Πῶς ἐνεργεῖ ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή τῆς καρδίας κατά τῶν

παθῶν
ΤΙ ΕΝΕΡΓΕΙ Η ΑΔΙΑΛΕΙΠΤΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Ἀφοῦ ὁ ἄ νθρωπος ἐπανεύ ρει τή ν Θεία Χά ρη συνεργά ζεται μαζί της καί
σιγά -σιγά αἰσθά νεται ὅ τι εἰσέρχεται καί προγεύ εται τή ν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ
Συνεργαζό μενος μέ τή ν Θεία Χά ρη, ἐπιτυγχά νει διά τῆ ς ἀ διά λειπτης
προσευχῆ ς καί τῆ ς τή ρησης τῶ ν ἐντολῶ ν τή ν ποθητή κά θαρση ἀ πό τά πά θη, τό
φωτισμό καί τή ν Θέωση.
Πρά γματι: «Ὑπό τῆς τοιαύτης, καί γάρ πνευματικῆς καί
ἐπιστημονικῆς ἐργασίας, μετά καί τῆς ἐφικτῆς τῶν ἐντολῶν καί τῶν
λοιπῶν ἠθικῶν ἀρετῶν πράξεως, διά τῆς ἐκ τῆς τοῦ Παναγίου ὀνόματος
ἐπικλήσεως ἐγγινομένης τῇ καρδίᾳ θέρμης καί τῆς κατ’ αὐτήν
πνευματικῆς ἐνεργείας, τά μέν πάθη καταναλίσκονται∙ «πῦρ γάρ ὁ Θεός
ἡμῶν καί πῦρ καταναλίσκον τήν μοχθηρίαν»1∙ ὅ τε νοῦς καί ἡ καρδία κατ’
ὀλίγον καθαίρονται, καί πρός ἑαυτά ἑνοῦνται. Κεκαθαρμένων δέ τούτων
καί πρός ἑαυτά ἡνωμένων, ἐντεῦθεν, αἱ σωτηριώδεις ἐντολαί
εὐχερέστερον κατορθοῦνται∙ ἐντεῦθεν, οἱ καρποί τοῦ Πνεύματος
ἐπανατέλλουσι τῇ ψυχῇ καί πᾶσα ἡ τῶν ἀγαθῶν σωρεία ἐπιδαψιλεύεται∙
καί, ἵνα συνελών εἴπω, ἐντεῦθεν, συντομωτέρως ἔξεστιν ἡμῖν
ἐπαναδραμεῖν πρός τήν ἐξ’ ἀρχῆς δωρηθεῖσαν ἐν τῷ Βαπτίσματι τελείαν
χάριν τοῦ Πνεύματος, ἐν ἡμῖν μέν οὖσαν, ἀλλά δίκην τοῦ ἐν αἰθάλῃ
σπινθῆρος συγκεχωσμένην τοῖς πάθεσι καί, τηλαυγῶς ἀναλάμψασαν
αὐτήν, κατοπτεῦσαι καί φωτισθῆναι νοερῶς καί ἑπομένως τελειωθῆναι
κάι θεωθῆναι κατάλληλα»2.
«Ἀπό αὐ τοῦ τοῦ εἴδους τή ν ὄ ντως καί πνευματική καί ἐπιστημονική
ἐργασία, μαζί καί μέ τή ν ἐφικτή ἐφαρμογή τῶ ν ἐντολῶ ν καί τῶ ν λοιπῶ ν ἠ θικῶ ν
ἀ ρετῶ ν, μέσῳ τῆ ς θέρμης, πού γεννᾶ ται μέσα στή ν καρδία ἀ πό τή ν ἐπίκλησι τοῦ
Παναγίου ὀ νό ματος καί τῆ ς κατά τή ν [ἐν τῇ καρδίᾳ θέρμῃ] πνευματικῆ ς
ἐνεργείας, τά πά θη ὄ ντως ἀ φανίζονται, «διό τι ὁ Θεό ς μας [εἶναι] φωτιά καί
φωτιά , πού ἀ φανίζει τή ν μοχθηρία». Ὁπό τε ὁ νοῦ ς καί ἡ καρδία βαθμηδό ν
καθαρίζονται καί ἑνώ νονται μεταξύ τους. Ὅταν δέ αὐ τά [ὁ νοῦ ς καί ἡ καρδία]
ἔχουν καθαρθῆ καί μεταξύ τους ἑνωθῆ , ἀ πό ἐκεῖ καί ὕ στερα, οἱ σωτηρίωδεις
ἐντολές τηροῦ νται εὐ χερέστερα. Ἀπό τό τε οἱ καρποί τοῦ Πνεύ ματος ἀ νατέλλουν
πά λι στή ν ψυχή καί ὅ λο τό πλῆ θος τῶ ν ἀ ρετῶ ν παρέχεται πλουσίως. Καί γιά νά
πῶ μέ συνοπτικά , ἀ πό τό τε εἶναι δυνατό ν σ’ ἐμᾶ ς, συντομώ τερα νά
ἐπιστρέψουμε πρό ς τή ν τελεία Χά ρι τοῦ [Παναγίου] Πνεύ ματος, πού μᾶ ς
ἐδωρή θη ἀ ρχικά μέ τό Ἅγιο Βά πτισμα, ἡ ὁ ποία ὑ πά ρχει ἐντό ς μας, ἀ λλά εἶναι
σκεπασμένη μέ τά πά θη, ὅ πως ἕνας σπινθή ρας, [χωμένος] μέσα στή ν στά χτη.
[Ὅταν ὅ μως οἱ καρποί τοῦ Πνεύ ματος ξαναεμφανισθοῦ ν στή ν ψυχή τό τε], αὐ τή
[ἡ ψυχή ], ἀ φοῦ ἀ ναλά μψῃ ὁ λό λαμπρα, [θά μπορέσῃ] νά ἐπαγρυπνή σῃ καί νά
φωτισθῇ νοερῶ ς καί ἑπομένως νά τελειωθῇ καί ἀ κολού θως νά θεωθῇ »3.

1
Δευτ. δ΄, 24.
2
Ἁγίων Νικοδή μου τοῦ Ἁγιορείτου καί Μακαρίου τοῦ Νοταρᾶ , Φ ι λ ο κ α λ ί α τ ῶ ν Ἱ ε ρ ῶ ν Ν η π τ ι κ ῶ ν
σ υ ν ε ρ α ν ι σ θ ε ῖ σ α π α ρ ά τ ῶ ν Ἁ γί ω ν κ α ί Θ εο φ ό ρ ω ν Π α τ έ ρ ω ν , ἐ ν ᾗ δ ι ά τ ῆ ς κ α τ ά τ ή ν π ρ ά ξ ι ν
καί θεωρίαν ἠθικῆς φιλοσοφίας ὁ νοῦς καθαίρεται, φωτίζεται καί τελειοῦται καί εἰς ἥν
π ρ ο σ ε τ έ θ η σ α ν τ ά ἐ κ τ ῆ ς ἐ ν Β ε ν ε τ ί ᾳ ἐ κ δ ό σ ε ω ς ἐ λ λ ε ί π ο ν τ α κ ε φ ά λ α ι α το ῦ μ α κ α ρ ί ο υ
Π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ α λ λ ί σ τ ο υ , ἔκδοσις Ε΄, ἐκδοτικό ς οἶκος «Ἀστή ρ», Ἀλ. καί Ἐ. Παπαδημητρίου, Λυκού ργου
10-Ἀθῆ ναι, 1982 (στό ἑξῆ ς: Φ ι λ ο κ α λ ί α ) , τό μος Α΄, Προοίμιον εἰς τή ν παροῦ σαν βίβλον, σελ. κα΄.
3
Ἁγίων Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου καί Μακαρίου τοῦ Νοταρᾶ, Φ ι λ ο κ α λ ί α τ ῶ ν Ἱ ε ρ ῶ ν
Νηπτικῶν συνερανισθεῖσα παρά τῶν Ἁγίων καί Θεοφόρων Πατέρων, ἐν ᾗ διά τῆς
 Ἡ ἐν συντριβῇ καί μετανοίᾳ συνεχή ς ἐπίκληση τοῦ Θείου Ὀνό ματος,
συγκεντρώ νει τό ν ἐσκορπισμένο νοῦ καί τό ν καταδύ ει στά βά θη τῆ ς καρδίας,
ὅ που ὑ πά ρχει ἡ Θεία Χά ρη. Ὁ νοῦ ς ἐπανανακαλύ πτει καί ἑνώ νεται μέ τή ν
Βαπτισματική Θεία Χά ρη, ἡ Ὁποία καί ἐνεργεῖ τή ν κά θαρση τῆ ς καρδίας τοῦ
βεβαπτισμένου ἀ νθρώ που.
Ὁ ἄ νθρωπος τώ ρα πλέον μέ τή ν βοή θεια τῆ ς ἐνεργοῦ Θείας Χά ρης μπορεῖ
νά τηρή σει τίς Θεῖες Ἐντολές. Τηρώ ντας τίς ἐντολές ἀ ποδεικνύ ει ὅ τι ἀ γαπᾶ τό ν
Κύ ριο.
Ὅταν ἡ καρδία καθαρισθεῖ καί ὁ ἄ νθρωπος τηρή σει τά Θεῖα
προστά γματα τό τε γίνεται δεκτικό ς τοῦ Θεοῦ . Τό τε ὁ Θεό ς ἐμφανίζεται στό ν
ἄ νθρωπο. Τό τε πραγματοποιεῖται ὁ λό γος τοῦ Κυρίου: «Ἐκεῖνος ποὺ γνωρίζει
καὶ κατέχει τίς ἐντολές μου καὶ τίς τηρεῖ, ἐκεῖνος πρά γματι μὲ ἀ γαπᾶ . Ὅποιος μὲ
ἀ γαπᾶ θὰ ἀ γαπηθῆ ἀ πὸ τὸ ν Πατέρα μου, καὶ ἐγὼ θὰ ἀ γαπή σω αὐ τὸ ν καὶ μὲ ἕνα
τρό πον πνευματικὸ ν καὶ πειστικὸ ν θὰ φανερώ σω τὸ ν ἑαυτό ν μου σ’ ἐκεῖνον»4.
Ὅταν ὁ Κύ ριος ἔκανε λό γο γιά τή ν ἐμφά νισή Του τό τε τό ν ρώ τησε ὁ
Ἰού δας ὄ χι ὁ Ἰσκαριώ της: «Κύ ριε, πὼ ς ἐξηγεῖται, ὅ τι τὸ ν ἑαυτό ν σου θὰ
φανερώ νης εἰς ἡ μᾶ ς καὶ ὄ χι στὸ ν κό σμον;» 5.
Τό τε ὁ Κύ ριος τοῦ ἀ πά ντησε ὅ τι «ἡ ἐμφά νισή μου ἐξαρτᾶ ται ἀ πὸ τὴ ν
ἀ γά πην, ποὺ θὰ ἔχουν οἱ ἄ νθρωποι εἰς ἐμέ. Ἐὰ ν κανεὶς μὲ ἀ γαπᾶ , θὰ τηρή ση στὴ
ζωὴ ν του τίς ἐντολές μου, καὶ ὁ Πατή ρ μου θὰ τὸ ν ἀ γαπή ση καὶ θὰ ἔλθωμεν σ’
αὐ τὸ ν καὶ θὰ μεταβά λουμε τὴ ν καρδίαν του σέ μό νιμο κατοικία μας, ὥ στε αὐ τὸ ς
νὰ εἶναι ἔμψυχος ναὸ ς τοῦ ζῶ ντος Θεοῦ . Ἐξ ἀ ντιθέτου ἐκεῖνος ποὺ δὲν μὲ ἀ γαπᾶ ,
δὲν τηρεῖ τοὺ ς λό γους μου»6. Εἴθε ἀ διά λειπτα νά ἐπικαλού μαστε τό ν Κύ ριο μέ
αὐ τό ν τό ν «ἐπιστημονικώ τατον τρό πον» πού μᾶ ς ὑ πέδειξαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες γιά
νά ζοῦ με ἀ πό τώ ρα τή ν ὑ ποταγή τῶ ν παθῶ ν μας, τή ν ἐν Χριστῷ ἐλευθερία καί
τή ν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ .

κατά τήν πράξιν καί θεωρίαν ἠθικῆς φιλοσοφίας ὁ νοῦς καθαίρεται, φωτίζεται καί
τελειοῦται καί εἰς ἥν προσετέθησαν τά ἐκ τῆς ἐν Βενετίᾳ ἐκδόσεως ἐλλείποντα
κ ε φ ά λ α ι α τ ο ῦ μ α κ α ρ ί ο υ Π α τ ρ ι ά ρ χ ο υ Κ α λ λ ί σ τ ο υ , ἔκδοσις Α΄, Ἐπιμέλεια ἀδελφῶν Ἱεροῦ
Κοινοβίου Μονῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Μπούρα-Λεοντάρι Ἀρκαδίας, Ἔκδοσις Α΄ 2010 (στό
ἑξῆς: Φ ι λ ο κ α λ ί α ) , τόμος Α΄, Προοίμιον εἰς τήν παροῦσαν βίβλον, σελ. 62-63.
4
Ἰωά ν. 14, 21: «Ὁ ἔχων τὰ ς ἐντολά ς μου καὶ τηρῶ ν αὐ τὰ ς ἐκεῖνος ἐστιν ὁ ἀ γαπῶ ν με· ὁ δὲ ἀ γαπῶ ν με
ἀ γαπηθή σεται ὑ πὸ τοῦ πατρό ς μου, καγὼ ἀ γαπή σω αὐ τὸ ν καὶ ἐμφανίσω αὐ τῷ ἐμαυτό ν».
5
Ἰω. 14,22 Λέγει αὐ τῶ Ἰού δας, οὒ χ ὁ Ἰσκαριώ της· Κύ ριε, καὶ τί γέγονεν ὅ τι ἡ μῖν μέλλεις ἐμφανίζειν σεαυτὸ ν
καὶ οὐ χὶ τῷ κό σμῳ ;
6
Ἰω. 14, 23-24. ἀ πεκρίθη Ἰησοῦ ς καὶ εἶπεν αὐ τῶ · ἐὰ ν τὶς ἀ γαπᾶ με, τὸ ν λό γον μου τηρή σει, καὶ ὁ πατή ρ μου
ἀ γαπή σει αὐ τό ν, καὶ πρὸ ς αὐ τὸ ν ἐλευσό μεθα καὶ μονὴ ν πὰ ρ’ αὐ τῷ ποιή σομεν. ὁ μὴ ἀ γαπῶ ν με τοὺ ς λό γους
μου οὐ τηρεῖ·