Φυσική Β!

Λυκείου Κυκλική κίνηση

1. Ποια κίνηση ονομάζεται περιοδική:

Είναι η κίνηση που επαναλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο σε ίσα χρονικά διαστήματα.

2. Ποια κίνηση χαρακτηρίζεται ομαλή κυκλική;

Ομαλή κυκλική είναι η κίνηση στην οποία η τροχιά του κινητού είναι κυκλική και το κινητό
κινείται με σταθερή κατά μέτρο ταχύτητα (γραμμική ταχύτητα), οπότε σε ίσους χρόνους διανύει
ίσα τόξα. ( Είναι μια περιοδική κίνηση ).

3. Τι ονομάζουμε περίοδο Τ της ομαλής κυκλικής κίνησης;

Ο χρόνος που χρειάζεται το κινητό για να κάνει μια περιφορά, λέγεται περίοδος της κυκλικής
κίνησης και συμβολίζεται με Τ. Εάν το κινητό κάνει Ν επαναλήψεις μέσα σε χρόνο t τότε η
t
περίοδος υπολογίζεται από το πηλίκο T = (1) . Μονάδα στο SI. είναι το s (sec).
N

4. Τι ονομάζουμε συχνότητα f της ομαλής κυκλικής κίνησης;

Ο αριθμός των περιφορών που εκτελεί το κινητό στη μονάδα του χρόνου λέγεται συχνότητα της
κυκλικής κίνησης και συμβολίζεται με f.
Μονάδα για τη συχνότητα έχουμε το ένα s-1 ή ένα Ηz (Χέρτζ). Πολλαπλάσια της μονάδας αυτής
είναι: 1kHz = 103Hz, 1MHz = 106Hz, 1GHz = 109Hz.
Εάν το κινητό κάνει Ν επαναλήψεις μέσα σε χρόνο t τότε η συχνότητα υπολογίζεται από το πηλίκο
N
f= (2). Από τις (1) και (2) προκύπτει ότι η σχέση μεταξύ περιόδου και συχνότητας είναι f = 1
t T

5. Τι ονομάζουμε γραμμική ταχύτητα στην ομαλή κυκλική κίνηση;

Γραμμική ταχύτητα στην ομαλή κυκλική κίνηση, είναι το διανυσματικό φυσικό μέγεθος που έχει
s
α) μέτρο: υ = (3) όπου s το μήκος του τόξου που διανύεται σε χρόνο t.
t
β) διεύθυνση εφαπτόμενη στην κυκλική τροχιά άρα κάθετη στην ακτίνα.
γ) φορά: τη φορά της κίνησης
ω

O
R
υ
t= 0 θ
υ t
s

6. Πως βρίσκουμε τη σχέση μεταξύ περιόδου και συχνότητας στην ομαλή κυκλική κίνηση;
Για μία κυκλική περιφορά έχουμε ότι: Ν = 1 και t = T οπότε η συχνότητα είναι:
→ f =
N 1
f = (4)
t T
 Φυσική Β! Λυκείου Κυκλική κίνηση

7. Πως βρίσκουμε τη σχέση μεταξύ γραμμικής ταχύτητας και περιόδου;

s
Αν στη σχέση υ = θέσουμε όπου t την περίοδο Τ, τότε s = 2πR (το μήκος της περιφέρειας της
t
2πR
κυκλικής τροχιάς), οπότε: υ= (5)
T

8. Πως ορίζεται η γωνιακή ταχύτητα;

Γωνιακή ταχύτητα στην ομαλή κυκλική κίνηση ενός κινητού, ονομάζουμε το φυσικό διανυσματικό
μέγεθος που έχει :
α) μέτρο το σταθερό πηλίκο της γωνίας θ που διαγράφει η επιβατική ακτίνα που παρακολουθεί το
κινητό σε ορισμένο χρόνο t διά του αντίστοιχου χρονικού διαστήματος. Δηλαδή :

β) Έχει διεύθυνση κάθετη στο επίπεδο περιστροφής και φορά που προσδιορίζεται με τον κανόνα
του δεξιού χεριού.
Μονάδα μέτρησης είναι το 1 rad/sec . To rad (ακτίνιο) είναι η επίκεντρη γωνία που αντιστοιχεί σε
τόξο που έχει μήκος ίσο με το μήκος της ακτίνας.

9. Πως βρίσκουμε τη σχέση μεταξύ γωνιακής ταχύτητας και συκνότητας ή περιόδου;

Για μια κυκλική περιφορά έχουμε ότι θ = 2π και t = T οπότε η γωνιακή ταχύτητα είναι:

Επειδή 1/Τ = f γράφεται: ω = 2πf

10. Πως βρίσκουμε τη σχέση μεταξύ γωνιακής και γραμμικής ταχύτητας;

2π
όμως = ω →
2πR
υ= υ = ωR
T T

Η σχέση αυτή ισχύει για κάθε κυκλική κίνηση, όχι μόνο για την ομαλή κυκλική κίνηση.
 Φυσική Β! Λυκείου Κυκλική κίνηση

11. Τί είναι η κεντρομόλος επιτάχυνση;

Στην ομαλή κυκλική κίνηση το μέτρο της γραμμικής ταχύτητας μένει σταθερό, όμως η διεύθυνση
της και η φορά της συνεχώς μεταβάλλονται. Άρα το διάνυσμα της ταχύτητας μεταβάλλεται, με
αποτέλεσμα να έχουμε επιτάχυνση: α=Δυ/Δt την οποία ονομάζουμε κεντρομόλο επιτάχυνση. Το
μέτρο της κεντρομόλου επιτάχυνσης στην ομαλή κυκλική κίνηση δίνεται από τον τύπο:
υ2
aκ = ή a κ = ω2 R
R

Η κατεύθυνση της ακ είναι προς το κέντρο της κυκλικής τροχιάς άρα είναι κάθετη σε αυτή της
γραμμικής ταχύτητας.

12. Ποια είναι η απαραίτητη συνθήκη για να εκτελέσει ένα σώμα ομαλή κυκλική κίνηση;
Ο Δεύτερος νόμος F = ma για την περίπτωση της ομαλής κυκλικής κίνησης γίνεται Fκ = maκ
Δηλαδή: « Για να εκτελέσει ένα σώμα ομαλή κυκλική κίνηση πρέπει η συνισταμένη των
δυνάμεων που ασκούνται πάνω του, να έχει κατεύθυνση πάντα προς το κέντρο της κυκλικής
τροχιάς και το μέτρο της να είναι ίσο με το γινόμενο της μάζας του σώματος επί την
κεντρομόλο επιτάχυνση».

ακ
υ Fκ R

13. Ποιες εξισώσεις εφαρμόζουμε σε σώμα που εκτελεί ομαλή κυκλική κίνηση;
Χρησιμοποιούμε το ζεύγος των εξισώσεων: ΣFR = maκ και ΣFy = 0

14. Ποιοι είναι οι τύποι της κεντρομόλου δύναμης;

Χρησιμοποιώντας τη σχέση της κεντρομόλου επιτάχυνσης έχουμε:

υ2
=
F ma → F=m ή F = m ω2 R
R
 Φυσική Β! Λυκείου Κυκλική κίνηση

15. Μερικές περιπτώσεις κεντρομόλου δύναμης

 Το ρόλο κεντρομόλου παίζει η τάση του νήματος Τ.

Όταν το νήμα κόβεται δεν υπάρχει η απαραίτητη
κεντρομόλος δύναμη και έτσι το σώμα κινείται ευθύγραμμα
και όχι κυκλικά.

 Το ρόλο κεντρομόλου παίζει η στατική τριβή Τ.

Στο αυτοκίνητο ενεργούν οι εξής δυνάμεις: Το βάρος του Β,
η κάθετη δύναμη Ν του εδάφους και η τριβή Τ.
(Η αντίσταση του αέρα παραλείπεται).
Οι δύο πρώτες δυνάμεις έχουν συνισταμένη μηδέν. Άρα η
τριβή (στατική) που ασκείται από το έδαφος στους τροχούς
πρέπει να έχει φορά προς το κέντρο της τροχιάς και να είναι
οριζόντια, γιατί το αυτοκίνητο κινείται σε οριζόντιο επίπεδο.

 Το ρόλο κεντρομόλου παίζει η οριζόντια δύναμη

Αημφ.
Αν, για ευκολία στους υπολογισμούς, θεωρήσουμε
αμελητέα την τριβή, στο όχημα ασκούνται δύο δυνάμεις:
το βάρος του Β και η κάθετη δύναμη (Α) από το
οδόστρωμα. Από το σχήμα προκύπτει:
Ασυνφ - Β = 0 ή Ασυνφ = Β (1)
γιατί στον κατακόρυφο άξονα δεν υπάρχει κίνηση.
Η οριζόντια δύναμη Αημφ αναγκάζει το όχημα να κινηθεί
κυκλικά στη στροφή, δηλαδή είναι η απαραίτητη
κεντρομόλος δύναμη. Άρα μπορούμε να γράψουμε:
υ
2

Αημφ = m (2) Από τις σχέσεις (2) και (1) αν τις

R
mυ 2
Αηµϕ
= R →
υ2
Ασυνϕ
διαιρέσουμε κατά μέλη, προκύπτει: εφφ =
mg Rg

8
 Φυσική Β! Λυκείου Κυκλική κίνηση

Από την τελευταία σχέση φαίνεται ότι για δοσμένη ακτίνα στροφής και ορισμένη κλίση του
οδοστρώματος, η διέλευση είναι ασφαλής μόνο για ορισμένη τιμή της ταχύτητας.

Μαρούσης Βαγγέλης

Μαρούσης Βαγγέλης – Φυσικός 9 Φυσικής ζητήματα