu
su
Deniz ltı
ra %3
Ye

Tatlı su
Buz dağları ve
buzullar
%68,7

%30,1
%1,2

Yüzey suları Yeraltı suları

(göl, nehir, bataklıklar)

Su kaynaklarının korunması ve su tasarrufu için alınması gereken önlemler

Şehir şebekeleri ve binalardaki tesisatları yenilemek, tarımsal sulamada otomasyon ve damlama yöntemi kullanmak, akıtan
muslukları tamir etmek, bulaşık ve çamaşırı elde değil biriktirip tam doldurup makinede yıkamak, yağmur suyunu depolayıp
kullanmak, atık suları arıtıp otomobil vs. yıkarken yeniden kullanmak, diş fırçalarken ve tıraş olurken suyu sürekli açık tutma-
mak, sebze ve meyvelerin yıkandığı suları çiçek ve ağaçları sulanmada kullanmak vb.

Suların Sertliği

İçinde çözünmüş olarak bolca Ca2+ ve Mg2+ iyonları bulunan

sulara sert su denir. Bu iyonların bulunmadığı ya da çok az bulun-
duğu sulara da yumuşak su denir.
Sert sular kaynatıldığında Ca2+ ve Mg2+ iyonları CaCO3 ve
MgCO3 çökeltilerini oluşturur. Bu çökeltiler, duş başlıklarında,
musluklarda, su borularında, ütü, bulaşık ve çamaşır makinası
gibi su ısıtan elektrikli araçların rezistanslarında ve daha birçok
araç gereçte zamanla tortu oluşumuna, tıkanmalara ve fazladan
enerji tüketimine sebep olur.
Sert sularda sabunlar köpürmez, sabun sarfiyatı artar, tadı acımsı
ve lezzetsizdir, yıkama esnasında kumaşları yıpratır, mutfak
eşyalarında kireçlenme yapar.
Geçici sertliğe sahip sular ısıtılarak yumuşatılabilir.
 MAVİ TEST-03
Çözünme Olayı

7. Çözünen maddeler, çözücüde iyonlarına ayrışarak veya 10. ➤ CH4 (Metan)

moleküler olarak çözünür.
➤ C6H12O6 (Şeker)
Buna göre, aşağıdaki maddelerden hangisinin suda
➤ Na2CO3 (Çamaşır sodası)
çözünme şeklinin “ ” işareti ile belirtilmesinde hata
yapılmıştır? Yukarıda verilen maddeler ile ilgili hangi seçenekteki
İyonlarına ayrışarak Moleküler ifade yanlıştır? (1H, 6C, 8O, 11Na)
Madde
çözünme çözünme A) CH4 molekülü apolar olduğundan suda çözünmez.
A) Sud kostik
B) Şeker suda hidrojen bağı oluşturarak çözünür.
B) Alkol
C) Çamaşır sodası suda moleküler çözünür.
C) HCI
D) Metan ile CO2 arasında London Kuvvetleri oluşur.
D) Yemek tuzu
E) Şeker ve çamaşır sodası suya birlikte konulursa çözelti
E) Şeker
oluşur.

8. ➤ Çözücüsü su olmayan bir çözeltide çözünen taneciğin

çözücü tarafından sarılması olayına ....I.... denir. 11. Saf su bulunan I. ve II. kaplara üzerlerindeki sıvılar ekle-
nince kaplarda 2. durum gözlemleniyor.
➤ CH4 molekülü, CCI4 sıvısında çözünürken aralarında
X Y
....II.... oluşur.

➤ Çözeltiler ....III.... karışımlardır.

Yukarıdaki cümlelerde numaralandırılmış boşluklara

hangi seçenekteki kavramlar getirilmelidir?
I II I II
I II III
1. durum 2. durum
A) Solvatasyon London kuvvetleri Homojen
B) Hidrotasyon İndüklenmiş dipol- Heterojen Buna göre, bu durumlar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
indüklenmiş dipol hangisi yanlıştır?
C) Solvatasyon Dipol-indüklenmiş Homojen A) I.’de çözelti oluşmuş olabilir.
dipol
B) II.’de emülsiyon oluşmuştur.
D) Hidrotasyon Dipol-dipol Heterojen
E) Solvatasyon Dipol-dipol Homojen C) X etil alkol ise moleküler çözünme gerçekleşir.

D) Y apolar yapılı olabilir.

9. Tabloda verilen karışımların çözücüsünün katı, sıvı ve E) I.’de dipol-dipol etkileşimi etkili olamaz.
gaz olma durumları “ ” işareti ile belirtilmiştir.
12. X maddesi için,
HIZ VE RENK YAYINLARI

Karışım Katı Sıvı Gaz

➤ Moleküler yapılıdır.
I. Pd(k) – H2(g) ➤ Suda çözünür.
II. Gazlı içecek bilgileri verilmiştir.
III. Diş dolgu amalgamı Buna göre, X maddesi aşağıdakilerden hangisi olabi-
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

lir?
Buna göre, hangilerinde “ ” işareti uygun yerde kul-
lanılmamıştır? A) Yemek tuzu B) Sud kostik

A) Yalnız I B) Yanız II C) I ve II C) Tuz ruhu D) Nişadır

D) II ve III E) I, II ve III E) Sönmüş kireç

7.C 8.A 9.D 10.C 11.E 12.C

212
KONU KAVRAM HARİTALARI

KİMYANIN TEMEL KANUNLARI

Kütlenin Korunumu Kanunu

Antoine Lavoisier tarafından “tepkimeye giren (reaktif, tepken) maddelerin kütleleri toplamı,
tepkime sonucunda oluşan (ürün) maddelerin kütleleri toplamına eşittir.” şeklinde ifade
edilmiştir.

mgirenler = mürünler
CaCO3(k) CaO(k) + CO2(g) 50 = X + 22 = 28 g
50 g X(g) 22 g

Antoine Lavoisier
Sabit Oranlar Kanunu

Joseph Proust tarafından, “Bir bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında her
zaman sabit ve değişmez bir oran vardır.” şeklinde ifade edilen kanundur.

Fe2O3’ün kütlece birleşme oranı; (Fe: 56, O: 16)

2·Fe 2·56 7
= =
3·O 3·16 3
Joseph Proust

Katlı Oranlar Kanunu

John Dalton tarafından, “İki element aralarında birden fazla bileşik oluşturduğunda
bileşiklerdeki elementlerden birinin sabit miktarıyla diğer elementin birleşen miktarları
arasında tam sayılarla ifade edilen bir oran vardır.” şeklinde ifade edilen kanundur.

John Dalton

Katlı Oranlar Kanununa uymayan durumlar

1- Üç farklı elementten oluşan bileşikler

(H2SO3 - H2SO4 gibi)
2. Basit formülleri aynı olan bileşikler
(C2H4 ve C3H6; basit formülleri CH2 ya da N2O4 ve NO2 ; basit formülleri NO2 gibi.)
3. Farklı tür elementler içeren bileşikler (SO2 - CO2 gibi).

PCI3 ve PCI5 bileşikleri için;

3 5
• CI’lar arasındaki katlı oran; ya da tür.
5 3
3 5
• CI’ler arasındaki katlı oran; ise p’ler arasındaki katlı oran tür.
5 3
 TURUNCU TEST-11
Karışımlar (Karma)

5. 7. Bilgi: İki ya da daha fazla sıvıdan oluşan bir çözeltinin,

kaynama noktası farkından yararlanılarak ayrılması yön-
temine ayrımsal damıtma denir. Ayrımsal damıtmada
önce kaynama sıcaklığı düşük olan sıvı kaynamakta ve
bu sıvı bitinceye kadar sıcaklık sabit kalmaktadır. Daha
NaCI çözeltisi
sonra sıcaklık tekrar artmaya başlamakta ve ikinci sıvının
kaynama sıcaklığında tekrar sabit kalmaktadır. Karışım-
Şekildeki kapta dipte katısı olan ve suda çözünmesi endo-
daki bu sıvı bitinceye kadar sıcaklık değişmemektedir. Bu
termik olan doymuş NaCI sulu çözeltisi verilmiştir.
yöntemde sıcaklığın sabit kaldığı bölümlerde yoğunlaşan
Derişim sıvılar ayrı ayrı kaplarda toplanarak karışım, bileşenlerine
ayrılır.

Termometre
a b

Destilasyon
Çözelti kütlesi balonu
Su çıkışı
Su girişi
Buna göre; verilen grafik incelendiğinde,
Toplama
I. a bölgesinde çözelti ısıtılmıştır. Isıtıcı
kabı

II. a bölgesinde çözeltiye su ilave edilmiştir.

III. b bölgesinde çözeltiye çözünen ilave edilmiştir. Şekildeki damıtma balonunda saf X ve Y sıvıları bulun-
işlemlerden hangilerinin gerçekleştiği söylenemez? maktadır.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Buna göre,

I. Karışımdan önce kaynama noktası küçük olan sıvı
D) II ve III E) I, II ve III
ayrılır.
II. Sıcaklık (°C)

6. Oda sıcaklığında hazırlanan doymamış şeker çözeltileri

tablodaki bileşen kütlelerini içermektedir. t1 t2 t3
Zaman

Çözelti Şeker kütlesi (g) Su kütlesi (g)

Grafiğe göre t1-t2 aralığında toplama kabındaki mad-
1 10 30 de saftır.
2 25 80 III. Bileşenlerin kaynama noktaları arasındaki fark ne ka-
HIZ VE RENK YAYINLARI

dar büyük ise ayırma o kadar verimli olur.

Buna göre, bu çözeltiler ile ilgili,
yargılarından hangileri doğrudur?
I. kaynama noktası, A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) Yalnız III E) I, II ve III
II. derişiklik,

III. donma noktası 8. Kütlece %20’lik yemek tuzu çözeltisi ile kütlece %55’lik
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

niceliklerinden hangilerinde 2 > 1 ilişkisi vardır? yemek tuzu çözeltisi karıştırılırsa yeni çözelti kütlece
%30’luk olmaktadır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III %55’lik çözeltinin kütlesi 200 gram olduğuna göre,
yeni çözeltinin kütlesi kaç gram olur?
D) II ve III E) I ve III
A) 80 B) 240 C) 400 D) 500 E) 700

5.E 6.C 7.B 8.E

228
 AYIRMA VE SAFLAŞTIRMA TEKNİKLERİ
A. Tanecik Boyutu Farkından Yararlanılarak Yapılan
Ayırma Yöntemleri
Ayıklama;
Tanecik boyutları, renkleri veya şekilleri farklı olan katıların
oluşturduğu heterojen karışımları ayırmada kullanılır. Merci-
mek, nohut, pirinç içerisinden taş ya da bitki parçalarının
ayıklanması. Taze meyvelerin arasından çürük meyvelerin
ayıklanması.
Eleme;
Katı-katı heterojen karışımlarında karışanların tanecik
boyutları farklı ise (kum-çakıl taşı, un-kepek gibi) uygun
boyutlarda gözenekli elekler kullanılarak ayırma işlemi
yapılır.
Süzme;
Katı-sıvı ve katı-gaz heterojen karışımlarda bileşenlerden
birinin geçmesine izin veren, diğer bileşenin geçişini engel-
leyen bir süzgeç ya da filtre kullanılarak süzme işlemi yapılır.
Çay, makarna süzgeçleri gibi basit örneklerin yanında;
motorlu araçlarda kullanılan hava ve yağ filtreleri, klimalarda
kullanılan toz, polen filtreleri, gaz maskelerinde toz ve zehirli
gazlara özel filtreler, fabrika bacalarında katı atıkları tutan
sanayi tipi filtreler kullanılarak süzme işlemi yapılır.
Diyaliz;
Sıvı-katı kolloit karışımlarında karışım içindeki büyük
molekülleri geçirmeyen, küçük molekülleri geçiren yarı
geçirgen ve seçici bir zar (membran) kullanılır.
Diyaliz makinesinde kan, yarı geçirgen bir zardan geçirilir. Bu
zardan vücut için gereksiz üre, ürik asit, su ve tuz gibi küçük
boyutlu iyon ve moleküller ve toksik atıklar geçerken, vücut için
gerekli protein molekülleri büyük olmaları nedeniyle geçemez
ve kanda kalır.
B. Yoğunluk Farkından Yararlanılan Ayırma
Yöntemleri
Savurma;
Katı-katı heterojen karışımları ayırmak için kullanılır.
Karışımda bulunan maddelerden bir tanesinin rüzgârda
uçuşacak yoğunlukta olması gerekir.
Buğday-saman karışımının birbirinden ayrılmasında özküt-
lesi küçük olan saman rüzgâr tarafından sürüklenir.
Ayırma Hunisi;
Öz kütleleri farklı, birbirinde çözünmeyen sıvı-sıvı heterojen
karışımların ayrılmasında kullanılan cam malzemeye ayırma
hunisi denir. Ayırma hunisinde yoğunluğu küçük olan sıvı üstte,
büyük olan sıvı altta toplanır. Alttaki sıvı, ayırma hunisinin
musluğu açılarak ayrılır, geriye yoğunluğu küçük olan sıvı kalır.
Zeytinyağı-su, su-karbon tetraklorür, benzin-su gibi karışım-
lar bu yöntemle ayrılabilir.
Yüzdürme (flotasyon);
Katı-katı heterojen karışımlarında bileşenlerden birinin bir
sıvı yardımıyla yüzdürülerek ayrılmasına dayanan bir
yöntemdir.
Yüzdürülen yoğunluğu küçük olan bileşen sıvının üstünde
kalır, süzülerek alınır, karıştırma kabında ise sıvı ve diğer
maddeler kalır.
Madencilik sektöründe flotasyon bir zenginleştirme yöntemi
olarak sülfür, bakır, kurşun ve çinko cevherlerinin ayrılma-
sında kullanılır. Örnek, kum-talaş, metal cevherleri
Aktarma (Dekontasyon);
Sıvı içerisinde çökmüş hâlde bulunan katı, sıvı bulandırma-
dan dikkatlice başka bir kaba aktarılır. Bu işleme dekantas-
yon (aktarma) denir.
Santrifüjleme;
Katı-sıvı heterojen karışımlarda özellikle katı tanecikler
gözle görülemeyecek kadar küçük olduğunda ya da miktar-
ca az olduğunda kullanılır.
Bu yöntemde özel cihazlar ve tüpler kullanılır. Santrifüj
yardımıyla merkez kaç kuvveti çözelti içindeki katının çökel-
mesi sağlanır. Bu sayede katı sıvıdan ayrılmış olur. Hasta-
nelerde kan tahlilleri yapılırken kanın plazması ve serumu
santrifüjleme yöntemi ile ayrılır.
HIZLI TARAMA
TESTİ 03 HIZLI TARAMA TESTİ 13

1. Aşağıda X ve Y atomlarının nötr hallerinin yörünge model- 4. X ve Y elementlerinden oluşan iki bileşikteki X ve Y kütle-
leri verilmiştir. lerinin zamanla değişim grafikleri aşağıdaki gibidir.
Kütle (g) Kütle (g)

10 20
X
6
X
4
X Y
Y Y
0 Zaman 0 Zaman
Buna göre, X ve Y ile ilgili aşağıdaki ifadelerden han- I. bileşik II. bileşik

gisi yanlıştır? Buna göre, bu iki bileşikle ilgili aşağıdaki ifadelerden

hangisi yanlıştır?
A) X ve Y elementleri aynı periyotta yer alır.
A) I. bileşik formülü XY ise, II. bileşiğin basit formülü
B) X’in elektron verme, Y’nin elektron alma isteği fazladır. X2Y’dir.
C) X metal, Y ametaldir. B) II. bileşiğin mol kütlesi, I. bileşiğin mol kütlesinden
D) X, 1A grubunda Y, 6A grubunda yer alır. daha küçük olabilir.
C) Aynı miktar X ile birleşen I. bileşikteki Y’nin II. bileşik-
E) X ve Y benzer kimyasal özellik gösterir.
teki Y’ye oranı 2’dir.
X 2
D) I. bileşikteki elementlerin kütlece birleşme oranı e o
Y 5
’tir.
2. I. Sodyum klorür a. Kovalent
E) II. bileşikteki kütlece Y yüzdesi 40’dan küçüktür.
II. Demir tel b. İyonik
5. Aşağıda hidrojen gazının ışıma spektrumu deney düze-
III. Karbon dioksit c. Metalik neği verilmiştir.

Yukarıdaki maddeleri oluşturan taneciklerin bağ tür-

leri ile eşleştirilmeleri hangi seçenekte doğru yapıl-
mıştır?
A) I. a. B) I. a. C) I. a. Yarıklar

II. b. II. b. II. b.

III. c. III. c. III. c.

D) I. a. E) I. a.
Hidrojen ile dolu
II. b. II. b. gaz boşalma tüpü Prizma Ekran
III. c. III. c.
Bu olay ile ilgili olarak,
HIZ VE RENK YAYINLARI

3. Aşağıdaki çözeltiler belirli oranlarda karıştırılıyor. I. Uyarılan elektron eski yörüngesine dönerken ışıma
yapmıştır.

II. Elde edilen spektruma emisyon spektrumu adı verilir.

Kütlece Kütlece
%60 %20 III. Gazın türü değiştirilirse elde edilen spektrumdaki çiz-
NaOH
NaOH giler karakteristik olarak değişir.
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

ifadelerinden hangileri doğrudur?

Buna göre, yeni çözeltinin kütlece yüzdesi kaç olabi-
lir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

A) 10 B) 20 C) 25 D) 60 E) 70 D) II ve III E) I, II ve III

1.E 2.A 3.C 4.E 5.E

229
 HIZLI TARAMA
HIZLI TARAMA TESTİ

6. Aşağıdaki kaplardaki sular üzerine farklı miktarda şeker 9. X, Y ve Z atom ve iyonlarına ait bilgiler aşağıda verilmiştir.
eklenerek tamamen çözünmesi sağlanıyor.
Proton Elektron Nötron
Element
20 g şeker 36 g şeker 50 g şeker sayısı sayısı sayısı
Xn 17 16 18
Y 18 18 19
200 g
100 g
150 g saf su Zm 16 18 18
saf su saf su
a
X 17 18 20
I II III
Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
Buna göre, oluşan çözeltilerin seyreltikten derişiğe
(X’in ortalama atomkütlesi: 35,5’tir.)
doğru sıralaması hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) Xn ve Xa izotop iyonlarının bolluk yüzdeleri eşittir.
A) I, II, III B) I, III, II C) II, III, I
B) Xn ile Zm izotondur.
D) II, I, III E) III, II, I
C) Y ile Xa izobardır.

D) Y ile Xa izoelektroniktir.
7. Kimya disiplinleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden han-
gisinin doğru (D) ya da yanlış (Y) şeklinde “ ” işareti E) Y’nin nükleon sayısı 37’dir.
ile belirtilmesinde hata yapılmıştır?
D Y
A) Fizikokimya; tepkimelerdeki ısı, sıcaklık,
basınç değişimlerini inceler.
Biyokimya; canlı organizmaların
B)
yapısındaki kimyasal değişimleri inceler. 10. Sıvıların en önemli özelliklerinden olan akışkanık şekilde
Organik kimya; karbon bulunduran gösterilmiştir.
C)
bileşiklerin yapılarını, özelliklerini inceler.
D) Endüstriyel kimya; sanayide kullanılan t C° t C° t C°
organik ve anorganik maddelerin imalatıyla
ilgilenir.
E) Analitik kimya; element, bileşik ve
karışımların yapılarını, aralarındaki ilişkiyi
inceler.

8. 50 gram CuSO4.5H2O bileşiği ısıtıldığında kristal suyunun Bal Gliserin Etil alkol
bir kısmını kaybediyor ve 39,2 gram CuSO4.nH2O oluşu-
Buna göre; viskozite ile ilgili,
HIZ VE RENK YAYINLARI

yor.
Buna göre, I. Viskozite sıvının akmaya karşı gösterdiği dirençtir.

I. n = 2’dir. II. Moleküller arası etkileşimler sıvıların viskozitesi üze-

II. Buharlaşan su 0,6 moldür. rinde etkilidir.

III. Kalan CuSO4.nH2O bileşiği 0,2 moldür. III. Sıvının cinsine bağlı değildir.
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?

(H2O: 18, CuSO4: 160)
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III

6.A 7.C 8.E 9.A 10.B

230
 ÖSYM TARZI
TURUNCU HIZ
TESTİ 12 Asitler, Bazlar ve Tuzlar (Karma) 11

1. Metil kırmızısı asidik ortamda kırmızı, bazik ortamda sarı 3. X, Y ve Z metalleri ile ilgili,
renk alır. 25 °C’de metil kırmızısı damlatılan şekildeki
➤ X metali, HCI ve KOH çözeltileri ile H2 gazı açığa çı-
behere, büretten bir miktar Y çözeltisi ekleniyor.
karmaktadır.
Y(suda)
➤ Y metali HNO3 çözeltisi ile NO2 gazı açığa çıkarmak-
tadır.

➤ Z metali HCI çözeltisi ile tepkime vermemektedir.

bilgileri verilmiştir.

X(suda) Buna göre, X, Y ve Z metallerinden yapılmış kapta

aşağıdaki çözeltilerden hangisi kesinlikle saklana-
maz?
Bu işlem sonucu X çözeltisinin rengi önce sarı, sonra A) B) C)
kırmızı olduğuna göre,
Z X Y
I. X, baz çözeltisidir. NaOH NaCI HCI

II. Nötrleşme tepkimesi gerçekleşmiştir.

III. Titrasyon işlemi sonucu baz tamamen bitmiştir. D) E)

yargılarından hangileri doğrudur? Z X
HNO3 H2SO4
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

2. Aşağıdaki kaplarda asit, baz ve nötr tuz çözeltileri bulun- 4. Oda şartlarında gerçekleşen bazı tepkimeler,
maktadır. ➤ HNO3(suda) + Na2CO3(k) † ... + X(g) + ...

➤ X(g) + H2O(s) † Y(suda)

➤ Mg(k) + Y(suda) † ... + Z(g)

şeklindedir.
HIZ VE RENK YAYINLARI

X kabı Y kabı Z kabı

Buna göre, X, Y ve Z maddeleri aşağıdakilerden han-
Buna göre; bu çözeltileri ayırt etmek için kaplara, gisinde doğru olarak verilmiştir?
I. Mg metali atma, X Y Z
II. turnusol kağıdı batırma, A) CO2 H2CO3 H2
B) CO H2CO3 NO2
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

III. AI metali atma

C) CO2 CO2 H2
işlelerinden hangileri tek başına yapılabilir?
D) NO2 HNO3 H2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E) NO2 HNO3 NO
D) I ve II E) II ve III

1.E 2.B 3.E 4.A

259
 TURUNCU TEST-12
Asitler, Bazlar ve Tuzlar (Karma)

5. Kimya öğretmeni aşağıdaki sulu çözeltilere üzerlerindeki 7. Şekildeki kapta bulunan X çözeltisine üzerindeki Y mad-
maddeleri ekliyor. desi atıldığında gaz çıkışı oluyor.
AI(k) H2SO4 (suda) AI(k) Y

NaOH(suda) NaOH(suda) HCI(suda) X(suda)

X Y Z
Buna göre, X, Y maddeleri ve çıkan gazın cinsi aşağı-
Deney sonuçları için, dakilerden hangisi gibi olamaz?

➤ X kabında, gaz çıkışı oluyor. X Y Çıkan gaz

➤ Y kabında tuzlu su çözeltisi oluşuyor ve kap ısınıyor. A) HNO3 Ag NO

B) H2SO4 Cu SO2
➤ Z kabında gaz çıkışı oluyor.
C) HNO3 Cu NO2
bilgilerini tahtaya yazıyor.
D) KOH Be H2
Buna göre, öğrenciler bu bilgilerden aşağıdaki sonuç-
E) HNO3 Hg H2
lardan hangisini çıkaramaz?

A) AI amfoter bir metaldir.

B) Asit-baz tepkimeleri ekzotermik gerçekleşir.

C) Y kabında nötralleşme tepkimesi olmuştur.

D) X kabına Mg metali atılırsa tepkime gerçekleşir. 8. ---- yakıldığında atmosfere ----, ----. gazları salınır. Bu
gazlar ---- ile tepimeye girerek ----, ---- asitlerini oluştura-
E) Z kabında pH değeri artar. rak ---- zarar verir.

6. Asit, baz ve tuz oldukları bilinen X, Y ve Z sulu çözeltileri-

nin oda sıcaklığında pH değerleri grafikteki gibidir.
pH

7
HIZ VE RENK YAYINLARI

Çözelti
X Y Z

Buna göre, X, Y ve Z çözeltileri ile ilgili aşağıdaki ifa-

delerden hangisi yanlıştır?
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi cümlelerdeki
A) Z, elektriği iletir.
boşluklara getirilemez?
B) Y, Zn metali ile tepkime verebilir.
KİMYA - ÜNİVERSİTE HAZIRLIK

A) Fosil yakıtları B) Canlılara

C) X, turnusolun rengini kırmızı yapar.
C) CO2, NH3 D) H2O
D) X, elektriği iletmez.
E) HNO3, H2SO4
E) X ve Y karışımının pH’si 7 olabilir.

5.D 6.D 7.E 8.C

260
 pH ve POH KAVRAMI

Saf suda H+ (H3O+) veya OH– iyonlarının sayıları birbirine eşittir. Çözeltilerin asitlik ya da bazlığı, birim hacimde
içerdikleri H+ (H3O+) ve OH− miktarlarına göre değişir. Çözeltideki H+ (H3O+) iyonları arttıkça asitlik artar ve pH
düşer. Tersine OH− iyonları arttıkça bazlık artar ve pH yükselir.

25°C’de pH skalası

Gazlı Çamaşır
Mide asidi içecek Kahve Su Yumurta Amonyak suyu

Lavabo
Pil Limon Domates Süt İnsan kanı Mide ilacı Sabun açıcı

Asitlik artar Nötr Bazlık artar

pH < 7 pH = 7 pH > 7

Asit – Baz Tepkimeleri

Asit ve bazların tepkiyerek tuz ve su oluşturmasına nötralleşme tepkimesi denir.

Asit + Baz † Tuz + Su
NH3(g) + HCl(g) † NH4Cl(k)
tepkimesinde su oluşmadığı için nötralleşme tepkimesi olarak değil, asit- baz
tepkimesi olarak adlandırılır.

Asit-baz tepkimeleri ekzotermiktir.

Her asit-baz tepkimesi
Asit-baz tepkimelerinin net iyon denklemi;
nötralleşme değildir.
H+(suda) + OH–(suda) † H2O(s) şeklindedir.

Asit – Baz Tepkimelerinin Sayısal (nicel) Olarak İncelenmesi;

Asit-baz tepkimelerinde H+ veya OH– iyonlarının miktarına bağlı olarak son çözeltinin asidik mi, bazik mi, nötral mi olduğu
anlaşılabilir.
H+ = OH– ise son karışım nötr, H+ > OH– ise son karışım asidik, OH– > H+ ise son karışım bazik olur.

Tesir Değerliği

Asitlerde suya verdiği H+, bazlarda OH– sayısıdır.