Bilgisayar Programcılığı (UE)

Algoritma ve Programlamaya Giriş

Oturum 4:
Osman Bülent Baykal

1
 BASİT Giriş (Okuma) – Çıkış (Yazma) İşlemleri

ue.aydin.edu.tr 2
ue.aydin.edu.tr 3
ue.aydin.edu.tr 4
ue.aydin.edu.tr 5
ue.aydin.edu.tr 6
ue.aydin.edu.tr 7
ue.aydin.edu.tr 8
ue.aydin.edu.tr 9
 OPERATÖRLER
İşlem yapmamızı sağlayan işaretlerdir.

Aritmetiksel :Aritmetiksel işlemlerde kullanılan

operatörlerdir.

Mantıksal :Mantıksal operatörlerin temelini, verilerin

birbirleri ile kıyaslanması oluşturur. Kıyaslamanın sonucuna bağlı olarak
da hangi işlerin yapılacağına karar verilir.

Karşılaştırma :Verilerin birbiri ile karşılaştırılmasında

kullanılır.

10
ARİTMETİKSEL OPERATÖRLER

11
MANTIKSAL OPERATÖRLER

12
 MANTIKSAL OPERATÖRLER

AND Operatörü: Lojik ifadelerin her ikisinin de doğru olması halinde

TRUE sonucunu aksi takdirde FALSE sonucunu üretir.

OR Operatörü: Lojik ifadelerden herhangi birinin doğru olması halinde

TRUE sonucunu aksi takdirde FALSE sonucunu üretir.

NOT Operatörü: Lojik ifadenin değil ini alır. İfade doğru ise FALSE
yanlış ise TRUE olur.

XOR Operatörü: Lojik ifadelerden her ikisinin de aynı olması halinde

FALSE aksi takdirde TRUE sonucunu üretir.

EQV Operatörü: Lojik ifadelerden her ikisinin de aynı olması halinde

TRUE aksi takdirde FALSE sonucunu üretir

ue.aydin.edu.tr 13
ue.aydin.edu.tr 14
ÖRNEK

ue.aydin.edu.tr 15
KARŞILAŞTIRMA OPERATÖRLERİ

ue.aydin.edu.tr 16
 ALGORİTMALARDA KULLANILAN TERİMLER

Veri

Tanımlayıcı

Değişken

Sabit

Aktarma

Sayaç

Döngü

ue.aydin.edu.tr 17
 VERİ

Bilgisayarda işlenen tüm bilgiler ‘’veri’’ olarak adlandırılır ve temel olarak

iki gruba ayrılır.

A) Sayısal veriler
a) Tam sayı
b) Ondalık sayı

B) Alfa sayısal veriler

a) Karakter
b) karakter dizisi

ue.aydin.edu.tr 18
 ( Sayısal – Alfasayısal ) VERİLER

SAYISAL: Sayısal ağırlığı (değeri) olan ve üzerinde matematiksel

işlemler yapılabilen verilerdir. Tamsayılar, ondalıklı sayılar vb. bu grupta
yer alırlar. Sayısal veriler , bilgisayara herhangi bir tabanda veya üstel
biçimde aktarılabilirler.

ALFASAYISAL: Herhangi bir sayısal ağırlığı (değeri) olmayan verilerdir.

Bu grupta karakterler (harfler, simgeler, rakamlar) ve karakter dizileri (
kelimler, cümleler) yer alır. Alfasayısal veriler, programlarda veya
algoritma/akış diyagramlarında tek / çift tırnak içinde verilirler.

ue.aydin.edu.tr 19
 TANIMLAYICI

Programı yazan kişi tarafından düşünülüp oluşturulan ve programdaki

değişkenleri, sabitleri, paragrafları, kayıt alanlarını özel veri/bilgi tiplerini,
fonksiyonları, alt programları vb. adlandırmak için kullanılan
karakterler/ifadelere TANIMLAYICI denir. Prensip olarak ; programdaki
tanımlayıcı karakterlerin veya karakter dizilerinin yerini tuttukları ifadelere
çağrışım yapacak şekilde seçilmesi daha uygundur.

Mesela, AdSoyad, Ad_Soyad, CepTelNo, Cep_Tel_No gibi

ue.aydin.edu.tr 20
 DEĞİŞKEN

Program içinde farklı değerler alabilen veri, bilgi alanlarını gösteren

tanımlayıcılar ‘değişken olarak adlandırılırlar. İsimlendirme kurallarına
uygun olarak oluşturulan değişken isimlerinin; yerini tuttukları/aldıkları
verilere çağrışım yapacak şekilde olması programın anlaşılırlığı açısından
önemlidir. Örneğin bir kişinin adının aktarıldığı değişkenin ‘Ad’ adı ve
soyadının aktarıldığı ‘Adsoy’ telefonunun aktarıldığı ‘Tel’ ev adresinin
aktarıldığı ‘EvAdres’ şeklinde oluşturulması daha anlaşılır olmaktadır.

ue.aydin.edu.tr 21
 DEĞİŞKENLER İÇİN ÖRNEK

Başla

Birinci sayıyı (A) al

İkinci sayıyı (B) al

C=A+B işlemini yap

Sonucu (C) yaz

Dur

Yandaki algoritma, klavyeden (dışarıdan) girilen/okunan/alınan iki sayının

toplamını yapıp sonucu ekrana yazdırır. Algoritmada ‘A’ ‘B’ ‘C’
değişkendir. Program her çalıştırıldığında ‘A’ ve ‘B’ değişkenlerine farklı
değerler girilir ve sonucu temsil eden ‘C’ de farklı değerler oluşur.

ue.aydin.edu.tr 22
 DEĞİŞKENLER İÇİN ÖRNEK
Başla

Öğrencinin numarasını (No) al

Öğrencinin adını ve soyadını (Adsoy) al

Öğrencinin vize notunu (Vize) al

Öğrencinin final notunu (Final) al

Ort = 0,3 * Vize + 0,7*Final

Numara (No) ve ortalamayı (Ort) yaz

Dur

Verilen algortimada, öğrencinin numarası, adı, ve soyadı, vize notu ve final

notu girilmektedir. Verilere göre vize notunun %30 u ile final notunun %70’
, i alınarak ortalaması hesaplanmakta ve ekrana yazdırılmaktadır. Burada
değişken için No, Adsoy, Vize, Final, Ort vardır.

ue.aydin.edu.tr 23
 SABİT

Uygulama alanlarına ait birçok sabit bulunmaktadır. Geometrideki Pi sayısı

, Matematikte doğal logaritma tabanı olan e sayısı bunlara ilişkin
örneklerdir. Programlardaki değeri değişmeyen veriler (veri alanları)
‘’sabit’’ olarak adlandırılmakta ve değişkenlerde olduğu gibi ‘’isimlendirme
kurallarına’’ uygun isimlendirilmektedirler.

Örnek: Yarıçapı girilen dairenin çevresi ile alanını hesaplayıp yazdıran

programın algoritması

Başla

Pi_sayısı = 3.14

Dairenin yarıçapını (r) al

cevre=2*pi_sayısı*r

clan=pi_sayısı*r*r

Çevre (cevre) ve alanı (alan) yaz

Dur

ue.aydin.edu.tr 24
 AKTARMA
Herhangi bir veri alanına, bilgi yazma/kaydetme, herhangi bir işlemin veya
ifadenin sonucunu başka bir değişkende gösterme vb. görevlerde
‘’atama’’ veya ‘’aktarma’’ operatörü kullanılır.

Tanımlayıcı = ifade

Satırında ‘’tanımlayıcı ile gösterilen kısım, herhangi bir değişkenin, sabitin

vb ismidir. ‘’ifade’’ ile belirtilen kısımda matematiksel, mantıksal veya
alfasayısal ifade olabilir. Aradaki ‘=‘ sembolü ‘’atama operatörü’’ veya
‘’aktarma operatörü’’ olarak adlandırılır ve sağdaki ifadenin/işlemin
sonucunu, soldakine aktarır. Bu durumda tanımlayıcının –varsa- bir önceki
değeri (eski değeri) silinir.

ue.aydin.edu.tr 25
 AKTARMA İŞLEMİ İÇİN ÖRNEK
Aşağıdaki algoritmada klavyeden 3 sayı girilip toplanmaktadır. Toplam işlemi
T=A+B+C ile de yapılabilmektedir. Ancak burada , aktarma işleminin açıklanması
açısından bu ifade kullanılmıştır. Algoritmada her sayı girildikten sonra T
değişkeninde toplanmakta ve sonuç, ekrana yazdırılmaktadır.

Başla

T=0

Bir sayı (A) al

T=T+A işlemini yap

Başka bir sayı (B) al

T=T+B al

Başka bir sayı (C) al

T=T+C işlemini yap

Yaz T

Dur

ue.aydin.edu.tr 26
 SAYAÇ

Programlarda; bazı işlemlerin belirli sayıda yapılması veya işlenen

değerlerin sayılması gerekebilir. Örneğin klavyeden girilen bir cümlede
kaç tane sesli harf olduğunu bulan programda, cümlenin her harfi sırasıyla
çağırılır ve sesli harfler kümesine ait olup olmadığı araştırılır. Eğer sıradaki
çağrılan harf bu kümeye ait ise , bunları sayacak olan değişkenin değeri
bir arttırılır.

S=S+1 şeklindeki işlemde sağdaki ifade değişkenin eski (mevcut/önceki)

değerine ‘1’ eklenmekte, bulunan sonuç yine kendisine, yeni değer olarak
aktarılmaktadır. Bu tür sayma işlemlerine, algoritmada ‘’sayaç’’ adı verilir.

ue.aydin.edu.tr 27
 SAYAÇ İŞLEMİNE ÖRNEK

Aşağıdaki algoritmada 1-5 arası sayılar, ekrana yazdırılmaktadır. 1-5 arası

sayıları oluşturmak için sayaç (S=S+1) kullanılmaktadır.

Başla

S=0

Eğer S>4 ise git 7

S=S+1

Yaz S

Git 3

Dur

ue.aydin.edu.tr 28
 DÖNGÜ

Birçok programda, bazı işlemler, belirli ardışık değerlerle

gerçekleştirilmekte veya belirli sayıda yapılmaktadır. Programlardaki belirli
işlem bloklarını (kod parçalarını) yanı veya farklı değerlerle, verilen sayıda
gerçekleştiren çevrim yapılarına ‘’döngü’’ denir . Örneğin 1 ile 1000
arasındaki tek sayıların toplamını hesaplayan programda
T=1+3+5+7+9+11…… gibi uzun uzun yazmak yerine 1 ile 1000 arasında
ikişer ikişer artan bir döngü açılır ve döngü değişkeni ardışık olarak
toplanır.

ue.aydin.edu.tr 29
 Kaynaklar

1. …Algoritmayı Anlamak – Mustafa Eker

2. …Algoritma Tasarlama ve Programlamaya Giriş- Selami Eryılmaz
3. …C ile Programlamaya Giriş – Dr. Hasan H.Balık
4. …Pascal 7.0 ile Programlama A.Oral

ue.aydin.edu.tr 30