Ὁ Θεός καί ὁ ἄνθρωπος

Τί εἶναι ὁ Θεό ς; «Ὁ Θεός» μᾶς διδάσκει ὁ Μέγας Ἀντώνιος εἶναι «ἡ

μακαρία φύσι, ἡ ὑπερτελεία τελειότης, ἡ ὑπεράγαθος καί ὑπέρκαλλος
Ποιητική Ἀρχή ὅλων τῶν ἀγαθῶν καί τῶν καλῶν» 1.
Ὁ Θεό ς εἶναι ἡ ἄ πειρη καί ἀ ληθινή τελειό τητα, ἡ ἀ νώ τερη ἀ πό κά θε ἄ λλη
λεγό μενη «τελειό τητα». Ἀκό μη ὁ Θεό ς εἶναι ἡ μακαρία Φύ ση, ἡ Ἀρχή καί ἡ Αἰτία
τῆ ς ὑ πά ρξεως ὅ λων τῶ ν καλῶ ν καί ἀ γαθῶ ν. Ὁ Θεό ς εἶναι πά νω ἀ πό κά θε ἀ γαθό
(ὑ περά γαθος) καί πά νω ἀ πό κά θε κά λλος-ὀ μορφιά -ὡ ραιό τητα (ὑ πέρκαλλος).
Ὁ Θεό ς εἶναι ἡ μακαρία φύ σι· ζεῖ μέσα σέ μίαν ἄ πειρη, τελειό τατη,
ἀ κατά ληπτη ἀ πό τό ν ἄ νθρωπο καί ἀ περίγραπτη μακαριό τητα. Ἑπομένως καί ὁ
ἄ νθρωπος ὅ ταν ἑνώ νεται μαζί Του μετέχει σ’ αὐ τή ν τή ν ἀ ληθινή , ἀ κατά ληπτη
καί ἀ περίγραπτη μακαριό τητα καί μό νον τό τε γίνεται καί αὐ τό ς ἀ ληθινά
μακά ριος.
Ὁ Θεό ς εἶναι ἡ ὑ περτέλεια τελειό τητα. Ὅποιος ἄ νθρωπος ποθεῖ τή ν
τελειό τητα καί ὑ πακού ει στή ν ἐντολή τοῦ Θεοῦ «τέλειοι γίνεσθε» πρέπει νά
ἐπιδιώ κει τή ν ἕνωσή Του μέ τό ν Θεό .
Ὁ Θεό ς εἶναι ἡ ὑ περά γαθος καί ὑ πέρκαλλος Ποιητική Ἀρχή ὅ λων. Ὅποιος
ποθεῖ τή ν ἀ γαθό τητα τή ν ἀ ληθινή καί τό κά λλος τό ἀ νώ τερο πά ντων πρέπει νά
ἀ ναζητή σει τό ν Θεό πού εἶναι ὁ μό νος ἀ γαθό ς καί ἔχει τό ὑ πέρτατο κά λλος.
Ὁ Θεό ς εἶναι ἡ Ποιητική Ἀρχή · εἶναι Αὐ τό ς πού ἐποίησε καί ποιεῖ ὅ λα τά
καλά . «Ὁ Πατή ρ διά τοῦ Υἱοῦ ἐν Ἁγίῳ Πνεύ ματι ποιεῖ τά πά ντα»2. Ἡ αἰώ νια
ἄ κτιστη Ἐκλησία εἶναι ἡ Ἁγία Τριά δα. Σ’ αὐ τή ν ἐνέταξε ὁ Θεό ς καί τού ς ἀ γγέλους
καί τού ς ἀ νθρώ πους. Ὁ Θεό ς ἐνεργεῖ ἐντό ς τῆ ς Ἐκκλησίας τή ν σωτηρία μας.
Ἐκτό ς τῆ ς Ἐκκλησίας πού εἶναι τό σῶ μα τοῦ Χριστοῦ δέν ὑ πά ρχει σωτηρία. Ἡ
Ἐκκλησία πού κεφαλή της εἶναι ὁ Χριστό ς εἶναι ὁ χῶ ρο ἀ ληθινῆ ς δημιουργίας
καί ἀ ναδημιουργίας τοῦ ἀ νθρώ που καί τοῦ κό σμου. Ὅταν ὁ ἄ νθρωπος
ἐκκλησιαστικοποιηθεῖ τό τε ἑνώ νεται μέ τή ν Ποιητική Ἀρχή τῶ ν πά ντων καί τό τε
γίνεται ἀ ληθινά δημιουργικό ς. Καμμιά ἀ ληθινή δημιουργία δέν μπορεῖ νά
προκύ ψει ἐκτό ς Ἐκκλησίας. Καμμία δημιουργία πού νά «μένει εἰς τό ν αἰῶ να» καί
νά εἶναι ἀ ληθινά καλή δέν μπορεῖ νά γίνει χωρίς τή ν Ἐκκλησία, χωρίς τό ν Χριστό ,
χωρίς τή ν ἔνταξή μας στό σῶ μα Του.
Ἡ ἐκκλησιαστικοποίηση τοῦ ἀ νθρώ που παρακινεῖ τό ν ἄ νθρωπο νά
ἐνεργή σει γιά χά ρη τῶ ν συνανθρώ πων του, νά εἶναι συνεχῶ ς ἕνα μαζί τους, νά
κά νει τίς λύ πες τους δικές του λύ πες καί τίς χαρές τους δικές του χαρές. Ἡ
πρό οδος τῶ ν ἄ λλων εἶναι καί δική του. Ἡ πτώ ση τῶ ν ἄ λλων εἶναι καί δική του.
Ζώ ντας ὡ ς ζωντανό κύ τταρο μέσα στό ἐκκλησιαστικό σῶ μα ἀ γωνιᾶ μέ τή ν καλή
ἀ γωνία γιά τή ν μετοχή ὅ λων στή ν δό ξα τοῦ Θεοῦ , γιά τή ν κά θαρση, τό φωτισμό
1
Θεός, ἡ μακαρία Φύσις, ἡ ὑπερτελής τελειότης, ἡ πάντων τῶν ἀγαθῶν καί καλῶν Ποιητική Ἀρχή
ὑπεράγαθος καί ὑπέρκαλλος» Φ ι λ ο κ α λ ί α , τόμος Α΄, Προοίμιον εἰς τήν παροῦσαν βίβλον, σελ. 55.

2
Κλασικὴ εἶναι ἡ ἔκφραση αὐτὴ καὶ διατύπωση τῆς ἀρχῆς καὶ τελειώσεως τῶν θείων ἔργων στὴ
Δογματική της Ἐκκλησίας. Ὁ Μ. ᾿Αθανάσιος σύντομα ἀλλά καί παραστατικά παρουσιάζει αὐτή
τήν ἀλήθεια· «῾Ο Πατήρ δι᾿ Υἱοῦ ἐν Πνεύματι ἁγίῳ ποιεῖ τά πάντα. ῞Οπως τό σύμπαν ἔγινε ἀπό τόν
Τριαδικό Θεό, ἔτσι ὁ Πατήρ δι᾿ Υἱοῦ ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ ποιεῖ τό ἔργο τῆς σωτηρίας μας καί τῆς
ἀπολυτρώσεώς μας». ῾Ο Πατήρ δέχεται τήν προσαγωγή τῶν ἀνθρώπων. ῾Ο Υἱός μέ τή θυσία Του
προσφέρει τήν ἀπολύτρωση καί τήν ἑνότητα τῶν ἀνθρώπων, καθώς τούς προσάγει στόν Πατέρα.
Τό Ἅγιο Πνεῦμα διατηρεῖ τήν ἑνότητα τοῦ σώματος τῆς ᾿Εκκλησίας, ἡ ὁποία δοξάζει τόν Τριαδικό
Θεό. (Ἀπό τό βοήθημα γιά κυκλάρχες τοῦ ὁμοτ. καθηγητοῦ κ. Στ. Σάκκου,
http://www.apolytrosis.gr/web/guest/ef214)
καί τή ν θέωση ὅ λων τῶ ν ἀ νθρώ πων. Κινεῖται ἱεραποστολικά ἐπειδή εἶναι
ἐνταγμένος διά τῆ ς ἀ γά πης στό σῶ μα τοῦ Χριστοῦ καί ποθεῖ τή ν ἔνταξη καί
παραμονή ὅ λων τῶ ν ἀ νθρώ πων σ’ αὐ τό τό σῶ μα. Γιαυτό καί παρουσιά ζει τή ν
Ἀλή θεια -Χριστό ὡ ς τή ν μό νη Ἀλή θεια καί τό ν μό νον Θεό . Διδά σκει ὅ τι ἡ
Ἐκκλησία εἶναι Μία Ἁγία Καθολική καί Ἀποστολική . Δέν μπορεῖ νά μή ν κά νει
διά κριση τῆ ς Μό νης ἀ ληθινῆ ς Ἐκκλησίας ἀ πό τίς πλανεμένες θρησκεῖες πού δέν
σώ ζουν. Ἄν παραμένει ἀ διά φορος ἀ πέναντι σ’ ὅ λους αὐ τού ς πού πλανῶ νται
τό τε στερεῖται ἀ γά πης καί ἐκπίπτει τοῦ Χριστοῦ πού μᾶ ς δίδαξε ὅ τι «ὁ Θεό ς
ἀ γά πη ἐστί»3.
Χωρίς τό ν Θεό δέν κατασκευά ζεται καί δέν ὑ πά ρχει κανένα ἀ γαθό καί
καλό . Οὔ τε ἄ νθρωπος, οὔ τε ἄ γγελος, οὔ τε κό σμος, οὔ τε κοινωνία, οὔ τε
οἰκογένεια, οὔ τε παρά δοση, οὔ τε πολιτισμό ς, οὔ τε ζωή , οὔ τε ἐπιστή μη, οὔ τε
τέχνη, οὔ τε τεχνολογία, οὔ τε ἀ ρετή , οὔ τε ἀ γά πη, οὔ τε ἐλπίδα, οὔ τε πίστη, οὔ τε
φιλανθρωπία, οὔ τε ὑ λικό ἀ γαθό , οὔ τε πνευματικό ἀ γαθό .«Χωρίς ἐμοῦ οὐ
δύ νασθε ποιεῖν οὐ δέν»4 μᾶ ς δίδαξε ὁ Κύ ριος.
Ὁ ἄ νθρωπος πού θέλει νά εἶναι καλό ς δέν μπορεῖ νά εἶναι καλό ς ἄ ν δέν
μετέχει στή ν Ἀρχή καί αἰτία ἀ λλά καί στό τέλος κά θε καλοῦ πού εἶναι ὁ Θεό ς. Ὁ
Θεός εἶναι «τό Α καί τό Ω»5.
Δέν μπορεῖ ὁ ἄ νθρωπος νά εἶναι καλό ς ἄ ν δέν εἶναι σέ κοινωνία καί
ἕνωση μέ τή ν μοναδική πηγή κά θε καλοῦ πού εἶναι ὁ Θεό ς. Δέν μπορεῖ νά εἶναι
καλό ς ἄ ν στοχεύ ει στή ν αὐ ταρέσκεια ἤ στή ν ἀ νθρωπαρέσκεια καί ὄ χι στή ν
Θεαρέσκεια. Ἕνα αὐ τονομημένο ἀ πό τό ν Θεό καλό δέν εἶναι ἀ ληθινά καλό .
«Οὐδείς ἀγαθός εἰ μή εἷς ὁ Θεός»6 (Κανένας δέν εἶναι ἀγαθός παρά μόνο
ἕνας ὁ Θεός).
Ὅποιος ἐνεργεῖ χωρίς τό ν Θεό δέν ἀ γαθοποιεῖ ἀ λλά κακοποιεῖ. Ὁ Κύ ριος
μᾶ ς εἶπε: «ὁ μή συνάγων μετ’ ἐμοῦ σκορπίζει»7 (αὐτός πού δέν
συγκεντρώνει-δημιουργεῖ ΜΑΖΙ ΜΟΥ σκορπίζει-καταστρέφει).
Μία πρά ξη, μία κίνηση, μία σκέψη, μία θεολογία πού δέν εἶναι
ἐκκλησιαστικοποιημένη, ἕνα ἔργο πού δέν γίνεται μέ αἰτία καί ἀ ρχή τό ν Χριστό
καί τή ν ἁ γία Του Ἐκκλησία δέν μπορεῖ νά εἶναι ἀ γαθό καί καλό καί τέλειο. Τά
καλά καί ὡ ραῖα εἶναι μό νο αὐ τό πού γίνονται διά τοῦ Θεοῦ , μέ αἰτία-ἀ φορμή τό ν
Θεό καί τέλος-σκοπό τή ν εὐ αρέστηση τοῦ Θεοῦ .
Τό κά λλος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ πηγή κά θε κά λλους καί ὡ ραιό τητας. Ἡ αἰτία
κά θε ὡ ραιό τητας ἄ κτιστης καί κτιστῆ ς εἶναι ὁ Θεό ς. Ὁ Ἴδιος ὡ ς ἄ κτιστος
ὑ πέρκειται κά θε κτιστοῦ κά λλους, ὡ ραιό τητος καί ἀ γαθό τητος, ἀ λλά καί κά θε
περιγραφῆ ς (ὁ Θεό ς εἶναι ἀ περίγραπτος).
Ἡ τέχνη ἀ ποσυνδεδεμένη ἀ πό τή ν ὑ πέρκαλλη ἀ γαθό τητα καί ὡ ραιό τητα
τοῦ Θεοῦ δέν μπορεῖ νά κατασκευά σει ἔργα μέ κά λλος ἀ ληθινό καί ὡ ραιό τητα.
Ἡ ζωή τοῦ ἀ νθρώ που ἀ ποκομμένη ἀ πό τή ν κοινωνία μέ τή ν
πανυπέρκαλλη Παναγαθό τητα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ εἶναι μία ζωή ἄ χαρη, μίζερη,
θλιβερή , σκοτεινή , ἀ καλλή ς, ἀ -νό ητη (χωρίς νό ημα), στερημένη παντό ς ἀ ληθινοῦ
ἀ γαθοῦ καί πασης ἀ ληθινῆ ς ὡ ραιό τητας. Τά ὑ λικά ἀ γαθά πού προβά λλονται ὡ ς
ὑ ποκατά στατα τῶ ν θείων ἀ γαθῶ ν δέν μποροῦ ν νά γεμίσουν τό ν ἄ νθρωπινη
ψυχή παρά μέ πλή ξη, ἀ νία, ἀ πογοή τευση, ἀ ηδία καί ποικίλες πληγές.

3
Α ΄ Ἰ ω. δ΄, 8.
4
Ἰ ω . 15, 5.
5
Ἀ π ο κ . α΄, 8
6
Λ κ . Ιη΄, 18-19.
7
Λ κ . Ια΄, 23.
 Ὁ ἄ νθρωπος εἶναι ὀ ντολογικά προσανατολισμένος στό ν Θεό λό γῳ τοῦ
θεοδώ ρητου «κατ’ εἰκό να». Γι’ αὐ τό καί δέν γεμίζει ὑ παρξιακά παρά μό νο ὅ ταν
ἐκπληρώ νει αὐ τή ν του τή ν ἔφεση- ἐπιθυμία, γιά ἕνωση μέ τό ν ἄ κτιστο Θεό .
Μία «ἀ γαθό τητα», μία «καλοσύ νη», μία «καλή » πρά ξη αὐ τονομημένη ἀ πό
τό ν Θεό δέν εἶναι παρά γιά τή ν κό λαση. Ὅ,τιδή ποτε πού πραγματώ νεται:
α) χωρίς νά ἔχει ἀ φορμή -ἐκκίνηση-αἰτία τό ν Θεό ,
β)χωρίς συνεργασία μέ τό ν Θεό καί
γ)χωρίς τελικό σκοπό καί ἀ ποδέκτη τό ν Θεό
εἶναι μία κενή περιεχομένου πρά ξη ἤ ὀ ρθό τερα μία κακή πρά ξη. Εἶναι
κακή ἀ φοῦ στοχεύ ει ὄ χι στή ν Θεία εὐ αρέστηση καί ἀ γά πη ἀ λλά στή ν
ἀ νθρωπαρέσκεια, στή ν αὐ ταρέσκεια, στή ν κενοδοξία, στή ν αὐ τοΰ ψωση, στό ν
αὐ τοέπαινο, στή ν φιλαυτία, στή ν ἱκανοποίηση τοῦ ἐγωισμοῦ καί τῆ ς
ὑ περηφά νειας. Αὐ τό ς πού δέν εἶναι μέ τό ν Θεό εἶναι ἐναντίον τοῦ Θεοῦ . «Ὁ μή ὤ ν
μετ’ἐμοῦ κατ’ ἐμοῦ ἐστίν»8 λέγει ὁ Κύ ριος.

8
Μ α τ θ . 12, 30