You are on page 1of 79

« llpl >

|
c P a^ I 2 Ellis S ill— f& I
D l3 i t TV

n
1*
« E
3 5 |S J 8
I f i l s JJp5
£»?
i H P
IMl
3 t»
±L< (

d is
3 1s i! f!
31& iT
'
Ii> r
0 '

n Is i
i £ 7 & £ is t 9 3-
It
MB
.
o ffll & m
c i -y
Sp Wl
. -
<
ig
1 to

* J iff
*
o
Cl

nps o p ^ “s =^ &i
P
? 3 n 3
gr * m
e
3
5
m
Ss
r |
§
li

3. M
ii
l i t MS
! | J te a jg | * ,

i
f i ll
firm
s m n W & 5
55
& « 3 s £S § > St “» -5g 'f^ £ P
!i 11 a . aB "
.

3$ I S W % _ e
ilS *
?

a a s 2 ? ff m m
n •* 8 * s 1 ii ? r>
PH
1& = S I sI s o
3
s
= 3 |
? ii!
H
i ^II ? Hi O O
C3

S'
I - s
3

Ilfs ^If & *I 1 S a® i ?l


>
8 ffi 5
f& £* nre
w Is CS

IS p gi jj

&
S rS’
- rj
|
*» «
& < P S i? i ^
31-.
a= i *£J ill fitS k i
Jill
ET
ED W
§2
i »si li ; 5
.
{ S if JQ

§I
i

I Pif
oO HP* to to S
l a s“
S8 [ s* n
11III £< 9 ?* i g3a
“ ' TD
&
li
a
i
sSSS-
n IfflSfl
« -O

& i i i l
r> LA
III
= 5 a“ = I; I ! i [ I m to
!*r -m £*
a*i
4

$ “ 2ft
S' - * §
If S 3 I Ii
1
£
*
i
I
|i|
£ >§ s
ft
1
M Mu
8f S £ i B
pi 3 « ill
$s*

ISTORIA DO PENSAMENTO ECOMOMICO Araujo


rn 11 H i !

n
rr ft *

9
H 23
»
S
c
<
rc _
3
>
3
c -
Girku Roberto Vieira Araujo

Hist6ria do
Pensamento Economico
Uma Abordagem Introdutoria

CENAP F A AP
CENTRO SUPERIOR D E
AFERFEIQOAMENTO PROFESSIONAL
ftua Alitpas n/ 903 preiio 3 - 3 / andar
CEP 01242 001 -
T o l . E G - 4 6 5 7 - R . 1i 6 g
^

EDlTOftA ATLAS S. ft ,
Rua Conselhe ro Ngtj-is?, 13 B4 (Campos EI isios >
'
Catxa Postal 7136 Tel . . ( Q 1 Tl 221 - 9144 IPABXl
SAO PAULO
EDITORA ATLAS S-A , — 1989
01203 £ao Paulo ( SP >
<c | IMCby EDITORA ATLAS 5.A .
rlud Conic iheiro N biasr 1 334 ! CJ impel Rl ISHH)
^
CfliwiPoi 71BE — Tel .: (Oil ) 221 S 144 (PABX )
^
01203 £5o Paula ( SPl

1 ? Edk;3 o 19S6: 3 - ' Mr


^ctn — IflBfl

ISBN B5224014B-9

Impresses no BrasiirPrinted In Brazil


Sumdrio
. .
Depdsita legal rva Elibiioleca N ciDrul, confornw Decnte FT? t B2S de 20 dr dtiZroitirade 1907
* .
TODOS OS D1REITOS HESERVADOS - E prtlifokJi
quer f -orrrji ffli-l tMW quelqi-wr Wio, iulw& «m
r pr <idue
*
par wcntD da *>. W fW 6i4l
Edilar .
- .AT Qul
t?
-
jjp

Uf EUGfchtfQ GUON
3D -u
- -
DATA; 'dQ fJIV JJiZm
Prefdcto , 1 I
Pawl Gcrenoar r>
N*
I Cl £NCIA E IDEOl.nO EA , 13
Capa
HUMtftO MO sratEMA: S$ cJ £ £
PauLp fcrrsira L -Pitt-
COOtQO oe 6ARRA3 Qucsluci pura n visja 19
.
Su-gfU&fii db teilgra, 20 "
- .
Drier d Cinhwt» nt Public
*(Citn ^ 4ClH&r
ig
ra Bra«lo-ija do Lrytfl, $ Pr
^ *sill 2 A ESCOLA CLASSICA . 21
A 688H
Araujo, Carlo- s Roberto Vitlf
*.
HisSirii do pdiwuTwrUbO cenumicc : umi AbQfdHpm in-
*
QuestSes paru resisiki . 25
Sugealoesi LIC lei? uni. 26
Sfddyl6rifl / Ctfltt Roboild Vieira Af u}o. « - Slo Paulo :
AH Si, 1988. * i
1 A ESC0! A Ct . ASSICA , 27
Bibliografi-a .
ISBN 85-224 -01483 3 1 Adam Smith < 1721 I7B0)+ 27
3. i Ildcii> importable 23 .
.
1 EeoiKxni 2 , Economic
* - Huifri t Tftu-lo.
* Que-siocs pjir;i ri; vlslio. 12
;) u,i!.L : I iics dc IcilLira , 12
CDD- 330.M
i
BBOE3B - 330, 1
4 A ESCOLA CLASSICA . 13

fndieei part cjtitogo cttiatndTico: 4.1 David Ricardo ( 1772- [ 825 ) , 35


l .. Eeonprnifl : Htodi'ia 330.00 i
4.1 J Dados biujpLrdFicos ., 33
2 economic : Shytm s « uoti 330.1 4 . L 2 Ideiai impuTlantes , 35
P
* *
3. Pemamefilo econimico : Huttifia 330.09 A — Tcoria do valor , 35
4 . TeofiSS flCOn nrtjcai 330.1 15 — Tmriu da repmi ao. 37 7
^ ^
4.1 , 3 Ttoria dn evolu ao economics , 4Q S-2 J Enfassc nw fispecios mieiwconfliuitc*, 84
.^
A — SulirFOE lucres c ipvesiimutitos, 40 K . 2. J Acehacau da " lei
de Say", 84
.
4.1 . 4 TfOrii dss. vantage n cc-mparali vs $ 42 8.3 A CQnpqjnfTlcia perfeila , 85
. .
OIKSIDCS pnru revisfo 43
Supcsiocs dt leiiura, 44
* 8.4 A Lurid. 3 a COntOrrSncLa impcrfcilJL, 86
(

Queslits pura rcviifto , 87


Sugjcstocs dc kitura , 8a
5 ESCOLA CLASSICA, 43 9 A ESCOLA D£ CAMBRIDGE , EH
5.1 Thomas Malihus { 1766- 1834} . 43 9 I Alfred Marshall ( 1842^1924) , 89
5 . t . l Dados hiopraficos, 43 9. M Al
^ . ofartadoe valor
jPrineipibs” dc SlnrsEiull , 91
UftS flspLttiH <

.
5 . i 2 Eddies impo / lanles., 4 ti 9 . 1 . 2 Demands , 9t
GuCSties para rcvisla, 48 9 . I 3 O Icmpo e a que LnO JD valor, 92 &
Hu Sriec; de leiiun , 48 9.1 . 4 Cusios crescentes , constames e decrcsccntcs , 93
^ QucslflfiE {Mrs rqvisso, 94
& 0 PLN SAMEMTO DE KARL MARX , i9 SugcsEiics de Iciiura, 94

6.1 Karl Man ( I 61B-IB83) , 49 10 A ESCOLA DE LAUSANNE, 96


6 . 1.1 Observances preliminary, 49
TO. I O cquifitrio gend 96 .
6 , 1.2 Dados biografieu , 49
* 10 l . l Ltai Walra 96 .
6 . E . 3 ConcctEoa tnipartantes , 52
6 . 1 . 4 O que c capital ?, 53
A — A causa do valor dc iraca
l! — O equilibria gersl , 98
a nridadc, 97 —
6 . 1. 5 Qualm esc tarecime nlus , 55
Qutbl&es para itviSaO, 57
.
10.1 2 Vilfrcdo Pareto 100 .
A — Distrihui io da rtnda , 101
Sugeslwa dc leilura. 57 Ouettues purs revisfio , 102 ^
Sugesloes dc Idlura , 102
7 VALOR E MAISVALIA , 58
11 A ESCOLA AUSTRtACA . 103
7 1 O valor da For a dc trabalho, bl
7.2 ^
\Llis - vslla ibolull c mab - vdif relaliva , 62
11.1 Cifl Manger ( 1840 1921 ), T 03
7 5 Os componentcs th> valor, b5 11 - 1 . 1 Doulrina geral TObnc os bens , 104
7 4 Tsxa dc mals - vfllia 66 . 11.1 .2 Dqmrtpe sobrt O valor, T 05
I I 1.3 ErtOCU panics melodc- ldg ktis, 108
7.5 CompeKi aci organ ica dp capii .il . 67
7.6 ^
Taxa dc lucro, 67 Ouesioes para itvtsao, 109
7.7 D etkrcito iiidbitriiif dc reserve, 69 Sggcitecs dc kituTi, 109
7.8 Acumutefao dc capiml ( a forma cajdlalisti dc uumttf &fib) , 70
Oucstoes para revisit), 73 ! 12 [ OHN MAYNARD KEY AI SEA " ESCOLA KEYNESIAN A ' V E 10
Sugcsiocs dc kitura , 73 .
33 T Introduce, 110
12.2 Dados biogrtificos , 112
8 A ERA NE- OCLA 55 ICA ( 1870- 1930) 75 . 12.3 O ctqucma bSsiCP Ml .
12.4 Principle dii dettunda efrtiva , 115
8.1 Valor — utilidadc iGlal — ulilidndc marginal . 77 ! 1 2 . 5 Consume e pi open tap marginal a consvmir , 916
Questyes para revisao, 11 &
8.2 Pernios eomuna do movimemo matgiiitilbSU, 81
a 8 2.1 PrfiOei,ipfl Lio com o equilfbrkt, 83 Sugcsioos dc leinita , II S 9
^
|j INVESTiMENTO E EFICEGNCIA MARGINAL DO CAPITAL, I ( 9

15. E Ta.xa dc e prcfcrencia pels liquidcz , 123


13.2 G miilEipliccirfur 128 .
13.3 Rjjpidji rtvisau do esquems bSsicu 131 .
1 3 . 4 Pol [Eica econAmica , 132
13.5 RtiulfcndutS das polftkas kcyncfianns, 133
1 3 . 6 Keynes c as vfrioi cscelas keynesianu , 134
*
Preracio
Questdes para revisit 135
Stjjpcit&s de leiianih 135

14 MICHAL KALECK1 ( 18994974}, |J7


|4,| problematic , E 17
A Eik livm km dois ptijclSvQg , I ' rimeirO , Cupor as pH no i pm is corrcnltE
*
14, 2 A obrnTi c Ettas cttfacltHsticis, EW (io pensamcnlu economic-! que SCDbarum Cristdiundo-sc cm cswlas Se . -
. * .
14,3 Dados biogrGfittia, 139
g.undu inccndvar a vollfl 1“ fofllib dessc [Wnwimenlu c mtstrar que 0 pre -
14.4 A rends nactLtnal
.
imples) B 41
(
os .
deLerminuntcs dc- Eumi fequoi-iLi
cesso dc conslrucao da jeoria CCKMlbmicli niL> Toi uni practise linear c trail
.
qiiilo Enas anlcs urn procCsso turbulcnto, com irajetdria dive ran daqueln
-
wguidrt petiis CiSnciai da nalurcja ,
14.5 Os $nMrios c os lucres, 143
E 4.6 A rendii EhtK it: i i .i I - OS dclcrminnrtlcv do lucre ( cquae o
As .
chamadll ciirwiss UdiiB, On cicildas da eulluru OLI dentins do
(impliadu), 144
'
^ cspldiu, apncscnium um alslulo icHrLco diferente do apresenlufri pel us

.
'

eUjneias da nuturezj. Hsias ultimas «taO maia Ermines it WHUimiliaifflo idiiM-


14.7 FfiL-OPCs dc term in antes das parccla. quc cpmpcScm a rcnda
1
i
.
ligicn, cittbo naO dc ludu imunes. For autre lada nu chaminks ctflucifiS
.
national 145 twiflts ren ciencift morals corcio Keynes as dinmava) esiio muitu tujcitss
*
.
14.7 1 Dcierrtliiimms do Invest imento, 14 b AO .
virus da ctihuounagEc idcoldgica A maioria dos Uvftu que train
A — .
TaXfl de jiiito 146 .
do ussunLu dcsconh-etc pu pre for nlo alrord&r esse lema Fracinadcft
[Wlo modclo da ffHcu Lcirica ou polo tstiSo ncopositiviita dc pensar ,
IS — Taxa dc juras B curto praza , 346 i
dcscoilsidenmi urn dos problcmus mats graves e mais JmpurLantcs no
C — Taia dc juros jt longo pjaeo . 147
D — Ffilrirndnio liqutdo, HE
cstudo dc quaEqucr ciencia social — o amWenle hiitfirL.-u no qua! EIJI
sc formcm c sc transforms , sujehtt u detertnioadas Einhas de forcu r a mil
jogos de Lntcix'sac . A via-iki hi orica do proccsso dc rurgimenIu dc ^sas
E — Os dcLermin antes do invcslimcntg propriamentc ^ .
dit-Ps, 14 Si - *
cncolas pode esclarecer ro estc ponto

. —
F - Novi ittntiilivB , 150 No tstttdp da historic do pcnsamenio cconomico, cxisic uma pcrspcc -
Iivii que podcriamos chamar dc icdncionista . E( a ckgc um modelo PU iim
14.7 2 DcLenn i n antes de cOnsumd, 151
.
14.7 3 Ltocrminantes do iMd d<t esporLa io, 152
i
^ -
paradi m;i cOtnO " vendadeire " L procure rcditzir todos 0& demai a csie
paradigmfl , Tudo aquElo quo sft BMMimr irredutivcE ao paradignla ^ eSci>
*
14 7.4 EX"[ enninii[itcs do deficit organic niSrio L 63^ . Ihido i dCECaMltdo conto nio ciunlfficO uu nao mereccdur de cuimideTacao
_
14 S Paints suhdcscnvolvEctus 154 . -
Viata -sc JL urns atitude cicnLificamcntc perigee, por dcsconhcccr o pro-
blems idcekjpico, quasi; sempre presente nas innrtifesNi-foe -s do pcnsamenLu
1 4 . 9 Socialii- mo versus capitalism-g , 155 i
. .
econoniico For csMt razuO iniciumos o hvre falando de idcotn ia litma
^.
Qucsloes para revisao 157 . .
muito pouco csiiidado poc eegbomistig Em seguida , tpnsenunKB as prin -
10 Sugcstiks dc Ichur-O!. I 5& Cipais cscolas economical. 11
fa

- far
fcJJ

Nao faJamos dc ( odiS AS COnSnieS Jo pCnsamento alUBk


Ao fatanitils Linn Csudflt, procursmos nissaltar aquiEp que cuds urna
deles (cm de m^iii. sigmfrcatjvq, For exemploh a esadii clinics preocupa-$e
baiLcamcni . com o pnobiemu du crcscimento econflmijto c com o papcl dus
L

*
ctasiesi sGciiiis ncssc piocciSO, apomndo-se naj formas do livte jogo Oo nii:i -
1
cadfl A t &tioJA neoditsEca dfixfl de lido 0 problem a da? classes , ceila
,
sodedade como capiLsIisiu: isto t um dado parti fila Dcntro desse^ cotn
.
*
teiclo., procura Sludur 1 duello itima de TCCUrtOs tirando puriida dm
(
LLLU do rrlditado livrr. As dtfitiifldil veriNcadas cm alnun <- vlsiclnas cCo-
.
numLws, por excmplo u subdcwnvolvfmemo , sio diagnoslkfldos como
Ciencia e Ideologia
carcncia dc " capita Lismo '; assim por diantc, KMtIO 0 leilor ira vcnfiCflfr
*
No final de cada unidadu cxistc umii sdrie de perguntas sDbre o ( cxtor
O iduno que nao copicgnir retponder it tudaj :ii perguntas de \ e vulfar ao

.-
te to principal , porque at cstao os elemenlos cupiizes de habilitate a tes
* - laa. Em itguidn hi sugcitdc para leiUiras ptisLertOtcs,
pondc com cnf ist
no estudo du obm do& grandiS metres. * Rjucfls pessms se dtio oo uabalho de t iiudar
'
.
O livra nao tem prcten$uc & de tiszer nadu ck novo Sun uttira preo- if wigcm dc iuyj pnipriai nmyieffas , GoHUmcs dc
-upjvso i com a cliircia c com a ditlitica .
Abordatoos ;ilguns pontes comroverc# , sem a preiensio dtiginfiikn
t:oniitJUGf a crer ?? o que na$ acoslumamns a seeitar
.
ccmQ i - enltu!? Par a mutor pane tie tiosso
<

. *
dc Lmpor qualquCr vissaO . iNo email to t enidcmc que a perspective do aufor
preside a escplh- fa do& nimni c etta nnjdicipi ua impOrtincia alribuida a
raciocmh consist? cm Jcscobrir ArgumentQS , ptira
contirnturmos a crer m* qitc cremos ,
cada essimttK
|. H HOEtlN $ON
tjualqucr eritieft scri bcm ' VindaH purque nao ha possibifi did Jilguma
de avuri o cientifico sen; o debate de id(5ia».
^
*
Vamos inktar este capftulo com cmui indBEu ao pouco cumuni: a que
CARLOS ROBERTO V ARAU|U . ^
d ideologia ? A razio desla perpunts , bem como a rclsifjo CxisinK snirc
ideologia v IJ aiSUTllo Jeslc livro, rfeve ficar clara cm final do c-apilulo
Adiamamos, iipo^bi , que a dbordagem dc quulquer aivtiniu duiLificu, prin^
.
flipalmcnte no campo das ciencias swisk Jcvc Icv ^r cm COtHil 0 OOndElO
.
de Ideologic Vujamos o onu qu ere mas dizcT cum SsLtj.
Ao procurer conhctCr o mundo qu( 0 ctrca, o hu-mcm lan ou miio
Jc muiiqjf ukiodos mail on nwnes cliciontci- c mito, a m«gia, it ^trtidifio,
-
a filosofia e J cwncin moderns sio algun? dcslcj mitoddf . .
Pclo mi1p c pclii nugia. q homcm procurott esplicer c dnminar JIS
furCJv efcmicSS que irSeaf ^ vnill i iuC imeligcnda. COmo u ruio , 0 [ TO^UO
o fogOr Evtcs fcfvfaKicrios apareciam nic honicm primiiivo como deuws cm
I
Itianifcitai;t >cs da divindsde . SiJ mviiq mak I aide foram cupitcailns pel a
.
cifincin E , cmio , Ncamos sabtfndo que o raio era uma simples ( ruca dc
ekirlcidade, o trevio era um fenfimena explicivel pubis lei du acusiicA c
*
0 fogD era um prqccssa dc u>. i redut;ao que ybedcciji a dekrmiqfldas car nc - .
leristicus.
No ermpo dos ecmhccimcmos pr&ticos, o Iradkfc icvc enornic im^
purtancia. tJdcjdas apds diesJus , us conhceinucnlus um acumul mdo -U .
13
* ^ ^ .
C CTurn CUidaChXLAUKnEe prs ud03 ik- gera uO puni Ecrci BO Com ir- 13
a bunianidade dcu
um pussO u rrcnLe t dcsoobriu A m / io C a rfrtLoiialidudc AcOnieCe que 0 humintl (• urn scr MMJJI . fck sd pode sobrevircr cm
das LOIBUS. PpFLcbeu quo 0 muhdo [inha cert a Ordtttt Alias , a palaVra . gnipoi. Gramas aos gnipOs, clu pude dividir os tarcfas , espeeialitur-s cm *
greii.Lt CWM signiliet ordem , hamoriia, F01 A pdmdra eentativa do until detttDlilHkdO SCLUT e , LUIH iju>, comeguir upna produ (ividadc inaior. ' fram- si:
.
explicafto meJonal do universe e surgiy , assim a Eilosofia. Avanfcnjjgan - .l
i - 11 Li divisiu funeiuisal Jni -:-- Larcfus , iitjm esforvo pur matyr cf tcivili: ii .
*
tesco, mas nao era ainda a eienda moderna . lista surge com fhiJileu. Esle Com C;tL' es.pedum Lc tie IMi vuncendn A JUKI pci a sobrcvivG ncia . '

-
L dhio, duLudo de gntru]i -
< geoia ] idndfrh Interesidva se pclos fcnomcnos mais
. O remlUiJo d dlvisio do [raballiu, COm 0 pusaur du lumpu , e o aumen-
uimuns, nuiB via neles o que nenhtirtia pfisoj normal eonseguia ver Umn *
lu du produ liv idude iiidmduut. O hornem pussa .1 produzir niftifl do que
dnii iincterfilios do geriio £ ver nos f'enfimenos corriqueiios nli » que
0 comuns dos morfais nao percebe, ^ 0 catritUmflme neOKairk) para SObtCvivCr , For ejicmpJo. BO plan Ear IrigO,
ele colhe ccrl ;i qu anEidiidv puru a consul no, resenrs auEru pyr -ilu puns u
,-\ o procurer explicar alguns fcn&mctios que Ihc c&amavin a aicn o, ^
Galiltu adocou um mfiodo simples, oms eDdniinaiiKntfl c icicmc ; ^ pLando do uno seguintc c aind.H »bra fllgum COiEfl CM] mu id MHift, depeiv
*
^ dendo das CKEflgyfcs. Chamanemos cam sgbTa dc OXCtdcnUr ecou&mitQ . O
exccdenlc £ ? quanLidsdc dc bens quo tllmpBSH A quamidufk necesinlris
E. uLiCih JVJ BEcnlanicnlE be fenQnimHa. OuUUk pcMlivel prOCUtbVA. K-
para a sabrcYivencia dgs (ra ba Ih adores que (H produmam. Com 0 SLUrgb
pcEirhts. cm v -specinij ( e ^perime nta -So ] j menlo do cxccdcnte, mna parcela da populu &o podc dci. ur ile irubalhajr di-
^ ^ *
tiiElLnienie na prOdu 'LiO c dudivLir -ic 4 Outras coiaas-: adminii- tra aa. rlhJS,
1 prtmiravo etpTHwr MWS
Ufl|
knfimern» cm nOmeros- Media c ulrtndEi ' ^
catuda c(c, Observe! para que umi pane da populate JW«a afastar ’SC ^
I to rcpcLlr «s
0 HfpeiLmcii 10 , ii ntcsintu CMIUIVOCS, ver ii icuva sc os rcsul - da produce rtircut do; nicies dc tubtininda, c neeesairio que nqiadu
IUJUJ enm £s mtstnoi .
pflr io dii popol o que tc dtdicih it esta ptodu£ui> pruduza para si c pura
^ ^
a outrii . OB pcc- iluLores dicoLPe ( di-ainemua assim aquelas pcsBoas ocupa -
Qsip iiiik, ekproairavn dcuobrir "kis" na niflseDi Sc , de fwo, exiE’ . das di nc 1 artienlc cm produzir os incuts de subsktAnpia) lerao do gcrar un
rein Icis 11 u naEurcza , pensuvji Galikn , e - La devt cODipOTlRf-St cpqi ccrLa
excedfritc eeondmice. Mao poderia haver dcdkJKflo escEusiYa i nuibka,
rugularidnde . Kao l! o CILUB . R()dftrnCw pruver ocrtiM. fenumenos c nau api - 1 v pintUtti 00 0 adnsinijtragao, wm excedente cegnomieo.
nas descrcvi;- loE c, prevendo-os, podemos dominsr a natures c fazc -la
Mas aqui surge um prublemjl. Como jitslificu. C' Csia SllUll ilo? Como
irabalbar para nos . A Einha de rarioeiniu do Gulden mojlrou- BC fccunda
defiiur quern vai dfcd LUiir - se ft Mtffllnlltf«(l nos ritw fi & ndltel C quern ^
e seti sucesso feri espanfoso. Nsscia 0 meindo ckmtffico. t evidtiue que ^
val dcdieai sc ag irubatho de produzir os mcita de subsLulOneici ? Comu
'

estamos referindoros, at|ui, ao riascimenlo da ci £nci. a LLTPERITIICNEAL mo-


justificar esta divisSo, que nao i moi& apena? unsa ctivisao fuuciona!, mils
den in qqe St resirin|fLa ao campo das ettneks nutgrais, GaliLeg nan foi
urna dlvisio jpobda cm prihikptuB? Alyumus p«3$oa 3 [irabalhani nuii.s du -
o uitieo. Ttve precursors, mas £ a figura mais representative dpsta egr-
rnrnenic do que oulras c IIBU usulruoiu LoLulmenre di>b EVuLod de sen Iri-
renie dc pensatnento. O cstudo ciHltificO da socicdade vira mui( o mais
sardc e lid direreu as imponaiucs que mao cabc an^ lisar aquiH O impor- balho . Pam desses frutos c Liansferida para oulrpts RinpoB . EstamoS difiri'
^
[ entc :i assinelar 6 que O homUiti prutuTOu 0 l»itheciniehtO por dlversos
to de um probfcntu runduiEicMiid ; quern cria o cxudcnls cton miw? Quem
^
EH LLXJOB. IkidcrriJs reprcscnli-lu- B POmO if fosseDI COitjunEOSj :isiini : » aprqprk do eseedcnle econdrnieo c com que direico?
^ '

f\ evident ^ que umu socicdade com tuis euraeCcrisbc' nBO poderii


sobreviver W lino cony)gulf justificar- sc dianCe du sduis membroi NJIO 0
-
j ton que Ludj organi:a;£ o todal pnxisa Icgrrimar K, H a pan - i daqui .
TradMo Fll^sblia quo surge 0 QIKeila c£c idl' ologiti . A idcologlfl ndo <5 oulra cuisu scoiLt 0
conjurito de unrmas, vaJones , iinbqJos, ideiuS a pt 1 [C 95 KKiaie que pro-
^ ^
eiiNiiu juscifioai as rcLa oe; cconuniLLaB c sueiais cxis iilVs no illKMor da
^ ^
BOTILLL! a >:Le . F. a visaO que 11 sOekdadi; LCftl dc si lilCiiElo- Bs1 a visiio csta
.
vazada cm Icrmcs raoioDjit, qu uiiu SC liiniiu a iElO Cnm pFiTlc impitrtanlc
14 Onde Shim squi ^ idcologifl ? Vamns devagur . da jdeolc ia L eonstiUn'da dc prideas sociuis que . pur Hi- . im Jisrcr pene- . 'f 5
^
.
ER ;11 : in da sociudadc c sc tcirnaram to-Ci.tt|1i!vAf a ela . E:. impor
nu saitpue Observe 0 diegrame ubaijtti ;
Luft C pCTtelwr quc a EdwlygEa £ ttmrt eatrtmira dc pcnsmntnto ligada a urn
'
gmpo. gLTulnwntc ao prupo dominate . O prupo dominants tern niuiios
mecantaiiKM de jncsetvocfcj dc scus intcrnsn, que v £ o de -=.de o dLumEnio Ciftncjii

do lArado at£ a purse dc LosInimcnt os KdOiCi, urns exlrctdlmCnlt efi-


. .
CSZC 5 cuiro redid , telcvisiid , jorneE ( iinpncnsa ) e uulrtub NJIO cstartltw- iiflr
- '

mando quc a ideologic e algo cliiboradiJ furmflliE c n IC pelo grupu domirttfUlt


-
cumu Hi' eslit estiltise lrartt ^ndo nm SiSK'JIia pfttn Mchjn . i : :i rficicd ftfit . Nik;
K Lraia disto . A ideologic 6 urn fcndmeiio social etponlrtnco e nan alga
^ .
pKHtazido por unas viwo conspiralOriti do processes hisldricp. Mas ii idco- Idroloflla
logiit dcsempcnha fun Ses importanlfe na wciedade, das quais mcncioim-
remos dttat: ^
Os limiics (ntit ciencia c idCoEugje (. hem cumu cutre dcnciii c tradi-
a :idc (j ]ogni mamlnt a coe-bio t -xial ;
* ;lol nfio sou clar&s, Como dlsiinpjir ertinc estes dois campes? Tarda diffcili .
• a idrata&ia fondeaa .
cooio uti' u csp eic dc Blsccnan dr
^ dCiniBiavJO. senfio impwsivel , porque nao enisie um luger " ftio ide-ulGgico ’ a pari if do
1

qu& L se possa f . il .ir eieiHificamcnte sob re- ideologic . Todo discurso CHI qunl-
qiJL'i etabu ra ao mais on me nos aislcmalitb pede cslir tontaminada pda
Antes de analisarmos CJLCS dots pnpriii da ideoEogisi . vnmos comparl - la . ^
ideologic , [ tins jprtiertta- iHS a nfo com furos dc eienda .
itgom , com a (titocia , I- predn dbet quc ombas ( idculogia i eiincia ) te
aprcscnmin g njis sob a formn aagipnal , Es ( o apoiadfs cm srgumenia ap VuuHJi resumir o que dissemos me agora . A ideologic . para se expres-
ldgiCii . Mos it tienciii oncamiiiha- Se para a butte da verdode Set: urtivtrsO ^ sar com eTiedcia, icnde a agluiiiier - c num ccmjunto dc idtiav Eslas iddms
(iltram-sc ale as till i mas cemadai. da* piramLdi: -social C, iciTJlt-ciranH'rtli pai-
.
i. i) on iverso das " Icis " objciivaiucnlc cstfltelccidas . A idcqlpgia movc - sc sjuii a govern ar o toimport amen TO dos grupot que compocm a KJCtcdadc,
no ttnivtrifl dos " vittcics ' . Ora . os valorcs , t ^is cotstf sc eprcscnlani nas
'
Einborvi i idcologia esieja dneulada so grupo Jfcmirmmn, da i intcrnali-
divtTsaS OciedodL' s , tslao ligirlus a grupos de intcTcssts. Os VJ lores nan JWKIHI pcEu mtiiorift dt» JiwmbMS s-ocicdadc {pcMcngam ou nao iio prupo
^
sao ueuLTds Ctida vocredudo Eeiit um quadrn de valurcs domi mm lies . O I dominance). A partir dafF os nLemhijos dcsEa socicdadc paysam a acredilar
pCrigO ila ideologic i que csEa sc nprcscnla. com a roupa cn de cicncia . rta rjEiJdo das ijItEdui ots Apoiudo note lillfliid \ie idtiioi quo, agora , sc
mai Juftnde deEcrminaduts intftnfssta e nan a '" vcrcl adic . Au ) ado do $ con-
" ^ ^
iramsfomiou nuin sislcms df crcnfcts , a accitacao di - giganixacau social citis-
icntc torna -sc espnntinea . | un tca - sc 0 SAiMS qua .
Juntos units a p rese n I ados,, podemtis .ivr-esccnlar , agora , o ennjuiMq idco-
logia . MJS ulcn aol Eisle CL-iiiunLu 6 dc nalurcza divcrsa . Vgoc ja suhe
^
Por isso meritiOnamos qut unut duS EunvcHs da Ldeotogia i 3 OOtUO
^
quc clc procure esplicar o niundt? e a socicdsde , nia Cslii ligfttfy u vnloies . social . O quc significii iilO? Signifies qiLv a Ededogia, so lorn nr mais nu
^ menoi uniJorme a visao do diyertwE grnpos quc compdem J societlad ,
( um siiEesna dc idcies quc lends u Lransforpier -Mt rumi (istemfl dc crcri es ,
^ manrcm - n.i on Ida . Com islo *diminut a probabiliiladc clo cheques tnLfC gnl’
*
stgundo e fclbs: expressap dc lacqucs EElol.
pos que Ocupartp posi ocs Btlrtniaineflfie . II sparcs t cvitl
'
a ruptura do
lecido social. A ideolosia 4 urn if cspicic de projeta tin *
^ SLieiedadc. Paul
REtWur dj / ia L| LIC i idcotggia dcscmpcnlia para a suciedath- o paesmo papcl
quc a drsempenha pant a pcssoa individual . A pC & SOJ age ([ U3rir
do sc vc motived ii. A sodcdjdc age quando (cm um projeto c.viiicncial
Idaclngla cujjs linlias esunciais siu pcrccpiivcis nu idcalggia .
A sepundn fumjaD qua alribuimos a jdcolugia t a runi;it 0 dc domi -
iia ao . Esla fun &a decorrt do primcirdh pOrque tnanter COC53 uma iocic -

I
^ ^
dadc hJertrqufcamcnte OTg^ni^dJi £ pn^ sibiiimr n dumina;Io dc dCECrnli'
n dos grupos sohre outrcu. f. cvidcnlc quc mid e ;Liunos faltindb aqni dc
NIL pracita J tuisa complka-sc. pprque os rcnjunlbf SC soE )rcpoem. tm
^
hicrarquia . funciunal , Se a OtgatdititCivO llietftqvica da socEcdadc 4p«-
IS ntuilus cisus c prjiicamenic imprh> stvel srpsrsr dencia de ideologha. .
r : as funcionni islo 6 , se for- st haseaju eui ucccssidadcs obictivaB dc org^ 17
nift*£ iLi> do Lrabalha, nao serin precise p rreurso h ideologic A jusE if Scats vo de ser A afiima ao categdrica de que os sktemas antes mencionadas slo
. -^
»
cie E @1 sistcma scria cienfcffiea. Mas nip £ sssa Q que ocorre A otganizagio idcolqgia pareec mc um cquivoco, parque conftinde os nivcis episleinald-
.
fiicrirqutea das sociedadc-s conhccidas cm grande pane, baseia-sc cm pri -
gJCOS - Uma coisa £ o esiaiuto (flSriffi dos sktemas antes mendOMdoo , OufcrS
vildgias . Alguof grupo$ sc bend: id am com ela , oulros nap, IE tal slttiifSo
deve apaift^ r a &s olhos dc cpdos (inclusive do® benefit iadus) comp normal . coisa. £ o pa pel que cada um deles desempenha no interior da sociediade .
0 sisEcma ideoJdgico procuts conseguir big. E, nesta tiflnfe , ete sdtdtilui , Sc des naa esiiverefn a service dc uma classc uu de um grupo espeeffteo*
cam vaniagens, o uso da fonpa e do vioFcnda, Procura domtnar pels per* nao podtm scr dassifscados como ideologia pdo mcnos no sentido cm3

sLuaaio. Tenta falar h Fazio, esnhoru fate muita mais & emofid do que i que definimos ncstc livrg .
rm&o , £ par isso que tada Edcolagia lendc a irunsformar-sc cm slogans ,t
Vumos esdcrecer problcmn. Segundc nossa ddint$&v rdco-
mats um
-
simbolos , afirmaeots simplisms O simplism® permit* que da akance us
massas e as pcssoas poueo afeicas k finalise erfisca da realidade . Com togifi £ qualqucr estmmra de pensemento ligaefa no grupo dominante . Con -
Eudo. hi skeemas dc jclcias cam as mesmas Mructerlsiicas da idoulggia , inns
isfo eta per etc cm rigor eiennTteo, mas panha cm diclcta . A verdade de
farma -sc, mas cstc £ o preco que tie puga pela cfitjfcia do sisEema ideolo-
- nan ligados ao grupo dominance. A esses sistenui ligadgs &os grupos que
gic® . comfit am a validade das insEitUiiif 6es e as rd &cdcs sociais e cconSmicBi
existentes n .n sacicdade chaimmemos ulopias, usando a mesma. lerminuEugm
A kdeologifi eph-se k ciincia, Em ccrto SrcnEido elu i a aniiclftocia. de Karl Mannheim . Ideologia c utopia i£m o mesmo cstaEuio ledrico- Sd
Mas a prtiprifl uienciu pode ter Fungao adcaldgica . Isto ocorre qu -undo el a
sc toma insLrum.cnto de domina o nas mfias dc dcicrmiuados grupos, Nio
que a ideologia esti com grupo dominame e pretende preserver a soclcda-
^
£ raro que u. m grupo, para » legitEmar no poder , apcle para a cicnck Os
teettmratas 1 sio um cxemplo daro do que esiamos afiimandu ,
. de , as utopias csiao com os contesiadorcs c preicndcm Enmsforma-]n .
Resumindo; se voce leu com atenvio este capitulo, deve ter uma ncfcfio
E evkfcnte que a economic nao f 3ca imiune h ideologia A prfipria . .
mab dara do que £ idcoFogia utopia , cafneia e do csEatuta ledrlco dcsEes
exijtencLa. de escolas ccon mieiis niesta isto. At que porno a eeonomia .
conccitos E>cm como da fun iia que cadi um deles cxercc na socicdader
^
^
pttmwbt cicncia ? M £ que porno eh esci coniaminada pdo virus da
* ^ EJcvc icr perccbido que UBO Bern sencido a pcrgunU, " ' quil a idegtogia dc
sen partido? Mv 4 Bqual a ideologii do PMOB? % L^ m partido polilieo deve
'
idcoiogia ? At que panto cla £ um simples insirumcma dc defesa dc gm -
^
pos privilegiados? Este livro levanta cs1« problemas sent cer a prcicnsio ter (WEm sempre o Ecm > um idc ria, um programa - Nao pode ter ideologia .
^
-
dc resolve los todos . Usar a Eenno Meakip para desagnur o programa de um pBrEido c dcsconhe-
ccr a idcologia e qual sua fun iio na seeiedade, £ usar o ieirno de tnenein
Alt Agora falamoa cm ubsiraia. Na vida daariai , eomo se manife-ssa n
Ldeologta ? Voce deve ler pereebido que el a dcsempenha papet importantc incorrcta.
^
.
ns xociedade, Pdrtanco do ( funcienal para o sistema que defendc. Todas Para icrminar , vai aqui uma qiiagio de Joan RgbLnicm ;
BS vezes que stetetno dc idiSiua ( DU prjSticas t sfmbolos sociais) saa tnsiru-
mentaiiiados para defender parvirn dentro da loeifidade, cles " A KOftMTiSfl pglidcB Kmprr fuMr cm pnr!eB vefitulo do tdcoljigia. skHni -
podem scr ehamados legitirtutmenifi de sbicmaE idcal gicos, R SUJS fun kt nnnle trm cfedri jicrit lo. cm iiarle,, mftbdu dc Uwcingj aa cKBULKi- toiw
^ ^ ^ ^
adcuk fe da qiie 4 cwncaii ." 2
dcnEra dn soeiedade que cftraciefl a um sittetna de id <!ias ou um con junto
de prilriicttE sodab coma sendo ou^ nio idcoldgico, Nesce sentido:
BO economisl -P diiLln viir o que £
^ ^
* o iitlemi jurfdko podc ser itkddgic e fieqijentemcntc c* 4;
^
o. reEi ilo jxxlc »r Ldcoldgko c frirqucnacmcnic o 4:
QUESTOES PARA REYISAO
* ^
* a csesla podc acr IdeoJdffcji e frcqjlciiAaaaiiri o 4 ;
* oi tfmbofe* pdrrigs ( bjuieeirasi tanks etc ) pod .
«r ideol sieofl e fre-
^ A Mttura otentn da texto dd condlcbos ptm *1«*- $B raa.pumk qwati&ej se -
qdentemenie OE EJO. :jlilnl « a:
. qwj 6 muiEo Jrnportanio lava # am ewvtB a ideota ia no astuda das dincii*
Evitamos a afirmagflo dogmdtica de que tais sistemas sio idlealogaas.
I Par
humaniB ? ^
Esla intcrprelfisio ufasta -sc da InterpretBfao oriodoxa , mas Eem uma razao ?. Em qua sanUda a Idea login so OP «JC & ciencia ?
i

- ^euwcriin4*uaIrqbfle^nt«.0 0lec^CCrtl . -n ””
fUa cwihmii A nm « «plNa CT neto a. ROBI«80N. jw . FlFwrts iw4nii« Jicilru. Z-rfur 1MI, p 1
*
cimnnlnf clWlIBkH ' kWrmlr> jd> Campfr <
^ -
A Hue lb EHJb quv IbgllllhM 14 wr»un tel um* giHdb tcnwi»* Infin*. cm» p«nd** lutKhu iwi pb« D w
'E
18 np P*Xk ftfHlHdO pdU Cl #Ki# m pm g ggnhfelcMM efrertee * ^lairsm 19'
4 fUfk 4 pfOtil*fn«i Lift lEfooHHlB
3 . Ao lortflfl dft hlBtAflB 4b humjirii tfjidc o hamem proturflu vftriu vJsi do uttnuo
'Wirtlsdo *. cits lqumBS dasHi via . Vorf Ktia qua s 4Hiocl 4 a fata
** *
V » do- BCC 35 Q BO COIlhec Ini llJl+p ? * *
4 .,
2
CJiHfca aa dum fungus da IdaeU&glat
5. O quc t Idwlo a ? 0 qua a uiqpia ?
^

SUGESTOES DE LEITURA
A Escola Classica
.
MllEK . Etanaltf L. E&mtmia e idcchgia ELIMJL- Unci no. ZaMr 1971 ,
*
Llvro nwjlla ImifliraGjaneg sab o dea -eflvoUwlnftfrrtfo -do panMmanla
>

ftcanJfflko.. A ultima part 8«to eapfreihctaiant do toms dasfa e-Apituka.


lavnudo
' * *
om conEa a visa ® da Karl MOTS, Jowph Schumpahir n Jo?rt R<m
blnson,
HUNT & SHERMAN, Hisi&rig do ptTwmsttta econAmico, Peirdpolis ,
V«0fc 1995 . A ese&la chkiiita, cujos principals rcprescniantes sio Adana Smith,
Vflr prinelpalmenite a eapU O I. -
Ricardo ,. Millhus e John Sluare Mill, sd pad? scr compfcendEda se Icvamsos
^ cm cones As condi tics instiLucionais e hi&bdric&s cm que nasceu.. Os dJfi-
^
RiCOEUR , Paul. Inlerpreta ao e idtologjds
^ . Rio de |anciro, Francisco .
sicos sucedem ao& mercantilisms c fisiucnmi represemfintes dc duas cur -
*
A]VC5 B 1977 . .
rcnlcs anterior? s qua pur nfiu AprCscnlarcm urn ctirpo doutrinario cam-
Para n lalmr mnis Indlnsdo a prc lemea lilosciiJefts, A um AiBmo Itwro , plu Co c cocrcntcr nao canstituirnm cscoLas. Esta di visno 6 artaitraria. Sob
^
.
MANNHEIM Karl, IdsOlogia e utopia. Rio dc ( ancliro jZaharh 19&B . . OUIJOE critfrios, &$ fisiocruljs,, pelo mentis, podcriam ser corrsidenidiH como
a primeiia CSLKOLD dc ecOnbnlia . J

Tmct - sa da um classic ® Basra


maganla . ® Bj&unt® , tinCinm sej® da lalEuri Na fpgea dos d&ssicOs, a importance grecoiic da indusiria co lg-
cava fora da mods a vi$io naturisla ifisis — nalureza) dos fisigcralas, E a
-
.
CE ] A U f , Marikna 0 que 6 ideologfa iflo Fflulo,. Hruilicnse , i960. necessidade do maior Hberdade commdAl, bem com® de uma forfa de ita -
bulli® dotids de mator mobilidadc, mosiravajn que o excess ® de rcgula -
Uvro SnEarcssanle. Mareca jar lido mills da um? vc-r,
mcmissao c inlervcnfio govemsmenial, prcconigado pelos mercantilistas jji
nio sc ajustava Is neeessidsdes da cxpmnsio economic . Esf& s duas car
.-
_
rentes cstavem sen do uhrapass sides pelcs fato$ Para os fisiocratas , a ver * --
dadeira riqueza das imffies estiva nsi ag ricultura, Num mundo essencial
-

mence agricola e consraneememe amefteado pels fall a de alimented, isto


nao nos deve causar admiragao, S6 a fieri ;L tin ha n capacidadc dc mulllplicar
d riqueza. Um groo dc milho germina , grcscc c produz espigas com ccn-
.
Icna -t dc grips S6 a nulurcza ( / / rs om grego significa naLurCfc C ert/ ft’erf
^ *
significa dominar) 6 capaz do mihupre ds criatiOr A indysLrJar Factpcina-
vam os jfisiocralas , noo cria. A penas Bransf-arma tnsumos Cm pruduloS Os .
fisiocratas ni.a levaram a 0 fjto de a produkividade nio ser upends
.
ootiscqiienda da natureza . O arado o trator , os rertilizances c a genfeic ®
(produiios da inddslris) podem qyadruplicar uma colheilfl- !SIQ esed ckra r

para nos , hojc , mas rifto foi objeta dc um csBudo alcnlti per parte dtte fi
sicc rains . -
2o 1, Vvr
Dlincfvlldlif
riH r iprlhji a
Slo Pp !?
*
^. Misi. « 913 . WHW
* * * Dw * Vr. ll^
4# l <t Ai Cr
21
Os mcrtanlblislits , pur KU Ijido . preCKupavam- sc sobreludo com a po- ao dcsviurcm paTln: da rendu pul St, iliminuem 0 txadtnU titiOn&mico a
tiliift «ttisGn)icAh nUn taldns favtJfiveis rut bilan a ccmerciat, ernn
u ratoquc dc metuis precloioi c com o poder do Estsdo. O Esludo ^ «f .
relnvesiido O comportamento dcsta classc era obslicuLos so ciod
mtntr) ettnidtnieo, porque cla nao SC picotupa com a flcumulafat? Os ca- . -
serta 1 anto muis fortfl quanto major fosse MU Cttoquc dc melaEs ptfli pitalisms , por seu Lade. ( cm a fun;ao de ULuniular. Lbs cstfL-u Mnqnc prt>
ciosftt . Pfiru alsanfar isto, ck deveria r4lrilipT 84 impOr [ a £&cs c tifimular
8 S expOrtiHfoCs. Mas esla e gma polillca inconsequent . 5c lodo OS paiseS
.
curendu rcirtvcslir o c.sccdcnlc e crijiTd , OSSinI At buses ; l-:i Cftpansfio tefr
nu-mica . DUL ten pApcl diis fnic-o t revolucFontfrio para a £pocn-
*
reslringiium suas importaedes, qucm conscgtiira tirportar ? As i mportaffics ^
A visao qu« uodbaiikOd de apresemaf t estnjcmtflic rr t simpHfkadora
dc mo sao fli CfcpOrtAcocs d ouLro. Nao podia dar ouira coisa . A politico Mem todos os elds&Lcoa Linham csta dsic do picccHO wwiGmicd- Tho-
°
ntcre-nnLllisla CKacerbou 0 nuCionalLsmu , csOmulou As guerrA -s e uma nuior
pTesen u do LslAdo nos assumes eLtuiomkos . bub A nsccssidadt imperiosa
^
. .
mas MuI thus pur cscmplo JUKIIMLAVJ O consumo suptirfluo dos propricui
rlos L!.: Icrra ( EaliFmidi Arbus) COEEIU sendo njtocSiirlo p -ur ;L CvilJr A super'
-
dc rcgulflmjcmstfks. produce?. Embora a arjupCiK ik) da Mailhui itiiu Lenlnl £ >do convinccn1Cr
Stm fevarniPS cm ton- ta esit con Lento, nao dompnendehifflas a ulma ^
foi seBuindo csla Linha dt tldjoclnio |Ue ckL se sfutittl da "ki dc Sa> '

. --
dOS CliSsituc 1 l-L H ctLavam conibakfldo eslas euncntis \ b UI LTApysiadas *
c Lu-rnou-sc un) dos prccursorea do principle da dvmandn ejesivu , maii tardc
pdns fains e procurando c ^plicar a seus con Lemporaucos o mundo novo nue briEhamomcnte defendidu por |uhn M. Etcynes / O pr 6prio Jitvncs ditA
rsfava nascendo. Eistas sio AS Gojidic&ca instilUCKttiak t hisi Lukas df quc que a bisldriji do cuplcalismo ttrii side oulra SC Hid Linhn de ncioclnkl
Fabmos no infcio do capttulo . tjvcsse prevalcc i do sobre o India de RicUrdGF que OcCiUrs a "'Id dc Say . "

Pode punier ArbUnirio airibgir O mesmt? rdLulo fi autOrts OLmi idfibas For tiLLlro kido KarL Mitrn (tiacfird Mitllhu5 por VCF nelc urn dos de- h

C posies liu drvertus por tfXCmplo, Ricardu e scu amigo Tbontas fensores dus classes improduiLvas.
Wall hi IS, Mfts ft? diMordlncias dos Emtores cJSssicOS giravam cm lomo d s
^ Pulo que flcftbamos dc apresenm, VOH; ju pode peteebcT qve os pernios
inSSmiis preocupmdcE fondatneiiluis, A abordagern que adotavam era [ am
.
Lkm rngiro somclhflnte Sio ^LS preocLipMi-foc? Fundameninit e 0 tlpo- de
- de visla doa divertos auLunct cslio condkicmatkit por sua VKiio du mnndob
tsEo C, por aquik qucr deaignumos COtllO idcolpgla ou utopia.
Abordjgeim dos problemas que defincm a cscola .
.
MeriCLOnflnws, jstiucai; linhas atris o lermO itriprodufiVQ, Pam cs cias-
Qurhii scriam 0^ 505 preocupAcAcs? Em outras piiluvras , quuis os tenus
centrais do c-scok dAsslcii?
SLCOi, algumaa clasms fociait ccjm improduiivfls owims produiivas. Tra- .
[ a SC dt Lim cunceilo impOriantC (Hire eies , pois procuravam uma leorld ds

A prcocupacao CCEI[ TAI de Ludos os au!i?r« dissicOs £ o creacjmcnto eriacao tfe riquezas . Tardbbm 04 flsiocraios epi pnepavam as IcrmOS pro-
ecundrtiico it bingo prazo -C 0 nlodo corao a Lli.sirlbtii OO da rendu enrre 84
divcT- sas dassei SOCLLUS InfJuencia cste ereseinvi:ntu.^ ^
duttve e inrfMCd JHfe pern flnfllisar a realidade ccunoEnica. Puro CSIeS lilLi
niOs lodas 8S ebisses cram Lmpnodulivas meClOS Os agricullorff) , Os clilsskus
-
berdararn a icirninoLo Ju dos (Uiocriiu, nios olLororain'Iltc o contegdu. }'aru
ModernnnicntC podcriamos diz r qgc Os cksilcos cstflvam prtOoupadoi-
^ .
Ltim uma ( coria do ciocimenifl cco-nom ico O eresL-imc n to sc dll gramas A
^
BI( 4 lrahaihadcrc ^ prodglivos erarn todos KjDC CS que criavum a rlqilCM
F
^
<tcur )iiilti(ua do capital .
uwitripl da nu iio . Os demais irabalhadores cram cunsidcrados ijuprodu'
. ^
tivys Por cxtm|)!t), (0(tw >S [rabii Ih adores do iefvr AVkJjfCM COniO mf 1

Coma devmii&t cnLender A inter - mln io entrr crcscinrcntD cconomlco


^
c CIASMIS socifi is ? An its. de cnLTurmos nejlc- natmto, v mos picpurar 0 ter-
. .
dicos , advogados saucrdiJlcs proftSsorCSf inLCtceioaia CtCr caiiim ncsla ulti-
^ ma categtjrLa. bias dbcnfio! TratulElO improdutivo riao sisnifica Irabjlho
reno. A icoriu nc«e1jf 4kar que c o paradigma prcdunliiiantc hojch 085 .
desncecssarui ou inuiil Afggns desics Irobalhos sio esscnciaii v eTem lido*
. .
*.
esoolas de umnomifl dll Braiil eliiEhtnou dc SCU C ijnpo de prebcupacocs 8
coma lais polos clissioo Os termos produtn'a c improdutivu nio LraKcm
.
qilCSlaO JuS dusscs socEais AtrfUricJ abhorret wnrquift (a nsiureia [ cm honor
cm si urn julgAiireiiCO de valor ncm conula aO negiilivuF oomo LI m led U: r
AO vjicuo) - .
dlziuq LK fEsicos prd-new ( oriianos O ipesmo K podc dker
menus AVisido poderia sopor. Sao cate riai partt S analiw da realldadt ^
da Ccorin neoclassical cOJl! rCkLjikii us dasscit eia tern honor a cslc ( cma . .
eECmfirnica Para cuplicar o tresermenia coonOmico tits foram ohri ados ^
.
N & cnLanEo nao ptsdetemos untender ncin 05 fisberatas ncm os classicos
n eriar um inslrumcntal uulDkd que lhes permit iiiC 0 cTtainc da renlEduder ^
se deUarmus de lade as classes sociuis , Para ra FisFOcratash u sociedade Oglro oonceilo fimiirnimeiiK- ndscionadO cr - m OH an ( crlores ' cvsenciftl nH '

- . -
dividia se cm timpooeiK , lutirundilirlos c anesatis Para os di ssieoi cm . Lcorla clossicB vXttdtntn economica, ao qua ] ja aludinUM f. 0 dtsfr .
IrabalhadiErcSi. laiifundiLiriuS C capitaiislas , t’ada Lima desaas classes auferc
.
determmade rendA Parte dcssa rcatlq t consunida no sustento dos trabA -
Lino do CKCCdeftte que dcfinirA „ < KM mo da ncumula aOr [ uniy ln-e o Icitnr
^ .
delerminado nivd dc exoedcntc econAmtcb num dsdo pcrlodo dc- icTnpoL
llisdore! e dits denials eiassca Socials. A parte FCSlantC csLura nas maos
!

.
dos tapiluEEalas c dos latlfnndilirito porqut us trabalhsdorcs deallmLm toda Supoflha dois een Tios: num deles o cscedcmt Fica oas maos dos laiiFuti
^ -
22 vuu rendu A tubsistencia, O lulifundiArtat com iCu Coniumo iujuFrflua,
* t. sr .
mill li :'f AK 4lt IryfliUlM a
^
** in
cttafios s 6 giKio no consume supe- rUtics, Ette desttno do cuccdcnte criu kvri - lo A Lima situm -io ideal e i harmonm cnire as classes desde que nab .
ohstacufos para o crcsdmemo. No segundo ot rio . o cjxedtmUr cai naa
^ haja interfertflcias esmnbss. Dai a politic* do tamez faire. Esta cxprcssaQ -
maos dps OffilalbtU que o rcinvesLum , Ncslc KglUttb caso, tit cnlra no sigrlifica naointcrven jio dp Estado nas Ids da mqrcado * A grande maio-
circuito di etia a do riquczas . N do i scm zaziio quC Adam Smith se ter- ^
ria do$ clAssicos (salvo Ricardo e pun cos mats) viam h -urmonia etc intcrCs-
^
'

ns um defensor Fcrvoroso da frugal!dad? * sei enirc at divertat classes toeills e , poriunEO , riio vism com bom olhos
a ajAa goverruirtienLaE cm favor dos pobres ou dos opetflfios . Se o mundo
E intettfe&nfe otjnar que 41 eseda ktodasnea ( posterior) dcinarS tie
FJJD por compieja o coneeito dt ticciffjnte. Em panc. porqkie B picfleupa
- -
ainda nao era o m elhor dps- mundos, sc a shuatap social era das pit? rc5,
-
n «H:iSsMCfl i i filOcapHO in« dm m; ur 0S C rrio Q CfCSCimcnCo c, cm
*
Pftr ( e lambdln, devido flO putL'ncEa ] sxplosiv4> L|U C tile con ^ eik: ffaa purft
u Lampo (la e &namia. O csludo da criitfuo c apropfinffo JL nccdcnte
-
la I fa to dcvU sc as tnCcrvcn dcs c rcgularacnEa ocs avc mamcrtCa is que im -
ped tarn o pJcno funcionamcnki do Siskirrm , ^
A silua fio social da maioria da popula aa era calamitosa * Qualquer
^ ^
peks diverias ^dura IDCB cm pontos dilitjtdos ds ur Bnijafio s4Jciai . Tat ^
viajanle de um pafs industrial modemp que passassc pda Ingla terra entire ^
c$[ uda n uma anJilise injis profunda dos triiiiigs pclos quats o
pr&iuia EOCIBJ SC divide emre n divetsas clas«$ Num memento em que
^ 1770 c mo ficari -a ehucado com to iiaswSriiu a suhnuifi ao e a esplora ao
do operariado *. A jomuda dc irabalhu podia chcgar & mais dc 14 horas ^ ^
o L^ pnalisma c pcrEtncnui. crKjrmc cxiro c os cHpatalisras sc iiimam como
^
r

domimmk . nit: t (tififil L’Htcndci q «f LLJ ] [ jrefa wti;i dcsa radavel .


.
didrias Cri&ngaa e muDtew cram ubrig udas a tnibalhar cm candi Ccs sub-
-humanaSp As crian asr As vezes , cram amarradus At m /iquiiia & patil n £o
- ^
Tanlq m is que a£ con ( csta CS i cram foHCS pur ^ ^
fugiiem. As condiqocs dc higiene taifiWm eram p&sivms o os. costumes
^ \
^
Joan Robinson , ao Hn ^ ilitar o dcclinio da fseob
parte do upuiariado.
per vqlta Jt ISM-
70 , mritvui tjle d Eimo a duss CSOSM : uma te rica e Outra ideoISjjLta .
bniuit. Sao 6 dc sc acimLrar que a mort alidade in fa mil fosse elev&du.
Exkciam mulheres que hfvi& ipj tido 20 lilhgg c todas havism morrido. A
^ ^
r

Sao ( IRS- sorie era muito desigual para as diversas classes stxiais * Este era o pne o
que a sociudadc estava pUganda pc la JkCUfflulafSo- . ^
• i taU | M(dtlfldc Jr d r
;nrD t -
anipo
* rrspo; i .
1 snljiklldria i :il
^ . r.-
i noUcntl iiviiv- rtilt .
Um munda nova nAsda dido de conlrutes, promessas e pesaddos .
Rcsumindo as principals earaeScrisiicAS da escolu oUsdciT
* A nio-adcque Ao dat cspJat « 6es
wmnunix.. ^ ^ dfetui JICA iftKreJt
*sec
* 3 n cl erliu
4 pn aciipa
^- com 4 csCtdincnUG etOflflmlca i
iu IcngQ fiTDlOL
Em phfocupntAo com o dHliiw do csoedenie E 0 nwdo pcEo quil
flue nun tide devemos unLu rider
esta ulrimu afirmafjo? Mo scn ( ido * divisJu cnlrc us classes afclii o
*L
tie que a Orfejni iq produtivu e swial da ipvca C9 tm postfibilitando spii

^ .
gNinde ercseimemo cisonomico A miquina dc nerafio dc riqueja runcio- # flfjrriiiP lo tie que a ccucianua 1: rcgld^ pur f<*ii iMflfUftiiJ, 41?J i> r
^
que k' vain ii Aarmoniu social Pmciml ^ , n £q hi mccchddaJc die irtlCt
1
^'frJti I^PFIT ^ -
nftva bem . Uma iinjilii do lipB ( liisico ( preucupada com u distribui aio do
pioduro cnl re :i -
*
c com D papcl d « tada classc nft gcrni,- iiu da rk ^ VCD iSo dc FtlJidn nna Icis dk) mertadt* SlaitS¥I .f 4Jfr? L
^ -
queza ) chimirin a aten ao para ii£ pqn ( 0 E flratOs do aistem C inustraria
^ *
0 puder oqojlo a[ rJi dq O? gauizagao , rcvefartda a ckssc a qgnt CSie podcr
.
estiva bencfictando Revdiiria tamtam 0 pmesso de iraEiSfcruncia dc reto QUESTOES PAHA REVISAO
(fa de uma cEassc pjjqi ou [ ra . Es ( p
n £ q «1 convenient PodeH* tlar ai u - .
TTieqtiss mais sdlidps i comesCa ao qoc jiS tavriva no srio da SOutudadc
^
Jodos nfo sabfimos que uma duu eslrald ijii de qualqucr & i & lema dt podicr
^. dBra quwttea seguing ;
perm He n
- . ^
i manifcslar -se como nao sendq poder 0 uutorLlarismo tf O Erondc iitimigo
A lemurs Btenta da
t . OUE -
eitirreTstO'S.
cifillula rtispasla

cEftasiGLt tKvo do entranlar a come r c ^ pgndeu n etas?


ic ycol B- -
-
Q
LJ (t BUtOndada. Denle reflpundbr eonsidefeiKio aa u*rt3lai- nvit&et socials D actiASmlfiM di
epocs . j
-
OuLro pemita imporcanie: m ctSssicos iriLo cgnsidersr fi cieacia ecg-
oDmiCig eomo um 5S 5 tcnria regi-do per J Como voefl respondarla ft argumentDcftO dei Utlocnmu de que SO a natyreia
fefe mlurms As quais cabe obed&ccr. mulilpllca o ngcc-rr
EaiEflji .cts tevtriam g sistenia au equilfbrio e A auia-reguls jQ,
-
As tonw- ^ *
riar a
qbfcncias dcsie enfoque &ao impgrtanles. PrEracirg , se o sisttma 6 gap& z ^ 3, Oucil o l >oeonaBqeAocEa da peA’tlta nfaftrcaatlllata iqua pretgniijasra
irPOi o Importer a fntnlmo?
dc aulo-regula ia. a intera ao enlrc B 3 diversas formas ceonfimioas deve
^
pi
^ -
^ 4 Cutis I oram aa coniBsdfifrficlapa poliiltoj a eeoofimlcaB de VlJSfl tooraantihaifl
da nHJJKfo ?
****** _ » ****** **
rridrLiS
^ **
* l «-
^
. 4
** uUmktn
dt
5.
6
Mostre nt prlnelpsl* pr &Kupa?afls da eaeole tWiilca.
Como os cSAsilcoa- conslderavnio a ciftiwla ipcmflnile*? 2S
r

7. come os aula / es tliHfeu explfeirvem o paper <fg cada ctosM, dantro do


aistema econOmlco?
8 Explain , coma oz> e Ulms mojtrnmm quo » tfnvo pat a n toroprsaruio
^
9
creaclmonto ewnfrrrea estiva no dasse capitaUsia
O lalMM- fftire . |5[fl
do
a dofes Intransigent ; da nto IntervencAo do Ealado
^ do motto* coma <?» cltnalcga viwn a ciin
nas lots du mflitado . i coiiscqMticIa
cla acondmlca . Expliquo es1a afirmogAo .
.
-
3
10 Vort acta quo oilsiiu algum elemento IdeoKtyco quo 1« Mm quo 0 neo
dtoaleoa abandonosaem o concetto do oxcedentc? Expllquo . - ,
A Escola Cl ssica
SUGCSTOES DE LEITH FI A
^
ROBINSON £ EATWELL , Inirodufdo & economic Rio dc
JaiteEnir l.t-
vros Tdcnicui e Cii- iiH fiuos t 979 . '
.
.
A pr Diu ru parts deato llvro Trata das virrao aatotnj cwflOmkes
elaro o concise. £ II ADAM SMITH [1723 173 DJ -
OSER , Jacob & BLANCH FIELD. William , Histdria do
.
ndmieo Sau Paulo, Atlas, 1983.
pensamenlo eco- Adam Smith nasccu cm Kircaldy na EiscAuia cidii. dc com ccrca dc .
1.500 habildntes, O pai morrera antes da nascimcnto do filho. Aos 4 anas
Traia - sc de um IIVTO mullo bom lotto a quo rtatudn todac as ascolas o men i no Foi Mqiiestfldo par um bando dc ctganos c sd foi libcrtado gra -
oconGmlcesi com detalho. .
mas so* esforfoe de urn cio Smith nunca se casou e viveu quuse tod a sua
.
R 1 MA , I , H. Histdria do pensametuo econd ?riieo Sio Paulo, Alias 1977 . . vida junto a mac. As vezes csta pennanencia junto A mlc era interrompida
por viagens dc trabalho ou dc cstudo, mas etc 5cm pre voltava a casa ma *
A grande ucilirfade dcaw llvro 4 que ole npfBMfita um gfruarta do
terna on pedia que a mac o acompanhas.se.
termoi o cooMilos, no fim da coda capita lo . Aim Nan Codas as
las a partir da vJ &fia ncod & BSica aaeo - Acs 14 anQQy Adam Smith emrou para a Univcrsidade de Glasgow ,
BARBER , William J . Histdria do penuimerito economko. Rio do lanviro
ondc sc deslacou coma aluna brilhantc. O professor que nuiis 0 influenciuu
.
itahar 1979, em Glasgow foi Francis Hutcheson , livrt - pen sudor Cttjtt opinioes se chu -
civam com as idiias da £poca. Hutcheson ( inha vi &So naturalists das quea -
Livrj} mcalefite. Toca em aasuntos ( undirrrtntatB cotn not4ve;l cla* toes niorais e era firme adepto da liherdade politica e idigtosa .
-
roz B.
HHtLBRONEft. R , L. / ?rirodu ao u Em 1740, com I ? ano« r gunha lima boUa dc estudos para o Batliot
. ^ hislfiria das idSias ’GCon&mtcas. Rio .
College di Oxford Perrminecerfi seis a nos nesra universidadc Nio sc da .
-
de Janeiro , Zahar 1981
V*r Csfdlulp 2
— .
A ramJiiCto econfimtea Trata-se de um Ihrro e
c^ ienta , tfe fa-si! teftun e qua nanhuma peasoa culta 0« cur|o» devorii
dollar da tor .
Os IIVTO3 aqut citadoa &0o aqitnlcs aoa quais quafouer alunq pode
tai acaaao . Hi Hvros cxcelentaA sobro 0
^

aasunto, mas dc difieil aceaao.


.
bem em Oxford 0 ambiente era ruim , peta menps para dc , c nao cncon -
trou estimulo junto ao* professorcs, Passoo c te periodo devorando livnos,
^
mas sem Drienta?ao. Uma prova dc que a finhir pcdagdgica de Oxford , na
irpoca , era obstunintiata c fechada c que Adam Smith quase foi exputso
da universidade por terem eneonirado cm scu quarto o Tmt&do da rratu *

Domo 4 a CMQ da HfcttH de analbe tc wi6fr ca


da Joseph Schumpaicr.
rero dc David Hume.1
*
Mia do Janeiro , Fundo de Cultara , 1979.
<
^ Cinco anos apds deixar Oxford , assume a cadeira de Lpgica cm
Glasgow. No ano segulnte, assume a cadeira de Filosafia Moral deixada
por Hucehtson , scu antigo mestre, O campo da Filosofia Moral era vaslo

-
( IT1 I 711. FIBAkda de (Mnsjfrjenboi i HIco e fiwucw
^ - * -
Ml A& liceMi jfift

26
UfiilittlMijw* ? - .
d« Kownla . To* nDu H rn*ii IMO*. qn>4« nniip«
fa
MulM
Afam
- EHHUUI V«
Sn- lh p#r* qyfi Mil *
rin rrajllpp I (UIM **1 quvIEbixl aUnZHnlCU Hjn# lAflllNW
A * 27
:JdjTL=? kA
P-ogc fJii wil

C comprtendia dhdpllnu coma Tcolojia Natural , Erica . (urigpruckncis e La ycs existences JIN dpoca , rclativas a libcrdadc CmnCrtiuE t industrial. cwm
Econcrmin Poliricu . Srt um espirilo Cnciclop dico como o de Smiili mover- ^ que bSTTtirra H dinarntsnMJ ijhlJINtBrie! que estava -KL- iniciandy mi
- iC - ia com faoilidadc ncsEc vnslo Cftfflpu. Smilh ^
«upfl tna eudeira dc modo
cornu
] i :. r ~ H: que ,. cm trCYC, cunEaminarin ludu a Europe - A ybrs tVL Smith
i

inintcrrupKi ft [ j ] ?6 J uu I 7H. Hrt discotdincia enEre ys duiures sobrc csias U urn little contra cstas rcaula-mentaffics. cocicrs a intervcugay taEtssivi
dual, dates;. .
do governs ma ectnlomia KullM o mocvopdliu conccdidu pcLo Esudo a algu -
Fm 1759 publics a Teeria dcs utiiirKentos moniit c gauha rcpujavio mas grandes coinpanliiis c comra a; leis que diftaiitavmu a mobilidnde
nun mtios aeademicds . A patiir dcssc memento serd oLhuttu com ouiros du iuri, j dc Lrnballio (lei dos pubresy Enfim, era uni ataque ccnado a
poEilita ivKantiliitli A At£ini|Wt (ui> eu cormnwtice pot apqiar- sc nunn
olhoe. O prep lie Chnrtcs Town the ndhr homcm cm inCrile da poca ch mais
^ *
visio global e yucfcntc da cicueia CeOft-unsica . Coma ck [trgumcnluvfi em
rarde. ministry dus ftcron s da liiRJuterrs , oiitrectu-lhe a tutdria de scu
^
enitado. 0 dui| ui; dc Bucqlcugli , Adam Smith aeciM a piopo5ia c parte favor de ; iniciiiLivLii,
Ijvri gnnhou
.
o apoio do cmprcsuriiido -que cstsvs In -
com o duqiic para a Franca. A lutoria ora urna espUcic dc curSu universi- tando cxHtiimenle pOr isto
[ Jrio informal na Irtgt & EciTfl Jaquela ipota. OE mcmhrgs
d;i nobreza ( apd-n
faiircnb o sccwndirio) pttdium optar pot ettt uuren que era JtilO sab a
yrtenta o dc um mcsirc eminiiiite e tm id
^ L- ns
POT viirius puiscs. Os LU-
loncs cram multo bem rsmuncradw . Apds a lutotia que durava cerca ^ . 3.1 . 1 Ideias imp^rtantfiS
.
dc dnii anosh clcs gCruEmcnUo rccebiam Uma pen say vrialiciit. A oferra
firita a Adam Smith foi de JOO Libras- anuaii^ quantia muito superior is
170 librtii Imunrs , salitin n ximo que conscgulrft cm Glasgowr Ao rtsumir uma obra tie vaS-iii e rica dc inineties , tiiamos
ictitir
^
A vEagent i E - mn fl abi-iudhe novo? horizomet inifLct majs. AL cniroq
cOrrendo riwo de partialidade . Coiii-lillii ddicflda tanefa rciuiliir 0 p? n-
0
^ sanicnio de Smiih . Muiios poderln cufaiiwir outros uspcctos dn obra uu
om conuto com OS princlpkss liliocriSLicu*; e com alguns de sour, rcprqscn -
Lanics mala cmiuentos , comn J urgpi c Franvois Qucsnay, Paru tlo ai(
' diwortiar dys sclccionados Liqui Gut fazer ? Estc LivtO lem limilJL-fau dc
O niomcnto, y sisiemu fisicCrtiUcD erd a major upnosiniQ iLi ] da vcrdadc cm
ptigirias c soloc ionairtiM- aquilfl L| LLC nos parcCCu ifflparttntf. no rnofnCntO.
Icynomia PolfiLoa. ( evidtnLc quo Sniith via liftiLtu ocs ^ Nunea & dentais rflpetir que 0 Icilor mio deve dispenser a Icituia do LeXW
neslt r- islema t ri inaT No ceso dc A das apesar do lartianbo da obra , o
stmhava com um sistcnia maii compEuro. Um cspfrlto nascidu nn EnpHicm ^ ^
li\ TO i de ficil e apradiiviel ltilura .
dc cnlao. pryfundamcntc ajfitada pelo Eltipelo da indu5 trinlizLH, ao. nay pf>
dcria aceiijii' 3 n riculEura romo a Ctttco Tontc dc rique a . Smith, como es Smilh prwcupa- se tom IrtS problemgj basicos :
^
demais ciassicos , kvara cm contii fl aj! ritnLtura , a indt ^t;;irfa c o roniiircio . "

qur fiiorts Hh) re puni 4 vxLi pdt thiu^ w dn* imSts t sc


SUi mu its coisa dc aprendm junto nos fisiwwtas . Dm dos ponicn cm que nt
*
di o crescimentij CtQRddlico ?
Smith mills splaudiu CSECH ufiinto^ foi B co.iidcpa ao radical que CECK Esifiam
da poliiica mcrciiiiilisia. ^ hi Qi« fifepm icirpcdcm a dkuHnMimMKp da todcdidCa oeropOW pot
pcuuaa CM«icijinnfli.l« cg^isiju? Oil, scjts. conw ^ xplkar a KKIJ»I
A edmin lo dc Adam Smiih pot Francois Uucsriay cm cnormc. Tuo tmdic todc biwam ca^ pr prkps ifiierci«^ ?
^
gTandc que ele pretendia ctcdicar the sun obra maxima. Quesnav inurreu
nuin mund
^ * ^ ela sc irtOVC?
- wei dadje? £di t|UC
e) Para firtJd Cimlflflll I ^
antes que Smith a lerminudo.
Foi EBlnbtfm mi Fran? a qucH dispondo tie mtiMu Lempo livrc. empreeh ' A da riqueia da -s naifccs i; 0 irabailh> humanu. EiSte trabaltlO
(iusa
dcu a cnormc luicfu dc cscrevcr A riqueza das na oes ou, no siu iltvlo mais pyde gcrar anuel mu Lor cm rtVtnor , depend-endo Ju - tluii- 1aiore & r
um prtnJuiO
WmpktB, Orna i / rdaftm-QV sabre a naturrza c as causae da riqueza das na- ^ divisao do [rdbalto e pruporpao dc iruballiadores produtivus com rclaciu
O livro sain pe!;i prfmeira vc ? cm 1776 ,. muiiy tempo depots tie ter aos iinproduiivyi. O fator deeisivo i a divisao do Lrnbrlho. Smith abre
iido iniemdo. De micio, rtiy tW« a rcperetissiu que mends, NH ipdea , A riifucza das rtagoes com urtili vcrdadeira apoLu ia du divisao dy iraballio.
ninguifm imagineva n rcyoltl(fio que csta thru ilia cuusar no csiudo da ^
Para c!c . n divisao do irtbsw retulLa da teiideneiu inils do liomcin par i -
EccHiwnia i3 oEiiiut. Ncm muiso o prdprio Adam Smiih. Porquc t: impacts ji iroca c traz contfgO unta rfric dc conscqii iieias po itivus. como aumenio
^ ^
da duslrtia powal. ccynymi:i dc tempo C condi oK itiftLt favo iveLs pam
pryiiuzido |Klo livno so pode ser Cajilicado por lima conjult ao favoravcL
tie falnrici. Ell vtmos nys iiucios d-D induSIrialtzafiy c ([i; um csforpy ^ ^
que 04 irabalbadyrfti invenlcm OU aperfeifucm miiquiiias e inslrumcnlos que
^
^
llftEwtuoso pars a abetlura dc novos rtlCrcudos. Ai Ltlti mems rcgulfimcn. Lhti poupcm L- sfirr o. Ao tentar Llusinir sua tese , elc recorre a um tsemplo
^
qqe sc tornou claisleo na tileratura econOmica , ;t f ^h rlc a io de alfirnitt-s.
^
-Sft
l . CWB
n c-hi * nihltlr
Tpl B^
** w
lin nrj|..
* cw&atEdn r« -«
Tt wtiSMprd n
# igvnj ^
i
u fd uu
* .^
i wiilviil fri41 Irlhirt- fc-lfli fe Ck dl
^ ^ rvMlio a k I LS i^ »lp
I6bri
ir#
na ,
.
- ' Tc mcnKs,
mw na qivsi
um temple, limdu die ^uiifl minuEaLatJ muito peque-
di«i6u Jc mbalhg musEni vcrci itm iklo upLida: 29
luiki k dc alNuclei. Urn gperirta nfio trdnado para ewn islvidatk . .. .
^
hem familiariiLadp tenm 3.5 miquin&S iik CTnpr gjajJm , a , d if idltnrjiLc pud«rin
. Kumamlirio ma» au ptn Lnicre^c
dadti c lien dlo auas vamage rvs " J
^a
t nutL Ihtt faJamoi dc noHos itcccui

fahricar lilvez um uuku iiirhaiG cm um din


'
1
^ , eoapcnkandp e rnfairoa dt
*
tnbalba de qufelqiKr famsD, cercafnensc nip carvseguiri fabrifitr vintq.
^ , da forma esmm esi atividade i hojc e&ccuudn, nig iomsn(e o
ErtCnrUUUcv Mas u coisn nio pim af, Ao wguir scus impulses egotscas,. as. pessiMS
-

*
tnballio iodo comiiiui unui industrm ejptdfkfl, ma cle estri dlvidld enr iiUcragcm uma& w ias uunras. As&irn , a busca do prr ijsrio
' intcicssc “ leva -

.
uma line dc wtorai. dra quail por sua u ? a major pant lamJkrci r«iv* * *
*.
IIEUE pmvavclnwntfi um erici# «pccia|, Um operdrk dcwnrola o arame, provgeada pclo confranlu das pcsso^s no meftado, ou seja pda compe- ^
ao mats inesperado dos resultados- u harmo-nja social " Esta harruoaia Foi
.
. . * fax & ponea? um
....
um ousro o endtreicn am tercfiro o caria um quarto
umto p Jifin row peniai pu cotKatfe da cabegn do alfiiwtt ( ) Ai- * .
Eiflo. Assim 0 cheque cocre egoismo e compelic«o leva ao melhor dos
^
iima H imponamc atrvidMle dc fabricar um nlfintEc wri dividUta cm apra mundos. Nio && dove intervir nas Ids do mcrcado: detsada a si mC£mafc a
..
ximademetue l& ppwiisfles distiii la ns qua ]?, cm a(gumos mjnufjEurw,
* pujo que cm uutro . 0 nwiino opc economist cam inha para o mdhor dos resu]tado$ condu^ida por uma espe-
.
H

*.
Csccutadu^ jw petsou dlfcrcnflca KS - cie de mao imiifvt ]. Esia a fii-seneiai do que ficou conliccido como ]ibe-
ririo ;h vest! CMCUII 2 0« J ddfl . Vt unw pcqutna ntatiufaiura dtra
. |
sipo com apenpj 10 cmprcgjjdui, e m quaI nl um dcsto cxeculavam 2
^
ou 3 opcragOci difcrcnicj, Mas, ember nao fosiem muiio hdrbds . .
rBlisuno ceonfioilco, E d um® eonsequpneia do supooxo de Smiih ( e dos
cWsskos cm gcruiB ) de que a eeonomia 6 uma dencia regida por Ids na-
. * -
icsujajh, quondo RT d-for avom fabricur cm ic roo dc 12 libm dc «1 Ti-
^
nciei pur di-fl* Oir i I libra cuntim nrnla de 4 mil alTimctrs dc larnahha
con*
EuitiiSr tmLvetsafs C ctcrnaH . tal coma a Fisiiru ncwlCniana .
*
mifdio, Pw MiiMfuiric, KH I SO pcsseaj ccwiwpjiani produzir nitre du Esta posi- M' de Smith de nao- aniervenfiso do Estado nas lets do mci-
^
.*
mars do que 48 mil adiriCLts pur din, Astim , jd que izadn. pos$eik ce-nscguia cada foi ,. cm grande pane , respociiivel peb sucesso de sua ohra. Na.a nos
iazqr um didm .
- o dc 4$ mi] nltfineiei pat dia pode-ss considerar que cida
yma pHxfuiLu 4 SKI slfintLc dsBTtnmence, Sc , porim, c (/v £t$£m trahalh&do esquecamos dc que. nesia £poea „ a IngLatcna enlrava numa nova era e as re*
* .
iiLdcpciuIcnEeincnce urns da OUITP . C Kfrt que ncnhurr=ri dclas Bivrlw aidu gu tame n Larues, decretos e demais interven oes govemamcniais imped imn a
^ , requeridn pelos novos empre-
Erejnada para esse ramq dc iLiivklade, rertamcncc (crii con- Lsvr& movimenta ao do capital e do trabalho
Kguildo fabricar 20 aBf 'pfoetcs pur dia l ...cad uma
* ^
sdirios. Smith mo era lao bfinevoleme para com os empresfirios come dS
a extender uma divylga lo pouco fundada de sua$ principals id ias. Scu ^
A dtagag OKttcrfi o cnornic aumenio da pmdulividftde rcsultanle da ^
argulo sense* de obscrvxn io lcvou-o a vcrtftcar que os emptesdrios fara -

divide do irabalho. C cm dclorminu a divisao do iTiibjIhu? [ A disi’


K'mLii qwe , ae|juiiclt> iimilh . tlii tJctornc dt noswi :l
^
mCflJte se icunlam para tratar dc scus assuntos, mas qti&ndo 0 fa^iam era
nJcni;ia iimtu para tramar algo cuniru o interest dos consumidores CHI para eltvarem
Iroca, Em oulras palavras, c condicion- ada pda erne^Asia das mcreados. A
linha dc racigefnio de Smith i pcrfeitamcnic Idgica. A produijvidade de- os pregos. Apesar dcsse regislro , sua obra dA argumentas sdlidcra para a
defesa da burguesia nasccnie . que combatia CCHU todo? o irtcios as regu-
com da divssag dg trabalho. esta dccome de nossas tendinclas inatas rpara *
lamcnia\-6es e os monop6lio comerciais naseido^ da Icgislagao mereantilUta .
a troea, e csia por sua vczB i cslimulada pda ampliagao dos
mcrcadosr *
( jual deveria ser , enlAo , o papcl dg Esiadu para Smith ? O Eslada
Porianto, preciso intpliiar mercadob para aumentar a prndutivjdade c a
riqueza . ^ devtrins ( a ) proieger a sociedadc contra os ataques extemos ; (b) cstabelc-
cer LI e ( c ) mantcr obras e lnsfiiuigMS neeess£ria$ a wiedades,
No Capitulo 3 do Livro II de A riqueza das nagoes , Smith aborda o
mas obrns nau- lueirativas e que , por i$»„ nag scriam empreendidas pdo
temfl da acumulagSo de capita I c moslra coma a acumulagio aumenta as
inidaLiva privada , Ao Essl #do csberia ainda g controlc de emiss o cte ^
formas prgdulivas da nagSo. A ecumulagag ieeorre da poupfinga, Dai seu papebmoeda (que nig dc-vcna Hear nas mads dos banquetros ) , o controte
elojpo da pardmAnia t da frugalida.de . Este enfoque reecberA. mih tirde,'
reparos por pane de Keynes, como vetemta cm lempo oponunp, d® laxa de jums . cm determinados casus, e mi niesmo a protegao da
industria nacbnal essenctal h defesa do pafcr Urns n4ig- inlcTYcngao do
Vohcmos h segundu pergunta. Que facores impedem a dissolugao dc llstado na ecdiiomia nao era a tese cfc SmElh. Por S&so . ncstc livro , ptefe-
uma sociedade composia de pcBSOl csstnciulmenie egoistas? rimds usar a exprc$sio nifaHnl vin do Estutio nas his do ftwrc&do,
*
Aqua entram ai ocmidtjrftpOes sobre as leis do mereado e a teoria da cm vez dc nap-intervengip do ^ ^
Estado na econginia .
mao mvisiVd. dc Adani Smilh . Todo scr hum ana £ levado a agif pelo Para onde caminha a sgciediadc ? Esca cerocir ® indagagw de Smith 6
desejo de uma recompense. Esle impulse £ inato. Insereve- sc na natureza uma deeorrSnci ®: da anierior e do papel que ele atribui i acumulug&o de
d4 pessoa. Ejs $$ pikvnj do prdpno Smith: capital, resultants dp aumento de prbdutividadcp pmvDcado pda divjslg
clo trabalho. Embora fosw p ssima a situagao do opera riado na (Spoca.
' N4o i da bondjBk do
agoufuctfo ou do pidheLm quo podmej apenr ^
c!c via. com \k tranquila ccrteza dos que acreditum no determinismo dss ICES
nom jo n lap, BLU de KV inicreiBe. N4 nos diriginiuai nip
* * ^eu ospirito .
30 tel
3 . -SMITH
itrwlM
. Adam . A rife
** 4 . Sto Paula , | OuhnraJL. 1»J p . 41.-
* A cl
^ Bc
4. NEjt &flQNER, R L lrtC 50di^ >
Zolw. p. J.
* .
KUUrli 4H iJila*
* *
5. HEIlIMONtfr , A L . Op ell. fi. £2,
-
,
ku ! ri„ Bio do M^oiro
31
nanims, quc a rfqueza so pod in cremrr e , crcswmdo,
iua vjsfo do myndii era a visilo dc um olimitfa ,
bcncficiaria a today

QUESTOES PAflA REVFSAO 4


fi , iHrili reUurn do tajun permits .
r am ndBr £ -i qurst & ea primes.
*
I.
2
Ouem Foi Fronds Hutclwiftn
Que InHuinela tlveraro OJ Usipcratas
A qual HU |rjJu 4 rw 3 nofae Adorn Smlih ?
totr Smlih?
* A Esoala Classica
3 C < ee alguns Fitta tpt contrlfruiram para o gram *
* sucflsie drh principal obra
dc Smith.
4 Oue Into 4i> rw pom facia

* sImpodom jub trmdmMitt wenfintlLO , stejundp Smhtil
5, tatorM ft tiittofcigfq d.t sscladade, CemposBa par HgenHs tct>
nflmidsF pels eflolantp?

4 t DAVID RICARDO [1772- 1823)

SUGESTOES DE LEIfURA Ad;im Smith n4o foi capJiz de fomccer unta Scoria rftEoivd da di$-
iribui io do exeedcJite gninr as divers classes soetais , Bald tarcfa cabcrti
^
a David Ricardo qua , nunria linguigem eond e memos eolorida quc a de
^
SMJ 'J H . Adam. & ripjesd ds$ nafoes. Col
Abril CukuruE I 98i. 2 volumes .
-au
^ Os Economical; . SSo ['aulo. sc-u predecessor , serf o reKpon&avel pda Forfnalizat ijrj dc muitos conceit os
KOnAmiccfr A influSncia de Rkardo foi enorme . O pidprio Keynes dini
. .
Q primolro volume traz umo aflmn introdupfia quo dove que Ricardo dominOu a ImljiKlra Cao cOrnplelamenlC conio a Sa n La Inqui-
Jitf As
pequirms ehinnadoa . nas margem® das piglniM (to le
«io prlndpaL *tocllh sifio domintiu a Espmlm1 £ cortsiderada o meior Jos eeonomistas clfis-
tarn a toJfura. sicos .
SMITH, Adam . A riipipi& JNHTFSCS. I-uho*, Fundas - flu Crilouslc GuQj&U
win, I 9HU. 2 VOi$.
4.1. 1 Dados
O
hiaifrb da ul.iri.
6 a do editor esdBrecBm abdii
* iwntog as
luio
^raficos
HI- J r .PRONL. k, R , L Kic ^ rdo er ^i fiEhu ile urn judtn que , ' tndv . Holendji , it CStabcIccCrs
'

Irrtroduf &t) ii htsldfia dtlf id£ias rmOihtraf. Rib> LOnm Cdtreldr dt vplores lift tiiybLi tit l.ondrcs . A 05 14 nno & j:i [ r & bfiHmvi .
tit lanciro. Zahar , I 9B1 .
.. . «
nil Fjtilie c£ntl v pui . Mas ttiH 25 aritM d itn(cildeu>w tom pur i 4- r eit
Var d p n» rsferaMt, ? Adom Smith, .
dcS ]>0& Ll([ L> ulAn "qujikcr " t abr aqlt > c? criitisnistttO CLMI I i nu u na t>ols 4i
ta * qui 4 urns da mb Irrterajjan
* ndc i \a fortuna .
^^ ^
^ pauufa i uulldadcs cxccp< ioFiniis purit os ntj dtic .
^
ALM 42 anew in id idis . ^
puibuiis uma fyiiunn calculadd tin re 00 mil e
^ ^
lull iniliiau C fcOtt mil libra . Com (SIJ IdfLUnJ, pfidc rtlirar - ac do iic £&
'

^ * urn n.
eiob L: deditar - sc Irai iiLljjiLLiiLL' a scbih qsLLukki tld eiKmomin. Tinhn
initlintntia pcKJertiSj ^
f aniJiLiea Nao TCHL-LH II itiMru io economies Tormel
, - ;
.
O muEor dys ccurmnstsiflS elti ito! nuiiLit FrequcnUra a CHdtiras dft utrifl
^
^
univtnidide. Scit pranJc con hecinvento <Ji;onllmiG& fie u* conscpuiu ai raves
(le kicurfli d do Tief ]c \ay . £ m ITS? leu. A riqin - ct Jas nu oc.t C fieou pro-
'
fundmuente EmjiR'^ionado cum o livro de 5mii. fr - Parec? (|ue diim dc ca
^
^
12
'
L C
1 £ 0 Hut Ul
* . . .
Kffjrt 1 iMhi rl > .
flituita mt ui iV,MU»ilnp has Ipm IC IHV
-
1 VH MfiLShUMH . A . L op to H ri ,
jinrin

HI

> '
. . ^, .
HKH - ::.rln l rKf n 1? .>
j>

33
'’puts sou inlere-sst mtolcctudl pda ceonomtu MJIS cspcrou uindn Uni dez Ricardo c Malthus km nuns mudertuak «n Adam Smith. Diferen-
jinus HIIH de kri ir

. ^ fu pricuKn publicacio, cm Forma de tirU no Mot -


* - .
autn W port|Lk Mai thus nio accifa 4 " lei dc Kay" ( lc - sc ki cfc
)iing Chronidt Pilblkttl vlklw irahalho* imparran(e$. Em 1517 sum pda
prlmeira Vfit sud oh;A Pfincipias de economia polilica e dc tribu - e do problems da demundq
.
eittUnt.
.
enrdo sim EiLi; pruhlcmn scr i traTado DMls Lardfl H falarmoa de Kcyjics.
c Rb

tap&K NevtQ £put;;i j -ii cT-ii laiaoso e JLUIS kki-iis tinnui bon twolhida . Mttrs e Manhall defendem poptos de vistta dSimeirttfexnic oposios no
Ricardo intCTC 5WLL -sc muitp picks pobkrnas de tuu £pOra E & te iuK - . encaminhanienlc dai quesrdcs wonomicaft. mas ambtti d< JnEpirivuo neflo
rcssc kvao cm ( 8l9 :t Cdnuiru dos CorUHii . Orlde leve dHllCfidt inNlkn- A rifllwEH de cm peosamento tMi juitimoiic posle capac rde de
.
ckr cm bora F »3O gOSttttC dc discurear tonta-EC quc Ricurtio sentk fliandc ahijr novtft horEwflies EptekcCuais Neste pnnlo,
O ptusamemo de tiicardD ^
diriecldack cm rcdL ir . Lk prdprio rcgislrtm esLa dificuldade cm cartus a
^
AmijjOE. Fumes Mill/ gnmde economist COFEI qucift Ricardo niiwirtha nC’
Foi fccundo .
kqots de Atnkude, iuskva paw quc ck publieasH: stta idtfiaa c rcflesdcH. Em ISS3 , com pouco mais de 50 anos e deijeando uma bagagem re
^ pefl&veL mOrrc iiktrdo , nco, rcspeilitdo e fuiKHD, ^
Ricardo era grande unligo ckt I'lkO-JblAS Robert UaKluis crilbora «( cs .
.
doib oconomistaK discordassem cm qmse Hide A discortiincia no piano
LI idciav nunca Jiklou a amiiade entne clfc$ .
A ahra rieunJlatia cxcruuu tnumie influDnciii. SObre lodas as eOmntCfl 4.1. 2 IdataE imporlimtes
*.
eeonomkus pOiieriore Mar e OS WCialtSkS eneontrario no acu estudo df
*
dislrlbui nO do ptoduiQ enure as ctapsci um pernio dc purlick pfltl u ctcseiv
^ ck nyvas Leorias. Alfred Mur huH ie A CStreai rtcocUwica
- — Tcorid
^
TOlvimenCQ A do Valor
enc-cntnrrao na tun [ c &rtn da rendn da terra u pa visuo cocreote da cco .
^* .
namla , LKHUG clfinck rcgtda per 1 5 naturals a inspiruvuO germinal d«
.
Riserdo voltar-sc -a para 0 problema do valor 00 [(nM r intcrpielnr fl
corvetifrtt niacinftlislus c du tralamcntu modclislko- cm ewmottli B -
infFu au ^| ue CH-^II titt Fin Injdalerru c flO CnVoKcr-ac nai distussoes sobtc
Agora tcrtlOs condifics dc apresentar uma visio esqueirktica duv ^
o piceo diLi mcrcLidorias . iiiciicionjintE scu ar [ jgo no Udmfng Chrotiule.
Cbeolas ecanflmlcH-* AJ fumas de SUJS tu ettoei forflffl idotadas pc1o RatUCO da Inpialcrra { so
^
frerant critical. Ao ^lenLur jpnofunJjLr esie assumo c responder in cr/ ticas .
M4rc4nliH»eu FJi-locnlwE mcreadoiin & dttennrnaclo
.
Ricu4fr defronLa- se com 0 problema do valor Para cic , o alor de umi
^
pcle quanfidatk dc trabfllho rela incyrporada
.
Oo irfja 0 valor i dido pelo SCO cusio etn JrabalFuo keoria do vaktr-tTP
-
Arffim Smith balhs), Etic LUSCO nio & calculado apenas pelo trabalha imtdieto niis t lh
**
hi"Lt peio iraballio nicdiuii> . Sc tima merciidtiria for produTida pcly ctitpre
.
1

go de uma pniqufnA U um Lraballuidor , cnlram no c latlo do valor da me:


^ .
t 1 eadori;i r \ ku sd q custo em trabalho do irabalhjdor kusio imcdiauil TaaE
tambdm t> cuslo do ( rabiTho incorporado h mtk|ULna (cuiLo mediato) . NTLO
M -dEthus Hieilrtld sc potk csqLteeer tpie u mAqiiina loi corts ulda oom 0 dispfindlo de eetta

I . ^
ctuantidede dc InbalhD. Porlunto alrSs do pre o da mercadoik cslA o
^
vfllor , ittrJs do vjtlnr c;tao Os cuslos dc pn>dU;iio C ulrls dos custOS do prt>
t l (

tlueso OitS 0 Lrabalbo hijmahio porque Lodo eusto pock, em tillima an '! live. .
Mior &hflll Mo- rx SCr decompaslo cm iua Cspre sao ni :ik '.iinpks quo d q ( hibjilho humana.
^
Nao cseapnva aos CJ4SSIOQS que a ulilLdaclc Einha cerlo peso na detcr-
*.
i miria lg dos prefo Mas esiu tmperfAnda era rdativflr ria fazia as pre gs
^
OSCLlarfiin cm torn de dcEcrminado painmar, mas. nw explieava o nlvd ^
*
dratc paia^ar. Per qm um turrt etista S EO.OOO e um SBCQ de batataa cirstfi

Mu fca e*i dp Ukm M1W l/ tyrnoT'a iihU d Mcfifl diUiCA


- ^
*
S 20 mesmo quanda is proporgSes entnc afcris e procure para csics dgss
bcnH SSQ as nsesmas? O pre o nig pode scr cxplicadg uniauncnic: par um
etementti subjc ?i.vc? A oferia c a procura nplicam as oscila oes dos pnfQS
7
* *&d^P¥aunt
* b*
r

^
34
*
.I
Fvid *0« ^
tgrpmiali»tHF £b iwl® fn ^paAr iulf Cvlnp Hariifli
* ut( . Vfir
p ^ #ip; hci P4li cm Homo de dirCcrminadg patfimBr iiat> os prt g$ . ^ : 3S
Alguns macinuiw mil is memos , CUITHJ , por tfitemplo , Marsh ilL. per- . A (eyrie do valor - triibalho de Ricardo seri ndomada e spcrfcifoada
ccbcrum Cine problems c ct>nsidCMram os cufiLOe do pr<wJuqik.i tOrtiO inte - por Mar , Gs ncflciilssLcus a abandanaiom niio pot wr cEa ilmplliti ( com
?io nJiO sil :I u uItimo clo da cur -
uranses do valor Mas Os CUi'tos dc prtnJucm . *
ilcgem], RISE por irazcr problems cklicados pam a ecdoonus Veremios , . *
renie. tits podvttl tdnda dccom pOSlCS Inaalbo Cl irahaRtn t u ek -
depots, que a cjmpu de (Sindo J ;i rconomia. utocLasaica £ mais rcslrifo
mcnlo muis simples, e pncduitvel it quolquet utllfO , Na dWnni»l ;lo do
que o da economic classica . Nek ndo hi iugar pawi as daises sociuii .
prt o devt haver nil] etemenlo obktivo que so pode scr u irsb Ilio hu motto
^
Ricardo jxrccbcu que ki liiihn exce dc;? , O
Su- u Je CCttOS objc -
* " A grande prtocupa iiu de Ricardo, no seu capilulo consngrado ao
1os rarOi ( flimi, poi tfnempbi , obnts do NTK e vinbos ^
ficuss Olio era deter . ^
valor 6 raottrar que os mDvimt:n tus dps preyo dependent das vatiflCOCE
minado polo Lrtbalho Mas a .
cxcu eo tiSo lnvsildava a ki *
dos prudutos c nao das flutu#t«s dos wlArios -" 1 £ esscncial que sc cntcn -
.
SdU CHElO cm
gcral Afintta ek que o tuiLO cm Inihalhiu sd C &plice u valor qualldo sc ^ .
dn is[ y para sc cumprcepdcr sua tepria da rcpaHi fto que abordatvinos
irulu de bens que " a indfotria humana pude reprodu tir dc rimneira preti . - agora . ^
.
camente ilimiiada" NiSo devemos esqueeer - nras do que as kis cconomicas
.
rctn dt LaptJT il Ct&fncui dos ftnftmtnoi C nao a apattncia t ctrLo qUC
ha inumefas catisas quo erplkem a OSeila uO dos pr^os 6 quC sera figo-
rOiiLmenle impossiv ! (mssmo nu era dos corupuindoiosE txplici-las ou
^ B — Tcpricr da reportif so
*
apoflli-las 3 odas Mas devy c * islir uillfl Id qnc di: cOCndldii c nnLdudc LI
(pdy o reslu i que knha grande podcr c.spliLolivO .
A teyria do ^ ulof ' Lrfl -
balbo St;ni CH1C paptl no modeto ricardiuno . .
Ko prefAdo dc sua piineipnl obu Ricardo diy. quo O probkmo ten
Irul da Ecunomia [*uir [ic;i c Cvplkar as Ids que rcgulimi u rep;irLi ao do
Tanlo para Rii Jltkt cunto paru Smith, ttsdn sncrcadoriii lilil^ dok pre -
L!- naiutfll . cquivulcttlC ftO valor c o prc O dc mereado que oSCt
- produ to nacion&t orurc as diversas classes lociiis, MMS, no Fundo o pr& .^
^TuV04:# 0cmprcc
'

torno do valtJT, confomic a ofeds c a prOctira . A ^ mil ciiusAS que


^ bLenu que cle petsegue 6 u mesmo de SmiLli : o estudo do crescimento eco -
determinam jtS osciLrtcik * dos p«C0E dc mercHdo nuO OS ufaslnm IttUitP { dc .
ndmico Acontcu que A composifio dc clflssei lui consi.dcr^du por dc co -
modi) gcrall do vulot . mo urn ffiior iSo candicionanie do cretcimento econdmico que tal cmd
FiveiHo nao poderit scr c plicad sc nuo sc partiiwe do esludo dc como a
-
Henri D nb 1 fccomr u urtl iiNiffclO pari cxplicar a forniAcik1 do preto ^ *
*
iiaturj | tai Ricardo, Desigrtn por PA 0 prt o dc A. por t f A 0 custu em
( fJi- .
prodmo social s« dislribui enure us classes Dcssc ponio de visLis , dc sd
irjibnlho^du IfUOcda ( cunhsr ums podtrS ducidar o ctesciiaenio explfcando a repunl uCL do product) mire
bnlho dc A C por < / H, u crolO cm psi i sc
. ^
as vdrlib classes A park do produto nacional que calx aos lalifundiarios
moedu ha dispendio dc irabalhoj . O prt O dc A scrj ami 0:
^ deptnde dus dlfcrentes condi ueS Cm que sc dd a prOtlu ao agrfeolu. Esla
.^
parte tCnde a SUbir pOrque cbm 0 CnSiCifnCntO da pOpula aO, lernlS enda
^
^
VCZ mcnos Cartels [ crip dc scr incorporadai - a cslru [ura dc prcxlu ao. Vc -
PA = lEruos cpmo ( T .
fundona ^un COfis dfl tCIld 4A (Cir & - A psrsir dcstc ciqucma ^ .
cntCndpremps scu timdcio complete, Para o kttor dc hoje , Utlvc sejft lilil
^
.
um esdarcdmenlo No esquenu ricardtano liil tres classes sociais: latifun-
Suponba qttc o tusto cm trahiilho dc sc produiir umu mocdti ECJU dc . .
didria caplcnliftA tt opcriiHc Os Utilundijrios ou proprietirios dc terra
gcralmenLc nao a cultivam. f. o capitjilista t uc- sc dcdica ii pnxiiw c para
{ ID c 4i tusLu eirt irtidEltio dc produjlt um livro
preco do livro scr/f.
dc S lOO .QtKJ , O
isso . ^
J :crra do latl uii liilrtts c comma operarios |3uu culilva -la .
'
fcEto csif cschmcimento, vollenws a pons issunto principal, v ^mos
Krauir um csctnplo do pr6prio Ricardo. Para dtidonilnir scu moddo da
LCH9.004
‘t A 3 lu.fflB fomaacao da renda (nndl t a fianc do pjodulc qtic vai pacii 0 littiriitiLLta-
10 rio) ele nos aproenta um novo paEs onde n ierra c livnc c onde sd a mc -
Ihor terra £ cuhivado porque a popoltfid aindu nid £ SUfkierUCKIdltC gT»n
.
dc para ]ircssiotiar os itcutSH halumis Nestas circuosiunicias. nfio sc papa
-
36 i 1 :1 Nl $ . H^ nr . JLIllOrll ij HflUAWnl 4 mo4 H=
| |lll«
* LirtO
* H ^ lTh^ ,
*
HTt - Ufi.
( . bl^lis. Hpr. OP ctl f . 34D. 37
renda. Ve-ja o csqucms abaiso onde o rctirtgiLikj indica uma pon ao dc CEira dc cutlivo na terra B (rnso na tern A ). O aaldo , conLiida , mo fjes com
capast tte produair uma toneluidrs de trigo com &erta qusniidade Fixa dc ^ .
cle Este salcfe terrninariS naa maos do propricsirip de qucm elc alugou
Iratalho e eapiiuL O retanguJo pode iignifcc-ur tambdm p cusio de &£ pro- o Lcrrcno porquq- tsias terras firSeis, agora , slo cscsssas e crlao sob com-
duzir uma (ofteFaeta de iriga. pelifao. Sc o capitaJista X nip amndar, outro a arnendarfi c pagari por
da al£ a difcrcn .a cnlrc os cuslos de prodygap dc A e de B. A renda 6
^
a dEferenca dos euslos de prodiigau tv&s dois lipcs de Herrs.
Gusto Mas a col&a nuo pirn af. Sc a pppulaplo crcsecr c prcssfonar per mais
de aliments, novas glebas icra-o de scr rultivadas, a terra dc segundfl quali-
pradugfi-o dadc comc arS a gerar renda, e assim succssivamenie. Observe o diagrams
de 1 tonelada da trlga
A abasia : ^

£ evEdente qu.e D prego desfa lonelada dc trigo devcrA pdo mervos. .


trigo para vender . .
cobrir os eusios dc prodygap. Caso eonlririo nlo valcri a pens ptanC&r

SuponheiiMM, agora, que a populapo aumerue c que novas terras rne- Preeo mrntlmo de f tonelwh dc
Irfljo= eusta do produgfio da
nofl. KrtcEs sc jam ineorpurtidas k cstmtura produtiva O pregp do trigo dc. - UMMdtHta na terra D *
vcrA Sabir, para cob Hr os euslos do cullivo, cm Eemis menus finds. Para
50 produzir a mesma tone lad a dc lingo, leremo que utilizer mais capita ]
e mais trabalho. Os custos dc produgiD sobem ao
segundfi qu alidade [que Ricardo ehanta de icrra 2),
*
cukivar a gleba B dc
A B c
dJ
A terra D riio fr£ip0rcij0na rands , mat csLis SpArCct nits terras A , B
-
Rfln dj? CuSBu
de
C C, COIUO mcsLra o diagram A
. . *
D t-[ L- tn&da , ii tncditJa qUc as lemls
cqltii' Adss VJIQ csccmkndose A por ao do produlo que vaJ gttra as maus doa
pradk id ^
Isiifundories flummta, Kicardo ndo wrisideni i> preto dii ierra como cuslo
de T
^ de produ io, Sc voot enlendeu DI- passes aortciiora* poderiS compreender
ioflelewffl
ny itIT
*B
de lrigo
^
sj.OTa , SUA aftrmnfao dc que IHo irLgo nuo i cam potquc sc pAgn rctida.
4

anlc± |] ii _n.n- SLL renda porque o trigo d cara. r "


T
A B i
P

Alguns AU tores, jsouco stentos a siiua uq da ih lausrta na poca fo -


^ ^ ^ .
tum k' VutiOi a di^er que Ricardo Hut aqui um cxercka? de ubsirmcito, onde,
E tvidetite quo. agora , o pre o do lrigo scri major, O vaior de Itoca actios dcfcrniinatlas prcmis-ias c escolhida delcrmiuada vAiijve ], n con '
^
da pnxltipao doverS ser re itlado pclu rusto dc produoao HAS cireunsi aortas clusao sc iinpdc. i:ssc issiurctj dc abslnuaci [ que incgivcl cm tod A obfa
^
^
menos Fuvoravois. No nosso CASO, O pre u minimo dc uina lonctada dc trigo tie RicardoJ Schumpeter c ]];imthu ds VLCLU rtraidijno"/ L veidade qut *
dcveiii cobrir os cuslos dc produ So na^gleba li. Isto porque A cortipciifio -
com Ricardo a econoatia ddxa do « r enplHu e totma-se abairmu t uusiera .
^ ^.
coraq diz Spic l Mss o encflrecimcFHO do pre o do Lrigo na IngJfltcrtA
LtLtciLiijjiiiaiisLu levari as lucres A sc equAliturcm . Com a aparedmento da
Lena dt sCgimda qualidAilc,
.
di epocA ;NI real c o cstudo dc Ricardo hoo fszia mais que rcflctir a r»-^
^ a rcrtda
A renda i a difenenffl enlrc o produtu
sui jd na terra d primeltA qualidAdc .
^
obtido pclo empre o de dujii qunn-
lidadc . Sus tcoria era bajlnctte realieta, comq mqslru o qnadro c Liinli::
^^
tjdsdcs iguiiis de tupitiil c trabalho , se quisenem, i ^!d que vai parA
- . .
OU 0 tfl &
as mfljOS dos proprietSrios das terras mats fends, A siluAtAO aqui, i a . t WCAUfflJ,
Gcjlberifcksfi. iin. . ii
nj
ip
. ,
vd. hrinc.inlo > d H= T I> . *.
Utbo rundj fa CfllmMt
^
seguinie : a capitalism da terra A produz a um cusic mais baixq quo o da KJIUVEPITER . Jomrti A HHitAiHfe u wullu mt&h\t± Hl$ e Jumltn , fL-ndti 4m QUIUA
terra BL mas vcndi; JCU prodtito a um pre o que , pclo 1115, tobre os cuslos
I1M, * .
? p. m A KuflUh m WSMrtWir 4 :lnjui( ft>m
ppflbu> .
m ftk rdo *.
1od» » r" T> bl <?^
.
AtHhSTM Q \ m-
* 39
^ nicAlfl 41
* iju*. L£rr, 4 m*l di «GDnficn:a
Mfi-dCla do3 prcijtia par decade O Intro turn residue. Detanninado o fc4iliiriuH o t|UC sobra £ o lueig. 0
witno 1770 e 1013 saJArk per s- Uft vcz , divildu-sti cm satirio nmural e salArio dc mereado. Su-
liirio ^ natural 4 aquete que permne a aquisifao dc uma «5ta minima de
17TO- 1TTO 4 $ i-hllllngs hem que possibilite as aper rios subsisirrcm sem aumcnla ncm diminuifjia.
^
1700-17® 45 $ B d Nao se irata de tubsisreneia ffstea apenas. Esic mini mo depends do gran
de civslizagaa da sdcicdade. Par cxcmplo. se a Irabalho eugir gastc com
1790-3799 55 S. a 19 d
insCFu ao. cite cipo dc gasEo farS pane do mininvo de subsis-tcncia. Consi-
16004HB B2 .o
K id derado^ o mini mo dcsta maneira , Ricardo pode exptie&r o aumcnio secular
do sslrttfio real sem abatitkrtiar sue defini iio de qua d sabkio natural 6
aqucle qua prgpdrciomi o mfnimo para os ^operands sobrcvivcrem- Saliria
tasq- iBia 106 sr id
*
de mcrcado o salArio dctermEnado pda oferLa e procura de trabalhiidores .
O prwpO real do trigo mass que duplieou cm 40 anos? Ora* isto trazia Esle saidrio girarfi cm torng do saJSrio natural , mas poderi ser maidr ou
problem* para a ccononiia , O tngg era o principal componente da dicta manor do que cste depenckndo da oferia e da procura dc trabulhadores.
?

do injb- jlh* -iJLk.il e HTU peso era grande no tmEti de vida. Aumcntar o prceo Sc a mag-dc-obra for abundant? . Q saliriD Gender& a diminuLr , Sc for es-
da trigo era onpurtar os saldries para cima. For oucro lade, tom terras cas&a. lenucrA a aumentar. Ura , com o cultivo dc terras cada vcz menos
enda vcz menos fifrteis, tinhasc die aumdritar a quantidiide de trabalho (eB k4rEe 3 sh sobc o prc(0 do trigo- Subindo o preso do trigo , sobc o
poflantoR a massa de salAri&s ) para se mother B me& ma quaniidade dc trigo. eR portaiue, dimimii o lucro. vimos qucR com * ipcorpom o de
Aerasccntose a isto qua os proprietaries de ietm ainda deSinham o poder terras Inferiorcs surge
*
um saldo , que vai ^
para as maos dos latifundirtriQSr
politico ep com Esio, impcdEam a iinportftfao dc cereals, faio que poderia Os capitalist s , ocupados com o cullivp ncsias terms, nio se beneUdam
'
com isto, Ap amplinrcm o cultivo em dirc ao * lerms de qualidade infe-
barntcar os saJirios, O icmor dos latifuridiirios era que , com o fim dm
guerras napolefinieas, o irigo diepasse abundanlc c baralo 4 Inglaicrra. o
^
rtor , sag abrigjidos a aplicar mais trabalhg para pbier o mesmo produco.
que prejudiearia seus ijitercs-^, For isto maEiiveram a JBki dt>s c rcars ' *. Rcsultado; quL-da dos lucros. For ouiro lado, Ricardo accit * * trari* da
^ popula ia de Mtl< tTUSK segunda a qual a poptilft to aurnenla quimdo os
Estn lei sci cuira iftuiEu m%h larde , qunnda a burguesiu Liver cansCguido
o poder politico. Em ISIS a lula. estava quente no Farlamenlo. A ceoria
.
^
saldrios^ flumentam e diminui quando os sayrios diminuem . Sendo sssim ,
ricardiana da renda da Eerra & o reftexo dc tudo isto. Nio nasceu de in o smlisio dc mercado cstari sempre prSs;imo do salirig natural {minimo dc
subsi ncl* }- Par que fstc? Porquc , sc os saUrios subirem, a popula^ia
sonho, mas do embaEe poKiico que c travava no momenta,, c do qual Ri-
cardo foi uni du procagariisias. Ele.* pcrcebc 0 conflito dc inlcrcsses entre
^
fiumc ntar £ c leremoi abundaneiia de Erabalhadorcs, A abundancie d.c tra-
bulttadorcs provoca-r queda dos saliritKS dc merc&do, Quanda as SallSrios
as classes c toma psrtido cm favor dos capitaUstas contra os luEj[unda £ nosR ^
csEivcrem muito baixos, * snua ao sc inverter . Tcrcmcw diminuifio da
porque , cm sua tcorl , o motor do cresoimenEo cconAmieo 6 o lucro (excc-
dente dispcmlvml psra* mvcstimentp) que tend! a a diminuir se o cultiyo dc
-

^
pdpula flo c escasscz dc Erubulhadojics
^
. Isto levari a um auvnento dos
terra earfa vcz rnenOs fifriei sc amp 9ia$sc. Para entender isto , vamp cs-
^
saldrios , e assim succssiviimcnte. Mas se os saliirios nao se afasiam muitP
*
Ludur* comp ele consider o creseimentp eeondmicD, * do ntvel de subsisLinda c o& lucres nio creseem, antes diminuem com g
* eullivo de terras mends FdrLeis , quern sc benefida com o aumento do prfr
duto? $6 pode ser a dasse dos proprict ria de Eerrti. Ora , o crcscimcnLo
^ *
ccon6miea &6 passfvel com p invcitiincrito c o invesEimenEo t pane da
^
lucro Eiplicado na prgdu ao. Inve^Eir Si fun So do capital isla. St 0 Id-
4,1.3 Teorla da evolneao economlca
em dirmfitiir , o invistsmcnto ^
^ lumWm ditninuiri. Sc a taxa de- lucro tender
se verifkarem todas as hip6ics&s rieardtanflsf a
'
a zero, como ttnderi se
A — SaMrios , Intros e irwestimentos economb tenderi paru Q cstadQ t^iacmtiuric , DU seja , para um cslado no
qua! a populate i estfivd e a rend a per capita d conscanta , N o estado
csl eionirio, a economic nao ere^epe neni diminui , Embora s tDoria ricar-
Id sabemos que para Ricardo os components do prcifo mfnirno (que ^
diana aponic para cste estado, Ricardo udia que clc podcra ser relartlado
deve igualar-« ms cusEcw de produijao) s&o os satSrios c g lucro natuniL
sc se adotarem ccrias; medidas, como aplieagio de mdbores s cfiiees de
u seja. aquda rcmuncru &i minima sem a qual o empresdrio nio [niciari
^ ^
cull i VO e irnporEa ap de cereal A smportacaD dc cereais baraiearia o cus-
g ncgdcig- Estes duis cgmponenlc& nao se ccmparEam da rntsma mandra -
^
to do ErabaJho. Para mostrar dcntificamenlc coma o li¥re comdrcio favo-
I, V«f mpailH SI49 & KIM. IflMdfia .
. J iVTi! Altn fdn - rccc gs divt- rsos paises c. pgrtanEg. favoroecria tambtSm y Ingltitcrra , case
44)
*. .
if r p . 1.74
ai44
^ Toftsc adotacloB Ricardo dcsenvoSvc um tcoriu (gu um princEpio ) que sc 41
tomsrd «5kbrc , em economic. com o nomc de leoria das vantagess com Portugal tcctii vantagem absoluta ranto ttn vinho quanto cm lecido,
paralivos. Apoiado ncsta (curia , elc scru um decidido defensor do Itvre - mas icm wxniagttm rclativa cm vinho , ou seja , £ mais efteiente no prodkttao
-iambisi o que Cantus
-
^ benefscios irarfi & InglttCeiTB, alguns anus mais Lardc. de vinho. l£ lc ganharii oeupando tod&s seus homens na produce? de vinho
Cum cstc tnsirurncniail. etc leri argument font's contra i “ ' lei dm certfiis e rtotando o vinho cxccdentc pclo tcodo cxcedcnte da Ingl-utcrTB , que go-
c ft favor da livre importacio de grfius . ^
" 3

nhari mais cspecklurando- se an sd praduztr ( srddos _ Os paises devcm cs*


peciaJizar -sc naquilo que B£ Q mais eapazcg de produzir , mesmo quo um
deles seja mais cfscience do que o oulro na produce de todos os bens ,
Este tipo de argumenca aq (correia sc eansiderarmos HA cconomias co*
4r t .4 Tsorifl das varttayena comparativa
^ ^ arms nas maos dos adeptos do livrt-cam
nio esiAticas ) foi uma poderosa
*
bbmo. A tnglacemi lomuu-sc senhora do mund® apoiada na defesa intran-
A ccoria das mntxi&tms comparaiiiw d um avan o cm sigents do comgreio livre .
relatao & teem
^
das vuifiagem abscltiias de Adam Snnih , Esce tultimo mosirara que o livre Alguns anas uirAs, ja no nosso s£culu, 04 escudos de Raul Prebish
^
com rcio seria ben fico para an diversa na?oes, Se as nacres sc esped -
^
lizarem na producao dequilo para o qual *
csiao mais apardhadas c , cm *
e da CEPAL, sobre a deleriora io das rela -ues dc iroca cm re paises desem
^ ^
vtdvidos e subdesenvot vidus , mostraram quo a argunicncagao ricardiana
ifguida, troeftrem a pnodu ilo cxccdente entre si. lodas serao hcneficiadas continha supostos Irrcalistas . Os fatos ievanlavam^se contra a argumenta-
^
POT cxi- mplo , se For mais barato produzir cha no Ccitio do que nos^ tio de Ricardo upoiada nas vamagens relatives . Onde cstaria ck
Eetados Unidm c mais barato produzir trigo nos Rslados Uni dos do que utna afguinenta io tao ctinvinccntc ? No faCo dc sc considerar* 0 mundo
no Ccilio,, esics dots pajses deverfio dedicar £c u produ ao
do que fhes for ^
economic# dc mancira esiAcica . Voltando a no&sa prime ini amilogia: 6 dc
^
>

niais barato e trocar o excedenlc . Os Esiudos U n idos comprariam chi do tudo evidence que o financista deva dcdicar - se Lolalmcntc a consul Lori a c
Ceilfio e csic utiimo pafs comprariu trigo dos Esiados Unidos. Isto £ dbvlo. deixar as traduffies para 0 traducor , mas cste ulCitno nao precis perma-
At £ at 0 progresso nio Foi grande . Trata- sc dc uma aplica io evidente do necer ecemamente fraduiur. Que lei 0 impede dc progredir ? Sc* as con-
principio da divisao do irabaJho. Rjcardo di um passu alem , Mostra que ^ dicocs kuo C -uis que o fimmdsCa sempre esiars lucrando mais que o Ira^
mesmo no ciiso dc um pat ser superior so ouira na produ uu dc dois bcns„ dutor , por que CMC ultimo nau se coma finandsUi ?
sinda assim o comircia cnirc * eles £ compcn&jidor VcjanKiS come ^
etc dc- Umft das far ag que impede csta transforma ao 6 a argumencatjao idco-
Knvolvc cslc raciocinio, Primciro VBmus fazer uma anabgta e em seguidar . ^ ^
IcSgica , E ela que lan a nnlo dos argumentos ricardianos sobre tivTe com r-
langar muo dc um cxcmplo do priprio Ricardo, Suponha que voce se a
| ^
cio para juscificar a aluftl divisao rntcinaciomil do trabalho, Voliamc® a ^
s 1 -odutor c fanjncEst e que seu tr balho na firca fimmccira exija a
* ^ ttftduflio
dc dctcrminadas nrvistas cspccialtzadas . I3arti simplificar , vamos sttpor que
accnCuar que a arigumcnea iQ de Ricardo sobre vannigcns rctalivas
^ per-
^
feicamenie valida c convintenie dentro de um marco ncferencEal csiitico,
vo ® K ttssc, em m dia , S horfts para traduzir 20 piginas c ganhc cum isto
° -

^
$ 10 ( dez unidadcs monetirias) c que ganhe $ 20 pur @ horas de consul-
Mas nio hi nenhuma Id dizendu que estc refercncial deva ser teiitico.
curia fmanccira . £ evidence que voc4 preferiri dedkar-sc totalmcnte a
consulioiin e coniracar o indis iduo 13 para fnzer as tradu ocs mesmo que
^
este iraducor seja menus cfkiente do que voc£ . Vocfi £ mais efleknte ^ que QUESTOES PARA REVISAQ
U cm finan as c cm Sruducfto . mss cm termos moneiirsos £ msis eficienic
^
cm finanfas do que cm ersdu au.
Ricardo
^ A IciEuro aCenta do lexto dA condietks parn qua as raspondn As queataea
apresinUt umexempfu analogo, Para produtir ccrla quan- ftpfyiilnte-B -
tidade tie vinho, por unidadc dc tempo, Portugal ocupa ft) homens e para
prodri 7.ir ceria quaniittadc de iccido, na mesma untefade de tempo, ocupa 1 E»p|pqiiB a teorJn do valor de Rlcnrdo. O que qweromog dlier t xn Udbaiho
Imedigie a medlalo'? *
90 homens . Para produzir esias; mesmus quatitidadcs de vinho e
Iccido pur
unidadc dc tempo, a Fnglaterra ocupa 120 e 100 homens fcs-pcciivameme .
. Z. A utiCldido marginal! JA lira conhocida do ?t ct&S-slcas Por qn i ntSo a utillzaranni
como CeeriB do valor ?
- <
,

Riquemaiicamcnte [ estuos ; 3 MosCre a dllenani n enlre pre o imiurnl e preco de mencruk ,


^ ^ * 1

4 . Oval! q principal pmblcmo da Ec5CWKMTfilA Polfrtea para Ricardo ? D&senvolva


vinho tec Ido
um pouco mafg suo respostft o procure mealfftf a r«l eio cnlro a distributes
PoriiFyal SO 90 -
e o nTr scrmanto eeonGrnico ppn Rloardo * *
5 Estp lquc a leofla da renda dn terra do Ricardo.
42 ^
IngfptfllTS m ICO 6 Oual o papal do lucre nji tcoxla do flScardc? 43
7 Gonna Ricardo cenflidftra uMrlop? Como ijKpJka quo os sal /irios tandum
a pemaAn cnF na nival do ub J t 4ndi7
^ oqntrjd * **
9 Nfto axial io antra aFirmifcf qut? <? SJI&TIOB ifimdton a se manter
*
ma nwH dip gub&kt &ncJa ^ * *
jQflrmur quo houve utn icmBnlo saariar das VQ\&
-
Hos? Coma a taorila dp Rleafda axpJlca Ista ?
B. Nwta a teoriH da$ vanTagens comparattvis da iFUcardo.
10 . Ex hq e
^ ^ -
COJW dalerlariabaJo
*
liravo da troo groin paisas das eriv &lvf-
^iD doa argunrantocto
* * -
5
a Dafcdasanvalvldgai *
ricardiafii FBVBF da livra
comdrelo. Em qm GlFcunsHincIa
* unpumaniftglo 6 Clidal Em qua clrcun* ^
ilfiCJss pcref a a va
. lltfpd
Escola Clfesica
'
?
*

SUGESTOES Df LEITUFIA

HJCAKDOH David. Prindpioi de ecOnomia polUicit e de trlbttiOfSQ. Lisboa ,


Fundacao CAIOU^ EL: Culbtnkiaa. 1970.
A mpwna obra cfttOnlr
A YflfllflflGm
.vss na ooletto OJ rfs AbNt CAA . 5 1 THOMAS MALTHUS [ 17 GG- 1 B 34 ]
* dUima
Paul Singer. Trata se da yrnn
foBSQf 1
ft
apmionliffio
^ spresenta aa prlmoro qua b otirt taJtn P5|[) pro-
soca 5 . 1. 1 Didos blograldcoa
?B
^
odo 03 (WdUH « ntlil9. No lirn du p;irMcPitBi5ao, lift IJI- .:I cortD
[
*
blnttpaFIt, ** |

A obra da Ricardo 4 4«s ddfreir . mu r^lltm ladlspenslv*!, MaEthua Foi comemporiuiw dc Kicurdo. Vivcu numa particular -
tttcnlLL lurbLilenla &olr 0 jispccto cooniVmbL'o 0 politico ( RcvflluQab t ndus-Lrijil
NAPOLEON!, Claudio . Smith , Ricardo, Marx, Rio de f uiciro, Graul ,
3975,
. . . .
na Inglawmi lievolueao FrapeCsa gUCrras napoldlnicasl TodOS tsECJ aeon -
Idcimcfttos c|tlt apiiarum a Europa de 5CU Ecmpo lira rtpcrciBSWi cm sua
Llwfl axcslanta Lftr n p & Ma retareno 1 ( oorl» da rends da lesra obra .
-
Midihug era fltFiro tic uni advogudu de jxmtio social desiacidt, amifip
dt Rousseau e Je Hums r que scoUtis as idOiiit mimisus <fc William
Godwin c do CundQhJCl sobre o pnufjiesiso dos [rtvos c da swiedadc .
Godwin , pocLa o fildioFo politico, chc ara J ocular 0 cargo dc mi-
. ^
oi^ iro, tTinis L lux-ado com as enormes injustifai du sotiedAde de ECU tcmpoh
.
lorna - se um radical Apontsva (omo bnrrcirHis 4iO pT grcsso n propricdii.d
^ *.
pmsdu, n dcsigyaldad? econfimicJiJ c po(ilk» C n pn;w;n a do Estado
* *
Fbi om d04 primeiroa [ wSrlcOi do anajqtriimp-
^
CundOrccE lol grande defensor dan id iss lrticial? (la Fr,tn '
^
C05H c Jo iuFnigio universal para homCni e niulltCTes . A luln ptlo podcr .
cu> scio (la revolu iio , wmdna por krile h moric-
^
Mallhus oacudou OH Cambridge.. Inprciiou dcpoi £ na carrtira eclc -
siasEica conio niinislro nn lirrina, Lnh 1 05 Foi ncime;ido proFessor d< 7Ffj-
^ ^
.
tititt t EitOtiOmin Politico no EJM India College. Ondc prrmilKW aEtf a
FE FL da vida . Em 1790 publics 0 livro que a Eomjrd t ^moso, Enviiti sohre
p principio do pOpttUn' Ho ( At\ «iflv on the principle of popuLliu >? >. KHi
livro naset dus con vers as qqc manE ift com MU pai Mibn: us td if^ dc
^ ^
Godwin e dc Condorcct c exprttsa JisccndilrKiia luiul com rekcao a estas .
44 iddias. Pari OS autorcs mencionndos, 1 causa dos males q«C .ifligem a
humanidadc csli nas in^Eilui oc?;- Para diminSdu stria preeiso reJurnlur on 45
^
r

aubstj uif fistas instilui ocs. Para


' ^ Malihus a causa dc lodos Os males i- sii
na fiTiilidade humanar E este o problems que devc scr
guerra * por exempted que para Cundorcet £ p major c o
rcsolvido. A
da cienda ccgn6mka tivesse side outre, provuvclmcntc Mai thus teria
tornado famoso pelo Principles e nao pefo Ensaio. Els ai um problems
mais cerrfvcl dos inedmodo para os cultorcs das ctcndas soctais. As obras , is ve«s , sao
crimes, para Maithus e um dos mecanigmos naturals capazes
dc imped Ir valurudas por oitersoi cttHH ntlticos.
,

o cscc5sivo crcscintento da popuL&gao , ^


Malthus n» foi , de mode algum , um pensadbr medCoerc. Foi . antes ,
O livet provocou disctittda c polemical aL’aloradas c teve vaHai cdipocs
*
ln H_ dttrunle 3 um pomo de dJscdrdiu. Fcrazmcnle eriekado por muilos e aphudklo por
aulflr . As edivoes Sub
“ “
Ifujpjcs, uorre ocs c ac stimos, lirados dc ^ uehtes sufrcrani inodi-
poucos , Uma obra que des porta apLuusos. paisao c ddio nao pode scr
^
tm V [i BenB pot Vino® psises
*
^ ofcservafocs feitus por Malthus
cunopcus. Toi csta obrn que poputarizou 0 obra dc um mediocre. Mas, son tluvidfi, £ uma obra fortcracrtlc inftucn-
.
name de Malihus . No oqtanto cm 1620 dc publica novg Iivro Principles
0 } political economy . Na Ijvro II dp Principles
, cxpfe suas idciys sabre
eiada por tendSncias idcoliSgicas cspccEfieas e voltada para a defesa dos
proprietaries de terra c das classes nao produtivag cm gcral .
fU/Wrjw diluj'dcj, idiia hctcroduxs com reta So S
'
princjpal corrcnlc CCOno- Mai thu s prcocupava-sc com o problcma da superptodug&o. Como ja
^ -
mica da ipoca 4 ue rejeitava qualqycr pos&ibjljdade de
supcrprodu? ao com dESsemost de nao nceiiava a 4Mcii dc Say", talvcz mais atento aos fatos (o
base n. i Jci dc .Say -'. Aqui cstd um dos priocLpais
pontos dc diverwencia capitalismo ja esiava experi mem undo crises period icas) do que a um tipg
entre .Mnljhus c llictinlo. I- stc ijltima secitu
incondiciouaImentc a “lei dc
Say ". Malthus a rejeita . Nu entamo, a irgumemigfc dc
dc raciodmo puramente dcdulivo, bascado cm dcicrminados sup&stos, coma
Malihus 6 pouuo 6 o raeioefnro que leva h "Id dc Say *.
convinumc, ao coiurdrio da dc Hkardo. e por isso as idcias dcsic Oltimo
imp
preyaleccr por mais de um scculp, Cerca dc win anos depois, Keynci Como resolver o problems da superprodugao? Aumentando a demands
rclumanj as ideas originals
de Malthus e as dcscnvolvcri. mostraudo as de bens de eonsumo. Mag egta demands nao eostuma aumeniar da parte
fallias da argumem ao de Ricardo. O Capftulo 3 da dos capitalisias, que mais invest Lam (dema nds dc bens de capi tal) do que
^
KeynCs ( I I r a l a do prrfrcjpro do dcmondu
cfciiva
Teoria geral dr
que poderia ser dc- consumiiim . Istu agravavn o problcma. ftuo potteria aumentar tsmb£m da
nommado a anti- lei dc Say e que teve Malihus como uni dos parte dos irabnlbndorcs , que rcccbiam salarios prtiximos ao mi vet dc sub-
precursors .
Nao £ a loa que no scu Essays on biography , publicadu
cm 1933 , Ktvres si siSncia . 54 poderk aumentar da parte dos que nccebism rendas, dos
nuo poupa clojtios a (i ura dc Thomas R , Malthus . rentLstas que esiavam sempre clispgsigs a consumir . Com esle lipo de ra-
^ ciocimo, Malihus itima- jc um defensor dos rcnilstas, eolocando-os como
indispensfivris na sdugao dos probkmas dc superprodngap, Embora Keynes
nao tenha esposado esla id£ia * hi muitas ponltra dc tomato entre pensj*
5 . 1 , 2 Ideias fmportantes mento de Malibu*, c o d e Kcjncs. Por excmplo, Malthus mtwLni que a su-
perabundanria de capital era cauEada por dccrdscimos nos disp&ndios mi-
litaries do gavemo. Nd momenta cm que cic cscrevia istoB a Inglatcrra
Maltfius. como Ricardo, parie dos prubiemas colocadcs estjvj enerando num periodo de piuc „ up6 s as guerras napoleonicas c di-

eil]A riqueia dai na<?des , mas ambes lomatn caminhos por Smith mi nufra os gaslos mtlitares, Keynes 1urn bum musLrura que o governo deve
diverstw ou . como ler papd import ante na soluble de problcmas de insuricienda de demandu .
diz Sehutnpcrer , apresentam formas alicmatjvas parn
a recomposltito da,
obra dc Smith - £ f 4cil peroeber tambtim que , ao defender os l.aiifundiarios , Malthus
A fama de Malthus provL{m do Ensaio porque p paradigms se culoca cm Oposi io frontal a Ricardo c toda aqucla argumentagao que
na cicncia ecouomica , aLd pelo menos 1930- dominanlc
36, incorporava si a " lei dc
^
este ultimo aprcsenlu piira justificar a impanadkj dc trigo (conkrcio livrc
Suy L- exclufa 0 problema da demands eiCr) Malihus era fivorivcl ao protedonismo. Escrevcu inesmo um utigo
efetiia. Hoje . as hipdiescs malthu- r

cujo tftub era IJase? purer uma opiniSo sobre a politico dc mtrifSo ci import
Sisnas sabre populacao pareccm- nos menos Important. Isto porque
nup se das
vtnfkaram. Com isso nao esiamos dizendo que o problema popular tapaO di tngo ( ISi 5 ) , moslrando que a Inpjaterra deveria cstimulaT a
ci ana I SCja dcsimportanlc . prbdu fio inierna de trigo c tomuNK independente das imporLagoes . I a vi*
t )anas n;io Jcvaram
Esiamos afinrtarido que as hipdlescs mallhu ' ^
mos que Ricardo defend i a posi do oposia devido ao cncarecimetito do Irigo
cm wmln ccrtos Fatps que
vieram a predominar . A
IllOVaeao teenoldgica no campo tigricola afasLou p faniusma de uma pnodu ^
na Inglatcrrap cncarecimcmo que provocava atsmento dos saljrios ( o Irigo
lividade scnipns sujcMa a fei dos nfndimcnlos dccrcscenies - entra na dicta dg irabaihador ) c oongcqiientE baixa do? lucre??.
. O outro pro-
blcmq . jquclc abordado no Principles
t que Iraiava da poupan a c do in- Tudo iito mosira muito ctaramente que a obra dc Malthus. como a
46
vestimento ou da " leoria dos excesses gerais" £ que
iante. prineipalmenU npds a obra dc Keynes
^
Vcio a tomar- sc impor dds demais autpres clfissicos , term ratzes profundity nos movitnentos socials
. Sc o puradtgma duminaitic c politicos da cpoca . Ignoia - los c condcnur - sc a naa comprcendC-li.
'

47
QUESFOES PARA REVISAO

A IviEurn do taxis permit® responder As quastflas aagurntasi


atejitn,

t. Duo IIwo tona Mahlhvj InrnMd o centra AS ld4i$4 cfc quo su- tofes ala ai- gu-
menta new Mwo ? Fale urn pouco JObre ceda um dealea autorci. iobre auaa
Iddtos o aa da Malitius,
a. Fw qua o fVtolptoi of F»Nt!«l Kwwffljf da Malthas ito tove boa @ c<slhlida an O Pensamento de
.
dpOOftf
3 Qua proWem Jmjwrtania Malthus- levarrEa iw Principle a como o rjaB4riw ?
* *
Karl Marx
1.
°^
ual& si poslgfles da Mali bus. a da fii cards com reln ftq AIDS PfllHuad rroa ?
F a um paralalg antra easaa duns
£ ^
mestrBiido a atgumfiritngflKi da
MM au( or a qunia as e&naequlnclas pokticaa da cedi umi dslas .

5, Ou»f B poslgto de Mai ihu 3 a do ffindQ com ralagflg A Irftpgrtagte de trl D?'
Fanje no papal qua ns clesaee aackaif depeiripenhom na &
teoria da g&du um
daloi a fnpsEro cwio a politico qua deluJidJam era conaaq& ApclB deafa Scoria.
.
S 1 KARL MARX (1&18 1983 ] -
8 , 1 . 1 Observances preliminares
5 UGESTOES DE IEITURA
Niio VUDOO falar uqui die umd. eseoltt marsista porcine nu reulidcide . .
.
abtem vtirire ftscolas marxistas As lei turns da obni de Marx &ao to cli-
MALTHUS, Thomas, Prindpi&s de economic politic# e En aio sobre a po- versas que d quite Empdflafvet cfaegar a um tonscnSrO sobre terlos aspecios
puIofdQ , 5&o Paulo, Abril Cultural, 1985 ^
. .
ebssa obru POT cucro lado, o pensumento nruntara 4 rico muliipb e
1

com facilktadc. Pot ss o dpresemare -


.
varL&do e nac BC tkixu style
EJ1 S tf&lft Hvros de Malthas fiparccam aum rnttmo volume de
* EetPJKprnhiSii. da Abril Cultural.
l #gAo Ov
go- *
mos, aqui, punas iilguns conceit ON cccnOmtcus fundamentals, Os I mi iLos
dgste livro nao nos permit cm ir mais liinge
BARBER , William. Hhtifria da pensammto econdmico , Rio dc faneiro,
G import ante rc&altar tamb&m que , tip muitus elreolo do mundo
Zniihar , 1979,
capitaIisle , as idtSia^ de Marx ¥lo JM-UCD DOnhccitlaa CenlllKEltc sao epre - . *
Eatc l3 v.ro Aprc-scnla Malihus gomo um dos d-lsHldenCcs Ao s i enmn,
cliMice . -^ scniadas k maneira de gericaiuTa , A iroiricaiura deferma lixaffirdi os lraces .
niiiifa salicuies da fisionomia de urns pessoa ou de umu obr& c com is^o
eric umu Atmoskra ridfcula ou irrcal, A idcob ia Faz o mesmo com m
KEYNES. John M Essays
. on biography , London , Macmillan,, 1972 ,
.
tilcpias, ou seju com siquelcs ssstemas JG idcitii que s contrapflem Si car* ^
Ur 41 port® jefaruntp MDIUHI-9 . Nfiq
* gm Ihvro toll tte Sftr «KgPh
trwto , Sua imponfincia no* caa& &si4 no Pato dc Kaynea . & grande ee&
.
rente principal Maoidiffcil entcflskr qm muit« idd kas atribufd^ a Marx -*
nonaista tote aieulo, raccnhocer um sens preegrwres. -
siiu ajienais caricalurus tlas iU diai etc Marx. Um nitnimc dg honestldfldc
etcntffica esigt que mo as flcciicmo* come ial VivnD^ t&utT um esforgo .
para csntiidc las mclhor

6 . 1 - 2 Dados, biografiicos
Marx nireccu ern Trtvgs , na Renin ia * regiio sul da Alemanhs, per -
lenccnie , cnLno , h Prussia. Sua famtfia firu judis mas converiera sc m pro-
tc(iMi.tlsmo . Q pai, Heinrich Msrx, advogado bum^sucedida FotiG-
CTA uni
. - 4

meiUc influcnciado pcfo pensam- tibenl Frances c que SdMiu de cor Q


cnio
seg Voltaire c o scu Kovsscmj ,. A regiio ondc pasccra Marx era limi- trgfc

.-
I, llianqi ,
sr .ir r n 4 rift !
Bfrtl , *
- - rfrmc,
n<;, .ur VTil4 6a U** £ . E mriilWMl
-
f i u n i i FV I ** RWlkfM . 0 P*ftWn4MA l5S*irfMB Mm'
^
tfhrn &Kl de UHA HI H 1i *T P Mf ^sman
48 * 49
^. - ^ [Hv.wnHrrt b -
*j Al4 KHJ
J
c ' t ol Ccs d#
ii;i Franca cr naturulm nlc, rccebia influencia das idcias da Rcvolittao Fnm-
CCSO. i ^ ] J siiuimos Mant nA sucessao das escoL&s cconomitus, mas nao cuita
repetir o diagrams;
\i,irs era urn cspiriio px nc roso c inquicto Detde g .infolcscencia
cupavj -ii com a cscolhji 0c umi Lcrt-cirii c dLzia que exist
preo-
iom dois crilinos
Parfi 11 de uma prufissiiO ; 0 hem da humanidadc L* a rcalizacuo rpc .v
sodf * Mer^ ginCiliStnfl Ffoiocralaa

Atte F 7 anew ingres - u ns un iversidade tic Bonn para csiudar Dirtito,


^
O esludo do Dircito nAo Ihc sadsfei. Um urio depois iranrferc se
I
- para a
uruversidadc de Berlin, onde paisa a imcretsar - sc lambim por Filosofia
I
Adam Smith Sociftltsmo
c HisUJria. Aos 21 ancs consegue scu Eitufo de domor cm Filospfia franed^
com
uma 1cs< sobre tfemoerito c Lpicuro 3 elefendida nu
universidade de jenj ,
Em Bcrlim, £ foricmenlc influendado pclas idcias de Hegel Mars pruicn
difl um lugurcwiio professor uniVtfrsitiirio, mai, devidD a jutts iJet as pouto
Ortodoxas, nio consegue salFsfazer cslc desejo. Pass cmao, ao jurnulis - .
. Molthus
I
Rlcardd-
Hegel
.
mo t, cm I &42 \& t! retlmor dide da Gazt' iu Remuio * jomal dc
- .
orientflfilo
liberal que enlruva cm freqiicnlcs juntos com a ctnsura pruvsiuna . 0
.
nal foL fecludo c Mars , iinpussihilrijido dc (rabalhnr, vat para Paris fOrA
piivwigem pda iruicta (tfmftta, tonludo, sera dc imporiandu
-
. If W
dedsivs cm Marshall k. Marx
swa vidu. Ai enirara cm rontuio com os problenius dc cconomia, pcrccbera
Os c-onflilOi sOciais gentdos por intcreisci econointcos c
tivera que sc pro
nunciar sabre UJ iddas socialism! que chcgavsm da Franca , Comu jgnowvj
economia potitiw c socrflh'smo c mVo era espirtto superficial , resolve csiudar
Keyn& fl
a fundo esics assuntos. O tksejo dc eonheecr o socialismo c a
eemomia
eoiijugado com presses dc ordcirt politics , Icva -o primeiro a Paris
nalmeme u l.ond re , ap& breve passagem pela Bcfgita . |a sc ( oroou lugar
t fi
*
.
*
-cornuin afirmar que a obra de Mars c u panio dc convergent iii do que -
havia dc msis significative llH filtwtdia akmri , no socialisms frances c nu
.
cconomia politics inglcsa . Na rcafidadc esias irds vcricntes do saber cncon-
lram- se cm t- ua obra que, por isso mesrno, c umi obra globa] jK .8illtt dife -
tecizou.
.
O pensaiminto dc Mars £ , portanio, original n«o pelos temas abort!J-
dos ( jS cstudados por vArias escol&s) mas pelt mimerni coma dc os sin-

rcnit: das obrHis esiriEamcntc l&astas como as que


conhcccmos hojc, no AO deixar a Alemanhap ap^Ss o fcchAnKnlo du Gaicia Renatui , dirige-sc
campo da economic . EsqueimliumcnEe Icmos :
a Paris. AS entra cm conlato mais estreito com, os movimetises socialisiuis
Soolifismo . -.
da ipoca Mas nao ponnanece niuilo iL mpo ncsta cidadc pais £ expulso .
da Franfa a pedido do govamo prussiano Passa algum tempo nu BiiEgica ,
mas fi ^ a-K dcfiniLivamcntc cm Lend res ondc pcrmancccri p rcsta da vida ,

^ .
com pcquenas interndp ocs A Inglaicrni era, enilo, o laboratoriu do ca-
piiaLbmo nasccntc c sera para dc um posto dc observagiio privilegiadu .
lim nenhuni outra lugar do mundo etc terta as COndl Sea que teve na
FHflSQlm irlcmfi
EcjuminMi EH:] 111izi
InfllcSB
Inglalcrra para extender a mocinica do capitalssmo . ^
Karl hliirx
IHegel > iRicardap Marx teve vida pobre e atriibulada . Aoa 25 a nos c&sa-se com lenny
von Wcstphalcn, filha dc um baroo bem siluado no govemp prussiano,
Ap6s P ca^amenlti, reccbc a oferta dc um cargo no govemo, a qu il rccusa . .
iLto TO. IHV'T » '
trtiMrlnrtiiflltf. F ^rli lihriirifi MM -
lenny foi lhe uma companheira ficl apesar de tcrem solYido pet^cguivOCSj
mistria e a perds prematura dc v rios fithos , Mint passava tongas horas
50
^ ^ * DW*O * D ^
no muscu briSanico „ fendo c csludando its ramificagocs da cconomia politi-
co. Escrevia periodicamtnLe para o New York Tribune e reobiu njude 51
fmancdn tic sen grande amigo Friedrich Enpeh O forriatisino c a
du amigo wninbutram p«a it ten Hfitopjn. Ao icnafeuu tug principaltfaki
. 6.1 A Q que & capital ?
ohra
t? capital , cscrtfve a um amigo nunm esp& i tie dcmbi/ o:
* A principal preucupa aO de Midi e desvend 'ir ns Ms da movimMlO
^
.
Frtqunjiio fid «JMI dc . u*i 4Q capital na socredudit capitalists . *
P F @ iESO vai criar aEpuns; instrument s
'
-
"
inhptliv nta iiuwnu dc
rtirha YML no
d i-i .nh t ohm , i qu«*L sferiliqtipi uulde, dc andIke que teremos de manejar com ccrio cuidadu. Em primeino- lugar
“ ii* 1 mlHiwnu
UK du
" " J 1® que «14 * dfirnunto nuO ptOWque CtBMfll4rtw. hUddiHk p«i» mu
c
categories cornu OipilaL tnetcadom, forca dc twbalhn lem sentido precise
“ “ *
.
impart * Mhcdoria ikn hausens que H dizem ptiiiais . Ss (mW Hrpjjt Kr
^ e huUbua na pena de Mum Niio sio eategorias universalis item eternal
1

iiiJflUikjMEriin « vir«r u oatis 1» fofrirotnua d huft -tuldidr c wucur -


-
HD dB no
n«#e tan ICJ- ***
P PM» pelt. MM tu itrii dcitodo*cudo , pcftfcr, K nurv
^ifld&, pile HKIUI, U nunuwrii dc men ILYCO.' i
i<rm»
Elcscrcvcm fenLKmcivOs L[LW 11 0 cxLEiiram cm todus os periods histiriws .
*
1
E pretisu ennheter 0 contstidO canto dc cads um dtetes termos ps« com-
* .
preendejmos p que ele csiii dizendo Comeccmps com o fumo tuptiab A
LkK tries volumes dc O capita!, s6 o primciio foi pubticado em vida jdiiia msis fltral para Miim 4 H dc que capita I nao t umii coiti NSo 6 .
mflrle q>« « deu cs» tSflJ, Lngcls publics p
OUltm simpLtimcnle , cOrrtO para OS ncocISssicos , o conjunlxi dc mfqulnw, oqui-
'
dais volumes. Apoc a munc dc Eirgcls , Karl Knutsky publics outro * .
pamentoSr cstradas c canais E ( amhdm lstor mas sab dclcrminud&s COP -
nuianto com o tftulo dc Ttprfpt da tnais,valia. Esla ultima obta 4 j m d v s
. .
di Ots . Capital i antes de tudo uma rcia lo social £ a rela iLu de pro
^ que surge CLim 0 aptirtcimcntt) da linrgucsia, DLI Etja , dim ^^ 0 upare . -
uidhones femtKH crfticos sobne a histdrin das doutrinas economical e
0 vasilssimn copliKimento que Mllrx adquitira nas
revda
suns prolotiaadas Ltlturaj
dufaO
timcnlo dsqucla classic social quu se a propria privadamentc dos meiOS de
-
E ums cipicie dc quarto volume de O capital.
produt&o (monopdKo de classed c que se firma dcfinilivamentc spfe u
disEDlLiJtJjO do mupdo feudal. O capital nio i uma eeisa, mas uma rclapio
.
social etitre possoas cfetiveda atravis de eoisas Dii Marx :- “ A prupriedadt
6 , 1.3 Conealtos imporTanlns
.
dr dmheiro dc mcios de subsiil ntia, de mflquinas e outros mcios dc pro-
^
duced ftSo (ransfonnn uni homcm cm capitalista, tc Ihe falta o compifr
men 10 0 Jrabalhadat assakriado, ci putro homcm que & Forpudo a veuder - se
t
»
a si mescoo volumariamente. ft E cm notu dc fod^ pd, nesla mesma pd
1
>

Essstem algims conecstos que o IcEEdir drwc dominar para cntcndcif gin a acreKenla:
o pensamento dc Munc , Ao avanfnr na Icitura , vorf engonlrsnl o csclarc-
cimento dtis Kguintcs conecitoa: " Um EKfin £ um nijrfl . M= converte cm cuTiV > sc houver serins
. (

COTftd &U. Uma indquinn dc Qlf al odfliD & UIM mfiqwina tk fenr nlgodiu.
^ ^
S6 cm flfnw cswvdiisfci « iranifgrma cna c^ipSe&l. Fwa de^EM «mdk?6cij
Hilo d capSaIP Bond o mm cm ti FWHTIP C par ti mcntw it & o 6 dinlwifo uu
capEril EFfibBlhc -
cc ncrcrg o a LAca.r inia 4
^
duCfdff , E ums irelnfliu
do
hiaLdritfl
» O ci.pjrial £ I! I - 1.1 reiu a } •octal dc pro -

dc pHxtifcjte," ^*
1

CJiptfn ] ooruiance InblJIlQ fibsCrutp


cnpiul voiidvd Mitrx feljiri do capital consiante Irelaeionadu a nritiumas e equipa-
maii- vulLi jbsghilJi
mentoa) , caphaE varidvel trelacionado 3 lor n dc uabalho) e dc c »pitaE-di-
iodd vnqu
- viEi* rcladva ^
nheiro, mas todfls essas modalid^ dcs do ceptial devem ser entendidas dcutru
da conic ^ to sutcrior . Sin as rtls ies espceiflcas dcssas ojisas dcnlro do
vuJar mercautwil ^
mtxSv dc p /vda da capitalism que 99 Tornu capital . Caso eontrSrio , os
Vflhjr dc ^
instnamentos dc onilis de Mirs va ur ck os criou para
^
uio for
^B dc Irabnlho
*
CxpSiear r?la &cs sOtiaLE e cconflmicis que estavam surginrlo naqiiele nio-
^
* .
valor de Ircett con> j»s» io orEipjc do oiplu)
^ * mcTitdi 6 que cram rcalmfinte difenentes de 1udas at 0 1tm Edcritilicar ,
.
por csemplo um instrumento dc produ io como capital , sem maisr
^ ^*
J'Si: « ** .
. L.b fln H o dt J rrtinaB PrilLucif! Bruilalri. 1 1
^. IbrtQ PrlnMlr-a . -wA , .
I4
st
^ " Et
"' * «“ *« *
' "
* Pal» # Marul
(V
S . MAPrti ii#1. O upliil
Hi.
* S3
mesmo que diar que o capitalisma
quc tcncou colher um frulo mais alioexistiu sempre . O primeiro primam pr-ii TULTeaclurjui do irabalho c nicios do producSo) com a [ irtalLdndc
algo parccido para stingii CMC objetivo provavdmenic usau uma vara ou de aumenlar o dinlieiro, G esquenw e
. Scria cle o primeiro capitalist;!?
A analiic dc Marx tern rafws na
mu nnxlo de produce «p«dfico que histdria. O quc ek quer anaJisar
cstava
mundo feudal. Ignorar Jslo 6 condcnar-sc surgindo com a dissolufio do
P - M - p -
a nao compreendcr sua anilise . onde D' £ maior quc D; caso eonEnSrio process® de Eroea fiSo teria sem
O que iS. eniia. o capitalismo paru tief ®, An cstudarmas valor c mais- valm exptic-arcmos 0 process pels qua!
clc? £ uma tellfuQ sui generis
que sc caractciizA peto compra
c venda da forp dc trabalho
-

c quc sd
D* Bto lama maior que D , protegee me que tli sernido BO capitalismo Antes , .
« tomou passive I sob determinadas portfm , vjimos fner alguos csderedmEnlos,
fins que ficario mais etaras depois . casdif & et c visando a determinados
surge quando Eudo se toma * Km outran palavras, o capitalism®
mcrtiidorla, inclusive a fonja de trabalho, Para
quc isto ocorra £ necessirio quc
uma class? (a bur ueiia) se
prieidria exclusive dos meius dc ^ tornc pro
produce c quc ouira (o proletariftdu) * - 6 1.5
r Qualm asclaroc i nrienfos-
ilfio tendo oiai$ cam® produzdr o
para o sobreviver . seja abrigada
a vender no tncrcodb sua foixjji ncccssirio
dc trabafho . No model® de capitalism® puro s6 exisiem duas classes spoiais, us
( drio
dcs mctas de produgao c propricririos daEsia relate entre propric- propriieEirios dos ineios- de pnoduflq (capLtaJisias ) c ta propriciSrios da
ves le de algumas. caraccerisucas espcrfficas forv-a de trabnfho se re -
quc esEudarctmxs ttiais Eande . for$4i dc iriih-Jilho ( opcrano^ K Mas £ bona Icmbrar que esiiniios fahmdo
C s6 a partlr dcsta rcla ao (c das dc um modelo c todo rnoddo faz absEmcllo dc vnuitos outros ckmencos
^
du ao sc tonaam capital c a forga
^
conscqiieucias dela> que
.
- de trabalho marcadoria ,
i 05 meios de pro- reals , para tup tar apenas os Erj os essendaEsL Ni-i vid -a real nao csisic um
Para mostrar cspecificidade do CApilattsmc
^
moddo puro nas formats »cM concretm, cm quc o modo de produce
. Marx recorre a um arti - taptiattilji ( rtuxfeb puro) combine*, cm maior ou menpr grau „ com outrus .
ffck> didalico e
cornea -
stxriedjdc mercanti ] simples
O capital fazendo o esludo do
t mercadorfo e da
mais facil comprecnder a originalidade
modes de produ ao. As vezes, Marx rcfcrc-sc no model® cB tls vczesP & rc*-
.^
lidnde histdricn Para uma pcssoa pouco habtEUads n esEss dif.tincoci a .
capredismo sc o confxontarmew do
com outro modelo. questao complitfi -sc , £ o tifiso das dfiSHB sodnis , HS passagens cm que
Na sociedadc mcrcaniil simples, fab dc aptruis duas ebsscs socials iburguesin c prolciariadoTi e ouEras. cm
scrum trocadaf no mcrcado, mas n8o as mercaduriss sao produzidas para
cxiste ainda a divisao entre propric
que fnln de tr&s ou mais. No primeiro caao, Marx «Ei referindo se BO
modelo, no segundo a complex idadc das forma 6es re^Li.
-
tdrios d os metos de produce e proprictirios
'
- ^
possuem meios de produce c da fanfa de crahalho . Todos
Ao falar de ub&se social , ituios dc evitar um cqufvoco mulEo freqiien *
Erocam cnlre si
bolizanJu mercadoria por M e dinhetro por raercadorias espeeffieas. Simr
DP lemos o seguime esquema : - Ee , a contused entre cinssc c cstiratilica ao social . A cLasse social para Marx
^
—— i definida objclivamcntc peia poss a ® quc a pe4SSOii, ocupa GSlmtura de
pradu$aa . E. nesie case , no modelo puro. ^ esistem duas posi Ocs pu±
^
M D Mr
-
siveifi ; cm a pes&Qfi possui os mcios de prod. u <;aa c pertcnce clause capi
-
Efilislfl ou mo pottui e pcrEcnct a dasse operdiria . f : a posii io da pcsson
-
ondc 6 uma mertadoria qualitativ&
nao Ecria senlido a Iroca. Se sc [ rocsGnenlc diferente dc ftf ; caso tonlnirio ^
na estrEMurn de produ alo que detcruiina sua fnixa de rendn . Nao £ a renda
venlia diferente.
W por M" £ porque arnbas ifim ser
- ^
quc dclermana a posieao da pes^oa na hicr*rquia BOCJSL FrcqucnlcmerLEe
n?corrE-5E ao erilj£rio de nendfi para se dividir ‘‘ classes sociaLs '. De tanlos
1

No modo dc produce capitalista a ianios taliriofi laafnimos dasse G , dc taiilOs a iantos elusse A „ e assim por
na -se um mcio O quc mteresM £ o situacao £ outra . A nvercadoria tor -
- dianle . ls(o 6 apenas dcscri io supcrfidal dos falOs OU um m todo smit dc
dinheiro ou , mais precisemcnic , o
aumcnla o dinlieiro, faEp quc explicilarcmos ^ ^
eneobrif a verdadeira queslio, O que deve ser cxplkado £ o scguince : por
m falormos da valorixafio do valor. O dcpoisr mais coirciamcnic , quc Fulano ganhu mil Vczcs mais do que BcltranOr sendo que Lem mais ou
capilalisu vai ao mercado c com
- menos a mfesma capaeidade? O estudo ds pcsigao da pe&soa na esiiutura
preadutivn e do meeani^mo de iransfercncia dc rendu tnlro as diversas clas-
- ^ ltH ses esdarece este fafoP Outre ponto a ser esclarecido £ o concetto dc mcr-
u va ** pOMUi fflTW "
limiMiKbai? ^tauMS

.^ ^ ’""fl*- -
0 9 fo
cadorifl , Para Marx. , mercatfuria no® £ u tneanu eoisa que produio ou l?em .
Mertidwrta 6 o produio quc se dtfiiinfl & iroca no mercado. UETUI sctficdade SI
quc
*6 produz
produtos
para autoconsumo nao produz mcrcadoria
. Antes do capkalismo jA cxiitiam s* mas bens cu QUESTOES PARA REVISAO
que multas del AS » dedicavun ao ooroircio, sociedades mercontis , uma vcz
mss 6 no capitalismo hi
gcneralizagio da mercadoria , isto tf , ludo se torn * A return litenta do texto permits a rraposta da$ quostSea aegislntea:
fori;a de imbalbo. Eslc ultimo tr o £
£ dislintivo *domcrcadoria inclusive 1 . Ao imhflEh;ir na Gazetn Rerauia. Marx recede um Impulse doclafvu qun o wlanta
*
Outro port to: Marx discorda de Adam Smith
capitalismo. am delermlnadn diree&o. Expliquw quid fol eata dlretfig a cwno IBID ocorrnu.
e de outro cconomistas 2, Duals as trto cor rentes qua ttaeram mils InlluAncIa na formagao do pensa -
quanto au conceito de trabaiho produtivo
. Para Adam Smilh * , trabaiho -
manto do Mnrx a posslfollltarnm lha a crla Ao do uma sUiteaa original?
^
produtivo 6 aqucle quc produz bens
materials vendiveis quc sobrevivcm 3 Durante a vido da Marx, ad fol publleacto o prlmeiro volume de 0 capital Como
ao proecsso de criagao . Os surglram os dels oulros volumes e MM obra TaoHn »bro a mals-valia ?
scrvtfos do sao produtivos- Para Marx , tra-
baiho produtivo i aqucle quc £ comprado com o Qual o eoflcatto de capltall am Marx? Procure ex|rflcA *k} com proclsAa .
Cflpnz dc criar um excedcnle (lucro ).
capitol-dinheiro, sendo 4
Trabaiho improdulivo e o irabalho 5 . O capitalismo para Marx 0 um mode de produce oipeeltteo, detormlnado
coolratado como servi o pcssoall ou como artigo histarlcamente e qua surgiu aos poucos com a dissoluble do rnundo feudal
^
mais elaro apds o cstudo do conceito dc
mais
dc consumo. Isto ficarA
- valia . Trabaiho produtivo Quail os t/aqoa mais caractarfstlcos doate mgdo do protista?
£ coda c qualquer trabaiho caps dc criar
mais- valia . Um csludo minu-
cioso do quc i irabfilho produiivo* e improdulivo para Marx podc ser feilo
.
na Pane I . Capftulo IV dc Tcurias da
-
mais valia.
Finalmcnte , uma observa ao dc ordem metodoWgioa. Marx SUGESTOES DE LEITURA
^ di&Linguiu entrc fendmttrw vcm dc
uma tradicao fi!osj6 fita quc sempre
ITPARENCIA c realidade Esta distingao loma- sc muito mats visivel ccmessincia,
. MANDEL, Ernest. A formatdo do pensamenta economico de Karl Marx.
O objetivo dc qualquer priitica cientjflca 6 Kegel .
esdarcccr a csscncia das coisas Rio dc Janeiro, Zahar , 19&8 .
c nao desetever apiircncias ( fendmerto vcm da
quc vignilica aparcecr , surgir it lux) . A
para ehegar 4 realidade quc sc esconde
raiz grega pQivt
cfencia devc * —faino,
parlir do fenomeno
alrls do fenomcno. Na iradiew
Llvrd Indlspcnsftvd para qv«m qulsef sagulr 0 daaaiivolvlnwnto
ld4 fiM de M.nm de 1A43 aid a radagio dc O capital.
daa

capimlhma. S5o Paulo. Bmsiliensc. 1976.


positivists t iKoposiliviittt isto nlo ton
6 com as fenomcnos . O prdprio conocito de scnlrdo. A preocupacio exclusive GUHl.EV . Tohn G. Dcxifios eta

A Icliura dos tr#« prlmairos copiiutoa BBclorece oa tiplcoa qua


abor
que ? Qual o sentido da causalidade?) deixa causatidade o que causa o
( -

dc cxistir , eedendo lugar ao dam^ a no capitulg anterior.


conccito dc Funfio. O erro
metodoldflco quc csti na raiz dcste dltimo pn>
MAXIMlI.IENp Rubct. A!crr / Mart , Essal dc biographic inldlcctuelle ., Paris
,
cedimcnto ( cm consequeneias graves tanlo para a cconomia como para
a pdtdica ceon6mica . Nio sao quc (
« 5es Marcel Rivifcre, 1957.
plor alguem podcria diseer que o aumentoacademical Eirelcvartces , Por cxem- vlda a a ijyaSug-dLi InLelrctual de Mnnt,
da infla io 6 fun ao do aumento Extreme llvro deaerovo A
salarial . Podcmmos inverter a fifinna(iO
aumento dc SAKHOS (cm oHgcm no aumcnlo da
^ ^
c dizer quc as pressocs para o
infla ao. A correlagao exis-
te nos dots scniidos. Do meimo ^
modo, alguim podcria dizer quc a infla io
c lungio do aumento da base manetdria.
infla ao tem raizes no lulu dos diversos agenlcsOutro podcria responder quc a ^
^
derem parccla signifacaiiva da rendu; o aumento da tconflmicqs para nio per
-
snneiona base monetiria apenas
inf agio provucada per csta luta .
a ]

O leitor deve pereeber por estes cxemplos que


6 insuficicntc. E precise buscar o concetto de fungao
r
lambtm o conceito de causa e cm quc
sentido alua esta causa. Algutm podcria replicar
quc isto catA irnpltcito
nos conccitos dc viiriivc ] dcpcndenlc c indepcndcntc
como cstabclecer a variSvcl dependente c a independent. Concordamos, mas
de causa? sem o conceiio
Quern aecica os posiulados do neopositivismo nio
5 der Marx, conscguird cocen-
5;
tnercaeioria 6 ig.ua! tempo tie trabathb tpdafoienle atcasJrip para pn>
dtisi - lti. Esta afirmti ja prccitu « r expli. ctidu. Em primeiFP Jugftr , YattUH
^
iXJKdnar a cxp tssio tempo de luttmiho iOciaiuienic rsccesndTio. £ «ri'
^
denie que [wrp ecmrecctcmtir imi tuiiiffl fliffUM ntfiualw ECVHT50 dois dijiir
1

oti Iris r aSpunK kvarao at £ PMD sunipna , Mas ,


mlkl Ltt JILU- I S
^siitf urn tempo iOtitil
de uni CjiiacO , C cste [ cmpc dependera da pr;ru
dc dt ^ tjivcilvjrntmo dos ton;a pfodutivas, no montento. Na cnncurtnuia
*
Valor e Mais -Valia inlcrejipiuliita , w iiLfaialej imiLto knl^S SCftiQ eUmiJIbdos do tnirttido . 04
imiLlo rtipidoE criio unui
* por poutu Icmpo , pais-, ao (anscjjuireiti In -
ert tltlm, airairio oulros COtKOrrtinlCi que teFituriu utilizer as- IEK i- miit Hkni-
*
cas parti prodoik no mamo rilmo que eslw , Anl( 4 de se ehegur a esie &
ligEp, qiiste am iempo m£ dii> que prcdoniinn cm lottos 05 ranws tEesfa
indijsLria . S -ir- lc i o tempo iocijilmciiCc neccssar iq puts A confccqflQ do gaanea.
Miirs tala tamtam dc itabulho CCIKICIO C dc [ratmlho bbttnto:
A tcerk Jo taJor do Mjrjt J um ref memento da
leoria do valor - traba- AtiMb ranciMito <5 0 trabalho conrideTrak cm HU modilidsd-c crpccllki .
Iho d\M tiitalii etfissica, prindpalmcnic a pnriii O iirdftl£ Iratj-alhu de IIILHJU dilfrrthLc do ptdrrirO c S4 c d« modo di.-
e^Eii iCOrin Mm resistcnciiis ncm crfticab . Chegou
do Ricardo. Marx mio uccitoii fercnle do metiiliJrgkp, *
muito tempo t si a partir du Idcofagta Atem& recUgsda
meimo a rejciid-la durante
cm 18*16 , surgeni
TfssMho dfepftdfa 4 Q trnbalho nSwcrifd de HJSI ntHtaLidades apurfkji
* .
f. G puru daipcndio dc ciicrgia | ilG nh predu$fo dc ilETL benv AEjjUfia
**
¥
algumas pjis gens daras que rcvelam sui\ aceiEj
1 ^^ AHSprei, PMTTP Deni, rratriFPmj que ok K Inti apeaw d« umn mh% -
-irtbalho. ao dii teoria do valor
^ - itoQiDr nui, sobretudci, de uma ictidcacia real tkcorreme ds diivi&fio
do Srubaiho . A divlsia do Srnb- jik lomfl-D hpmogencci.
J u itiikndci Ulus mclhor cslfi
^ teoria C sua imp-iorlartcia na obra de *
vdinu> explicar algun termos u udos
^ ; ^ peb cKola disica e incor ^ E tifidenle que nnP CJtisXt irnbalhu abalruEa »111 Lr ^balho concreto, 0
porados k minologia de Mars
Irobilho conctulo cria 0 vp|pr dc uso. O |r5.barKo abslratp ciia p v ^Lar ,
au ECJB , aqu-c- la qualidatk que permite 3 campaTn so entre bens E qu-c faz
1

Yi/Ior tit itiO: eipadciiik dc um


O marldo iem valor dc u
hem rtspowfcr a DH6Hidqd» afKdflCtS, cum que am ejnitelo [ rOCudu par 20 cjncl& s. ^
«> difcrdiUe da CBOCLA. O vulur de mo
Mivmtii do h m-
* ^ u
No m«Ctido Atua a tei Jo \ <olor ,
Vfdw tic SrWtf: iMU ^liJdJc du um Scm ,cr MdsnkrilL
i' L| , OiHro
- -
pude see troc nt o . t 6W4 U quul
Lei' effl
Era
& uqado ki segundo a qunl eada mcrcadoria d irotadn por
icudu ctimo husc a qunniidadc de grahatlKa jaciulnicnEc rscLcuariu
tJv bens Ecm diferenics b IUA prodM flo
valorcs de mo , rnos devem ter t> rncamo valor ^
de troca para serem intcrc-ambiadoa Por cscmplo
£ marcelar c a da CBVKEB 6 cscrevcr. - . a fun^ao do martelo Ncm scrapre o pre o COrresponde so valor, Isrto seontccc porque a
Mm «
e precisAT de uma caneia. terd de con gui- . men parteiro liver um madelo
hi do algum modo , por e cmplo. produeio (oferta) ntioca^ coincide exatamente com as netcsidadcs do mer -
^
trotando- A pclo marie lo, Suponhamos que s«S efetue a iroca ^ csdo {demanda) podendo e^ tar alifm. ott aquim destfli nccessidades,
p

20 canetas fwr um martclo. Podemos, criEao sc the dermos


, dizer que o valor de iroca A abje ao que normalmente se faz a csta teoria £ a. de que nap leva
do um martclo e 20 cencta ou qu um ^
cm comA todofl os Fiisos que enirairfi na pr&du ao de um bem . Ou A de
* *
msrtelo vale 20 canctas. ^
que nfio leva cm cornu o trabalho qualificado. Sio duns fahas objis fles .
] ntfirteto = 20 C 4 EKEEL5 Marx jamais flFirmou que o valor de um hem em fnito csclusivo do trabalho ^
imedtaio. O que ck diise £ que lOtdcis Os futures quo enlram no cusCO de
Como medir csla igualdudc? Ouem , que um martclo tem
o valor de 20 cane las 7 A quamidadc de determfmit produce de um bem, sh, em, ulElma anfilise , reduttveis no tmbalho e que
tos i mtdida cm sermo$ de iempo de
trabalho iincorporatla a esies ohje- sd csEc cria o valor,
produ ao- Ou seja o valor de uma
* ^ Du Era mancira de cntcndlermos o valor dc um bem £ paku larmos sdu
CUSIO de produc-uu , t'io custu de produ ao cnlrum 0 pre u da mairiiltt-priima .
5E
.
1 V« M rtiio r«p lfo flp
d6 Emgit Mihdal A f Tirui- * . -.
?£ - ! i » h
*ae4i*fto d* iiewii do wtlftr - fi b»yho,
* a jnwiM, Ziiw ^
& dcprcciac «o das n quinas, o prego du energla, do 6ieo, dos lubrrficantes ^
^ fin fc K«1 U#n, Rio
*
J dQ Hvntt
, iBH.
. ^
cEc. a £sim c uno o trabalho imedlato, Orar o cui- to das makrias-primos ,
^ S3
apenas urn name anjiquadu para 0 pret* j (de pitMtlnSQ } . A afirma ao de
1 '

dco euerRta Sflo ainda redUlively a0 irjlhnlha. Sc rtmanlarmos a ra-


file,
[ Ttjai munru a importiflCit fundamental e CStrtLdgtea da troriiL do Vftlot -
^
dma de lodos ckmtnlos quu entrain no cuslo dc produc&a buscando soa
DS
- trabalbu ml ohm tit Mar . man dcsJlHHa todfl o prnuesso pelo qua
! da
onEcmL ctagaiema no tnbalha que £ irirdutfvel it qualquer mu no cle-
Ifltnly . Um it jLFirtnji ao de que o syj fontwu , istu cP Mar
*
pari in das perples i dadtt dLL Smith e kLcardo.
^ valor de um bem cquivale a wSu cuslo
em trubalhn. E cvjdfinIC quc para fEns opt!rati Lins ii
*
bulls faanMW nos
- .
CUSLCW dc produgao MM uma explicate)
cicncffita mo pock oOdtentir e
com a apratocftHu A cifricin BUSCA a cssfcnda doa fou&. Sc nSo ^
hsuvme
.
dtferenSB cninc essSnda c eparihcEa nfo huveria neMSsidade dc dencia. 7.1 0 VALOfl DA FORCA £ TRABAlHO

-
.
U trabalbo qtuIElirodo pur sun T«, 6 cqnsidcrado
.
um mulfapo do uanlbo simples £ o tr b Jiio simples expor ndBcto
por Mars como
. .
^ ^ ^ .
Os cltfsaLtius uo usarem a icoria do valor - tnibjilho tumetiam
E L‘vidcn1e <l de mercadu de um torn dependvri da ofena incoeriucias porque mediani 0 valor dos ben-5 pda qutinlL(lidc di tidbu -
ti P . “
u ofcrtfl C a preen 1 a farcm uwilar 0 prccq do mere ado Iho ueles inooTporada, mas ao cti gar ao prt^o do irflfchdhg , tecortiam i
*
(m

seja o valor do bcm. Numu primdn apruximagiD e


.
« delenriinado putamar Estr palirtisr £ 0 prefo natural, uu oferta e a pTOCUrtn Islo 6 , ttso upluaivun o mcimo princlpio SOS sa rios ^ .
. num regime de con- O Icitor devt lcfilhrar- se de qttc para os cMcfiicw «s sdUll» oscilavam
correncia podemos ckl insr Q valor com o custo de
'

produce do bem,
*
- la? s6 numa prrmeira aproximogap c para fins operadanass , porqite ji .
tm ( orno do nivd dc subsistenda ms era dcLcrminado pda oferiJi
c pno-
.^
- . *.
cura de mti>dc ubrtl &C a pOpuUglo - crcsctcSS 0 taterio ealfta aintto 0
sabemos que codq? os euscos dc produce sao reduitorc ao irabalho
e qiie dc dC Obia ntslringia c o
o valor dc um bem 6 ipue! a scu cutPto em Enibalho, Salirloh a popul io diminuLu , a oferm msO' ’ sc

Mar^haJt, por CKemple, a principal fijgurn da escoEa nraliKica (au


^
silirto valiflva a ereKcr. O intervulo dc tempo ncccssdrio para quc isle
etmirtirio dc out ftguras deda escola) pereebe que g pre o Jc um turn corresse nao os preocupavii muito, pois csiavam intercssados no cre-sd-
n P0 Kr de termWo mjfam; pels oferta c pels pmura imediata.
"* hlc ^ medto i tungO prfl20 r

? que os eustos de produ 4o devem fazer parLc csericial desle preco.


jjDo Mar ^ mio accita cslu i rtfioeftnc i a. Sc O vnlur t imriUdo pels quantidadc
^
eOfitriiio nio sc cxplica quc ,. havendo & snesma proporftlo enure oferca
dc lrabalbo incorporate a um bem , o principio deve ser aplicivtl tamhem
c prooira para carrds c sacas de caK, por cxcmplo o pn o do cano
mtrtio mais elevado do quc Q prego da saca dc cafilf
..
Suponha voc£ quc
seja
^ , ^ .
410 mcrqado dc irabalhu Elc com u fazendo umi dt 5
linqi0 muito impOv
fot$i de trabalho. O IrabaLhadof veude sUli forqa
hapa mil CJLritq no msmido c mil eompradores para esses carrc fBI te entre trjibiilho e
lambiEm mil UCM dki csfS c mil. compmrdorcs para estas sam,* A
e quc hajB.
,

dc IrahaEho, mro KU [ r4 i hwlEro. IsLO £ , vende sua uptidao pari wabalhar


.
a procure sio (piaia pan ambos 05 bens e, no entanlo , a
oferta e A for a de irabalho sio as apiidoes flsicas e meiUais quc o trebalhndfli
c muito niBis efev do quc 0 pre o do saea de cafte Por quc jsto
prefo do CBJTO ^
pwsui e qoe vtnde a capitaliiti nediultS um coniraio
( contrato dc tra -
^ ^ ? Ckvc *
huEhol antes de LnLdar o trabalho propriamente dilo E for a dc tr ’
^ -
.
haver um elemento objittivq sEirfe dos pre os e este elemenso visfve ] 0
cusia dc pKKJu io. ^
csta
bjlho Itm um valor que 6 medido pefo tempo de trabdbo nceenArio i sua
^ *
^
OB ncocliissicos TamlxSin percebem Esin e i5o topu/cs de icpmdLifttO . Km out * palavriis, 0 valor da forca dc irubalho £ igud ao
urmar itsle- tra illiiiJor na
mtls dc equii dfcs li artdo g mereado de ben o valor da ecsta dc tails qnt possibilila a nobrevivcncifl do ^
^ ^ mertado <fc faltircs, Atris
do nreco do cnrro «[ a0 U ofcrlfl e u praaLrn de Erab lho, d ** . weiedade ern quc Cle opera A qucsloO aqut . £ Lmportante . Nota UiZ
cura de mfiquin . . ^ efcrla « ti pro
^ encrgi^ etc e LuEtihCm a ofcrLa t s prucura imedtaia .
OonTSKu Relluzito rvo seu livto Vtilur e capjjuiismo
( Pia ^ ilECnse p. W > , .
pch> produto no fflercado. Tudo itti> i VCtdtdc C J l wjriiL do lor l qne RLeardtj ]4 percehera qiK a ccbEti dc bens - me Q Irabalhador tntrtglTfl

.
nao ncgJi L 5I0 Sd quc cEa vni \onge , Airis de ludas «^
- rabdEho
tes Lart« <te
ao eapilaHstai no fim da jornuda dc trahalho era .
maior quc a cesta de

oferta e procuni cstao oi custoe de produces que , cm 01 tiros antiliK , st bens (EUC o capiiaiiita devoivia ao irabeibador come paguirwnto dcsiP jor-
. Mun V 4U par -
rtduzcm a imbalho. £ 0 trabalho crislaliwdo ntw vifios bena nad4i. RicaTdO rflgistra o Into, mas n3o avan^n tlCSta anillse
.
quc dettr - LienCiuS O valor da Forlfti de 1ra
minn o nivcl ncima m atmixo do qufll osdiaiag os piL Itr deitc fain e lirar dele |t>das as tOhs«| -
cura . 'vos dc ofersa e pro - biltlfl, LSIO i , O IcmpO neecssario i produ^io da CCSIIL
; de beni para o SUB'
Cortcordarpos um parle com Mejmad Desai quango
cle dlz que a teo-
.
tento do IrabiLhador podfl cobrir apenss ume porecEii
da jornada de Lra -
na do va Tor- trabalho dc .Man: inio 6 uma learia dos
BO uraa tooria da alocopito dc rccuifsos. O valor
prt os nslaiivos ou
^ social .
s . Vir .
DESAa U ^ gnta . iMIHmii mirtlJit * ii
* Jmlre . liM- 1T - &1
uma rclttfto p e Fiao
toilho. Suponhnmos que n jornada seja dc
oilo hcras. O trabalhador, por
conirate, devc Irabulhar oilo horns , mas
com quatro boras de trabalho etc 4 horas 41 boraa
produz a cesta de bens necessfiriu a seu
susletito. O rest ante C trabalho
que nao the pcrtcncc, G sobrctratoilho,
trabsilho excedente ou triibalho
nao pugo que vai para o capitaIism . 4 hor
**
O segmenio de reta atoiixo represent a 6 horna
boras. Em quiilro boras de trabalho, o * jomada de trabalho de oilo
tratodhador produz a ccsta dc bens Tratiallio extra
necessarios a seu sustenlo. As quaere horns
renames sio trabalho cxce-
denle que cle eotrega griituitamenie ao capitalists ,

boras Mas suponhamos que dc nao consign prolongar a jomada de trabalho


devido k legislation k rcsisiencia ties opcrArbs ou por outro tnolivo qual-
4 4 knu B boras
qncr. Airnla »s im dc poder£ conseguir trabalho extra , reduzindo .
p tempo
Trabalho neceasfifto Tubtlto tnqedgttta *
de trabalho ncccssnrio . A mate - valia relativa e
* 4 imois valia que se obt &m
Capitulo 10
median: a dimirtuifOo do tempo de Jrabalho rteccssdrio , No
*
do primeiro volume dc O capital , ha uma exposi ao clara c didrfdka do que
O valor que excedc o valor Jo
for $a dc iraballw e que vai pars as 6 mais- valia relattva e de como consegui - U- Vamos seguir u ^
rubetnio de
maos do capitalists, Marx denomina nuiis - Mtiia .
squclc valor que o trabalhador cria atdm do .
A mais- vtilia 6 portanto . Marx .
Sc considersrmos a extcn&io da jornada de
valor dc sui fores dc trabalho. Suporthamos que a jomada dc trabalho seja represemada pelo «g-
trabalho como sendo de oito memo cle rcta que vai dc a a <?-
horas , no nasso cxcmplo,. elc trabalhou quatro
para si e quatro para o ea- —b
pilalista , No entanlo. o que o capitalists Ihc
pagou foi cxalamcrite o valor
dc ?ua forca dc trabalho Note, nao Ihc pagou o
- Suponhamos ainda que a jomada de trabalho seja dc dez boras , re-
boras), mas o valor de sua fonja de trabalho que d de
'
trabalho (que foi de oilo
partidas cm oito horas de trabalho necessario c duas horas de trabalho( ex-
quatro horas.
cedente, O segments a —
h represents o tempo de trabalho neccssario oilo
c o tempo dc trabalho extra (duas horas). A jornada dc
Repetimos aqui a afirm fio dc Megnad Desalt
^
ceuo produlivOp o trabalhador sc reproduz a si " fun de cada pro-
ao horas) e b — nao
trabalho nao pode ultrapassur dez horas , ou seja, os extremes a c 6c dcs
acumula riqueza. Es$a assimetria dc rcsultados
mesmo e o capitalists obter trabalho extra -
dcvc sc a assimetria das podem scr desloeados. A alicrnativa para sc
reEa ocs de classe .
, rl *
dcslocamento represente
^ locnr o ponto b para b \ Suponhamos que este
duas horas .
M b' b C

A jornada de trabalho permancccu a mesma . mas a divisao do


tempo
1.2 MAfS- VALIA ABSOLLITA E MAIS- VALfA RELATIVA altcrou. Antes do dcs-
entre trabalho ticcess&no c trabalho cxccdcntc
se
dc trabalho extra representava 20 % (2 / 10)
locamento dc b para b , o tempo
'

jomada. Apbs o dcslocamcmop passa a representar 40% 4 / 10 .


( ) O
da
O caphulibia poderd constguir trabalho extra
longando a jomada dc trabalho ou diminuindo de doU modos. ou pro- tempo de trabalho neccssario diminuiu de duas horas passando dc
oito
oiLO
horas
.
o tempo dc trabalho ne- para seis horas. isto signifies que o trabollaedor deixou de gastar
ccssdrio. No primeiro caso, temos a mAiwalia
absolula . Mais-voiia abso-
lute 4 , pOTiantp , a mais - voliu que se obi$m pelo prolongamento .
para produzir o seu sustento passando a gastar seis
hqraA. OraP isto nao
revo-
de trabalho. Suponha que a jornada de trabalho da jornada se fsz por um passe de rnagica. Sd & possfvel mediante verdadcira
seja dc oito horas . divi- lu So nos processor produtivos. Nos palavras do pr 6 prio Marx :
didas cm quutro horas de trabalho necessdrio e quatro de
Se 0 capitalista conseguir aumentar a jomada de trabalho extra. ^ “Mss quanda sc will dc produzir mub-vtlia sonmndo «
cx dcnie o ir ^
*
(passando de 8 para dex
trabalho cm duds horas balho rwcL’swirio t mbicr.. que u*
* irflnaFprmcm av <smdic es ticnkai «
*
horas) , elc cstara aumentando o trabalho extra 1GCIU.I& do prcitesso dc Irahalh t , , In fmi dc H-umcnUif- a lorta produdva
c obtendo a»im uma mais- valiB absoluta *
do UnbaLho. S6 swim podc ciir o valor dn for a dccite iTabnlho c rcduiir -M
. Esqucmatitamcntc, temos:
a portc do dlo dc trabalho necraairia pa.ni reduzir
valor." 4 ^
62 1- OtSXI . Op . CJt. p .
Mdon«
)
83
* .

4. vm o jiw rue- dv JLviflPO, Orrailnlri , IS6* V, I,


**P, > 0. P W -
t
^
S6 a aumento da pradutividade do irabalho trrt todo$ os $clore& que
produzcm bens de salirro pode provocar csta mudanta. A mclhorin da -
du valor), Outros scran vendidos abaixo (mais Villia tvalifridu abaixo do
valor ) , A soma total tender a corresponds a mais^valia criada pclo ira-
produiividade no setcr tCxiil , per exempto, podc baixar o pre o das roupas bslho. ^
que enlram na composes da ccsta de bens do Irabalho Mas ^ nao basla
*
.
esta methoria £ preciso que todos os ramos industrials que produzem bens
de salirio mclhorem a produtividadc para que o valor da ccsta de bens
dirninua . Os cupiulislas pedem canscguir cste aumcnlo dc produiividade
ii
.
"litrt ncnjiumi ocilra uckdadc a exptor»cSa umme a forma de valor,
qae tin Itcnhuirta OUlrt sOcicdud? via i«El it
rtlitfit virivcl.’ *
que- Jfcrrdcr nnrfncU dc
r

"Nein o irahalhador ncm o capitalists perecKem diwunvmtc a dlvisnu


*
recorrendo n cxpcdienl&s rcladonsdos & organijta io do trabalho e 4 ino
.
va o tecnoldgica (coopcravao divisdo do Irabalho ilttmdufaa dc mtiquinas ^. - entre o valor da form dc irobdSo ? $ trabalho cxctdcntc. O irnbalhndor
.
rons-idera-Ht p gu pclu jomndj total ife irabalho embara Apcntis pane del
^
etc,), como Mars mostra nos capilulos sobseqdenies ao CapFtulo 10 do
it
^Ja equivalent* * VaEof da
fore* dc Ira id ho que etc Vtrtdc ." ?
? 0 *
primeiro volume dc O capital . Oroa das iinalidadcs deslcs expediente 6 A verdadeira cxplicagiio da nluis-valia devc ser buscada na c$ fcra
o barateamenio da for a de trabalho. O csfor o capitalist no sentido de
maior produtividadc non ^ Visa 4 diminuipao da jurnada dc trubulho, mss ^
* produtiva .
a ihminui aa do tempo dc Irabalho hercsstirio
^ Ao diminuir o tempo de
Irabalho neccsssrio . sem diminuir a jomada de- irjibatho, eorscgue 'Se mais 7 3 05 COMPONEMTES DO VALOR
trabalho excudente . H 4 i & to que pnetende o empregadot.
A supo fio dc Mars no Capitulu 10 i de que a
^ de irabalho
£ vettdida pclo seu valor. Isto n5o quer dizer que historicamentc os ope Ao snolisar us adiantamentos feiios peto capitalists no scnlEdo de ati-
rarios lenhfim sempre TCccbidu urn salririo igual ao valor da for a de tra- - -
var a pnodufao, Marx divide o capital cm duu.. partest capital comtantc
bnlho, Freqiientcmentc o saldriu caiu abaixo do valor da forpa dc Irabalho. ^ (e) c capital varilvel ( v) .
O que Marx quer mostrar aqui 6 que, ainda que isto nio tivcsse A parte do capital que « deslirtu 4 constru iu de fdbricas, compra de
ococrido ^
(o que 6 falso) , B mais-valin poderia cresecr . .
Illiquid as c cquipamentos , rnai riis-primjL!;, cnergia etc rtccbtr o nomc dc
^
capital constantc c c simboiizada pcla letra r. I- conslante porque nao crla
-
O conceito dc ntais valia d a maior descoberta dc Marx , Nio saiu
todo feito de sua cabers , Foram ncceas4rio$ anos e unos de reFlexau c
sai valor, apenas transferc parte dc s«u valor ao produto final A por(iio C .
cstudo para que cle chegasse u cstc conceito. Numa nota dc rodapd du mcorporada ao produto final £ igual ao valor do? insumos transferidos
Jivro dc Mandel ja citado cneonira-sc csta afimacao: a cite produto no processo produtivo mais u dcprcciacao dc maquinas e
equips memos.
"
9
.
Ma cumaidctwi que iiu un | jsc tin TDiitviUi em gwal ,
ilcm it ? SUfli lurmas cgpccHIcJU dc lucro, *.
fliro rendu rundiiiiia flic
Uhil «u princip; ! nrfrice ( carta a EngtJi, dc 2 de ajmic dc 1867 emi
Bncfwcthwi Zwochen Fiicdridi Kn clr uod K. Mm vot Ill p - 395) "
^
* . . . *
A parte que se destina 4 compra da for a dc Irabalho ( salaries) 6 cha-
^
mada dc capita ] variavcl e simbolizada pcla lelrft v, No final do processo
produtivo, o capitalists obl&u uni acrfscimn dc valor ( m) r criado pclos

-
£ important salientar que a mais valia nao £ ertadn na esfera da
^ -
opera rims. 1B vimos que os trabalhudores podeni cr rir valor cxecdcnLc (at
miquinu open as iransfcrem parte do valor mrlas incorparado) e , pot isso,
distribute!, Nao t potquc o industrial resolve fixar urn pre o Mima do
valor piirn H.LLI proefuco que clc obl4m mais - vatia , Num regime de concor- ^ sc fa1a cm capital variivd. Eis os tres components do valor.
rcncia isto 4 impassive!, porque lode vendedor £ tambim comprador e «le Vatof' 4- v + m
liiil s f
industrial n4o 4 exec o. N4o scri sd etc que tcrl csta id4ia. E sssim o
^
fcanho que tie obtem na vertdn dc scu produto serfi anulado pela perda que A dlviiio do capital cm dois componcilics (t c v ) d urn esforqo dc
.
elc terd ao comprar produlos de outru Todos pensarao como ele c os Murx para mostrar u essSneia da realidade capitalists que 4 a forma ao e
^
ganhoi ttfnderao a SC unular . imipliaqao do valor c a apropriacao da mais vaEia pclo capital. 1' cste o
movimento tsscncial ou o seniido do movimeoto no modo de produ So
Fare MirX a cssencta do capitalismo 4 u Formaqao do valor e a apro
- .
capitaIistu £ cvidenle que isto nao aparcce no piano visfvel; $6 no piano ^
^ -
pritt io da ninis valiu pclo capital . Os lucrw, juros c alugudis (os rendt-
incntos da propriedade) sio a expressjo da mais- valia . Niio 4 prcciso que
da aiuilise.
"G mocc 5K> dc produfJto no MpiialitJtwi um furmn Jc jpropriJi iMJ
cada produto seja vendido i um prepj correipondente ao valor. Sc alguns ^
di? irabalho nio p o on tiSL^aknie. O api1 list-o *flOopn a fon;a dc ^tra-
*
forem vendidos a um prct;o acima do valor (nnais -vaUa tealizada acima ^ ^ *
^ .
balliO- cuciK > ii. inbit
-
me rt -idpr i;i , bem Como hi-aCLimi^ dc prpdu io C, dc ido

64 «.
19
i MANDEL
p. BIT .
.r -nflrt . A ife
*«n6tn(« da Rjft Marx Hln .
JnalfO- ilhar,
1
0
T
MiAI
DLSA > .
. MfflWj. Op. CM. p. ?s.
Op . CM p 30. . 65
vumji. . !!! S=
rp jomiidtt lie IFlbalhc, 0 Irabnlihuda Ckli n un
tkup «
*da &pojtvjo. AHifsi. o pnwtiitLvjdailc do Lrabolha surge £Omo produiividlde
? %
CSptCSiiu niunclirF du vuttir. Suponhajnos q|ttc o SnihLrtj d(.i
da cnpiid. Is . ^ cnbalhador
rodos GS clemcil
k 4inu B ipreprincto capitalI&UJ do lucro. ApattnicmrtiLe
^ LOE j |i
do capltft pruduliva cofitnbfiHriins para product a ! do * j« 5 20 L (]MC cle acreacumr mak S 10 JO prwluLu numa
trabalhOr r«ieifjnn» imagjllar o SLfliitnti,- wquerou: - jortudi (EL
* -
50 20 IQ
A cconturiia moderns mtiis prcfKUrpada mm a dficidncaa operational +
do que com a c $$£ncia das FenSmcnus, considers o capital do ponlq <je C V tn
vista da circular e das registrar cant Abe i e o divide cm capital /rxfl c
*
t'tipffcj/ cm-wJtfuftf , Abaixo cstao os dois modes dc olhar a questlo. Nciti; gaso,
-
a iuxa dc miis valia ( m' i i dc «)%. pois-
m IQ
Econotnia nr ' m =
T = 0.5 on safe
Warn Ir* 20

h
capital b.K &
[ mnquilias
equipamcmlets
in&t & laqfes

capital corcaiante e
IISIJJ Eaxa podc MT cluvadia f lo aumcnt-O da jortrndu dc Iratal!ho ou
ipefa aumemo ds produtividadc , cm ^ pels
redu on do salt]rid real, ott par
uma fflbinftfio dos ties Mens antcriorcs. Na hifldria da caplialismo estes
^
.: \ pcdicnEc forum usadra c w COInbiiiaram das laiuit diversos formas ,
i
^
- ^
.

irubtiriss premai
Capitol circular EG corniest ivcis 7 S COWIPOSigAO OHGAJNiCA DO CAPITAL
* [ iriuFijIb

Oulra relate impori ntc £ a rartijWJsjVtjo OF AI(HI da capital que do -


SEilinn?. capital var \Svi \ \ nomitiftremofi dc ^ |
Fritti-so da rcla So enure capital eormante e capital
total, express pclst wguinte f6rmuia :
*
^
f

ApifcaerUumos, a scRuk+ tics ncla Ocs 0 =


^ ilHfHVrtnnlcs paia a compiccn C
* V
sw da ctirbAmEc ^ do ii^ixtalu de Manx.
. - .
E ^ li tiiprr ^aij nifdi; j UJC;I dp s«|.b4( 4lUEv-ao dt niaO -dc - obrfl pOr mi -
L111iII its i! Cquipsimntffi C CJtScc ao Enjigo ( E:1 Uiildrij Islu qttcr diicr HHC
n icndcrtci natural tlo sisKina £ torrtar - sc capiMl - imciisiivo.
7 i TAX A DE M A I ? VALIA ^

Chama - sc ui \ a dt mflis vidEi i/rr '1 a rnzao


piLiil varLSvn;l. Hiodcmos esenv ta SHim :
- cnlrc j meis - valEa c 0 Cfl - 7.6 TAX A DE LUCRO

^ ChantcmcK tk V n mu dc !ucr >. T-!I: £ rncdidj Bs$un;

tn ' =

IrJ

ir t =
e
ni

+ ^
Esta lajta mode a imw cm re trobalho! excedcri ce e tnbalho nee«sa-
rio. Como no tapatalssmo o produto da tnbfllbci assume a forma de valor . UtiliEando as dados do example anterior , tore mas urns taxg dc lutro
CKFCvemos csia rcla ao cm icrmus muuct'irios , pass que a dinheiro c a dc a»ini:
^
0. DEMl, MoiinluJ Off fll n 41 . . to t
66 S m
9 VAT NIKITIN. P ,
PL 71
4f y peiriue
* Rte *
L C Jlnclru . CMLltp fe Brailimr .
^ I « —7 0 , L 42fl-
+ 20 67
ero(0 _
Nao devM wnCiiridLr a texa de msis vtfc (ml rant
Eita ulirraa fcva em com a umbira o iratalho pa sado
> & ]u. - , 7 7 O EXEflCITO INDUSTRIAL DE RESEflVA
quc
l .:iiddh pouco a pouco, ao produio final,
.
cnsmhzou cm mdqmnas equipamcnros eombusiiveh etc , C ^ quc Iranj
i
JJC
- . |j ttbanca o que MaLthus t kicardo pcnsjmi dot Gariys . Pnra eki
‘ - liirius sot in ou iksccm con Forme u popular
i i
^popuk * aumenta ou diminui ,
F.sifl rsFafuL: a rda?io-thave para o capitalist!) . mas I- ^ sio iiumenta quando
'
os iillSriOs usliu acmiri Jo nivcl dc subsis -
- Villi e da wmpos ao oreUnkfl du capital , tOcno mostra a furtcuu da mnis - ^ ^
E nda e dinatnui quandu eslau abaiso desk nfvcL Mcnlihim desses UU to-
^
^ formula alMisd:
res leva cm ctFitfl 0 tempo UCGOSKSHU pars que Liil fenomcno «orr 5 puis .
i H «’ it - p) LI que JJics Lntcrcssii t 0 C res Lmcnlu J Longo prflM Mur rtjcita ejtc modo
* -
dc ver a qucsiSo . Para dc tambtfm o nivel iatarial owila ocicna c abutxo *
ily nfvei Lk subriitcoefa, tftas cssas ostila?6es auu causedJIJ, pel execute
EstB express fa obtida pdfo stgyinte artiffcio aJ briwt
*
^ popuEacit>nal relativo, OLI seja , per LIM cxcei&s de trabalhadorcs que n 5 o
-
con s^ jfLi-L empnego, Este CXCL SSO dc f rabid h kLforcs & dtnominado dc exir -
1 =
rt:
.
ritQ industrial de rUtUffUt O prfpriu procesw que leva i> ?iubiLiliii iio dc
^ de
!
+ homens por rmiquiiiaj; CTIIT uma panccl;i desk c rcim . A oulra parcela
C? V
iribalhadores cfescmprcRidos canslititi-K de jovims qtie nau conseguem on- ^
mv pregy. o sif- tenm produlivO t intapm dc flbwrver [ Otlu i pOpula ao quo .
cremncniTHM v ao ftynwrwlof £ no dc smSnnr ctmga ap mercadfl Aptt!ieillnrmos aqus o diagrjima de SwKQ IL ^SObrc 0
.
v te ~ if ) dof . A
^ « *lltra
nn
- mecanisino d# funcionamcnlO dfl exircilo industrial dc reserve per n«
.
me

!
+
((
mv

+ V)
tnr

“ mMW t
sio riic W
vuMrarnwr
nitcri. -
h tr sg numerailcr. A fri- .
parerar c \ [rfmaincnUL ctidaiku c tlttslriitivo 0 diugrama i tap claro c sim
I'ki que di£ pencil cumcntarLus. .

(c + I.?) — rrtc
Pr <Kaud Ind flrl G
cuhKHmca rn cm evldtucii ^ ^
v te + v>
4 v)
"Mf me

v fr
Hi

v
+ N)

V
V

e
it + v}

-
K pnrtJTKss
- -
E iliipli fi zorr jj

dc itwxto
^

WHY entente
•nlr &
Effnpn.iga
industrial F

= W - — m“ r $ nyiafnH m / v por m* E
m mr (3
— qy
-
Ezirhir Litn
Induatr^ Bl
$wx cntPc
ultiima espressuo cem a vantagem dc mostrar ebrantente a neia
a lajca dc IIICFO,. a taxa dc mats vjjlia c a camposi Bo
- - dti reser a
-
.
do capEsal Podc sc vcrificar que com o cresdmenja da composa crsaniicu
-.
nua do capital, fl lasa dc lucre tendc a calr Es e t um dos probJcmas
So orgS-. . *
^
^ A NDVOB Erabalhadorfis D — RflfldmjfJdos

.
B Irie i niiis
^ ^ do enwntrar empreflFa E — Afaslados
conlroversos cfa Ceori& dc Marx Aqujp spenas chamamos a alcn io para
c|eB Hfi ouieos problcmas que Halo scrao ebordadke por
cseapar aos obiC’ ^ C
— Domltldos F — AtssEadDa
tivos dcste ISvto
- O diu rama anterior mustra que apenas uma pareda da papula ao tra -
^
bathudora 6 aprovuilada no cmprC o indusCriul. Ha oulra pareda ^que S6 -
^
quer consegue imnjar um posto de trabalho e vai engrosser o exArelto de
6fl 15SS n - 2th
" ' 1W ,r V"
* *"W**»"* H
" P«ta .
** ^GrtlKlP
. - iiLi dn
11 4Wt££TB fmh TM taplullita. Ulo ite Jniiq. J^Kpr . *t . n
i ) .
. tt . »
6
Jen:mpregados, Perlencc Uirnbcm a cstc culfrcito uquelas pcSiOos
iiadat que perderam o emprego, Em reserve de Irabalhadoms ficil ii
ereiprc- upresentar a forma P —M — P \ ondc £> 6 maior que P MILS B carac-
4

lerfsiica fundamental c dislintiva do s-isteroa i a forma pela quaI o ex«-


.
JispoMcuu clo> capililiitii c impede que os saldrios subitm muito . Quase denLe if criado e aprppriado; a mais- vidia ,
sempnt hd exccsao dc ofertj. dc irahilho, que event
ualnicnic pode Jesapa -
reter n until siluo ao dc guerra ou dc boom economies A hisldria registry ouHros IWOdOi dc produtun Glide 0 cxccdcntc eco-
^ .
O Jcitor deve seguir ns iitdica Ou do diagr&ma dc Sweezy, nomics 6 upropriada por grupas minoritirkiSr Mas cm ncnbum desks ca -
^
Oa vcrdudeinus readmiildos sap trucks que pendcram o - .
sus a a propria ;jo if feita median Lc a criu(io dc mais vs I i a que supfc cer
^
entprepp (C) e las cOtulitoftS instituciorwis e jurtdreas incxistcnlcs cm perfodos jmlcriores,
rciontarajn. A k ira D
COmpoC- jC dc dcscmprcgados c dc uma parceJu ( /M
'
que nau fora aucita no momento cm que sc apresentava cornu upta a L'.omo fot\ a de trabalho livre c uplu a a aprescntar no menrado liberdade .
bathar. No momemos dc crise economics o desemprego uumcma
trio contrctuai, mobilidadc do trabaLhador, alstemu juridieo rapaldando tal si -
*
ciio industrial dc rcserva infla e a prdpria pressap dos
. o exer-
traballudores cm
lua io CtC,
^
-
busca dc emprego faz os salaries Cnint m. Hsta queda i eonsequencia
da Mara isto sd foi possfvcl mediante uma ntvolu iio
moslra que tudp
prdpria compcii io cnlrc os tnibalhadorcv
^ lias feredi produtivat que -
modificafdts nos rritlfAtt dc produce
acarnl tou ^
No momcnio da expansio cconondca , a silua Hp se
iuverLe c os sa - c cm toda a supertstrutura jurEdicu e insLiuicional que tevc dc sc ajustar,
^
lirios lendem a subir acimn do nfvel de subsistSneia, Ou ndo a follijj dc
.
eniao fcs ahcra- ocs das formas pnoduEivias .
salaries* .
deva muito eta pock deprimir o luero O Icilor
mecanismo du mai$ v.afra e s-abc que a suposifao de Marx
.^
jd confrere o ^
no Irvro [ dc Para a leitor poueo habitu& do a esta termmobgia , talvcz fosse util
0 wpitui t a de que a fon;a dc Lrtbfllho t vfndida peb seu
valor. Sc for abrir utn parcnicMr c esclnreccr dtguns lermost
- .
vendidii acima do vatoi\ a mais vilifl diminuiri A tendtincia
scri, eniao,
Subsdtuir homens por mAqutnas ou simptcsmcnic nao inveilir. No caso da Ftvpis produtivas ±5o M tktnenlH que entram no PFOCCMO produtivo: forca
subMiiui iio de horotns por miqubas, hi $emprc um csfor o no
^
di aumeniar a produlividade e baixar o cusio dc reproducao
s«nikto
^ dm cm at incsmaj, mu cm combinneaci-
.
dc lr»bi5ho c mciw dc prodia<ia M« tiio clcmcrttra n^c consldcta-
da for a de
.
trabalho ( mai ^ - valio ttlaliva) No se undo case , ha simples desemprego
^
As mfiquinai piram , lira ambos os casosp o eafrcilo
^ . Jc p/ cdcjcuo s3o as rd ;6cs que K cua'bekccin entrc oa proprie-
*
liirini doa incius dc produ u c 04 LrabalhaidorCa. ti impuclon'C iioiar
.
indusirial dc reserva . ^ -
que sAo rcJov6e enire agr /rles de product). J SBJL esisLem nccc»BJtBh
qisc c ineremc ao sistema capitaILSEJI auvnenta . E
ISRO por doss motivos : pis
meiro, por causa da luta enerc gapiialtslas e operdrios Os primeiros . ratio
- *
mcnlc pclo sirupks fplo de u pewit ocupjrcin pqijfdca ifcfiiisdajt nai
.
ctirutun produiavB e lercm de e relndonnr enire « Niio sao «PCP«
. . *
. -
senipre buscando uma mais vaiia cresccme Segundo, por catisa da retold hwnoraf Eittt rctuefics w esiabelccem cm dc am ob
cam-
petigio inicrcapitailista A dinamtea capitalista naa penuite que p
cnipre -
}ccivo: a acumul e&a de capital
* .
sari ado se aeomndc . Acomodar -se & perde r mercado, Porcanio, ha 5fjprfr^fmjy/ a um l?rmo que procuw cxpiwaT a rct ae editente entre
o m'vd ctonAfTiKo pfgpci«mctiie dito e «w m'veb ^
uma
dupla compcliciio, a compclrfio enire capitalist as c tEibalhadpres e a com [ urtdi o. polhico c
- ^
kkoldfLeo. Em ierm<» man iimplcs. a base ecoudtnica i fonjas produ-
petifact finite os pr6prios capitaliMas para conquistar mauler c ampliar
meFcadcw. T esta dupla competigao que explica o an memo do capital cofls
. livM c rdrnfie dc prgdu ip) condkiowi n focma do E tado, o direito
* um povo^ *
1:, ntc ( f)
- c a sdcokgLfl dc .
relagao ao Viridvcl ( v) c o consequentc aumentp da com*
posi io arginjea do capital, bem coma a inovafio lecnoligtea
^ . Nenhuma dcstas rdapoc? deve scr cnlcndida dc mancira mccanica.
Eazer asto ja 6 cair na carieatura.

T .B ACUMULAQAO DE CAPITAL ( A FORMA CAPITALISTA DE Reepmandp p Tip do pensantentD anterior, um sistema capitalislft ondc
ACUMULACAO) nao CKtsla aeumubcao 6 um contra-sensei- E a acumulacao cessaria se -
saparcccssc a diferenga enlrc o valor da forfa de irabafho c o valor do pro-
A fon;a motrii Jo si sterna capitalists £ a acumulatjno de Cttpllil. TqJo
.
dutQ criado par esta forfti de tmbalho Para que o siscema fundone, &
nceessdrk? que o valor do produtQ seja maior que o valor ilu /orpa dc ir <i-
70 p sisterau tsti vottado para a anipliBqfio dp valor, como ] i diisemos ao haJhQ. 71
-
AN
“ |&
* K*‘ ««
«««
* srr?«is?, 55*5 *
SWEEZY, t'aut. 7 crii do desefnplvimanto cupiitdi ia
mislftf. $ao Paulo, Abril Cultural 19S1
<? /
. COIWJAO Os F.conp
& -
) ,
Livro clisaico. indlspensiivcl li cwnpreensflo
A Era Neocl&ssica
DESAL
lado de granHte clarm A apfOteniKiO

. *
McgnttiL t'iononm marxista. iiiu dc
?
- do ob n dc Marx c do
*
da miiis o llvro e ehnma a t«fN io para de Hctfla Hoffmann valorlza aln
certos pantos comreverses-

Janeiro, Zahar * 1979 .


-
-
11870
- 1930 )

O autor & protestor da London Schist


of Ecppcrrlca c p/ofundp conho
cedar das v;i? ias osco as da ocatiofnla. Aborda
^
de Marx; com grande honeatltiade a alrrtpntia, o roiudo da penaamonto
-
fmpar . 0 Icitur Jntaiants nfio ixxfo O liwo 6 do iimai cfaraia
- deixar
1otd a p - t>2] O reslanl Iratr, do aapeesos da lor a pHmoIro p&rte do livro
*
A lubhogralim Itnal & inuvto OtH . conirovorsos da obra dr Marx

RUBIN* Isaak Illicit *


( 980. -
! ttfOria marxista do valor . Si*o Paulo, Hrasilicnsc,
A pureir dc 1 570, o ccnira dc preocu.puyueg do grande muiicro dc
* .
economist! dtstocase A [guns au lores
* «te des-locamcnig dc «-
rafwftzcr mufftifuihsta porque a ideb itnlral que o PRESSJL c O dnimado prin - -
*E tc livro procura rmKtrar a orlgfnaildiide da
0 iHitor iKonlua a verdadeirs oerapocliva nuiralana toorla do vitor dn Mara.
ao dizer qua a eeo
dpid- mirrgrrrfi/ quo aprcsefiLaremus au Iongo deltas piiginas, Emre ,!> prin
cipals fhguras do movirnenlo rfettirginali^Esi esilio William Sliinley ] evens
-
nomia polilic nAo A umo clftncla da ralo Ao
*
Hvam 04 economists vulgnroa, noin d. ^
aa coim, como alirma a tcoria da utilidadc
flfiire os coiios. como pe
* s mEncOes ertifB aa posBoas a
^ -
( 1439 82), nil Inglttkem Cml Monger (1840 19(21) m Austria c USon
*
. * * -
Walras ( I814- I 91P1, ns Suf a. Es- Les tres uu tores pubhc-urum SIIJS princi -
eniro tt pH$oM no proccftsn de pnxfec "
marginal
. , maa das relae oca
- ^
pal ubias no minim da d cada dc IK 70 , conforms a seguintc cramjlogia;
4o
fioil. ft«vci s r lido com rranqiillHfaKlfl. porque
num alto nivoS*do abslra o.
Nio so irata da um Ibvra
o outor trabnlha aempns ^
^ WilLijm S. Icvom. Theory of ppUrfaol Kwwnry ( 18711.

rtk Indudda pan ififttt com o nome*de- Prineiplt of


Extotom Emitneros ouiroa
da Marx niJo se restrinflo a Otrabilhoa raforontes a Warx. A prdprio obra
capital cwno lodoa sabamos. NOMO
,
• lCirl
&
NlenftC- LrrunffwVsr tffi Vtrffc
r
D
r /r iJfJitt hrc iJE 7
itv cfir '
'
%
H, muito mai
vcurionuci,
*
> poUrfqv* pure . 187-
IRDADE oi abrlr unva porfo. nio nioatrar Vod a
(
* CJIM
• Lrfoti Walras- ? ¥«, 4 WPITN i 1).

Por cst 4i £poea. Alfred Marshall (1842* 3924 ] ju enstriaVii os mesmos


prlncipios cm algusnas insCiliji fiic-s de cn ^ ino da Inglatcm c principslmcntc
na univcrsididc de Cambridge ^, ondc a partir de 1885 , assume a cadeini
. *
dc Econumb Polilica Ny onianto, Marshall sd publicou scu grande milado -
Principles of economics cm 1890, quase 20 anm uptk o jpartcimento dos
.
Iivro$ dc (evons e Mtngcr e por isso , nay 6 cilado conio um dos lundiadi>
rcs do movimenio mMginalesi . Mil nuo hi duvids de que cie ja cnsinavii
*
as i deists principalis do niArginalimw na ddeada dc 1870. Sou sdlu perfcc -
-
cionista e &ysi cxi geneia de ri or cicniifico impesdinisi no de bnc ^r um livro
^
pnsmiKinro. Esta B rar.ap pela qual sua|yub!lcw;So sd Sfliu mui|q muis iftrck .
-
Apcsar disso, e o livro dc Marshall que dcsloeari o Frfrtcipw ^ de ecorfomia
p&Uticu dc |uhn Stuart Mill ali cntSo dominant ^, c a partir dc sua ptibli-
cae4k> orienlarii o ensino da cconomia na InglaLem c nos Estttto UnSdos*
peias tres ou quulro dcciidas scguinics ,
Marshall era mcticuloso c gysiava dc ceslar suas ideias via cliscussao
74 com 03- alunos, Podc-sc dlzcr que o Prrucfpjos dc Marshall nasccu primei-
TO n-Li sala dc nub . 75
Todus os ccongmislfls
marginalista livcram preeursorcs c afguns
segutram continuadgrese formaram cscobs. Embers as * con - mas lentiram resolver alguns prgblcmas parecidbs com o mtsmo instru-
.
navam fosstan mars DU mcnos parecidaSj havia que emi
dtftrerifa de cnfa&e c de
raetodolggia entre cits. Por exemplo, Walras preocupou
- mental, embora com filwsfia dife rente ,. £ o caso do eoffnpmkta nasso
naturaIa7rado sm-cricano , Wssily Leontieff, pnJmio nobt'l de fcoonornia em
bri& gtrdl e a inlcrdcpcncfcncia dc tcxlo -sc com o equili -
o sis terns economito c aprescntoil
1971, LeontMT. tall como Walras, iniercssoo &c peto pmblema da inter -
& ua visio da cconomia em rclafiio entre its dlvenu varifivcis econdmicas, mas usou para ssso a Slge-
.

lermos puramcnie bm mairictal, criando as malrizes dc insumo ptodulo As principals influin-
cursorcs da Economic Macumiiica quc ganhgu matcmfitLiros , £ um des pic *
^
Wassily Leoniicff e Von Neumann. Fevom corpo , cm nosso sicuEo, com
. eias de Leonlteff foram os. Fisi£ jtrata& e Marx , como cle mesrno admite mas .
correu lamb m h Mutcmatica mas Carl Mcnger
^ . cinbora dc mode diverse, nj
aprescntu os mesmos prin- - £ incgivcl quc um dos precuism das matrices de Lnsmno-produlo foi
*
Walras, embora o Funds menlo do sistema walrasiano (fainn /| -
j ire) seja
ciple marginahstas em linguagem comum
* .
deixando dc Fade a Maternalit
Marshall, embora fosse um grande maternal ico nig totalmtnce di verso da filosofiu quc di fundiLniciiia iio & s matrices dc Leon*
^
enfaiizou o papel iieff (planejamcnto) *
.
dcsta discipline na Economia. Sua grande preocupa <
ao era fazer de scus O sUeema de Walras podc scr glhado coma umn lenlaciva tedries dc
cnainanicntos um instrumcnto ulLE na pratica, Achava quo a
devia scr um corpo dc verdudes esiabcleeidas, mas Economic) naa^ meairar a interdependfeneta cnire todas m vimiaveis econSrmcas c a prasi-
descoberta destas verdades, Sobre o uso da MuEcmdEka emum rniruiMnco para a bilidadc de equilibria tntre clas . Nao deve scr visio um 3 -nstru -
o segutnee;
.
Economia dissc .
mento gapaz dc revolver problems prlticos emboru Pareto, conllnufidor
de Walras na escola de Lausanne , *ten ha calculado 0 numero de equa^ocs
... Umwfibom
" ccofcma nui(cfnd4ica que UIXMCJC bipqcews
ticccssirias para a solugao de um probletnii prftieo pclo gistema walra -
dificllmcntc bon mnuinin; e crcio cad vex m Fi mu woiWimka
* siano. Segundp ele, scHam necessirias 70.699 equagocs para cad a 100
* * Kfubttci rejras: .
pessoas que trocasECm 700 bens, Suponha . por excmplo a populaeao dp
..
1) Use a maicmitica ctmxs abrcvi Ao t nig
i) Utilize-
* \ t ins ^ 74 pars o inglnrftoiio
Lcr iermin dD. 3) Tmltf
cotna de pesquisn
Brasil cm 134) milhGes e a cconomia brasildra como um sistema fee hado.
com eArmplos * - 4) lluitre, eotk
portanto dn vidu real. 5) Qucimc a maitmriiic ^ Um moddo do sipo walrasiano para csiudar esia cornunidade deveria con-
nk conseguir realfiur 4 qucimc cuiia i “ 1
1 *. t ) Se icr quaac 92 bilboes de equals, bco oonlar a segunda, suposteio que
Voltemos, agora, is escoFas e A Tuiuros descenderscs . EJas podcm
£ inedlita, pois a cconomia briisileire niie £ um sigtema Fcchado A sofu . -
ser assim apresentadas:
SCUS
% io dc probiemas prdiicox por este meiodo £ invtSvd.
O modelo de insump-praduio dc Leomicff tem ouira Einalidade, e
gramas ao proeesso dc agrega ao de vurkSvcis podc aburdar problemas
C
*r] Metiger Bahm- P pniiicos . ^
vgn * werk
Wl« cr
Escok iucCrfaca von MLs«
HVML
Schumpeter ? a. I VALOR - UT1LIDADE TOTAL — LJTIUDADE MARGINAL
AJIJBIC na ucilidade
Wnlmi Os clfeicoa csiudaram as rclagfies dc produ ao que surgiam cmre as
Eiceln de LauiajiiK
Pareto
Leontkff ? penois, no
^
processo produtivo. Trataram, portanlo, das formas sociais do
1 i
enfcK no equilibria .
process produtivo Os marginalsstas mudam dc cnfqquc c restfingem o
**
T: UIH Jc Cambrl4l,(jc
Marshal! .
A PlfcOu campo dc estudo da economia . PftHftin a estudar as rcla fles entre ss pcs
^ -
^ jiniese da eatola soas c A produeao material eB portanto, caalre peasoas e cotsss c nao mais
cti«ica c marginaliita enlre pessoss c pessoas afcrsvts dc coisas .
A principal preocupii dQ msrginalista pas&a a ser a diUmn
AQ ligormos dtlcrminadas nomes a determinadas
«colai, niio csia^
^
dc ricurfyi enire fins dtemativoi , lsiui urns w>nwqgfnci !i Ja teoria dn
mos dizendo que lodes defendcram ciatamtntc Jos pn>fOs. A CSCOla cLSssid wmpre rivers
as
nasccram inielectuafmenic cm determinada escola mesmas idiias. A [guns
ulUidade marfiinaS e dft
como foi o case de Schumpeter Outtos nao tiverammai
. .
dda st afasiaram, .
dlunce dc F! um uefow- cabtfas que nao conKjyirfl rcscLvcr ; it pflTudflJG
^
rcla ao COnl a cscola . d;i snua e do diemanlc . Adam Smith peretbers qttc a Sgua era txirtma-
CIE O- f.
^ .
mSnte iilil maj nao poasufs potlflf dc compel , at> pflSSO que o dianMillt nao .
76 nr p. na^
*
jf
rnii- i^ U< l4 «rM Xr pwiumtrrtii 11$ idi Jnhd, Z&4F . .
sendo cswncisl a vida c porianio, nsu icfldo it servenria da gua , p»?uia
^ .
.
,

prefO devado. Em Oultli palnvras a linha \ ^ alor dc ti» ( scr\'cnlifl) 77


ma nao valor dc troca ( prc o)
* . Com o diamante aeontc o conlrdrio,*
Esta foi objvto dc ^acaloradas drocussdes, duranteciiimuito
qudslao
mas recebeu solu ao satisfahSria da tempo,
mente -
menores), Esta taxa decrescent mcde
rccc nos dois diagrams ttguinles:
a viitidade marginal que apa -

cscola recorre aos^


cscola neoclAssica , Para rcsolve la a
conceits dc eacassez ( jd conliecidos cfc&
*
-c dc
.
ttcr &dmos marginais Ikns ficonfimicos Utilidada
sio bens escossos c
maior valor quanto maior for SUB cscassez. Carl
lidade diminui SL medida qnc aumenta a quantidadcMonge r moseni
terflo tamo
que a uti- * UUlldadc
Marginal Marginal

i nossa dispOsj do c csta d, segundo Wiescr, sua dc dctoiftinado bem


do valor, ^ maior contribui ao a tcoria
^
total c ttiUidadc marginal *
.
Para mclhor compreensSo dames abaixo uma dialing
* # entre uiilidadf

Suponhamos que voc£ esieja num dewrto, sqfrcndo


sede e fa Ire agua,
NestA .
situagao uni copo dc agua £
cxtsemamenie vilio&a, Simbollzcmot
por rctanguios dc tamanhos diferentes os vdrios 1 Z 3 4
* OOpO dc dgu -u. O privneiro topo tetri
graus dc utilidade dc cada
para voce uma utilidadc maior que

ginal), mas csta utilidadc udidonai


-
o segundo,. o segundo ter 'i utilidad
c maior que o tcrceiro, e assim por
diante. Cadsi topo adickMlfil the lraz uma
utilidadc adicionsl ( mar -
Quantldade 0

vai decaindo com os copos succssivos


Os diagramas abaixo, onde cada rclangulo . Nao ha muilo mais a acrcsccntnr. Chninamos a atengao para o lado
dc utilidadc . CHclarccem mclhor o que divsemos
sitnboliza dclerminudu gnut psicoldgico e jubjetivo du queslio. C> valor puss a dc pender do cstado
*
. psico36gico da pe&soa ou da forea dc atragao que cads bem exerce sobre
J n6s, cm decenmnada situate Para uma pcssoa sedenta, no deserto, a
-
UliFIrJjjn aguu vale urn prego exurbitante c o diamante pode perder sen mteresse .
total uuridadu
total Ou mclhor, o valor passa a cstar rclacionado com as necessidadw das pcs -
dor, com urn camclo bem eamegado dc rigua , que cncontras-
*oas. Um mcrcamorre
4
sc esta pcssoa ndo dc wdc no deserto podcria propordhe a troca dc
IIM litro dc dgua por uma pctlra de diamante. E ela ccrtamcntc
aceitaria
3
a troea .. Terfamos cniHo:

2 I pedra tie duinuintc = l tlifo de Aflua

1
i
> O valor nao esiA item no diamante nem na Sguu, mas n« necessidadcs
das duas pcssoas que efetivaram a trocaP

Os primeiros margmalistas ficaram tao entusiasmados com esta dcs -


coberta que esqueeeram de olhar a questao por todos os angulos. levons.
.
por cxcmplo passou a dar importancia exclusiva A demand , na determi* *
na iio do valor. Muitos outros seguiram seu exempto. Mas, se olharmos
OiJiwtidadn OuantidadQ ^
s6 o lado da deinanda, a questao permanecc insoluvcL O pre o de um par ^
dc sapaios 6 o rncsino tamo para um rica o que lenha vArios ouiros pares
0 leimr deve pcrceber , examinando 05 grSflcot ^
quanto para um pobre de pcs no ctaio que tenha absoluta ncccssidade do
lidadc total crcsce, mas a uma taxa dcerescentc (os antenorcs , que a uti
retangutos sao iucessiva-
- .
calcado Foi Marshall quern cortou os asas deste entustasmo infantil e
mostrou que nao sc podia dcixar fora dc considerate o lado da oferta
70 M. ..
| 1VB3
a
p . 51 .
Smltli r > llvn? A ifama Om
* *. ^,
ru i gj
^ . .
NUIQ , Ai.H- l CtoUurtl. ( custos de prtxlu ao) . Para is to, recorreu h sua tekbre comparaciio
. ^
a qual assim eomo niio se podc cor tar umu folha de pa pel uttand o
segundo
apenus 79
lima das fAmlnas da tcsoura. tamMmi FI5O W podc conjiderar o problcma
do valor cxammando apcmis o lado da dcmanda . capllfll , focuraos naturals!
Fatoros de produgflo [iraba ^ hp,
O exemplo da agua e do diamante nio £ fetiz porque cstes dots ilens
.
nao siio produtos industriaii; e aasim. Fie a encobcrto o problems dos cus-
to& de produgio.
O fa to c que Cst- ts teoria chamou a atengao para o problems da e$cft -
sc7. t da$ ftcrfscimos sucessivo ( marginais ) a cerlu quantidadc dc bens.
*
Urn produto i tanto mab valioso quanto m # i$ escasso. bio vale tamWm
*
V
Rem«iii ? rigjkp dov futorea de produgto

i
para os recursos exislenics no si sterna econfonico. Estes rccursos silo cs
.
cassoa e „ portanlo valiosos , A conclusao que sc tint dai i que devemos - Empress*
UnSdadcs
familial*
.
eplicddos do melhor modo possi vcl. A econornia toma -se entao,. uma tu -
'

i*
nica para a jilocagao dlima de recursoa escassos cnirc usos alternativos . Ao
mesmo tempo, cla aceilai a socicdadc cemo um sistema dado, nao diseutc
A
- -
aw relates de clasw c procure tornar se operecional dentro d«te sistema ,
Torna se uma caixa de irmrumeniosj para usarmos a expressao de loan Coropra do bena o sBryicoa
Robinson ,

Esta mudanga de enfoque deve ter causado grendc con ten tame n to na
materia dos cconomistas da ipoca ( I 870- I 9W) , por dois motivos. Primciro, Bens a aervigoB
porque a ulocagao dc rccursos cxigc ccrtai tunicas que se prestam mats
ao tratamento matemiitico. Ao recorrer a modclos irmtcmriticos , a econo - Os ncoclrfssicos nio fazem dijiin ao cnirc remunera io do trabalho
mic paroee chegar a maioridadc e adquirc area dc verdaddni eicncia . Se- ^
(salirios c honorings) c nntuocra -uo da proprit'dadc (capital , juroa c
^
gundo, porque dc 1870 em diante o capilalismo ji ae firman na Inglatcrra
e cm alguns outros pai«s, c cslava tendo ixilo. Nio fieava bem fevantar ^
^
alugu is ). Isto pura ties t imelevamc , O qut importa saber que as uni
dades familiais pnocuram manimiiar suu utilidadc cm bens c servi
^
<os (o
-
problcmas capaics dc provocar intnnqliilididc, como eram os problcmas procuram maximizar a lutro (circuito
circuito cxlcrno) e as empresas
que tentavam elucidsr a questao do exccdcntc cconomico (concdto que dc
saparecc na cconomia neoclassical e a apropriagio dcsie cxcedcnte pelas
- interim) .
da versa* classes soda is. Melhor scria afastar o problcma das classes e
considers r apenas 0 conjunlo da sociedadc sem distingao dc classes Dc 8 . 2 PONTOS COMUKS DO MOVIMENTO MARGINAUSTA
um lado, as unidadca familiais, capazcs de fomeccr os fatorcs de produ*
gao , de oulro as unidade3 prodtilives tapazes dc fomceer bens e algu*
services. As virias cscolas que compAem o movimento marginalista tSm
A rclugao entit cstas duas cntidadcs se di nlravgs dc um jluxo circular
como o que apareee a seguir.
. mas preocupaefrs comuns que devem scr destacadas .
.
As untdadcs familtab ofcrcccm irabalho capital e rccursos natumis
8 2 1 Preocupapio com o oqullihrlo
is empresas que com ebs produrent bens e servifos para as mesmas imU
dadcs familiais. ccono-
Todos os marginalistas oeentuam o problcma do equilibria na Icvar o
que tendem a
O ciclo mais
cxiemo (cm sentido anii- horirio) represent* o fluxo mia . Para cits cxistcm formas internes c atuames Marshall .
. .
sistema ao equilibrio Walras preocupa -se com o cquillbrio geral ,
real Na parie superior , trabalhQp capital c necursos naturais. Na parte
inferior, bens c servigos. mais voltado para problcmas prtiticos
.
e imediatoa , prcocupa s
cqur / rfeno parcial . Por cxemplo qunl o preco dc equilibrio no mcrcado
e com o
dc
-
O ciclo iotemo (sentido horlrio) £ o fluxo nominal . A remuncragio came? Supue file que , sc a cOncorrcncia sc, dcr atrav s do preco
^ ao .
quantidude 81
80 rccebida i rcaplicada mi compra die bens c servi s. baixarmos o pre o da carnc dc 5 20 para % 10 por cxemplo, n
^ ^
dcmanda dcvc mimenlir , cornu mnstra o grafiru da Figura
1. orK|c u de 160 quilas. mas a prixium sera de upinii 100 qililos. Siga o graiisrO d n
pnr "so fta!
s 20 S .
^ ^ '“
a f 'igum >- Pirte dn produ uu IIUL> serd vendida e iett\ dc cstocida fto
im ^ ^
nosso exempio, 60 qutkn 060-100) nao scrjQ vendidw ag pre g dc S 20.
^
Os es toques for jTjo u bui.vu dc prfi s .
Pieto ^ ^
20 OWrl
20
*
i
!
i
V
X ii
E
iO

r i
Oomando
v
i

100 150 Quanikbdt [ KQl


Figura I 1M 160 Qium dMJ (Kgl
*
A ofcrlii t- c comport # etc IBaneira iiivcrt- a. A Fipura 3
quant idadc off rc-cl-dn ten -
( dc aumcnlbr cam
JI aumcjjlfl do prc(o c a diminttir com
° sua <| u«dji . O Imagine . agorn , 0 Cfl» TOfllrirw . andc o preco eslcjn aliais < i do pn a
graEico dn HfUni 2 moiira quc. # o pitpj dc
S 20 a qutimiditdc olciccktu
r dc cquillbrio. Hfl^era mats demands do ipic pioduto nt » mcrcudo , triundu
^
c dc 160 quiloj c <io pne o dc S 10 e dc
? .
apenaj SO quiloi . asS-im uma iiluacao dc fsca & scz Como JI demand# i maitvr que a oteita , o
preco lendcra a subir.
Pftpo

Pcbte

Olerta

10

10 i r
!
i
i
PertUmdd
i !
I

I
m 100 QuaniKlada fKqi
F-' igurii 2 ao 150 Quamijjdo i K y i

f > s imcrtsscs dc vcndcdo-rcs c canspradorcs sau antagtHiicos, mns o Fisjurii 4

92
iiicryuJo *
v«c quo
fa com
o pi c u
-*
que o pn?qo chCf L a urn panJo <jL- cquilifcrio. SuwnhJt
du quilo dc cariw tislcj# it S 20 NCMV CJJMJ, a o krlii sera Nt» noi-MJ cscmplo hipoliflico fnltam 70 kp dc carnf 11 O - SOl no mci-
^
^ cado - A demands 6 malor que a oferta c o prCv'O lendera :i subir alC chc- S3
pah :u pxcco de equilibria que £ fo«n?do pdu cratimtnto das
fcrxLi carvos de Lria prdpiki dcnLundu’\ Ou nft fomnjli(M> tie Keynes : H'tW CListQE. de
SLLU
tuemaoda , COmo mDitrq a Figura 5
product) iemiinun] por x deitinur direta ou in dire tsmente :L compra do
pnxluio ". Bala i a " lei de Say" . Km paLavras mais simples, a que csta
Prapo ifirniftcAo ^igntfica £ p sc p.u i n LL- : ao pnniir/ irmos alguTn;i toisa , pnF
plo, mesas , o pniprio pnooLViso pradulLvo eslti LTiaudo podet dc tompra 1

para cste e para OUETMS prod U LOS. ftrothiziniM mesas ou para n6s nwsrne
Qtarta
( d ntSEe case \ ofertfl js tern sua demands) , uti para nm mcrcadu que as
*
qnet adquirir e ncslc caso tamWm a oferta ( as mesas pruduiddus) jd wm
a prdpri-a detnund -u (us ccmpradorCs dus iflcSa }. lhor uuLru l- ido . uO remu
IS u *
ncramus us fa torts de prtidutuu qne tn(Mrtm Oil flbriea io das mesas
( tribalho, capital e recursos natural?) eslamos criandp pader de compift ^
pan outros bens. Em amboo os eases . nito pode haver saperpradacttO
'

neraiiaada ncra desemprego. Pod haver dc.scquiLtbriui. sttoriais c Iruisi- ^


*
E rios causiidos pur emus de uJLeulo, Um pniilULot pO(fc pnxtuzFr muitflf
Do ^nanU:i
^
mate m £AA do que scria neccssSrio. Mas eslc destquilfbno sera carrjjjida
*
pels mccahismo do mcrcado; o pre o das mesas tafrara aid guc el us sejum
^
vondidav , Parte do capital e do Irabalho antes upliL-adtra na pnudu;ut> dc
mC :A 3 SC desloctiri para QUITO? secures mais rvn t £ v te da ecOtvCnnifl ( mo-
130 QuiPindatJfi i K
*> .
bilidadc dfj fatotts) . A efUsequencia 6 que te esisHir dewmprego. Bte sd *
Figura j
pederd scr vuluniJirio ou cFemtro. A superprodu ia e a escassez s6 pudem
Ao pre o dc % t 5 nau haceri curtmes
esistir scEOEialmenEC . A ceonomla corns ,
^
um todo 6 auto- rcguladuru . Umu
meresdo. f. ^eiu; ^ pre o de equilibria,
ncm excesso de pioduio no das coftseqUfincias da qecitatSo da !cj dc Say " no campo politico 6 o
L

^
Os seguidores de Walrus nao qdmtliam csie Eipo de aburdugem pois
HberttittitfO ecvitfifititw Oaissez- fairs ) . QuaEquCr infer ven -So r::ss ]eiv do criCr-
cjido prejudiciuE purque rumpe o deiicudo equillbrio f) tie comanda ejf- ^
L>
RPC O de um twm depend do preco de ludui W demurs ben , services « Eas Ids.
^
^ *
^ ^*
KtOra de pioOucao e ^isEeibies nu sisEemii - Essa inletdepsiK r a
eskte na
rcaJidade, mas 6 imposiiveE lev r tm ronM um nirmero Luo grande de vu-
^
nSveit . Para revolver a 4ue [io. Murslialj supi const
* imres todut os demtiEs
fatonri que entrant nu olrrti e na procura c 5 considcra o * 8.9 A COlMCOHHCNCiA PEBFEITA
. - ^
pre$& do bem
csludo Esss £ a ibopdagem pamcS el quo prcvaltceu c qitc atruja sobrc-
Vivc , hojCi nos nwutajji . O modclo neodissico mass ampb syp« um mundo dt; concorrSneifl
pcrfciia , Mdc & agcnles eeondmiKS sc comporiarn dc auneln raeionalL
B 2 2 Enfaa Os pressyposEos da eonzorrencia perfeita nao foram eJflborados par Marshall ,
nos aspectos microoconiinicos
* que cvUava p termg cB muitas ve^es , Q subilitnib pclo de
IJuiit tLborJagetn ccontimicd pn»QUp«d« com a
4
Jiibcrdacl.e de indus- triu e empresa " , mene* carrejado dc eouujtafao moraL
. -.
Curas dew ncces Hamcnle VoJliir
ulucac o dtima de Tt ^ sefundo elt. Fpram seguidores de Mirilrall que adosaram definitive
^ sc purti prObEcmu inicrL conOmicos . Ja
. ^
tiCChttiamos inLes , ap f -ifar Jo fEuso circular , que a preocupacap
. mente o coEtreiEO dc conoanlncia perfeita c cEaboraram os supostos deste

-
nopmstas ntocluiiitOs t C &Eudar
FittrUls indjvLdusis , unidadci
(!os eto-

rtlii^ iortdEncolo entre fimias t unidfldei Farnilinis Dwpzrtit FurmllaH v o.


lipa tie ccmcorrSneia . Segurido esics suiores , para que hajp concornSndia
petfelt sao necess rios os seguinecs requisites:
^
CUO com 0 cccsciniflnto ctonfonko que unto agitoo os
.
ft priori *
auto«i ddsEtcoj, el Produt&s htijftoftenCQl
Pdr ptoduEQ hoffiK ifleo deve-te ctiieridcr o pmduhi nio difcre-Twtadu
fl . 2 3
^. .
per meki de muxta eabdigHn «ic A cwicgrrlnc in deve daj- st air
*-
Acoitocao da " lei cf & Say ” vrs dot pFttjtts t mSo «Er«v » da dsftmKlasio doa pnodulw,
^
rodps os neocMisEcos UMlEaVam cjtplfcita
.
b ? Empnersw jaeflriciTJu serm podet tobrf o r?rrrfciiJg
.
TckJo vtndedor c lodo wmjir iJ< w ckvc scr ll>D pegueno wm rela fm
84
ou itfiplkitanwriLe a afir -
niflfao segutidp 3 quflk ''consEdcrJda a ceoHomia cm Sto cunjunco. ;i oferla BUO mertvdo tginl que niu poiu Saflucnciar eaic mereado. Sc a TEftaB
^
produio ni«a « otherar dc 85
ic redtrar do mercado, a ufeiciL Luiil d
* ^
ftiodp RitnUNjiI, de motfo que o pr fo nfio KTA afctndp,
* O rsvesnw lin c foan Robinson considcrem om CASO diferente, cm que as empress
c)
K podc dk Cr du smpreid qac rnLra no UKrCJidO
*
Mndd dc mfripfln retamst d motttfdMto dr
- .
produ&cni producos singularcs difcrcnetadcss, mas tom su6siJfu,fos prdxi *-
faforw
.
Nio podc haver Ubdumito dc pretos fine ? de utoria mintmo Hem
quuiqucr ttitrti ci. pcdicnic Mut: ilgrtlftqw: * .
ntos Dai o nomc dc cortcorrcncia monopolist a , Enisle monopdlio porque
Intervene na Icii do inur - cada cmpreset produce o scu produia c ex istc eoncorrCnda porque cslcs
C do, A cciiivomqj £ BUlOrcgutDdiirJi c dcvc scr dciundh *tk sua prdpxin
*
Krfte . prudutos 1dm subsliiuios pr6ximoK.
d > Cotthedmmxta por pane tb
vxijtenlCi /to rrtcrcady * agentes econ&mict
* de fodc <M fwr tn
* ^
.
Em 1934 um ana apAs o lancanaenco dus livros de Robinson e Cham-
berlin, urn economists aJtmao chamado Hcihrich von Slackelbcrg aborda
Para qu« o COJIipradar aq o vendedor sir compontm dc mancira
nal , dea dtvwn comparer pre os cr pertnrito, coiihcLc - loi.
T9Cio
o mesmo problcma mam livro iniituladq Marktfom und GMch&twichf SEs-
^ irutura de mercado c equilfbrio), O livro de Siackelbcrg acenlua mais os
E evidentL
que nflo existc ncm nunca exhliu a concorrcndji pcrfciEfl problcmas dc ol5gap6lio c jS defends a interven io do Esiado na cconomia -
^
1

.
amo :icab;imos dc dc &ercver J rata-sc apenus de um moddo iedrico que nio Linha eemfian a cegtt nos meca-
^mma
. -
aprcsemar as principal Jin has C!L fore Jo sisii' ma . fazenda absirnfuo
*
Je oil!nit vanivcie menus significalivis As dcucia nao podtm preseindir . *
,
Esta abordiigcm mosira que o auior
nismos do mercado . ^
dc moddos, Cuntudo, a valid-iule dc um mudelo ir& clcpcndcT dc coma * Muito mais lardc, cm 1953 , Joan Robinson irin critical ana prdpria
posicao EcArica c- jcccssivamcmc marginaltsla, num artigo puhlicado ,no Eco-
die na> jijudji j cumprecndcr e re-alidade. Na const ra ao dc quiilquer mo
dulo Ecdrico, o mais importance d saber scIKionsr aquelcs elementos rn LtlS
- ^ nomic Journal ( volume LXllI, n^' 251 dc setembto) e inlitulado ] mpcr-
J

. feet compelition rcvisiicd ", Neste anigo . da moslra que a poiig-uo tednea
fc
signifies!i vos, deiximda dc ludci os menos sigaificslivos Tnfvcz seja ulil
ch &mar a acen ao para o fato dc que as cieftetas que tem por objeio de de scu livro anterior desconsidetava o fator tempo e o prdprio proeesso
^
esiudo J rciilidadc ( social on natural) devem upresentar duas dimen 6esr hisldrico, Por volui dc I953 cla {a sc lornara suficLentemcnic keynesifma
* .
B

cocrencia interna e corresporulencb com a realidade Cada uma destfts cli


mCTisoes 6 neccssdriu, mas lomada scpuradamcnlc nao basic . Os
. - c fcjci!;iv:i qualquer posi fio de equilibria autam tUo na cconomia
^ ^
modclos Rcsia uma palavra final sobre um dos prccursores da teoria da con-
iedrtcos ncocJjissicoj pass-nm Enmqijilaments pclo leste da cocrC nda inter
na . Ali&s, ioda a leoriji ncochbrica £ hasten te I6gica c cocrcme,
H nao
- - .
qorrcncia imperfeiia Este precursor fqi Piero Srmffa da Universidadc dc
Cambridge , nn Inglatcrra , que cm 3926 publicara tamb m no Economic
se podc diz rr o mc mo de sue correspondencia com u realidudc .
^ ^ ^
Journal ( volume XXX VI, n * 144 dc dezembro) um artigo revolutionWo
Scja como forr aceiias os supostos antcriores c a teoria da concorren -
para os padrQcs da pot -a, intiiulado " t he Laws of Returns under Compe -
cia f erfciLa, scguC’St que quem 1cm a ultima palaviti na cconomia £ o
*
contwwdor final, que ir& coitiprar ou vtjciUr ml ou tal produto por lat ou
^
titive Condi lions'", no qual criticava as limita ucs da teoria marginulistH
.
cal preco Tffto os ncochlssieos chamam teoria da soberania do CQnuimidor enlao em vigor . ^
porque L* o consumidor que decide. Ai empresas ap rujs obedecem .
* ^
QUESTOES PARA REVIS AO
8 4 A TEORIA OA CONCORRENClA IMPERFEITA

A Icitura atcntii dasfc capltula permfcte responder is quealftea Boguinteas


Em 1933 surgiram dois livros que abordavam o problema da coneor
rencis iraperfdta ou concorrindn monopolistkti Um deles, Tfw theory oj . - 1 No intq!o da dacad& do I&70, trig uuiqraa ImpoftoatoB . vlvcndc nm dfcFerafitoa
monopolistic competition , fqi puhlicado por Edward Chamberlin da Univer- .
palses. pubNc-ornm li^ roa qua dolondinm qua^e as mcsmfls Iddlas Eata con-
varg ncia de ponloa do vistn rocebeu o rwme do revoluCiKi inflmlnahilo . Cilo
*.
shtiidc dc Harvard, nos Esiaefos Ufiido O qutro era da economists loan Catos ouloroa e aa dbras com qum coda um deles Inlclw* o rrMwirtientO
Robinson da Umversidade dc Cambridge , na Inglaterra , c tnizia o nome de
paia qual a PrltKl-pIo* dc Mnrihall sfl Bfvarocou malic tnals 1anie
llhe economics, of imperfect competition . 2 . Qua! o
do que os Uvros dos primetrpa marginalIstss C quftl o pfljwl dcsti otir : » no
Sabemos que existc monopdlio pura quando uma empress fabrics urn oririlnn da Economla tanlo no Ingljcefra como nos Estnda Unidos?
*
produto dlferendado , singular , sent substitvto prdximo Edward Chamber . .
3 Fal« um pouco aobre as n colaa BU-striaco. dc Causa^ne e do CamJjrld®* , o
^
indique alours do? tomponentes do cada ultra das cacola .
. *
m
r
"
V 1
^ ^.
«
* ' *" *« “
-
Elfli ts!lir i^
Mvuni , WSJ iKrque eic
-
*
*
B«r Cf BUI 1 t\mn to MHJ
* Ilvi
t cr 11 1|4 KWfJi di Wtarinii ft) HJfUUITlItor
^ Rm A <cnncnvlH Q
4 4 i.«m# FSPKI* 6* iinif *
4M kin ** - ^i
.^ 4
IWIV* p*jhk«i Ifilo
4
TVTFTM* , 87
*. Como as roarGlrtpUstaa eonaldcrovBJn o valor e a utllidodc e qual uSUB prim
dpal dlferoncB . neate caitipo eom a racota clisslca ? Se
a grAtlcoa QU dliioramaa para- radirecar a queaUki . necesa rJQ morn
^
5

ft .
.
Como os n&ocJissIcoa coruideravam a £conomlaT Eles ftmpllaram on
gFnim o co npo do aatudo da Clfincla Ettirimtaa ?
os ppntot comuns a lodas as eocolfts nmttutcas e fale
umft dr las. Em particular, mojira A
rustrlrv

um pouco
9
efloillbflo feltji par WaJraa « por Marstfuill diferrate sbordagem do
7

ft
Os prosaupoafijB da coneorrincla peHelta foram atobomdoB palpi aeguSdorea
do MafahaFI , Duals aio stes preaiupostoa ?
OiraS
*
papal da concorroocUi portelu
-
no oatudo da &MWMwnEa ? Fale um pot#’
A Escola de Cambridge
» aobre o quo 4 um modoFo leOrlco « para qua servo.
9. Onpm fol Pl«np Sraffa c quo papal
rflncla Imperfolta ?
tevo m lormulaeio da teoria da rancor
-
10 Cite os lrfi5 sutures quo quasc almuli-nnaamanie FormuForam a
toorii da con-
.
corrfincla imparfaitu Qua! a poslfto cte Joan Robinson ntstc particular ?

SUGE3T0ES DE LE1TURA
9, 1 ALFRED MARSHALL ( 18412 1924 ) -
A bibliografica refcrcnlc a escola neoclilssica 4 a mass ampla
parte .
Marshall foi, seen diivida o maiur economists ingles de sua gera^fc .
possivcl porque esia cscolu detem o paradigm dominante ds Cifincia
Eco * -
Sua obra teve cnorme influCnei no mundo unglo &axio e csla influEncia
n&mica no mundo capjtalista. Todos os livras que tratam d hiscfiria contlnuou ate por volia dc 1930. Se pergunuissemos por que « obra dcste
pL- iiiftmenio ccondmico ccm csls parte bem ^
dcsenvolvida. Alguns chegom
do
.
aulor teve motor repereu5ifi.o que as dc Walrus e levons por cxcmpla ,
mesrno a reescrever as icorias das vdrias cscolas cm termos neoclassicos t
o qua nao conteguem craduzir para a linguagem neodassico nao
-
consideram
lulvez pudfissemos apreseiHnr dues razoes -
comu sendo cconumia. Alguns desses fivros ji foram mencionados Primeiro, Marshall escreveu dc mancSra mate KCtthfd Sua preten*
mence, Alfm deles, podemos acrescentar :
anterior* sao era falar ao hamem dc iKgddb c nao ao e s p e c i a l P o r isso, dsa -
gramas e claboracflcs matcmilicas furam relegados a apcndiccs e noias dc
MARSHALL, Alfred. Princlptos tfc economic , Colccao Os HcononiisLus
- rodap£, Marshall era um fkEantrupu convicto. Lluando ainda joyem, di-
Sap Paulo, Abril Cultural, 1983 2 v, . rigin^se a ccrios hornens de tieg6ck» aprcscntundo-lhes suaa id ias para
^
regencrar o mundo. Estes cvquemas dc salva ay cram reeebidos com Lronia
de
Ler pHnciipaInte-nte 0 livro V ,
toda a obra,
no intefo do 2 * volume , qua 4 o nuiileo ^
e ceikasmo. Diriam que ele pensava assim por desconhcccr o mundo tlos
ncg6cios. Fui a vontodc dc conheccr esie mundo para fahir dele m
IEVONS 6L MENGER- A tcona dti &cotiomia politico c Principles de eco* ridade e voltar a con veneer os homens prdticos que desviou Marshall da
nomia politic . Colcfao Os Economisias. Sio Paulo, Abril
1985. * Cultural Maternities (discipline na quul se graduara c que Icclonava) para a Econo -
mic, Sua primeira inLen ao erst ftztfr uma breve irvcUTSfio pclo mundo da
Afl dif*9 obfaa «lio erKadentiadas num s6 volunw . A bm d<i Menger
^
Cieneta Econfimica , persuadir scus udversJSrio# c depots- voltar u setts csiu-
^
uma Bpreaent o rmilto boa do Hayek. n qual este autor -
dos abstraios, Fcli ^mcnlL para a EtonufnLa dc mao seguiu estc program .
* pnecodlda de
^
For urn lU«cdrico do apar«Lmemo do Irvro a analisa o *csonte to
*
efl1 ue
cultural
surfliu.. Wiiyek aeblfcftihn tarnbim ;LH realatftnciPB i^oacola n a O segundo molivo que propiciou mui& ampla acolhida i obra de Mar-
?
cciram batBlha do rrrttwlo entro a escola auatrfsca o a escola hljtddca shall, pclo mcnos no mundo dc lingua itiglcsa , foi o fa to de etc nio romper
ftlemli. Oualquer ecocwfnfsiB com um mlnlrno de IntorniflcAo nAo node
com a grande cradi ao da cctmomi clissica que vinha desde Adam Smith,
Igncmr Bale ? fatos.
^ *
Ricardo e Stuart Mill. Munshall voltou-sc para «ses auiores c os caludou
WALRAS * Lion. £ ompSrtdio dm elemnrtas de economic politico. Cotc ' ao
^ .
cm profundidadc Nao apreseniou sua obra ccmto ruptura com o paisftdo ,
Os Economistas. S5o Paulo, Abril Cultural, 1983 . -
mas antes camo uma toniinuacao dele A partir dc Marshall, que procureu
prcscrvar o legado dos di&to ainda que sob outro enfoque .^ifeito f^-
£ sia Dbr vcm acompanhada do umu apt s«ntagBo do prgicsHi
* / Dio.
88 nlgto 0 09 Caraoiro Nelfa da PUC do Rio d * lar em escola ncocldssica. 99
* ? aanoiro .
G pniprEn M.irshijll nuntm accirou ( jut Livc?. si(lo InFluenctado por Algiins aspGClOS do " PrEnc £ piosn do Marshall
Walras 0(1 kvons. KwonEwccu sus dmtfK pars ^
9 1.1
com os cEaSaicos c para
com Counwt c von 1 himer , mas niu para com L primcirw miu Lnalistas .
Ijmbdm fCjciKiu . wwn irritsgio, a *
inLerpirlfigup de rfmitos azures iimt- * O Principles nao £ apcnas urn manual. embora , como ditscrafl , Lenhui
M t| uc duusidcravam tu :\ obra como urnu $Jntc« <1 escola margina- dominado ocnsinu da KOflOmifl na lnplalcrra dtstle sua publiragiu ( 1890)
*
li ^Eaconi u fboohi tlfesica.
( * aid por veila dc 1930 . £ tanaWni unw obra pkmcira que levanta questfrt,
A «« prdpriOE olhoj, MirihuU era um conliiiundor dpi cttiulSffi c resolve muiuis deles C debt! j-jlrus Sfiflil solltgao. Nt tt scriLido £ Ulna obrj*
principalmcnte iiuf ue serviu df fontc do inspirit) para inumeros iCKlm pusLcriorCs-
dc Ricardo. Nao rums vens de t t i l k a aljumi margjlia-
> 1 » -4(Je preload iarn fOttiptr Jcfinitivjimeillc com a csccll clfotLLn. Au
*
dlscutif 0 problems dD valor tm Ricardo c JCVOAS, por exomplo. tenis mos -
^
A
dc
mioftxrcomjmSa
hossjis
^ netrclrissicfl, lai como tindu hojc £ ensinada nj mftioria
univcjtidflcies .
Icm son principal fonte dc iu&plrafSD no PnrT-
'
Erar que llicjirdo , LOnlrarlamciuC in> que peii _\;iY 6 ] eV 0ns , nlio dchprezou 0
cipios .
aspcciu " utilidadc " e dicpou nicsmo fWrlu da dislmgao tnire mUidacle total
c Vttiitlatlc marginal. 5c Ricardo jiccnlOOU 0 isptclo doi gustos Jt produ - 1 O nyctco da obra eal»S no livro V que eiftidfl demand *]. , » oferta c
Cfiy , foi por Kttt sersm mcnos e ( arc) s BOS ulhgs dc wus o valor.
tuniejuporancus
J* Els 0 que dE? MiirthulEi

"PoiitaM- mit-prcs modern ! sc HproKinuiFim tn - nle di briliunje oriflfiu-


udnuL dc Riturdo com Jcvmi * _ Mif ek pinee ttr Dcmsnda . of*rta valor
* doutNnai maid cdCrsiiai juEgodft
sevEriiiifiiite . iieirlirtjindorility
Ricard e MIU
e mcno ekaiiJfim * d 9 . 1 .S *
que n re tidaik MrMevU«mniL E a scu dc e|o de UIIOIEDJ um «p«io do * *
* ^
¥ r r HU quj| cfes nfio denim reLcv ivflckikK * fot praviivcIrn
Rfcc. ttli ccna
* * * ^ Pimi Marshall, a urnH C; dc um sbBlema economico deveril comegar
punto , n re io qiJir u Eirz
^
" A rL- lkiip e P tlWtdgfcjiO ccMi1inua.s I1TC Icvonlm a gpiniio uni limCCi
-
^
] Wlo csiuJo do CQtttporUrMiito Jos tonsumldorcs e pcodutorcs
e pelo MlU
nova dc que & v lof depends EnteiranfKiiii* da iiLidadc ' iThffory p. S ).
* . rchcionomc nlo no meteado.
*-
EIMH vflmuilvi partcc per unllatcnl A fragmjcrsEiLr£pJ c ben nuis pr
pen # i indtiadr a VTTQ do one «qutla que Ri-rBTdo tJtpteiiHVtt com itfu Os con&umiliores buscanb maximlm sua saii^fagiio C os prodwiorcs
*
nejhfeeiie brevided e que Ifliin dependef e VM\QT da cmio dc prodwl liuscnm njaXiiiliHir' sen?. IUCTOS . A pioenta 6 a rtlugio en< te primus e qysm-
qual , poi m nuncji ^ d? c?0 iSHkF<>si sena com p.vrlc de uina dooirhia ^
^ 4

H»H vBiiift. cuja resijnlc fienlou * asplk r , 1


- i! * * LiJadcy piwiuradss, A pregra; naais bsixosr os consumiJorcs lendtm u Hil(|UI’
* rir mais (Ef (JciciminaJo bcdl- 0 pnodulor de Enodo inverso .
A obra dc Marshall niio £ apenes militica, corno (i priodpal obra A prcgOw m is clcvidos tiff Icndic a oleneicr mniS-
^
dc HinNirtfo , mss esia chciil <fc Lonsclhos c iOnsEcEcragdcs praficiis, Lumo a
Jc Adain Sitililll . Marah-olt tPfllbcrn cm Lim cspiriEO cnclttop dEto . Ent
.
MaTihill esiaua McnKi its na prucuni provocadat por VB-
^ Hiigbes n&s pre os , rifpocbeu clc quC 41 qipantldatte procumda dc dttermi-
ISbS diripiu- se i Alemanha para ler Kan1 no Drijfjinal , Ta&ou ccrca dc dois
.inns nciic pifs c f.imilijirli(Ou- SL’ eom obras de litfgcE c do economlsias
^
ncidlo bem era mais Od pionEii scnsivicl = vjiriagiies cm S£U pregr> Elabo .
.
i
da
escoEa hbLfJrica. Embo nrio [ cnEtn uderido aoK melodos * da CSM>]^I Ikis -
.
rou cnLito o corvceito dc ulasiiticEadc pncgo da protgja , cofirfilo que mute-
Aes no prt s
.
IdTica alcm.i. hii JiulPms que di7cm que JU I ohra sofreu muiio mais inHofn' if a & sensibilidjide da pracura com rclagao
cksikidide
a pequena
*
que
vaH
^
Marshall era ^
cia (la cscoJa histdiitii do que nnrmalmenEc sc imajrinj. Por cscrnplD. o de deierminado hm\ . 0 conMiio dc ( cm
moraliimo Jc Marshflll tag irOniTodo por $cluimpc[ er nan s«ri4) ftptJias rc - um tmdo muito cautclow das relays cntie p«lUfflWS variagoes ue^s pre-
fEcnu da ansjcra eduengao paferna que itccbcrn , como- querem aligns de e nas quantidedcs procumdis ) foi, mais tarde, ampliido por outros

^ .
SCULL bid rnfo? , mas Lain Win ncsposlji crilicas da cscola liisldrica alcmsi ay lores. Por analo ia , a futnr , lid , cm fiJlAticidadc - r& fbdlij cl^S *
til
e dos Socialisms que » prcocupavum com fls aberragdes do socicdudc csis- - ^
Eiddade- afCOa clasttcieisdc eruxudii etc. Talvcz Marshall nao livesse apro -
lenic c fiiue sponluvjirn 05 principioa ficonamiecia- conio iitcapazcf -di revolver conccito original . Scja como
vado esta amplia ilo pouco cuidadosa dc sen
os probfema? do mumb real. ^
for , os cscudioi&os que, hufi , i;neon tram lodes estes COfMettos cm scus ma-
- DcSxcmos iais interprerp Acs aaa excreta e fi dc
nu &i- S dc microcconqmia devcm saber qut no Prfwelpros csS4 a origem
'
mais qualifier -
das e voltcnm nosu aLcu ao^ para 0 tonEesido *
^ do Frindpios dc Marshall, lodos elcs 1
.
so i, UlAnjJl0tL . Alfrad Pilnciplp# dfl ! - C& m; ha Um Ec«Mnil ua . S«Q Abril .
4« eHwt® dt MWTMII pol * ia ub« rpifi Cournot 11 .
PulMl. FEp
^ V. II , p :m * a
ririaihft .0
j
tort£.# lE*s
cyni «ft»,
nio WM M i«hs
*
Pel Mp«h#il flpwi
trm 9 o ^ PWi wiilpto«. J|
de produ-
Para fazer seu estudo da oferta e da deman da, Marshall 0 curro prazo oeorre quando 6 pos vel aumcntar o volume
^
considers ao c. portanto, a oferta de deicrminado produto sem
que seja necessirio
constants todos os out res falorcs que mflucnciarn a procura (excctg
pre g), COIILO 6 a ease da rendi e das preferendas dps consumidores,
o ^
amp liar u cseala de jmoduffio Isto .
s6 e possivel sc a firma ou a industria
^
Isto Coma o probfuma pouco realism, A medida que o COnsuraidor gasta estiverem trabalhsndo com capscidadc octo&ft. Neste case
, um aumento
de capaeidadft
ocasional da procura poderd, pflr era funcionamento parte
*ua renda. a uiilidadc dos dermus produtos dove cnscer pclo principle
marginal e o problems annplka-se, Marshall pcrccbe este complicador ocio&a e o volume de producao aumcntarS para atendcr
a «ta procura
ddiciuruit, mas nao o resolve de mancira satisFatdria. tidieionaL
O tango prazo ocorce quandu $e altera a escala de
produ ao, isto 6
O Icitor devc ter perccbido algumas difercn; < as dc enfoque ^ e cqui
miSquinas
f

quando se constrocm novas fdbricas, compraitvse novas


enirc *
Marshall e a cseolii classics que $a0:
pamentos etc. Neste case, a oferta Aliment
porque a ptania aumeniou.
t . Of dtaicxn prcoeupuvam*ic: com o Mpx< q ivalural t niu com D S Vu-
* dependence da
ri»$d« an qunctdiidc denwind dn provoeadu per"
^ -
Marshall assinala que , a curio prazo, o valor i muis
( do produ ao) .
demand* e , a longo prazo, mais dependente da oferta custos que atribufam
YAMIKUCI nDi pre-
set Os grandci 1em« clAsako* trim uiMri&x , luefos c
. * acumuUtf&o c ^
nio a preotupn ao com pr M rcldtivt», oferta c proem CM 1
^ ^
determinadas finn , como 6 cm MarshalL
. Lucnot dc Com isto elc afasta os excesses dos primeiros
coda valor i dernanda*
marginalistas
* * .

2. o sfio a rnesina eol-


Pcrcebe-sc tiimbim que ^ para Marshall , valor e pre
A Cftnihtra I6gicn do Prindpio; rcfere-« um munda no |
* < iau! nio hi
lugar para a acuinnjtaffto dc capital, £ um mundo cilAcko. Ettc i n ^
com Marx * Para estes ultimoa,
cnfoqud cumum Lodoi cn ncoellsiieo , embora o mvrwiu real dc sua sa . ls <o nao oeorria com os clfosicos ncm
* -' confundia-se com o valor , nao qualquer prc9o
" o preigo natural
4

L-pOca cstivtSM: erstrando ntim


ptoccHo dc acumulaf &o dc capital: cpmn
nu«CH bouvera inltt.
5 Ui cttttfaoft prcocupavnfn - sc itiuito com a cri o do valor que
I t
**
elca cram bem meierlala tutiRiiw, Manhall ufirma que o htmem n o
poro
cria bens materials [unlive! ., mas utilidode . A unka COM que sc pod
. * * Nevtc * 9 . 1. 4 Custos crescentes. consiantea e iftcrescfintes
triar combinuido u cottas. sJto ulilidadca . *
tentido, u setor de
tervivof timbfim
^produlivo .
porque produz ulftldades
de dclcr
Mtirsball pcrccbe a \ tmga prBZO, oS CUSWS de produce
decrewcntcs , Llm fator
minada firma podem ser crescentes , constanies asoileconomics externas (que
s5o
importante na dcicrminacio dcsics custos
i
9- 1 . 3 0 tempo « a questao do valor
escapam ao controls da firma individual, mas a afciam) c as economros
mjerreos (comroldveis pcla rirma ) .
Marshall, contraHantente a Walras e a omros economistas da mesma li- c. ponanto, baixar fubs-
A firma podc eonseguir cconomias intemas do trabalho,
nha * percebc a importAnda do tempo na pTocura , na oferta, na produce racionalizagao
tancialmcnie scu$ custos de produt&o mediantc ) No caso das CCCH
amplia$So de suas instalagoes (cconomias dc escala
c na forma ao do$ preeos, Para resolver deicrminados problcmas , etc ,

recorre aos ^conceitos de curtfoimo prazo (que elc chama perhdo de mifr
cle crescimcnio
para Marshall . O
- nomias de escala , surge um dificil problema
acdoK curto prazo e longo prazo. Nao se trttn, aqui. dc mcro tempo cro- podc levar ao oUgopdlio c ao monopdlio c, assim, dcs-
dc iilgumas firmas
noldgico, mas de uma rela Ao entre tempo e diferentes siiua oes dc mer perfeita. Sc csta 4 a renctenciu
^ - truir aquetc quadro idflieo de concorrtncia
cado. ^ hist6rrca . a eoncorrencia perfeita e o quadro
tcdrico marshaUiano que a
Como resolveu tie estc problems?
O perlodo de mercado ou ci/rffis/mo prazo oeorre quando 4 impossi- sustenta nao t£m mais ratio dc scrr como as drvortt e
vcl ao produtor aumentar a oferta dc scus produtos. Suponha um mer- Rceomndo a analogia bioWgica do cfcta vital . Assimpodem crescer inde-
c n &o
cado de peixes. numa feira Ifvre. O produto 6 altamcntc perccivcl. O demais organisnxK vivos (Cm um eielo de vida
firmas . Elas podem crcscer *
pret;© sera determinado quase exclusivamente pcla procura ,
havendo pou- finidaraente, o mesmo devc ocorrer com as compeiitividiide. Nasccm*
c
ca rclagio com os custos de produto. Sc a procura de peixe
for pcquenu, mas ii medida que cresccm perdem vigor perfeita tende a
o pre o dcste produto chegarfl a um nfvcl mfnimo sem crescem e morrem. E , assim , o mundo da toncorrimcia
92 ^ * rctacAo com os
custos da pesca , E prcfcrivcl vendft-lo a um pneco mfaiimo a jogA o fori
4 . manter -ie ldbnlteo a si mesmo.
93
A $olu<;iia dc Marshall d pouco convincente c nao sc verifkou na pr 4 - SUGESTOES DE LEITURA
tica. Mas , ao buscar esta solutao, elt conscrvau a coercncia d< $cu sistcvna
AHm disso. cm sua (Sputa a tcndencia
r giganiibmo nao era tSo pro
nunciadu como o 4 hoje A grande fnlha da cscuki ucodiwita ncstc parth - Alim das obras do prdprio Marshall c principalmcn
anicrior , ejtislc
tc do Principles of
ainda unto s£rie de
cular nao csii Iflnto cm Marshall, como cm scus coniinuadores modemos economics quo }& sugcrimos no capitulo
Marshall csti na
.
qiie para conscguircm rigor amihtico, voilam as costas a rcalidadc
Sa* . Livroc c artigos que merecem ser lidos . O
co1cs;ao Os Economists da Abril Cultural
Principles dc
.
crificam os fucos a clegancia do melodo anrlllicQ,
.
KEYNES, [ ohn M Essays on biography London Macmillan
, . , 1972 .
IjimoB©
Marshall Merita pelo seu dlscrjHilo mai de rv So
Lar a biogralla de *
PosPscriptum ! btograllM do vfirlos outros outoros e homens ?
0 llvro conldm
) . Rio de
Nao houve possibiladadc nenhuma de itbordarmos aqui todos os
<e - SCHUMPETER , lascph .. Tear is acondmicas ide Marx a Keynes
mas do Principles c muito mcnos todu a obra dc Marshall Schumpeter . Janeiro* Zahar, 1970.
di?. que quern s6 conhecc o Printfpipz nao conhcce Marshall cP aqun ncm Neste llvro quo trots da contribulcio por de vfirto$ outroa ocwKKniflias.
do rk kplo» oeasifio do ctoquentenlrio
sequer csiudamus lodo o Principles. Mas eslc comedo ja fi mclhor do que
nidi .
o ftutor far urns
do sua jMitoUeaeflo.
val
| agJio
* * *
SELIGMAN, Ben B. Principals corrientes de la cicneiei econdniica m&der
« Barcelona ,
i t, .
Oikos-Tau 1966.
-
Post scriptum 2
O Hvro 6 oxedente « onalisa o pensBmonto econfrnkco a paiiir da
llvro, 6 » falta dc conclsfio Perspective
1670 , Se iwUle urn dofefcto twate
A cscola dc Cambridge , h. qual Marshall dcu grande prcsi fgip, conti- da QKOta InaUtuciOffLallsla .
nue depois com Pigou. que suhsiinuj Marshall e pro segue na mesma lircho
^ . Bl AUG, Mark La , .
teorla economics actual Barcelona, Editorial Luis Mi-
Houve, porfiu, uma ptfiintk dc tiuirus economists dc Cambridge que rom
*
peram com a hnha do mc& trc. Entre cites esiao Piero Staffs Joan Robinson - racle , 1968 .
dc Marshall. Perapec-
* Blaii d*ad<ca cerca do 200 pdgSruis so cstudu
c principalmcnte |ohn Maynard Keynes cuja obra cstodaremos cm breve . ^
tlva da Mcola neocUssics.

.
GILL, Richard Evvlutfo do pemamento econdmico
. Lisboa, Livroria Clis-
QUESTOES PARA REVIS AO
Sica , .
1967
' . 0 qranda irunlo de R . Gill
ler neate llvro ' A slntM* irarshaltiano
6 a conclsfio , beleza o daroza de estllo .
A leitura atenla do rexto pcrmlto qua se rouponda as questftes Boguintes:
I . Quo motives lovarnm Marshall a tomarsc econcmvlsts ?
2 . O Prlaeipio de Marshall demlnou o analno da Econonvla no mundo da lingua
*
-
c ocupotj <y lugar que antes Tors ocupado pt lo Principles de «oTwmin
politics do Jobn Stuart Mill . Ouo faloios podem eer aduzidoa para
expllcar o
sucesBO do llvro de Marshall?
3 De quo mode Marshall conafcdcra o valor de um bem e qual a
valor, oferta e demanda ?
rolac o entrs
^
4, Foie um poirco sobre as dlstlr>9<kra eslabefecldas por Marshall entre curto
tongo prazo. O quo Jaso tern que ver com o problem do valor ? *
5.
*
Certos Bmfweew . ao arumamarom e cacala de producio consequem coitus
-
decreaceniea. Esta tend nda leva tale emproaas ao glqsntlamo
^ e pode abrlr
comlnho pars o monop6llo. Oun problemas isto acarrcta para o caquema te6 95
94 rico de Marshall e como ele o resolve?
nara tanto um dos preseftteCp com prcstfgio m escola, quc cste pressionou
para qua o aocitasscm. Foi escolhido nuina votagSo de 4 Volos contra 3.
A partir destc memento c durante mass dc 20 anas, Walras ira cledicar -sc de
corpo e alma a obra qua o tomaii imortal . Sua a So dividtse entre a
Economic Pura e a Economia ApJicada c expressa-se basicamence no® tr£ a ^
livros quc mendonimos antes,
A btograTti dc Walras, moftra quc ele era um espirito inquieto. Freo-
A Lscola dc Lausanne cupavn. se com a tcoria pura, mas era tamb m um reformism. Recussra
^
O socialismo por julgar os social Ulas ignorantes cm materia econ&mics , mas
nio voltava as costas &s reformat socials. Advogou mesmo a eiWiu o
dc todas as terras c aprc&entou duas razors para isto : ^
i . As terras iriam valdrizar mais npiditmenle do quc K esperavs O .
Esiftdo podrriM indcniiar com folgfl Oi pni ricliiriOJ £ irrendtr csta
- ^
iciTBS os iiittrcssfidto cm culLivfU . Com oi rendimemos dos alu- *
gufes * l’>Udo po&critk ditpeour 04 *trihuios.
.
10.1 O EQUIUBRIO GERAL 2. A terra nun inlo dc p&nhutort* cHit otqrftkrukw « teu pteno apn
vciEuini:niur poi& *muitoj Lr bolhn U>r« cop&K3 e cfkiciiLts nao hnluun
^
1 0 . 1. 1 Leon Walrus ( 1834-1910 ) cunvrD cu livJ4 A.
] * ^

Tudo isto pertence fts id ias reformists dc Walras . O que fealmeme


l^kin \V 4iIrus e cido por S.. humpe[cr como o maior dos
economist: , Q t oi MOO
^
famoso nSo cstA no campo da economia prftica , mas no campo da
Estc faz qucsLuo dc rcs olrar que suti upiniao se rcfcrc ao Walrus da ^ economia pura. Vamos rcsiringir-nos, aqui. a egtc ultimo ramo.
^
nomia pura . MB alidade. Walrus detssou nos numcma&a cco-
Ires livros
- corrcspondcncia e
:

Elimtnit dtetinsmlr poNttqwr pure* tt .* cd. 1674)


A — A causa do valor de iroca — a raridade
Eludes ii'tc&n&mif social ( |S%) Qual a origem do valor ?
* ( 1898)
Etudea d £c<mo tiie politique
* Ap6s iniciar seu ] ivro estabelccendo o objeto de estudo e a divisao da
O primeiro diatcs livros quc trata da economia pura. o Economia Polftiea * Walras cstudn a troca entre duus mercadoriias c . cm sc -
por mostrar o car;iter sisfcmlco da oeonomiii , a interdependencia
imortalizoo gindar a trota entrc vftrias mercadorlas, Qual a causa do valor de Iroca?
os mereiidos c a pottibilidadc »c6rica da equilfbrio
de lodos Para Walras 6 a raridade., conecho multo pareeido com o de escassez e o
ftcral , Os dL'mais lim
estilo volludo$ para a ecotiomiu aplicadu quc dc considcrava como rclii^- dc ulilidtidc marginal . Exammemos as prdprias palavras do aurora
cionada u mural.
" Ni clinciB, hd irfo aolufac prlndpiU ptra a probtema dji drincni do
Antes dc s< dedtear ft suu citedra em Lau544 )ne ( Suf a) , Lion Walras ,
? valor. A primei.ra d a dc Ad^rn* Smith, de Ricardo, de WBC-CUIIOCH; 6 a
nascido era EVTCUX (Frangah icvc vida agiiada. Aos 16 anos fqtu ao ingtrn : coloca « ciigcm do valor no irathilho. Eaia solugAo i muho
Ictras. Ocvidiil, entfio, entrar pa a Ecolc Polytccniquc , mas foi
Forvnou- ^c cm ^ t nxusa valor a colsas quc rculmcntc o itm . A Kgunda 4 n dc
eiircica
por msuftcicncia em matcmiiiL- a. A recusa nao devc causar
ixcuaiido Condillac c do f . B . Say
do valor IMI ulilidade. F.»^ a scbretudo .n salgtto fran«wi: «4WB H o n i n

pois nosso berdi sc preparara pura 05 exames lendo Dcscarlcs admiracao . tolurSo 6 muito ampla c atribua valor a eolaaa
boa. i n dc
confomH nos infurma Schumpeter, Mais tardc conseguiu tngrrssar na E$co
-

/ a de Mina?, dc Paris , mas dcsiludiu- sc com a engenharia e


e Newton

abandonou o
^
-
Qirt. no H-alidadc , tiau o Ecm. Final rncnlc , n fierce!ra, que 6
Iturlnmaqui c de TTICU pai A , A. W fr»: ola KJIOCB a origem do valor na
raridade * 1 *
curso. I' rabalhou como fcrroviiirte, banedrio, jomelisra . redator c
chcgou Apfis analisar as- tcorias dc Smith c Say, dc cila as palavras dc Burb-
mesifw a escre vcr urna novcla , Lcvou vida tnovimentadu e
dispcisa ati que maqui:
cm 1870 Ih-c oFcreceram a rec m-criada efttedra dc coonomia polilica
^
Lausanne. A razao desia oFerta foi quc , dez anos untes, fizera unta confc
cm
96 rcncia sobre tribusa iio ncsEa rnesma universidadt, e a palestra impressio-- fe, WAtfUS, Ifen fompMSo 4l mnqmll poiltlui
Xiv . n. »
L Sk Paulo. Abril Culture!. 1H3.

^ U&
* n
O nmwpiniHa 6 tm npkh d« rfiutno de 97
!
Oi fyndarncni<xs 4P prc g pr prio c incrlnacco ato pHnicihimcnLcr n
i

^ ^ . -
ik s pcudtiiarw, CofiaLikniimjs «ano dados c iunriiSvili o prc cn 4m QU
* g CISHHU «u-
*.
apEiiilM qUc ua coi&AA Ion dc Amrircoi is ncceuMliidesr is * cgtTXvJididH Encn ben-5 as rtrtdm fie mu praduiure MH mu Ktiulodc ^ -
pi prvzer&s da vida , nuvnu ps-luvra tun utiMdack e HJJ widade.
* . Dll
^*
namlra um conuufHo Ihp quuJ ipdos suaa panes HIUO Klubti | ii enure
Duo prinwirameshc aua utilididc e efitanda per JMU nau njrcn.ni uma &i E w inHuffim mmiiaciealcu Um auntcnEo m rends dk
» pTisdulorei- do be m
.
A efeiird a dumenda do bert B, C etc . , a sihi Ouviau pi rendai iic scus
*
milWade real, hias Inmlrfm que nliO paisa dc arhllnirin <sui dc f ;m|jutja.
pamg n das pedrvs precigsos; daf d«oiTC que « di|ii gomumcnBe qua unu .
ptodiitorus,, ? cm vinude * destn* rwto, pHgijiar
^ »M.d urns
mands do bem A. Pareoe portamo, coma tc para uitia sphifBo^compfccia-
. mikian a n« de
coisA que itSo icm ncnhunt mo 6 dc pre o riuLo.
^
Mai kipcnns a yfitlidade, qm'ig roil da scja» n4k» bflitn. para dar um
c ngorosa dos problcmar rclaaivos a dgiimas paries do sbtenu ecovi mico,
fosse indisperaJveJ ici: cm contn a ^
|fcTC£Q ft 3 SQisilS; L! P«CHO _ aijldu , CutuiHkrat tuii mruAihf , ijiEu 4 a dificul-
siidode do nsra-iao. Map btg supero-
dadc §quc se ticm dc oticr msm cubu e qve corn que cadi quel TtSo * m rja ttpaddadc dc nossa oniHsc mai mitka c dc nw<n irklodos pr iicue
-
d-e ^ilculo, ainds FID easO cm quc s< putlcsacm Blribgir VHlutes liumdripDS ^
u pass facilmcnie ut>!er iJinEo quanio qudra
* . .
PwqUc cm m dc icr iiewSHdintc quc re tcm dte gmi CDka o qiw
a Eodiu a« eonatEuucsJ"

decide RU fprp-Q re-sc cmnumcnie que s cots mail rwcciilunai & vida O problcma go qua ] Wulra$ dcdiug iddo ECU csfor o £ exalsoKintc
humariD Szto flquelas quc CUB turn mail harnlu cpmu a ii uu comum , * . ** .
sugcrido par Cfflariios . Estc pcrcobc a anttrdcpcndlenciji dc |exists L ^
^
A rnridade ipaut sambd-m nio 6 sulktesiie para dar um pm~o da cab -
cstc
:
as
uf ; £ preciio quc EL-niiam. edemata, ujpiimii urilidhdte.
.
VIH4««H etonfimicus mas ghega si u&ridusOD do quc & imptmivci unaa ubur -
dqgetn naatcm EiM desslu probkim, nu campo cmpfrico.
Camo «'(o rase os vcrdadclm fundLaniencos do pre o das cabas, t- fig
*
lamtrfrai cs&ai fntimai cincun&Luncisu combi nadu dj|treiireni£ fiE? que D an - ^ ^
Wa]fis deixfl de Iddo o probkma cmpiVicu c con?oenlra- sc na pejssibi-
mcplnm o%\ O 4&UDDCD . lidadg Esdrfca dg uma solugla puramente matemdtigg ,
O pmbhma dc
CDurnoi era tnaEs liconom lrigo. O dp Walras 6 puramento m4itemdi]coa
Se « mgd« dc uuw eoisa pasta uu poue-is pcs&oai lazcm uso dda, ime
*
dmiamcnLC ela sc coma bnrcna, nau imporia u quanta lives ? sL-da can nn - ^
I' k qrcr mcvstrgr trb ooiss-Qis : primcLroK qua a itHcrdepciidtncia en( rc lodos
*
1

EiyiorrrwnEc. Sc ran caiia cgrmira , mo comrArio, (jfiie nio custitva nada ou


as wcUveh economical 6 suscciEvd dc um Eratamento fagorosflimcnic ma-
miflh ® poiKO, (uma-sc um pouco tom, ttrftttfa logo a ccr um pre g e pt
.
ffutnas vc 2£s, aLi intsma um pre y dig QVW> acoulwc, pof eaemplo* com ^. - .
tematieo ScpundoB qtie cste mcrcado inlerdcpendentc pode dhfigir ao cqui-
. ^
p iffun cm tmjtsrep Ai-ido® ou cm ccuo ptriudo du ranLc um certo uu umn
navcga tLo c <c ...
. 11brio gcral ; e tewipo, que a livre OOneOfrAsdi £ a for a que leva u mcr-
cado ao cqullfbrio. ^
^
Eni umi palavra, toda u ciraumlnciw panicylares QIK concorrem
* P .
L-OiasLrxrir $tu \ i ittnn de cqua oe, Walras
* comcvn fawriJu 4J dis-
|un a aha do jwcee dc unm eoisfl pod«n icr rcbcion&dBA conn a sun ra
- tincao cnirv mth-cnlo * procure c fru'mHte tfe faiOrCS limbrc^sc dc ilUC ^ .
rrJddf . Tab- ftaO a dificuldadc dc urna u4nn, sua ddicadcza c a repulatfr?
dp pperArW? . *
os FattJtvs ( fc produ BD pais os iKOCliffikos sao Irabrilho. i aptial c recursos
P&dt-sC rtbckHiar i mesma raurJa nquiEo quc W ctwma pPCfO dc iflrfp
^
nulurais . No tlltrtidu dc pnitloto. OS LiOiiiiumLLkwcs deinarid ^
ni bent c &er -
rjiipou uu dc cjcifda, , quango plguifu cuima uona coba que pos-sui flliin
^ .
vi os , No me i ratio dr fiiorci us einpnsas difmandam falorcf^. dc firtKlu jio . '

do |HC O quc SC Ihe di COmumclLLc. c isSu par uma rniiu purcicuhir; poT
^ sc da serviu pern iir -k> dc um grande perigo, sc da i um As emnne ifs ijo ctytrprodOras no raercado dc fat rtsr t vctuiAidorw no mer-
^ . ^
cncinirfor
*
numunienlo dc dRlim (KO Lecimenco iioiivd. sc I um AlribulO dc hanra
L- ado de jjfoducot Qviiqrir Jilicra jo dc prefos. cm quutquer dc^re,1! meTOfl- *
ate. ..” a
^ ^
LIOS , allerai Uv n. at tfem;iis «rfa\ eij do sislema ecoflamloo. Lsla
^ ^ e id ifl
tenlral q»c WtllSS [ Cnlu desenvolvcr no sou EtmenlQs, bLIicJlndo uproKi- ^
rnyr - 4j 0 m;iis pi fvcl
Estu palavras dispensam comcniArio, Walrus conEiniua o eapftulo F -
* * ^ ^ da^ siLuavocs ncajj.
laudo sobre Gossem, levons c Carl Mengcr e das ideias desses aufores Dcvido ii abordjL|tem matemiiicu , a ohra dc Walras ficou roscriLa urn
sobre a teoria do valorB gnipo muito pemitno dc especialisws. Pouco a ptruco c. muico IcnMmence ,
cFa foi diamuida | nlcncao dc alguns OCODOmiscas. Mnt. a rtaliyjciu dc
L

Walras foi do cnotiiic si.gruficadD pmrQ o jifujjirCssO dii cicncia cconosnieu.


B — O oquittbria geral Foi clc que L- tLimou a titcnfio pjra n Iremcndti MMUpIcxidudc J-o ( raiamon-
( dc uma iEmples quoittao ccanfliEiic . Cniica-sc mttiio . hoje e com rajio ,
* , princioalmentc quanto, DO abor -
as su pofdcflej irtftlistas dus ncodissScos
.
Counioi escreve o seguintc, no Cepftub 2, dc SCL.I Prmctpitt m<rftfntd-
tkos da teoria da riqueta tlS58]i:: daTom tfctciminado probkajsa wabfBm a clausula cocii-n's parthuf ’
Esta ciftica n;io aLinpc Walras, poii 0 qut sua obra pnocura mciSlr#r 6
" AEA Aj Praestud mot iumo n Id dj demnada. cm rt-lagio com as carlo
*
'
picciunmcnte O irttulismu lediico dc um| cvlrm paribus. Eslc foi Ltm avan-
dUwt de ^
pr-oduc pt deccimin puru Cadn bem KU pne a e refuJn reitdB - ca suhslamivo, Mils WHITL'S nivuJuciona lamh nil 0 mSlodo Jc abordajLcm
* * ^ * ^
v *r «1 Afcftl CvlU.^1
* ^^-
J a > p lre 4 aiwrfl 4# Wr4rw
93 **lOi
* - ifl? ). Cnwb FitSn Ipllrvn m .iQTiiricr Inrini m c
*m*ife
Ri
^
ptllUca p. -

•«
0ots Ou. nlo > l«as4ri WlkilffH Mi qu« «fTlm na 99
da & quesloes cfoncimicaii . an mnstrar as potpibli idadi? ? dit Malcmalica ncsli: (jOu etti seu livru Valor C capital *
at curvaj tie jndlfrre passaratm H
campo. Foi um dtis grander preeunorcs da Fconomiu Matumtitteu e ler4 se- Kupsr um (u ar de dt ¥ia| ( tie na leoria do
consuriitfor dt lodos manijfiis ^
guidores eminences corny Pardo, Fisher , Hicks , Leonlieff , YOU Neumann
^
tte ( ti.rtfEttCcunenniu. AE Citl a (mgem da Blunt divitao L- n [nJ ICOria da uti -
e eriu i tu- s- outrun. I triads car ditto! e Jtr utrliriade ordinal .
A parlir de combi nafbes dc curvas de indifcrcnga chegou- se ao can-
cel to de Mmo de PmciOr sictiagap tcdrica cm quo sc verifies uma sdocatio
diinia d-c reeursos, Glum sisicma cm cquIKbrio genii ..
10.1 . 2 V i I f redo Pareto Mfl48- 1923l .
No entanlo. Pareto contrariiLtnenie a outros neocJdssicos, jufpa
a eo-neorrfirtdn perfeita. e a livre inieiaiiva C-L-ITID as unicas forfiui capazes
de levar o sisLema ao mdhor dcsempenho, Para e!c, a cconomie pun nio
Fmbora Pardo icnha sido 0 mecssor etc Walras nit cdtedra de Lftu> ofcrcee erilirio decisive para sc escolher entre ums orgiurizagso da socie-
. estes duis home ns fernim mtiilo diFererilfiS um do Outre, Wail ms .
sanine dadc capital!&ia ou soeiulisLa- Fate £ outra porno de divergent i a entre
frcmccs de clusse nn&lifiL era rdfonttistii e mi mists . Pareto, tlaEieno de famt- Pareio c Wdnts. Para estc ultimo * ai siluagio ciiada pels livrc conctirrin-
Iin nob re , era pessimism e etsico., Despnava a sneiedade e era, mii certo cia £ a mclliDr possivcL
porno. um homcm -imargo. No entanto , a vida profissional dc Pareto foi
sempre coroada dc esiioa . Frige nheim, alto executive dc eSLradas dc ferro
e, fn&Ls rnrde, de industries pc^adas , 1ati [ tdlia , aempre ocupou cargos edimi- A — Dkiribuipfo da rmda
mstratsvos . Como exccutivo tevc de entnr em problemas ccon6micos c ,
HtTJv s dclcii, foi lev a chi i Icoriju Mas sens esludos teoricos. nestc caatlpOr A
parti r de grundc numcro dc dados empfrtcos , eoHridos cm vinos
^
sd Lomarnm eorpO Hpdt Slim ingrtsso nu escota dc Lausanne . A vidu proFis* paises , Pareto prelendeu ter descoberto a fiSrmula capoe de expressur a Id
stonal de Pareto abarcou , siKMivamente, iris campos distintos ; ek foi
.
engenliieiro eeofionmta c socWlogo, Sobre soetologia cscreveu uma obra
. *
da disiribuiviiu da renda. Afirata ele apc5 ter Feito uma sdrie dc compa -
rn ocs enlrc CM normais e amm de dhlrihsiicdo dc rends, que cstas
volumosa, Teariu genii da sociologia , que aparcccu cm 191 b . Como econo ^
ultimas, cm todos os paiscs, upresCELtum noiivcl scmclban .3, A partir desta
mi ta dcixgu duas obras , Cursti tip cconornia palUica c 2 vol. S 8%- 189 i £
^ ^ pretL- nsa vcrifigafacj cicntffiea tprcccrisa porque desconsidcra. imiintras ou-^
Manual dc economic politica ( 1906 ) .
Eras varilveis insUtuctOnaii que Icvam a assimetria na distrlbuS fio de r cii -
No Crjrsr? , Pareto cita Binds rmaiio proximo dc Walras e da pmssegui- dtmentosjj, I’arclo sugcrc que sc train de um fenflmeno sujcito a lets amu -
^ ^
memo i obra deite ultinto, na linha run term'] tica , h'i no Mmmd ctllborfl . tdveU- A idem que sc cscondc etraa ckste raeioctnio £ idcoliigicai sc os
eominue m linha matemdh-ea, Pareto aFasta- se l>a stante dc seu predecessor,
-
Tatos c as curvas sempre se compoitam como clc as dtscrcve , de pouco
|i nao aceita a team da urtiidade, como fora apresemade por Walras, adiantaraa as poIiric s economical ou os esfor oa no sentido dc uma m-eJhox
Mcnper c [ evons, c propoc Irvctusivc que sc abandone o temno nSrlidadc . distribui ao dc Tcncla . * ^
trocando-o por ofeiimidade , termo dc ciripem grega , sem dOnoia-fad niQrul..
Fare! o dij* qm o lenno ulriidjade est mal emprepdo , porque , numa cscafa
^ 5c as condusbes dc Pareto nio convencem , dasr pdo mcnos. ei-
Mas .
^
de prefer neiai, mm sempre sc eseolhe o que £ m@ is util . Se a pessoa pre- o nidtiLO dc ubrir camsnho para o uso dc m iodca s rios c cuida-
^
ferir a bebida alcodliga a alimcnlagaa , cla nao L- slara fazendo umi escoEha -
rcrcisn
dosos no estudo da dLstribui oo da rersda. ^ ^
entre uij7iJir f
* ^ mas crure uma ridrn^fdflde c uma utilidadc, Nesic caso,
r
^
Como dissemos, no Fim da vida Pareto dediygu- sc mats no cstudo dc
P i- int clc , o tenno ohdimidadc serisi mm realists . F csfc alias o icmio qne Sociolugia. Fra cciico , dCsiludido, desprei va as mBsSJts c nao atrcdltava na
apareee no Worr waf, mas que nao (eve aceitag-So entre os cconomistas. Nc- ^
^
pa lamb rn que sc posts medir CHI somar utilidadcs. Todo processo de
dcmocruda que dc idcniifka com demagogic, Por Isso, nSo i de sc cstra ^

^
cscdhii envoivc uma csealci dc priori Jades e e CsEa. CSOBIB qnc devfi SCir
nhar que sous id ias agradam^m BOS fascistas, que o agraciaram com o titulo
,

^
dc senndor. Pareto nSo deu importanuia alguma a escc tiEulo c continuou
eatodadfl. Pain hiok Pareto reconc is curvas de mdiferenga que de de- sua vidu dc solitjirio dcsiludido.
scnvolvcu partindo dc uma iddiu do ceOnOmisGa ingles Francis Yaidro Edge-
worth- Esta foi uma das conlribuipaes permanentes de Pareto para a escola
needisska . No enianto^ durante muito tempo , as curvas dc mdifcrcngsi sd • -
JWH1 MlDftH . Mft omiiu.
Nobfll LhS EuWffllfu EaKanvni Iru^^rii
e* s&\ m an Qrttrri n vm
^* > np # '
itun
. -
^ f wn ® nr*
*c
# ln. Vilnr B> Ctflittt ff ifl ll>4 B rlU Q C
^ *
inWtt £* # <i PftflilQ Mobil
' MI!H tonta . HkMi rA|vllxu M DorflqAri multi calu qua Apf ^scnijrfe
foram Oorthecidas dos espe^ialisLas . Na d cada de 1910 , Alien c Hicks
^
Lrabalhamm sobre a idfia c a divulgaram , A partar do Brabalha dcsLCS
irn ViApr p ,

J* Abril CulSurit . *
. .
5. Vw CipilUl T ikl Manual da ifiMadp pallUcp y , jl *p , 29 M difl OTiwsfa Ol IciiWfnlFlflK
0 r lEnlO 1v *tfl dl CWii ^ cIo 0 <6 mul D lUWUlva {*?i QuArti lflrM MrU? COfiha -
100 dois economist as e „ prindpalmernc depois que lohn Hicks ® erapre- di'nqni & Hlitinlxa
^ ^ ' 101
QUESTOES PARA REVI5 AO

A teHura uterus do texto pcrmita qua se responda is quastdas aagulwtoa


.
f. Por quo Walras so tDrnotr IJIITIOSD no etww da taorift
op lfio dc Schtumpeiflir wbra ele ? raorftmics o qual a
^
2 . OiMis as rajffiGa apresfliii tufas pof Walras para a
e c &Ekza<;flo das terras? Ccune
*le via esre Htuntof *
3 Expriquo « iwriB do valor de Walr<u, Em que madlda eU sc alssta da
da Vltor d<3 flicarcfo?
4 , Cotno Walr#s ancara o problems do aqulllbrio gcral Qual
?
leona

n dderanc.-i antra
A Escola Austriaca
ft vJsflo de Cflumflt a a de
Walras, neste campo ?

ft .
S2SS P ,
5 . Ouaifl as- fcbras mats fcaipoftantes de VHfredo Ptinoto no cflrttpo da
-
i 0 reaQ vflu ProWsm# da utMHMo ’ o qua IflHoArndt
^ , iJveram sobra a modern teorta naocl isslca?
EcmoffUaT
nesia campo ° rcmuos
7 *
Camo Parato entflra o problem da distribu ao dp
^

* ^ rtimfo ?

De 1870 a 1950 surgiti na Austria urn grupo dc cconomistas que mar -


SUGESTOES DE LEITURA
oon dpoca ii marcou lumWm a histdria do pensiirnemo ccondmico Sio
.
os fundadores c continuudures da escola austriaca Na Alemanha , a cor
.
rente da cconomia niargmalisia fyi eclipsada pcla escola hisiiSrica, correntc
.
de pensamento que desprezava o mCtodo dodutivo c s6 vutorizsva cm Eco --
Fnumercrs li ^ ros que Eibordam a histiiria do turnsaniL'nio cconomico
I; 4im
il dc Walms e Pencto, bein como da escola de Lausanne. O leitor deve
.
nomia, o cstudo histdrico dos fatos Do ccmfnonio entne as escohs ctfis
sico e marginalises dc urn lade (que udotavam o mdlodo dcdulivo e a >
rccorrer u cstcii Iivros. mas nao podc deixnr dc ir BPS prdprios autores . .
escola histdrica dc outra , surgira uma das mails cctebres polemicas na bis
PARETO , ViIf redo, Manual dc etvnomia pollilca. Colc ao Os Economise tflria do peniumemo economics?, conhecida eomo batalha do mdtodo (Mc -
^ ihodcrtsueitj. O defensor mais famoso da escola tedrica ( m<!iodo dedutivo)
.
las- Sao Paulo. Abril Cultural 1983, v. 2.
SChi Curl Mungcr, fundador da escola austriaca. Outos representantes fa -
.
W ALRAS, l con. Com pendio do?, element os dc cconomia
politico pura. -
mosos da mesma escola sao Eugctt von Bdhm llawerk e Friedrich Wieser,
.
Colccuo Os Economistas. Sao Paulo Abril Cultural 1985 .
AprewmtaqftG do protcasor Ulonfslo Dtus CamulfD da Pl/ C do Flto.
Estes dois auiorcs desenvotveram, ampliarum C aprofundaram a obra de
Carl Menger do qual cram diwfputos, Itias disc[pules do mesmo quitalc
-
inteleciuat da mcsire, Ha autorcs que consideram BOhm Bawcrk como o
major economists da escola austriaca e nm Jus maiorcs economlstas de
lodos os icmpos . O prdprio Schumpeter o chamn de " Mars hurgucs ". Keal-
mente, boa purlc du ohra dc (Whin-Bawerk tS urta tentativa de refutaeao da
obra dc Mara. Podcmos acrcsccntar ainda que boa parte daj rcsposlas
que os econamislas ncoclS»tcos de hoje dao is indftgacocs c problem as
levanludos por Marx nio passa de rtpettfio dus respostos dc Bdhm- Bawcrk.

11.1 CARL MERGER (1S41F1921)

Ja sabemoj que Cflrt Mengcr publicou scu Principles de ceotmntia po*


.
Utica cm IfiTt c foi juntamcnle com Jevons c Walras, um dos rrcs Tunda -
dorcs da ebamada escotu murgiralisu. No entunto. a ahra dc Meager nao
se toraou logo conhecida . Hayck ( tarnbem pcrtenccntc a escola austriaca
nota que se nSo fossem Bdhm-Bawcrk e Wiescr, que divulgaram o pensa ^
102 .
mento da escola austriaca no exterior, o nomc de Carl Menger taive?. fosse 103
.
hqje qtme descoobeeldOj n*o scndo esEe, aii s , o unko txemplo do injus-
ti a na hisidria do pen same mo. ^ 11.1 , 3 Doutrl n & sabre o valor
^ Menger nasceu cm 1 B40, cm Nova Sendee, m Galfeiu uemtArib aiual- .
.
mcnEC pcrcciKcnic & Polfinis EtEudou nas univenidadcs dc VLcna c Prap .
Esta L1 .
. sem duvida a parte nulls importante do Principles dc Menger ,
- .
Poulorou sc cm CraotiwJi Foi jorttalisEa, funcEon rio publico c professor ,
^
pois IraEa da tcOria do valor , ponvd de disturdiis cnlre as estolus GldssiCB
imarxista .
) c neeclassica. Id sabemos que a Eton a do valor pa ra quasc Eodos
mas sua cclcbridade vtm da obrs anEes mendora &da Principios de economia
pCiSik® c da cscols aujirsaea que iniciou o® marginalistas da (Spoca ( com txccgao dc Marshall c segui- doras)' d rnna
Eeoria subjcEiva , Mender , prosscguiiido na I i n ha dc racioctfitO que o IcvOu
Mtrtgcr apresonGa as idihas bdsicn da cscula marglnalisra sem recorder a efiffirendar enCre bens ocon &iinteos a nao eeoeftmfcotf mosira- que o valor
a cxposigSo mafemelia ^ como o f iterant Walrus e I evens & uma esp£cie dc for a dc atra io que o bem exercc sobre mis, Ess* few a
^ ^ -
dc afrafio £ criada pels racassez do btm Quanto maior a ncscssidadc que
,
^
sencimoi do hem e quanto rfiaior sua escB£sezr ianLo maior a For a dc alra
^ -
C&o que de exerec aubre is&, E , porEamto, canto major seu valor que ,
11.1 1 . Doutrlna garal sobre os bens eeste tscola ,. sc confynde com .
o prcw N 5o hS mats neccssidade dc sc
>
,
fwlar cm 4 rcco natural" c pre?o de mcrcadlo" como falavam cw eUniOK
J
.
O Pririitpios de C . Menger comt a tom um cstudo &obre a natuMt
^
Q valor 6 o pr« o e o pre o £ o valor cm unidadcs monet rias.
"

^
Para csclarcccr o problems do valor c cxplkar a no ao die utilidade
^
dos bens c && ncccssidiides htimanas e apresenEti , dt mancira dara . aquilo ^
que hpje aparccc cm mdas os manuals de microtcotiotnia , -u disiin\;So ttltre .
marginal dccrcsconEe Monger lun o mao tie urn aniHdc diddtico. Cons
^
Sftii um quadra onde devemos considcrsr linlws (borimnEsis) c colunas ( ver -
--
i
bens eoonfimicqs c bem nao cepnomicos . Bens ccondmicos s5o os benfi es
ca & jsos , isto ir aquelcs bens que (8m uma ofcrEa mcnor que a demands , Ve .
ticals) Vamos lantar reconstruir rale quadra .
jiirnos ii £ prdpriaB palavras dc Mcngcrr Esc re vs a 1 / ttnha com numcros intdrOS dc 10 it 1 .
,
Trfe podern Bit 0« Hriul ladui da ifida bfiQ oLimn <fflm rderdnciji k
#

demand* tnciilpnljq c 4 qwBfilidinlc dtspemiwell dc bemi ^ .


Escntva a I 1 colutia com niimercs iintesros dc IP a 0„
m 9 6 7 6 5 4 3 2 1 Elnha
m ) qw n dcmn ?idu wfo nutcr que * quanjjd de ben ? dispontwel :
^ &
h ) qitff a demondfl wj-n mcnor que qunnfidids bens diap^ nfvel :
c) que n demandn c « quanddade diipofilvcl dc bem «cj# m cquivn ^ «
Into, 7
A primetro fitgiifig 6 verifitadn. conMantcmrcnBc cm rc!»t:i* I grands
EVJ in uni

l>cns icndo como KSUNHID JncviE &vel que perse d4& neccs-
lidadcs cakrcntM Ccrfi qgc pcrmancceT iksatendida. -
6
&
4
Com nrlertncLUi u cisci bcniR m pesaoii udoiurau at icfuinies adtudes
.
e medida# no locante n& ncqndinwnSg dc FUM nccqvFidjidci; 3
— p rex;IE nrip Isjzsr u ina ocolha cnlrc a* nc-ccSlidadca tilth impOfEHn -
lies. * - c oqedas que twcftssjriamenLc deverfo deism dc Plunder;
2

— prKursrfio drar g mri ^smia' provcito pgwLuel.


dfldei dc bens de qu £ pDdrrio diipor . k S m
rrdujrJdat quantih
1
0
Pc non hi n an144 cciytfi <wni < j 4 cfHijunla ColaE da* fltlvidaJti do
'
tfll ufi*
orlenc&diB puiu as objedvtM acfema dcsjriso& t « n^ ncioniiJiw bent , na at
4 iLni k qua canpctcnjjrr ( dc grandd dcinwuia c pouea ofena ), denomina *
- L!icri; vj a 2:* Ltniiu dc 9 iUi; 0 r

^
mo-loa Ivus mum&miGOt , ( objeSo cxcluitvo 4P ccgnomi* n* aentUk? que «*- t CKva|
^ 3/ linhii de 3 At £ 0 .
bun us de dcacrfivcr ) , . 11
P
1

Ev^ revj a A ," lintm dc 7 atJ 0 eic .


nqtivcl clneiAj muiras d «s icf ias. hoje iticorporaclas a Teonx da conni -
^
-
doii pjlmeiios capiluloa de seu Prindpiv : . M upper npre ^ nta , CL'im Tereinos, dltio:

midur ds csculfl neodfissica .


. ^
11 M NOfN . Cirh Principle# d«
CuHural . iMd, p m.
pdntu OalBcki On, .
Ecwwnl ^ u*. Bfe Pau ' D , ABrll
a.
v Rirtni
A. vliis |l
WMI**i i
jpn
_ # 4 rrjla
UI douiflM tow* ortMIca. J4
.
Ji vimot qy* Mirilwlf no uto do vplOf
uliU llnLiio

cari. 3 c# Jibua ftwia iiMricim da teca .


^
du
A*
tiuU 0 W *
.
*i*n aatla
rf
infei 4 -
nfc *d o
B- lrilRki MML. nt ± quH
-
4U
4M* 4 erdftflu fcti# AiJI BaHtlwj avia aom( o wi tt« lailfrti
*
r
tan
tcfrw lul un oi rlinicpf
* (JW
- *
105
.
es&fl que cm principeo, d monte traipoftonlc, nuM, P pftrEpr de 4C nnoownto,
p&£M A iff maior impgrlinein , pc to I a.to dc ter pcfm incc & iJp tpLalmcnlC - *
II III IV V VI Vli ViiI IX X
.
Km- alentlhncnlu, Uli £§«» " .*
u fl & 9 a 7 e 5 4 3 2 i A crflicu mate s£ri& que sc pocic fszcr a murk do valor dc Mengcr
b g a 7 5 5 4 3 2 1 0 £ que clzi £ eecdnentemanle subjctiva miesm quango ck fab cm ob}eii *i
N
dade. Urns de suss afiratft(to (enlre iitBJincras oulras ao longs dt tedo o* -
£ e 7 6 5 4 3 2 D Principim) nos confirms Isty :;
d 7 S 4 3 2 0
,
..
aQ valor dc um bem. pertvaio d pure c iJmpkHKnCc, A amporiiftfitfl
que duvte ao atcndamcinto ifc Hossij neceHidattci, oil seja* I c^rneryA?ndj
6 s 5 4 3 a I a de oosaa vida c dc -
bcm c$iar. SeB com isw, tivcimcH CAraciefljiJidtf
CMUHiVBmCHlE a EiiiLurcfd do Vlkr site bcte £ Sc d CCrtO | .
< 1K. cm lilHnia
r S 4 3 2 I a UkUItt, somcnlc P ntendimcncp dc nassas iwtenJdadte i&rrt impGrtincin
pnra nds , £ Viler do bcTW £ Ipdll4 JI Irjsnsfetffiflcifl dH4fl iimpprBdJKLA pVfl
g 4 3 2 ! 0 o VHOR) ccpnemkra*, ceffcdulfciTMM Q icguinto: m vurtogio da grande do
*
valaf de e-nda bem — ml comu cerucaumoa m vid& concictu. — s6 pode **
h 3 2 i 0 .
bndar sc m variAgio do gran de
dtaqudai neccaaidadti,
* SmpoftfljiEla que ccm, par nd o accn-
que
* *
dcpcnde dp tisyfruia dos bens cm que **
.
dSmefilo
I 2 1 a . ,
iFin. SE pw qubennoa idcJilifie ar u
-
mfas iifiui dfl vprLncio
doa bEfis cqm que BICH liejMramos ns vidi opricre-Ln Lcremoi que camprir
do valet
.
I G diuaj Lareras , Tercn que InvestEjjfir :
I 0
Pnmeirc: Al£ que pernio o aBead liramo de nwe^sidadcs AoneKiHs di-
,

fcrtriBCA tem pBfB » paste hnpaitlDcIa difereniet lelemcnr


iO HjbjcLlvO) ; c
*
.
Scgunda : Em cteucraro qua is sio « nccessModes uu jo aicndliwitfo cm
.
tad &iuo d^pende do foie de dupcmKit dc dcirrmifiado
.
Supgnhamos que u coluna I Endiquc 9 importandd do item alimcnta - *
bem? {demoEilo cbjcllvol .
.
gio para um Irabfllhador A prime ira unidadc de alirnenlagao tent para cJe §cr ntsa iBV»tigntSp» cjunaBAIAcsno que O JEcndinlchtO dai n«Cisida -
.
. -
o valor It) A segumda lefi valor 9 £ evidence qnc quanta mais CSSB
pcssoa sc aliment *] rr mcnor serfi a S4tisl&fio que cadi ttcrfseimo unitdrio
. * .
dcs ccficrdte mm, p;iiu c 6 peswsa imponirii^ u diferente dc m pflfo ca»
e sc, par OUBfO laJo. ^:an4lJicarni4Js qUC O BgCflditPCnBO deStftE rwccpiuaJtl,
de irnpariiintSu lio diFctcnic, de cw para CAW. depend^ da dhponsbilidsdc
dc Blhnenta Ihe propordonarii,. A ulilidadc margin id d&crcsocntc fLcu tins - respeciivte bem cconfimieoa,. teremte spludLinAdo o pryblema cm ques-
trada pc las n£men» su es^i viinienic mennres da coluna
^ . iiu T»c»ir pardfrafe. isto 4 , quois sao as razAe& uEUmus da
.*
d^ valor

O Icitor devtf ter pereebiefo que as diversas colunas (I El , lit eic )


expressam os diverso bens dc que necessitamo e u dtversas Iinhis ( a, b,
. . dos bens 1’

O qm dc diz c inconEcsfivd, E Santo isso £ verdaefc que a cxplorAgiio


c etc ... ) indicia OK *acrfcdEfiGS SUCOSSIVCM a csias
. * nccessidades. Supcmha - das- sieccssidade? ikuniejiasP c ail£ mesmo ri criagio dc mccossidades urtifidass ,
mos que nosso Lniballiiador lenha feito quatro acnd-icimas suecsstvos b sua
neccssidade de alEmcniiH So, Esuii na eoluna Ih linhn d. A utiljdadc m r -
£ urn dos pantos forles da marketing modemo. No «LlintOri csta cxplip; -
gaa nao nos forncoc beiscs pars urn Scoria cosivtnosnlc porque tl4o cxpiica
ginal da quarts unidedc^de ulimenGzigia £ 7 , * *
osjrrctamente a formaijao dos precis riuma sociedadc industrial Como ex - .
A coluna V indka necesidfttk dc Funw. Quando nosso amigo Filer plica r os pregos deixando de iado os castas de produgao? O pnSpriD Mar -
-
o iicrcscimn i SU9 alimcntafSo {eoluna I , lelra e) a uliJidfide marginal shall (outre expoente do margBEialismo) pcrccbcu a fragilMadc de umn Sco
dcsia quinta untd&dc $er| igual a utiljdadc marginal da primeira fumsda ,
P
ria do valor que nao leva cm COAIU as cusSos de pmdugao Dcixando de lado .
ambas 6 ( sign O quadro anterior ). os cujsfttis dc produgao, da poderi csplicar ilpms prcgeis , mas nfio conse -
guiii ciplicar a maioriy dos prcfO$ do mundo indusiriuL
Ccrnipieicmci a explicngao com m prdprias pulavras dc Mcngerr
* A segunda erfika diiz nispeiio S uiilidade cardinal Mengcr supoc que
.
. -
.
Com efciio, embura dc ipqdo pend,, o aBEintlmcs'iBo da nectefiklndc dc
' sc possti medir a ulilidacle A cwlugao posterior da pnSprifl eseala margi
nalisiu moslrou os pomos falhOi da twrla da uiilidade cardinal, subslituin-
nlimciiLatau jenhn , JMFJI Q individifej EOI question imponiaciD incompftia
VcImEnJc miiot qiK O AtCrtdimPtrtCU da occmididif de eonflUflnSr fume, cwre
-
- * p.
D teguincc : eatuldd aSiJiitlirri^nlO dA iTCLCii idjdc dc nlrmcn| AEiagC O S4C Paul . Afrl Cuiiunli. Hi .
SrflU dc pkniitttk 6. clie-garsc,. para cue indivfdiw, a um JKMIO cm que pi
.
1 MENDER Call AHr^lp ^ ** [Kiliiltj
*.
I

NMH fihjAiA MHUfl-H lajoti e »- dra ipiiartitiFm vnlM m


**
106 pteterkHT aloft dc ALcndimcntu dc HJJ nwcc siilftd.c de lump — ncce»idnde _ MENGFR , Gv \ . te. c L* p, 34- *
* ^ *
pclji
-
OrdiEin!. Qufllquer ILvro dc mkroccofldrtiiu ru:ocl£ sskfl
-
ft- ojc , rxpiV i dua (MHM, mas dJi inciialv ijnfaRc h scgu ndn (icmiji d-n
. -.
antes mesicioniid js. Sc a base do valor £ a ntccssidtid dc codo wjeito e i£
.
la \ mccsidode varia dc caso para caso comp falar numa ncccssidade na- *
utilidade Ordinal), *fii vimos qufc a critics i uliridudt cardinal foi inicisl-
*
?

-
mcntc doenvakids por Parent scndo reitmuda ( ampUvda por Mitts e
donaI? S ajar numa n
'

^sidode nttcioiafi] diffrenir das racccssidadcs indi -


.
vidual is 6 negar a importincia dessas ullhnas Negar a iitiparLarida dcssas
Alkn , fillimas £ desiruir todo u si& temu de ML'II CT. NRO foi i loa que a micrGeco
^
nc-mia se frtfnou a prcocupa iio maxima dos marginalistas ( g que nag ggor-
-
^
rera com os clds&icos) e esin posifiLo s6 FOE abalada pcla revdliw kejrme-
It - 1 - 3 Pfeoeupa afs metodoltiqlcaa
^ .
s-ianu ja nos atnos 30 dc n-oisg sfculo,

_ Mehctonamos. dc patsajem, u buMlhji do mfcodo irata . de uma


^economic
vjglctiinpolilm ica entre os dcfcnsoRK da scolu fiistdricn ot&irtS dtr
. ^ da owto hiaitfricu ,
pctiiica t if CSL-Ola ieirica O pndprio chefe
mpllcr, polcmirau com Monger , qtur reapumknj
-
. GIJSULV
brilhanieineme aw oteques
Sch
dc Skhnifir ^r . A pol&auct ak fiuu-iL pdas discfpulus dos dplp toda . A ccrta
- QUE&TQES PARA REVISAO

^
altura , Schnrolkr perdcLi a calnw , 4itacou viplcntamcntc Merger *e ncm se A laltuha ttanc dutfe Crtpiftlci (rtrlfiite nSajfemkr ii? f|(jcs( tei at Jn( cs
di&riou rcipqjidfr jj uni de scus psni Jefua.
’ * ^
Ouala as principals rapraafl-ntanteB da -B- BLDIS sustriac e em qua agiiada pfl.
limit FfeS Hwohtm} *
Q faEu £ que, m Alemanhfl, os scgiiidyre da escqla tedrico oram Eiddss
* tdiedras nas universidLadgs, 2.
**
0 que Siks ben ec &nflmleg bm nto csdnimlea para Monger ?
caism nk qyalificodoK c n- flu podiam gcupor
Esia siluiigoo perdu rou por muilo tempo. Trims snos ap6s o Ecrinmg da 3 . * * *
Scgundo Monger, qua! 09 duns otltudos dos poB oofl dUintc dtn c-ltamBdaa
boos seonflmkiofl ? * ^
polfimica , quand' o o o&uola marginoli- SlLu \ & Iriunfava no rea EO dd mundo :i
AlounhA oindo sc fcchova a c l a.
- - '

4 RopiCa e ftxpllqufl o quadra Imaglnado par Mongef pard aBcloroeor a teurio do

Nao ViuiisM enSror »iqui nos dctalhcs do poSemica. ApontaremcB ape - s.


v
*r<w.
Mcrtgar a Mni$h«ii JJmlws rnqjgliLpn.'Has , No ontSrfle, lift urrlui difference
,

nai duos jdiias. biiieas dc Mcnger tubre mefigdoJogio cm Ciencius Spgtais Impgrtonto onlro DO toorhoo do volar dootao dois autoroo . Qual 6 osta dSfe-
e, cspcdficomcnEe, em Ecanomis , ronco ?
B. Guo crliitai ae podem Iri- j-er ft tegriii do v& taf 4% Monger ?

— Toda tfinria £ isentu dt glares 7 Qllo s postg o dff Monger no Eaconlo ao m Eodo clon ii&o crni C ncins Socials.
^ ^ ^ ^
E o: coJihecida ncucralidadc uiol ica, Menpcr oobe que os indivfduos
^
sio anflucnciados par suo po cc-ao social, iikieres&cs,. emococs etc, Isto cs -
plica a grande discordanciu ^das pcssoos sobre qucsEdes je diics Mas a SUCESTOES DE LEHURA
ci neia devc cscapar desse labirintg, Ela dove ser o esiudg da rcolidsdc
.
^
concrcla , do mundo come cle £ e nao CCHUD clc deveria scrt Se os cicnEis-
.
OSER, Jacob & BLANCHFIELD, William Hkidria do pensameniti eco-
las climmarcm os elcmcntos vvlorillvos de suo c iengia, poderao eftegor ao
acordo compkto c universal. JiirrrrfO. SSo Paulo, Allas, I9& 3 p. 319 S4. .
. .
A proposes 6 muim bos Rests saber sc 6 viivel O pr6prio Monger .
HUNT , E. K /flsEdfM do pensamento Gort&miaQ* Rio dc Ianciror Campus,
rcjcitav vicleiiiiLmenle outra organiEa ao da societladc que nao aqucla 1985. p. IS6 ss.
* ^
que zte conheeie. Hi muicas passageni de sua obra cm que ele mo obc- A njrrpsRnfa flo da Hunt diFftra um pDuco da da Doer, pflndipalnmifita
decc k neuimUdsde cianitflca . ^ -
no tocanla ao modo cotno Manger antsndo o uPlidodft tdtai, 0 klW i>otl&
tlmr evi durvUa kntfg o pr prl Menger.
^ *
— O urrk 0 esludo passive!
‘ economisias £ o das fhmm individuals on .
MENGER Carl. Prmcfpios de temomba politico. Cokfio Os Eoooomiscas .
dvs comumidom individuals Sio Paulo, Abril Cultural, 1983.
0 llvro do -Mcirgur ojcift fencadomado , nasta colegfio, junto com o dc
Monger julga impossivul o cstudo du cconomia nactonal cotno um
. < A teoctfi da cconomta polUkaj,
IfevOfliis

108
todo O que hoje diamanuB de rnsjcroceonorniia £ para ele uma absirafio
sem scniido. Niio £ diffcil enlciider rsta posi ftg,, se parlirmos dos suposlos ^ .
.
A a tasofitacao da Hayok {um doa oapoonios do RSCOID nustriairu ad > 109
llvrg dc Mti' tjL'r i!imiq<ij(!c:a a leilura da dbr .
^ *
13a liidti dot iNibnIhiLdaics, dmum os defensutfci du teoHa r o a d i e : Lp
o salariu jii riiiy abedere ICH da oferu LL da pHCUffl . Urn nemo fato IBIK-
'

lilucioriid . 0 - iiidkidisnia , impede que .


saUirias dcst :mi c cum isSu, roni -
pe- Si ailificiGhnciilC a lei (la Lvfcrta c da procure de Irflbfilho. Os s- atiirios
ciLao rnnis lllOi do q»e cslarimn sc Funcioniisic 0 livre jopu do me rendu.

' ohn Maynard Keynes A ? cmprCSfli rldsam LIC gunl ntMit quandp 05 salaries it cltvurtl muilO c
Ato jteru u dtsenrtprir o . Port &iilo, a causa do dL- strnprego siio cs alios
sate nos . ^
e a “ Escola Keynesiana " .
E>t> ladu das cmprefcfiS iamb£lti liuviit probEcmas Qs neoclass icos sem
pro fbram dcfifnsoTtS dfcididCtt dii conconxncia pcifcila. Por ttHKdtttncit
pcrfciia cnicnda- sc u.L|uol-ii esiniluru de mereado cm quc prcvalcce grande
tujmero dt pcqucnas- crnprttusi ntnhuni-tf delsi com pcdcr tuhic o mcr -
CD. LI pivJ . i i o humoyenoo, mohilidadc de Calorics eLe Dm , as cmpfKM do
,

nicio Juste sttuSo CJllY | -


tl afastando SC desle modclo. Surgium inono-
[Hblios c otiBCipoliui deslruindo as gaTJcici-isricas dn concurrent irt peifeil q .
. *
12.1 INTHODUgAO
-
l>orta»( y, pusiibiEidude de aulo njustnmcnlo da cmiumii J'aru c $ws an -
IQfCS , L> quc esS -uvn eirado nj.i> era .1 leuri-it. cram us fit ( Oi JnictessanLi;
Antes dp ahord arenas O (Slviiu CtipCeifieu da abra dc Keynes C > princi- cicnela csla, que pienendc quc 05 fate su ajustein :i tforiu. Mss 3 siiuagay
*
palmtute, a Oorw gcml do erttpfOgp , do juro a do iliaiieiro, convdlH niS - -
CTd L 5 S 4I.

sultui dots pomos imporianlfti. O prime im refcrc- sc a pj pria siiuagiio Lod-


^
ric du BRjliii ccendiinkt, rm tipocu . u a iegimdo, a siLLiagan conjuniuml da
Keynes colt>ca -ai frontaimentfi cuntia cssn linha de pcnssmtnLj- Hit
*
EHHiWlil dos principals paists capitalisms. enlre E 920 c I Jiffc.
serd 0 prinneirp aotor LIC SUCCSSO a uptcscnlar Hill ver^aq ledrica illemiLlvi
'
A eoFia etonomitn predominate, na cpoca, t a [curia ncoylyssica ,
(
capnv: dg cuplicar u coos cconOmico da epooi. £ cvidcnie q\vti Keynes teve
predtortSOMS ( MilttluS, Kismomli, MUR. Kubcrlicm , WiekStfUJi, mw s Teo-
prineipflFmeillC cm SUB veresu marshal liana . Es [; i ICoHa [ cm corao supusto ria gprai . pr >r motives quC niin nos cabe aualisar )u|UI . foi a iiltcrnaliva qua
a Mci dc Say " , segyndo a qua ] 0 proccsso dc ptadupiQ Cfipiiatitiu &, r rri'
"
teve (jiilO cm dcsnlajar a pcoiyies ic iicii anlcriojTi. hintcliuidus Hi ]ei
^
^ * ,

frrfffl, iim prOcesso do geraftio de rendiU ( iucro , solaria . alu $u £ is itc.) por dc Say e na vitiu du economia como wecitiiisinu au[ jus[ £ vd.
is& it ofefia cria sua pr6pna dttnwttdti . Acresccn[ (i- sc a iito a id in de^ajus
. - **
tamenlo aulomitieti du iKonamia c teTODUS uma OOncluslO ImpurnuitO: o ^ O conlcslo nu qua! surge a UIJ NI dr Keynes r u dt mna eeonurfliil Cifl
.

siilcmii ccon micOi COPsiJtftadn cumo um lod-u, pao podo ddfiiilir desem- (c me cm dcpnfssuu] unde o desecn prtgo Je hihiO ' dc - e'br c dc fa-
^
pre o juvuluiildriu . Trulu-sy do unu dcoorr Jlcia naCural dos suposlos ante-
^
recessju

. ^
prudulivPE. i ODOntK and gr;mde (|pedu da rCPClii national . Keynes
^
nores, Se deseEtiprefcu Louver , etc icrS le»ipOrlirioh ciporidico c parcial .
lorcs
aponta du;ii grades freqne ns dp sisreLtin cnpHalistar o deicmprcyiu e a
lisia a posigao tcdritfl da principal ninente ccondniica da ipoca. A rtalt- ^
disirihttigaia eicessisamcnlc LILS ' UH] C arbilriiria da rendu C da rlque / a.
diid'j dos taros desrnenlia a teoria . O dtHirnprc D na InRhueiNL eonliltliuVA ^
^ MAS iicha que esias fraqut'zas. podm ser ellmiudas. llenlno cm breve
grande C ptsi^isltiiile desdc O inicio de t 920. Es[u dL’scmprcjp aLaslrava «
pdr vSrios omtys pulses da tinropn. Nos EislJidcis Ullidus , apis a quebra da abOrdarcrno* LJ > graudes liuliiis dr scu pehutmcniOn C' abe wlnalar. aqui.
110 eampo dil KW / iu ccorrojjrtLij.
,

qtte tua eun I ribu i yau foi deci^ Lvu . nio


boJea dc New York, a purccntajem de do»mpre£ ados assume pniporgucs
ilarmtntei. mas Lurnbdm no Camp) da politico etettvmhu A chinude rcvalugao key -
"

Ebesiana " foi uma revuiugju mt LcOria etOlldmica que abriu espucu para
Como rragiam OS prinnipais IJC HCOS LIJL Cpoeft dianie de tim qLiadro
^
dusics ? Como CKplicavam cits rest desewnpasso enlnr teoria c prdika?
uma revdJu io 11a politics EXOnOmka fintervengiici do bsiado na utonomia) .
^
Oo mclhor , por que pL- rsistiam cm deftnilcr uraa [ <SOTLB qne tdmava cm
Antes <3e Keynes , muilos potiiicos ]4 advogav^m uma. politics de L>bras
negar 00 falOs ? A c *p ]icagao dcstes autona ]evava cm conla p kdo das public as capK3 z dc abrondar a qutataci do desemprego. O que njo t' XL & Sift
lrahjilh.idarc & { salirioii e sindicabsmo ) C O Jfldo das
eillprtiSJS (rtiftnopdliti era DtKsrciicia cnlrc us medidas upreguadas c a leuria defend id a. A. incoc -
110 .
L- ol i gOpdlio} ren t in era EOtal , untre lirOria e prdtka , 111
Rcsumindot os cMsskos 1 apontavam como causa do dcscmprcgu a ri -
jiidei elds munopdlios. Mono polios dos smdicalos que impcdiam a flexibi
-
& , entao , rx apttscniada e accita e clc assume fomialmcnic a eadciru dc
Economic Permitncee cm Cambridge ;il £ 1915. De IS 15 a 1919 Ira -
lidade dos ialdTios , c monopdlio das. cmprcsas que impcdiam a concorrdn
eia perfcila. Atribuiam us graves prob ]emus da economia us imperfeifdes
- bjilhni no Tcsouro Rriianico oride jil (stivers antes . Como membro do Tc -
.
souro. represents a Inglattrrr na ConFcrcncia de Paz. de Paris. Discord*
do mercado. Na realidndc. COiHO di / Pasinetti , Cites cliiisicos vt re fere m ,i'
da posigao dos aliudos que prelcndem impor cxotsstvOn encurgos dc gucr
um mundo [deal ou aie ntmeo que nun c o mundo do capita I isme ind LIE [ rial . ra a Alcmunhu . [ Visa a Confcrvnein cm protesto c flscreve The economic,
consequences of the peace (dez. 1919 ) em que criiica it posigao aliada
A visao de Keynes 6 lolalmenle diversa , Para clc nao sc iraca dc
do mcrcado. Nio sc trala dc voltar ao " mundo Esie pequeno livro lorna-o famoso. Alguns anus depois, 0 livro sc most t a -
fia lambcm profctico. l oi a Falla de visao dos ahados . na (.onFcreneia . que
rigidez on imperfei
^
ideal" da concorrcncia perfeita. Ek rnostrar 4 que o eapitalismo funciona
mal por dejicieneia de demanda c que esta ddicicncia d uma das caracte - alimenCOU S revolta ulema , criando condkoes para a subidrt dc Hiller ao
ristkas do sislema , A grande conlribuigao de Keynes a leoHa ecunomica poder . Sao canhecidas as invcctivas dcstc ultimo ao Dictat de Versailles.
6 o principle da demand u efeliva? cm bora o iucetio de sua obra seja .
O espirito picuinha uingalivu e cstrtpido dus aliados contra a Alemsnha
devido ao instrumental analitico por clc usado. Sicm esle Instrumental clc . laniard a Europa c o mundo na Segunda Guerra Mondial.
nao leria canscguLdo Uansmflir it lorga Jcste priucipiu, como, alias, aeon
( eccra com sc us predeecsiores . - Keynes Torn discfpulo de Marshall e Ortliuva OS ensinameMas orio
dmu» Algous de sens melhorcs hifigrufos , como Roy l -tairod c Moggridgc .
indicam o ano dc 3925 como o ano dc Lransifio quC culminant com a
Te^ rru gercF. Mas a quesluo t conlrovers.i. Sua graudrf ohra , vl frcNJiiL- oJJ
12 2 DADOS BIOGRAFICOS

Keynes nasceu cm Cambridge ( Inglalcrra ) , em l 8S3 e Fakceu cm Tcoria geral


_
money , ctcrita ja em i 9 Wh ainda esltl Itmgc da visao rcvolueionfiria da
Esta ultima serS frulo du csforvo de Keynes e dc
suas discussots coni um grupo de alunus c colegas privilegiados, com os
-
r

Sussex , em 194 b , Tcvc Vida ;igiuid;i e tua atividude Cstendtu -sc pot Cum
pos muito variados do saber, da politics c da arte. Fed Funcionirio pu - qtigi; mantinha reunifies e debates Frcquentc* Entrc Cites cstavnm Austin
kobinson. loan Robinson Richard Kahn. lame"*. Meade , Abba Lcrncr.
r

blico. proFcssor, confercndita, assessor do tesouro brilanico. dire tor do . -


banco da ingbterra , politico, economista , financista , protetor das arms c SrafFa c oulros. bormavam o cllainado "etrculo que passou a rcunir, sjac
ealecionador dc livros raros. Reprcsentou a Inglaicrra cm vdrias reunifies inicialrncute para diseutir as tdclias expostas por KeyfiCS no Treatise
importanles. ParticipOu alivamentc da vidu politica . social e cconontica mencionada.
dc sun IpocA - Mas o que o tomou conhccido no mundo todo foi sua obra £ dcFcmivel a icsc de Dudley Dillard , segurtdo a qual Keynes chegou
dc cconcumsla. prineipalmcnlc a Teoria geral que representou a ruptura ao du uma leoriji al| r
no itimpimcnio com it doutrina classiea e it ebtbora ^
^
"

com a icons economica prevalcceuic ate cniuo. & miua decorrente dus postuSjdos elas*
nativa. au verilicar que a |H.illlica ecOrt
probkmas conerctos du dtisemprego .
Keynes Foi fruto da poca vitoriana. Para oomprcendc-lo. fi precis* sices nik> rcsalvia os
^
cumprcender sua poca .. Scu pai , lohn Neville Keynes , era um professor Keynes era um espirito Lcdrieo e. uo mcsino tempo , pragmlitico
. A
^
dc Ecouomia muito preocupado com os probkmsts de metodclogia cientF - discrepancia entre o diagndsLico c os rumidios classLLos . por um iadu. e
. Us

fka e dc Ifigica , c inti mo amigo de Alfred Marshall , Sua mac. Florence , pcrsisLineia da duenna , per uutro , niio podcria deixA lo indifcTcnlc
era umu das pouefls mullicres da dpoca que possuio um iTtulo universttSrio instrumentos dc polilica economica ctAssica nada rcsolvinm. Era picciwj
c ehegou b scr rcitoru da universidade dc Cambridge. csplicar esse fracasso c criar um navo instrumental , capaz de solucionar
o
probkma . A Teoriu gerd i uma rtsposla a e* ta siiuaeiio .
Keynts esiudou Filusofiu e Maicmatlta . Chcgou mesmo a apreseninr
uma disscrla vo sobre Teoria das probabitidades. com a qual prelcndia in
^
gressar no mundo acadcmico. EsLa disserLaciio nao Fui aceita inicialmente ,
- \Z 3 O ESOUEMA BAS1CO
cm Cambridge ( 1908) . Abra a , enlSo, o estudo da Economia. Pauco dc
. ^
pois a oonvitc dc Marshall c Pigou , torna -se professor de Economia em
- A prcocupavao bdsica dc Keynes eta determiner os principals Fatorcs
Cambridge , mas $cm vine ulus formais com a uni vers idude . SU;L disSCrluyaO responsiveis pelo emprego, numa econumiu industrial modems , Ao apon -
lar Ibis Fatorcs. surgiruo lumbdm as cuusas do JescmpregO - Eslc era
o
llvtfl
.Kiyw
I 0 cl *» « « a
tirma
tH m» "cMtMtQfJ
hi fxha dc KtyftCI , fikt1 BM1 0 FTMirW
tad 4 HJIHM QC via 6c Rlewdo
<
cfji Q 4Q rncalr
PJocw , Inclulhdo « w - grande problema da cpoca c um dos ponlos fracos do sistemn capitalista .
# *
ei’tit W ClJvriCMt M ^ ^-
|rw lrip l Q « Pr £ VJU hi !«*! o* rm\ 4 PlflOU . diHlpuld
* m *» « Mas a emprego anda ligado it pretdu io c a renda . Esludar o nfvcl dc
* !: > . 1rn-' KJw da Mvih M . am
" *
2 V*r PAJSIHCTTI , Luigi Ct
«
Aid 4 JihWrd . ? K r , if .
* *, »
.
# qut , im i

» •
dlifaiMuKhBi <U
»
. tvcrwiF Ihi 3hM«T «1
.* da Tiffurii
7 , . JS ? . Pulrwnl A UM rKOfiJwtdo no rlc-mllanc da uni van
}
*
^ .
emprego 6 o mesmo que cstudar o nfvcl da rcr da ou da producao nacional .
11* nldMfw 4fl &BrrJbfidfiD
i na Ingldrlarr ? .
^ Nio 3* esquega de que Keynes tsti ( ralando da doOitomia como um lodo,
A I i 11 h de nadocEhlu de Keynes potl-c ser iisiim uprescfHadii . cm ier-
IS 4 FRINCIPIO DA DEMANDA EFEUVA
moi. dc pcr unira c rcsprotas.
^
Ouc (itoits cnjiJicani o lafvcl dc tmprego, sociedade indujtrisl
mgtEertin? 0 nivc | Jo cmpre 0 d J ;:Lcnnin ;id;i ptlo nivcl de produ iiu . 0 pi incjpju da demands efetiva £ apresentado tlQ Cflpftivto 1 da Tcorid
£ ! Estc prin . rp>io £ fl prande LFHJYUi,-iii> (Ift Keynes e . J csstncin dti
Quem deter mm. i o nivcl dc pfodufio? A demands efeliva .
^ <era .
f
r riit geral * coino * de mesmu oonfessa . Wo cuLanio, o Capftub 3 nito
fjuctii dcicnnina a demands efeliva ? A resposta adequndu a esta per
^
prims I>cla clnrciiA. O IciLor tluO deve deixar dc ler CSte CApftulo. :itsim
'
punNn CKERC a dccompyti o da demands era sens virios compancnics. eomo o Capiiulo ‘j Ju Teoria fteral. mas n6s vjmOi abordar a pToblettii
^
Esl&ijgoi supondo urn a cconoinia sum comircio cxiei-ior e rem governs,
para simplificEir u modclo. Ncsse CBSO, it demand Lompoc - se dc bens de
dc ouCrg mudu.
Comc flmui di7Ciidu que 0 principsD do denmnda cfdivn l o ^postO
Lonsumo (O c belli; de invcsiimcnig If ), Para npontuniHls o que delcrmina* ^
da Jei dc Say. Ftytfcrfurti cbama-lo uniblcE de Sny. Afirnta cle o primado
demands JTDRV 4 L „ ItfDlOt dc cslutkr a ? dctcnunttuties do Consume! c dc dejs RasLus em consunw e invcsrimcnio (demands ) wbre a pruduffio (ofer -
imesiimenlO, UJ. Em OtHra -5. piil.Tvraa. quiim doLLTmLcia u volume da prudu aO C , porlari -
Q coil&unio e limit funcao da rends. Sinlbolizundo consume por C [ O , 0 volume do cmpnegci 6 a demands efciiva que nau e aptnaS a demands
^
v nenda j>or Y . podemo escrevcr C ^ /(10. Pata Kcync & 0 COnSUmO esperu seja
ti & Ttigiido. tslo e , g
* dc loda A soricdaJe , d Minpre nicnor que 1 .
eonsumo
j
efetieitmenlc iculi^aduH mas aindri c qttc
Sltmg mills qoc SC cvpcni scjii jtnstt)
sc
crtl invtlir [i«LtLnlo.
juiito cm can-
Q problemit
li[o quer di/ er que A sonedade. -conns um todo, srmprc peupa parte dc sua da fttrm :i;ao daS u.H [KC1 aciva^ dos p i L u l i ^l C sumamcnlc iniporlaiUL e
rend# . Nio 0 consume ( &da. Keynes fitSn sobre into HOS CjipiLutos 5 c 12 Js Ttvrm gtvtil
O iJivcstillientO 6 fun io djis expeeialivas dos unlprCsLiiio ': quanto
^
tuoms futures c da taxa de juros. Em simbgfoi i f l £ ,r) , Onde I
' SlijMjnbiimos que A cepacidade produlivu dc um pais seja (lndiL . mm
i o invest I memo ; «pectaliva de lucres; e ,i, tax * dc junw , Veremos que «ta capacidude pemifinefu parcialllKnie geiosa. NfiiLC CAM icrEumos
*
niflis liirde A artioulj jio entre cslas vatiiVflil, msquiiias, cquijisiocntLH c hoincns fiapacitados a trubalilat , HULS todof cles
^ inulivus. Havcrifl cspacidadc prodtHiva pdftfrrtmf , Pars que ha u pifOiUi -
E imporiame siilientar qtjc Keyitts se afasui mut|g dfl ortodoxia, Para
cie , O nfvel da reiidu uu da produce A£re.gada 6 deicrmimido pelD consume fao r }t *ihm prcciso que hiLja demanda feliva . As
varia ocs na demanda,
^
^
c pelo invesLirticmu >e nus- irttnnjinnn ao modcEo simples iiao bast ? os priHJutorcs mspondcni variaEid-u c pTOttu-fllo. cgma nos d PasincllL Ever
'
CSCTCVCT:
' Crfifim^Ju e distribuifOQ < tl r render . F. 40 ) ,

- Esit esqucnm difereme do esqiwnw neuclJ^ito , para o quitt viLriLi-


Y C + I (1 )
^
cocs da demands srio cautodoras dc variacocs nos precos. E - o (iatema de
f. precise! Mr cm nifinlc que cnistC Udt sCEitido de cnusalidadc na fiqun-
iio 1.1 > e t|itc estc sentidu vai de Lunsumo c iftycitiraemo prira renda, oil ^ O piincipio .
pre os passa , entao uo primeiro plimo , dclcrilliiiAndo A pruducao .
^ dm deilisnda cEcliva n»iO i ngva . | n era conli- jcido dos
£Cjti , -.- I renda tlctCFininndrt peJof gastos cm consumo e pdus Rjstos cm
^
invcsiimtilto. O princTpio da dcnuiidj efeliva dif CXAtamente isto. E meisanLiliiLas , dc Halthus, de Sisnn>ndir dc \luix c dc muilw outrus . mm
ale dc gaslur que dclcrnnina a rendu.
SO fyi accilO pclo “ eslabtixhnKM ccondmicu "', u|p4si rt T&ria iCnuJ . Q
prOprio Keynes mostntsSC perpkso d I Ante dcslc IALO. AO SU rcfcrji 0.0 de-
Eita observue ALI ( nwi > importance do que parcce . Mtriios beynesinnos base Lravado entre MilI (hue c Ricardo sobre u insuficiuuci.il da demand a . etc
aduEterarflin o ptnumenn de Kcyrvcs. E o caminho desta adolfcifi Q pas- nfiillia L: scRuintfi : " ' Ktcai do eOnquistOU 0 3 hg) sLerr!i de mancira lio com
j. a petii JespreBo do sentido dc eausatEdade. TninsEorinur iis cqtiSCOCS de ^ ' '

plelft cgmo A Santa InquLsiyaO conquisiAra s Espflflhs . " " E ruin it vit ria ^
Keynes num sistema de fiqui oes sEmuL ( Sncasr onde ludo dependt; de ludo,
^
rnuieir dos tt-qu-jinus dc Lion Walras, (. dcsinjir i substancia mesms do
etc Ricardo, a prggcupaifuii com It demanda efeliva dcsapitreLti da lileraturu
pensanvemo * de Keynes. £ £ isn> que multoi; nuiores "beyne&iancis " faicm, * econumica orLndoitn .
As conscqucneiAS destt ptilicfpig sao diumctrelmentt ufOStSS sj Aprfr
Coitto Lt eonhumo i relstivamemc o printipAl dcterminunte do
nEvcl dc rendu pussa a scr o ivcctlmento, Kstc ( u chave para egnaprc- sentadas pclos n^gclssilcos . Tomehof, por cxuiiplo , os salirioa Fars w .
ender as gscila Ses e a instHbilidAttc do sistema copilAEista , ncocla &SLcOi C . cm especial , pit A Fijiou , A quem Keynes ACacn dc mudo ctpC-
^ ciTitO , 0 dcscmprCgo 6 CAUSado per uUrios CAce«,iv ^mcnlc altos. Pitra cli -
.. minnr a descinprC O ^ ria preeiso baixAr us iJlatigs . Psrri Keynes, a poll-
3 LiillMTt, hojfl- Pli
jSflSM
yirtfl IllpnlUII nobl
<r -ongm|||K fci
torn Btfatriiiprt diMM
*
nltftf &trWki rJm r nflln
k«ttiu> JA44 brtlirfM . ^ . -
Kiyrvrx . pnv^tUI KAHt J QLfl fHMiTfein «y g Jwra-
pOr %Byr» |L«
5CJ put A dp rdi j de jwi floblmwi A cMkidd
* ^
lies adotsds dev is ser uuEri . U descmprt O C prgvucado por deficient a
^
i
# r M
rjrlqrijtkJi ifVllxDynnlpnp.s. ** .
« l rvri bMtirihH Vflr
fctnrrt
C«U lliaHfrm kmnnik
. HK raaptliu PASINFrUI, Luitii . *
^ Sin P ^u. «w l
lU
114 ftta di i nalm.
* SSTSi.
In Cf Kl
* V dlMrlbviste
* t
Llnlr.iul
Vtf
"MI.
hEVWS Win
( LH
M T >l* gtnl
* »
*
|^n
* *> 4li**lm ' 11S
dc dcmanda A balsca do ssi rios podcrio ugj-avar a
^ iituiffio, porquc ]eva-
riu a tim desestfmulo do* COU&umo. A queda do consume iivArin aigun e consumida . I’artc deta 6 poujiada , Scndo assim , i evitleinc que cada
uniLSrio da D&nda podc s«r dccompost-o em eonsurno £ poLipan a.
jfrnpre&driiB a er (|tiivan:m futuros projet ?* dc invtiEimrriEcs OU , aid rdftSmO*.
a dimitiurrcm a produce coreille . NcsEe
aumcntD
Suponhamus que p& TJi eada auiftentu 4c mil tirumdos na rcnJaf oiioccntos ^
cuso, havena aumcnlo da capa -
cjdadi; ocioSa c . poruinto .
descmprego. Para que as ftfbricfls antigas ctin- cruzadti& sejam aplic^dos cm consumo, A esta porccnlage-m do aumemo iiu
( illlieni produifiridfc , d precis
que novas fibricas sejant ctiadns. Nesw renda aplicada Em consumo Ktynes chaniou propensuo argin&! ff corriti -
process de uri4i ao dc novas* fabricas {investinkfnto ) ha gera ao de nmis mir , Na nosso Escmpto , a propcnsla marginal a comumir OS , panque
* ^ ^
renda * que sc cqcaffiinhurtf paia 0 ctitapra de produttn novoi c intigOs, ao aumentar a rends ein mil crazadb , otBoocntos foram gastaa cm consume
^
^
O princlpio da demands efcliva 6 l o simples . e nw parent tin evi- (3Q / ltOOOK
deme , que tans flspjuuo ter etc permanccidg * octilio por mais dc um eulo.
* ^
las S 0 prinetpio £. simples , ss consequdneias (fete decorrcnEcs . no piano Ncsic mesmo tJctirtplo, a pcrccniagem nuo aplicada cm consumo 4 a

^
,
* p / QpensEiQ fttargintt! ii poiipor , fi- -cvidciiCc qut -a propcsss o marginal a eon"
da poUtiOi ccondmlcft, sio enorm«. For ejumiplo, de signifies o fim do
sumir (que denofcartfttos por P gC) serd a complcmenED da propen^ao
^
Itussez -twe t do liberalismo econornjw.
marginal a pOupSf ( PMgS) *.
^
A demand.i efuLivi pode scr maior uu mencr qoc a Lirpagidadc prtrfu-
liva de urn pais, cm delerminadp momcnEO. Sc for menor , reremos d A soma destas duas prapensSes deverii scr 1 . pasto que ums 4 o eam-
EtmpTiegOr Se for major , ICftfilcs infia;
- no, NaO CMSIC
ncnhtiEO metanismo * plcnraecUo da otitra, O quad re abaiso esdarecc o que dissent os . -
de ajuslamenlfl Automalito eapm de iguatar oferts c a demands no ruvel
dc plena emptego, coma precon isuvum "os *igl&stOO«> r, com hast na EeL de
iny. NuluraEmoitc exists uma cQpihiussio Oliina dc consunto e investi- PMEC PM 0S.

meiHo que Jcva a demfthde a se ijjualqr i oFerLa no plcno emprego , mas


esla t uma das inumerss combirtatwa possfvds , £ um CJLSO 0.9 0.1
especial . dCntnD
de um qusdro de muitas uncras possibii i d n dcs. Par tsto nrzaor Keynes cha- as 0.2
.
mou scu HVK) dc Teonu Gera\ . 0 crao classic de equilibria com plcno
*: seria om CSSO de diffgil
cmprefiO, i* uma de imilEtiS aElernativas possEvcis
0 ?» 0 ?

Dcorrencifl.
Scgundo Ktyncs, quanto mais pobre a comunidadc. maior ser4 sua
Liado 0 prinefpio dc que nao Ciistem fVin,:as de aulo- aivstameillo na
(
propensio marginal a toniumir. Uma aMiiunidadc pobio lenderd a aplicar
economia, abre se 0 Cimpo para a polftica ecpnOrtiica. A husca do plena quH c rude que reeebc cm consume? . For outro adc? „ UEtie oomunldade
] rica
emprego EOnta - se um do? ubjelivos da maciticconamla , mas um abjeEivo ^
tender A a aplicar menas em consumo , Isto pude efiusar prqbtcmas, porque
que dewe ser akan ady por vOnladc ppltEioi . O sistema capitalista apaiece demanda efeliva,
^ 3 a vEmos que o consume um dos componentes da
cm todfl soft Jui, islo £ r como um si sterna incltvd,
suieiEo a oadhgfk . O
cSTiiLLr i^l tnscCfltI1 IlLe insEAvel do sistema eaptfalitla fi uma das moil43
^ do ^
,
* Subemos que o Gonsumo 4 fun aa da tends e que nem loda a renda
^
diKcrriociM prinetpto da demands efeEiva, Estc fslo ficard mais ctaro 6 consumida. Existe ainda uma parcels do c-ansumo que independc do
o CTaminarmOs 0 mvcSEiftienEo. que £ o COm-ponentc maii irtipurtanEe da vulumc da rendfi. lata parcclu corrcsponde ao que a comunidade ncccs-
denjanda , sita psmi sobncvEter . Chanismos CiEc uonstimo de auESnomo, For que
aut&noniQ ? Porque , qualquer que seja s rends „ este montantc «i4
con-
S- umido ,

12 . S CONSUME £ PROPEN& AO MARGINAL A CONSJMJR Pudemos . ^jtora -


L scrflvcf ;d fun io
^ cOrtSlimo asssmi

C - Co + bY
No modelo fechado c sem govemo. o cqmsumo t o invesijmeiito (leser-
minajn o VLhlumc da pmdugap de umi cumunidactc , Sabcmos que 0 COAiUMO oudti
t fdrivifi
^
da rends, Ac aumentar 4 rcitda de uma somunidide, aumeutaiS
tartitem 0 tHnsnmo, mns tm proponeso menOr que c auflltliEO da rends.
Tie lsE <? quer dizcr qoe, p ra JI comunidade como um soda, ncm loda a renda
^
Cv 6 o cumuni BSIIAJKHIW
b
*
* .
i n propeiui marEiM c^isumlj fo < t
*
Y i Irend . QvHn e inalor » renda , rlflior O
*
1

< 1)
( anvumS 117
GUESTGE5 PAHA RE VISAO

*-
A lilfttft atonta do loxco dd cwKflefrffS para qua M Fftjppnqja As qu-ostOea $
-
guin r &a :

i . Como D " r
cS lcg5 [no scnlldo dta Ksynfti) qiplicjyam o tasemprega. urrm
^ sums Csofias. nflo pgderia oxiilk dcftomprago Ijivolunlirln
S3
* ftfftgundb (
Vfti qut>
iwm
.
parman
^iitat Investimento e Eficiencia
2. FaF
*- um pnuco sob
Marginal do Capital
a tam& xin cm qua surfllu -a ToorEa garth
3. Kaymei dun grandea Falhaa no ftlatwu capital l& ta Ouaia afto elas?
njiontu .

4 , Cofitaimpordftqoa da Kayn&a |d adv&navam urna pollute d gustos publlcos


para c!iiniiLi,p- dcaemprago. Um dea$as e&ut &mpqr iwofl *lot LF& yd Qmg«
(dx -primeifo minfislra a antigp cb f do Koy voa Pia CcwiFerfifttiii do V«rsa- ^
**
^ - ntflda pgr Keynes no onaaio
fhaa ) cuija pglJilci! dfr gastos pdbjkaa fol iMj
Cam Lloyd George do It ? Qua! a Gonifihultna dn T»ria goml a M
pdltha?
- ia tlpo da
5. Umo das grandea confcrlbukfflea dq Kayniy foi a qmftffirtHGfla do principlo da
damanda cfmiva. Estc pnacipio. oontudo . Ji era eonhecldo antes 0 qua a .
O invcitimcnLo ctimpurta - se dd mode bcm di verso dp consume, [ i'i
tnrnog m-ris oceltAvel £ parti r da Ktyn& a ?

B. Eacr a sobro ns. oploifioa a sobro o eampertam&nrto da Keynes nn ConFe-


.
ViRIOS cjue inti curio prftZO, tfte & dn renilbilidadc esperada dos vi-
^ da Versalhas.
vAncfli nes pmjetos c d-n (us de juros- Observe o esquemii abaixe ;:
7 Como -Dillard axpSlea a fompimeritti do Koyncs com a loorla marahalSiana ?
e Qmil o problems coolral da THrife gcnsl c comp Keryoas dcsenvolvn SLID argot
n ftn a?w> P44 rsapgihfrj-r « gate problems?
a.
* *
Camo Keyn& s & Prftoii aneamam Oft wlftriw o sua relagfla com a d aem-
progo ? ^ Taa -e do
retopiip 7
11) Erawi aobra a fun fio consomo IUI ceoria dd Keynes ft sxpllque o qua ft a TBID
prOpaniAo marginal A KMWUmlr ^ . dt Juroa

5
SUGESIOES DE LEITURA
4

LEKACHMAN , Robert - Tdfltrifl gercr/ de Kqmus; irinta 3


BJIOS dc debales.
Sag Paulo , 1brass, 1968.
2
Tniijj nn do um Hvro o anlzado pot- Lekqclirnan e que npresoJim foFI e-
^
xfiea de ocDoorniitaa reitonriisdos s- bro dllvcrsoa as-i eciga da gfam do
-

Kayws. ^ ^ 1

ROBiNSON, Joan. Gmirihuitftes


Zahar. 1979,
a ecommie modems Rio dc Janeiro,. A a C D E F
liivcsEimcnlo
vtr \QS aypflTinj i)n a ta o da tlJi <Sn K fni -
^
meira» cepitulag dcitc Idvta. ^noa aJio nbanJBdcis nai

DEAME , f hytl i . A evotup5ti das rdthi wanbmkm . Ri-u di: JunciTifl , Zahar ,
' Figitra 1
\980. *
118 l r o elplhila 12
^ P rcv ^lo Jko k « yi»a > ana .
^ .
No eifto ddy onfanidts estio a [ JMI de lucrt> esperads ( on uixu dc
ratmno) c us mas dt jurusj int«« dc pwstven L XUS dt junos . Ny LIXD 119
das abscissas cslau os vinos prtijetas de invest imcnlQ que tun effipresuriu A flcL' hii vollada para basso signiFiea d des-fimbuliO para a eompra da
tern dianie de si e que u- hamamos projeto A . B eld , mdquina e as fleehas vg ltaclas para rima Ps rendimemos liquids que lal
'

rrdqtiinfl proporCEPna .
**
Supondo uma laxa de juros de 4% # coma indica a figura , o creiprc -
sirio csdothcra lodes aquetes projects que livemn tuna Luxa da reiamo Exists urn® tora de ctesctwaftf que fflz com que csics Qfcio rcndimcnic *
tfqutdps futures irazidos para o valor presenie , sejant igtidis ao prc o de
superior a 4 % , Os projetof A , R e C oferceem laxus de reionio superiors
oferta da m uins ( IjQDQ ). E cm taxa que Keynes chafflfl efkitnci mar - ^
a 4 %, Os projctDrs restates (D , E c F) serlg rcjeiFukl por oferceerem
laxas infer sores a 4 % .
^
ginal do capital Els sera compurada cum a mdhor [ sixa ofenddi no mcr- *
cado financelms sc for mamr que u lasa do meresdo finaneci- rdi vilerf
£ Lmporiante assimiUir que o grdfico da Figura ] K refere a expccta - u pena comprar a miquinu. GUM> conlrinoP sera mdhor aplicor o dinheiro
livas dq emprcsdilq, £ o empresfirio ofhsndo para o fututo. Como o fu- sio nKrcado finance LIU, que estsm dando uns rendi memo maior q \ic a
lurq 6 incerto, cslas cspectativas varcam muito, Daf a mtiibilldadc dos
miquina.
investimcnlcra- particulars no inlcriur do sistema capita lists , As especta-
No cxempb acima , A laxa dc desoonto que igualiL css a\ io rendimentos
tUm de lucre dos empresirios lecebcm tie Keynes um noma cspecaTicoj
Ifquidos ao custci do uapil-itl £ de 12 % , Hojcr a cfidfincit marginal du ca-
ef kiinda margined do capital Vamos preeisar rnelhor CSLC eoneelto. Keynes pita! ( csatamentc como Fisher c Keynes a aprtsenfaram) reoebe o noiiie de
tOfngu a idtw dc Irving Fisher , ccmo no cscbrcce no lex to ahalxo;
* taxa imtma de retorno (TIR ) . A tm inlema de rciomp £ eompsirada com
"O de refki£ncia do capilal; do tjuul roc valho e que cumHiuS,
fcqmidn a laxa de mcrcado (t&xfl cobrada para financiar os invcEtimenios) ou com
- o custo do capital . Sc a TIR for miior que a lasa de mencHdo (ou do que
tm minha e inLue , a unicj ckfinL jiu tt> 1crmo que fax j nLido
^ * ^ ^ fpi ua
,

cto peta primeira vez aa scoria ecof kuka por Irving Fisher , cm sun Theory
^
,

0- CM to dp capslal ) . estolhe sc o projeto. Caso eOdJtrirk) tcjdta- 5 C o prD|cCO.


*Antes dc cnirannes cm cxcniplos cqncreiOH, vamos aprtwntar dues de- .
.
of Inlmtt , 19KS wb a irfqnom dc "Iasi de rdom® sobre o cusfco' r
Crcio que csta ccmcep ao £ a nuiEji impotLanse t p- roduiivu das tuu Ttutra - fini des d .a tax 4 inLcrna dc rctornOi
,r
ies rtJEdifcp Ofi £ uuiu- 5 .^ ^
CfiaiM-M ten fnftnM dr peaeray aqaeto l«i qw ijgvaSa a vwor present?
Vatnos esdarecer melhor o assunLO . dtn . Femiitm' TiiOi li' QUtit&S fularos ao cuttO do inveaSimenlo.
Suponha que dctemninailo cmpresSriQ quearn. cqmprar ccrta m&quina
por S 1.000 ( mit unvdades cnonctirLas)- Islq i o que cle gasiara ao inveslir Observe duas eoisas :
na maquinij , L-. o montanlc a SLT inveslidu ou , na lingua gem de Keynes , &
o prtfo do aferia da mdquina , Au peninr cm cumprar a, mdquiua , icri I. FnltotKM- cm rcfid intent a* liquiJos fulurw , tto anu rxlKHn li- ado., bia
of^ririkH- Fuiffl BMsrle dc UJH horfaunDc dc eipccaaclvas.
previsto (da m-aneira msls rtaliala poutvel), os renSmeotos liquidos que 2r FJICI HWillmmMi |[quUicH futUFOS (IfflM IEf IfftZidOfl P»T» 0 VilOf
esc? miquina Ihe prpporcbnari ao Iqngq dc sua vida util Supouhanirqs pmcatci .
que cs- Lc^s rcndimcnlos futyros sejam dc 3 200 per ana , durante qilq anos .
Oito an-Us 6 U vidci util da uniquina, EsquematicamcnLc. leriavnos : Nas palavras de- Keynes

M(l VOIS f » 101) IB ilio JM 2M


v .
JcfinO 1 tficifircia rnargln.nl Jo Cipir l CW¥» Kivdo t
ccmiti atic lofni-Tii u vdtpr pwsfnls do fliuto de oniudi ei dui rendu &
^
iwrswtni -
dcsM ta-piial , during Luda su cxi tenda, fixalKnmte ign xit an seu
* ^ ^

U
i
* de DFerte."1

A ChTtt csLBinw iiplui a wvmprccndtr 0 tki invfiltimcnto,


1 2 2 4 S G 7 0 ^
A laxu (ic juTQS EIBO 6 iiAfl . I - I iL podt ^ut>ir QV drcrer , Se suhir , pnderJi
inviltbilitfr muitew pra ]ciOJ de invealifnitito. $C drsecr , podcrS viabilitflf
prujcUK L| Li* r antes , rtio Cirum vidvtis,
S 1JQ0Q
VQMJC k Pigurti 1 . Sc a laxa dir juros subir pant 5 % P" T pei mrtD,
-

os pitjfctus A e B scrilo vidvtis. Sc dcs^er pitra 1 % , todos PS


( A. H, Cr Dh IE n V ) acroo vailvets .
S . Vpr 1 aiu - -
rtipi ltff. ^l n
^ . SJKf
Ci ^ ntiUBf SodHla
a Cuwtf r Hb
^ ir A tWfi* 4« OU d+
. fi 93|
T
Auc*. tm Tffckiil Pirn t| Rffuin * .
t / VTO RPlflW . trKiMdc IW
«ri*r Com pcf
T«*l4 flf«l 4# . \fjri # .
tk JlOifirp . Bio PaukB AW -
|2|
120
TJIXP
twa IHU * LtLiAm e hdl rwHi ) , pttrqui nil » PiprnuAn
* cinrnrMnii
VMM,
J. KETNCSL
lea . p. IOI , *vtiirtl.
U
** rtnurb.
\ jtnoh CKaminar inn eJirmpki , juim cmisglidar DOSSOs con he imcntqs , T 3.1 TAXA DE JUROS E PREFERENCE PELA UQUIDEZ
. ^
l'm cmpiirfriD qutr Jc- cLdir 5 cumpra delctminado etjuipaenenlo ou
*
K cspetuk cum O dinheira no meicado finimceifOr Ek dispoe d« segum
Vatisos obordsrr agora , o problems da iasa de juitks cm Keynes. Q
tes dados: assumes figarA mass claio ^L- aprcyjnLarmos ,. antes, a iearia do invcsCame- nEO
Fi»$0 4fo cquiparnehia e da lasa dc juros , nos clduicoas . Pars esses ultantu* , o isivesEimciuo de-
I M U I LJ h ariiaiaaa . .*
i p f p i s ?00 pendin du poupanca. Atcn ao ! nfo confyrtdiu {ErveBranenio com especu-
VFdi mil (sera valor residual I + r a i in i a J d 4 ... - 4 m «r i« r 10 anos ^
ItHtflo financcim , Qttandfi fatamos cm invesiimcnlo. aqui , estiiDfrngi re-
Rcndmscncos- Ilquidux anon is {prev-Litca) J « fcrjndo a amptEagaQ da c-slmtura produtiva { compra de mdquiiutS , ctjuipa-
.
niiiiaijfcd

Tosft do mercodo (sum dp ftnudimHJs) 10% ur


menlas . abertura de e& ErOjdjts. caiium, nuvai ftibnca& cEt . k A apGDUii- i Q
^
B '

Vale a pens imrMir mate equipamenco? com taiulus nao iS nivtsmisemc? * mas, coma o name di& , cspeeula Ao finan-
oeira. ^
Vulicmcj; ii uii dissicue;. Par et»f unt aumemo da Itu dc jurw pro
50 LUCAO
vocavfl gumtnto
*
pottpanijfl. Wa5 a lima ra \ a dc jnro? (dl.i , 1M invcsLi-
dorcs nan sc irrisciirisni a finsotiar 9Cu3 piojctut de blveslinKfilQ. Lcm-
(

Temui dc calculir b eficicneia nia ina] do capital ( EWeK > r compft- birx dc que cki Icriacn dc pillar Litem IHL \:I dc |utOs aOs buncos vk quem
ra. lf com 0 cusio du finerKiimcnio ( 30 ^
% . no casu) . tfiYtaritm est* dinheiic cm presiudo. E csSi [bKd devtiii ser miit all* do
tjiii uqtietk <|ue ci linnets eslsriiam pagantfo JLOS pgupiidom: Caso contri-
3 c ti EM(K > LQ * vale rio, Oi banjos nada * ganhpriam . Wcssas ciTcunslancias, oS invcSIimClllOJ
Sc n 3:M K < IQi
^ a per a
vdc
invfSLlf
PCO JdVciLir.
cairiflni , Ikifln nmos nil scjiuinLe KHUI AO : have ri it dinheinci dr subrii nOS
'

^
^ ^ r
* bar.uis, man poucGs (*n0prCs5rkK sc dispuriunl a rtMCOrTtT ;i CJKipr StimCH b-u- n
La:ioi . Cumu Os hfencOa $6 jyihlrnm ae emprtitarem. < k tendciiam 1 baiiar
^ .
tit R2 R it « WCB dc jtrnto pcSii pT prici pfc ^ sio do itwncado.
*
ApJicamas
^ formula P = + + + ^
(1 + (1 -3- iV Cl + if SupnidiaTniii |
c ktc a Lax a dc jutOi fosse de 10% . cymu SUBLTC a fijLura
ondet
p - JOO; R r = r:M{H priocurliiju

300
J5

O 4 h1
4 ,r .+
(I 4
* 1
CCljLi U -j.I _ !:I ! .
ros d l l - BlflK . 1S,J](fc
I
iQ i
^ Ol- en [ peupancal
*
Como | Jt .3 l > 10%, yalc a ptna comprar 0 Cquipamcn to. i
1
A viuiii dc Keynes INIU e UPL;L vljao rnicroevotk mica como fiftsso LBxcntr
' l
> . i
plo anicrior pude dai a enk- fbdur . A oCiciiinciI .I margimil do cepital 6 i-
„ -- um
concciio ampKo e Keynes chcga a espliear oa ciplos euofifimicq® per i
meio
deEe. i
i
S< o ucilizamcK k mancira da ehjgcnharu econfimica on das finan aB 1 i Ocmand-B [ l rwcsSimflHio|
^

Cm ap*-Ln ;i 5 no inLtiLio dc iluslrar idtSias JL- Kcyws, Embon « ja o«i O ^


buH £ ome e o objeiivo com o qua I Kqrncs usa o concflito de per-
ccbem- se, p^ la? muliiplas aplieapScs pgsieriores da idtfia , a riqueza e a fe- Mi
20 BO
tundidade de sua iniui ao fundanuHital,1
^
ntmirm I T
^L^
f it Si *1 ^
^ "! ^ “ .

, 14tT!k l r+
^ * WW3#
nUifiliri, tPfl

**
***!*
r <JHIBHiHiU df Inw .
Eta -
A de 10% . a oferta dc fvmdos paia poupait a i iruiilo maior
eita taKd
que a demands de fundot para InfHtiUKfllh Sc nio llOuVCT (omadoncs dfl
^
oiT
qua "
122 n CCMnli am q
^^ ^ KiS- Prtrt uWiu Q CWK-4 >-UI ih i IT « Htt
i«u cdfcnla Ml (itiiwjde . £ bvidw
* cmpr stinivo ; ; lO'iij , o uiiitO jciio ^ o banco bui ^iir a Laxfl de jur^is ptira 1?3
^
que c«c ciinhciro '' pamdo" Jim para u mjj JOF, mmudorcs dc empriis- Assim pensuvflm ro cl£»ka & , c Lcmoj que convir que tuti Ifigicn £
limes. impecivcl . Sd que ties parliam dc um falso pressuposio. Supuhh&m que
SuponhafflOs que a ta \ a ca;ii para 3 % . -cornu inJica a fifiira rbaiw . Q principal dcECnratmilnie (It> lnve$linKHtO £ a poupan a n que a |Ut du
jurte £ u principal deltnnjlMnlf dn paupan^a. Ptirj Kevnts irio £ ihE -. inr::
^
u poupafl u lew rttefSo dincta mjn n mvel da rendu du comutlidade . Um
^
fltiracnto d .: rcndn attmcnla a poup ^iei ia e iinnn diini FMJ i fid dr rtnda a di-
I PtJupaai a
,

^
minui- 1^ |o qucr dipcr L)[rf nio £ 0 aumcnto da poupsnfa que warrcla o
^ autncnlo du invcElimeiito. mas u COrtt runu, ,\ o flymen tar o invHtirbtntO,
ha annum Lu da r ^ nda . e oumetl tancJo- SC IL rL' iiJu . a poupanvu, que £ urn
residua ( ntnda nao gastal . tflmbcm auiin.rn [ a . O que efciitc, aqid , u utlia
InVUsso com rctllfiio 40S clfosicofi- Vara esses uliimos , era pnccisu primeiro
ptjupar para depois invtsEir. Para Keynes ooorre o cuniririo. £ vcuctedc
que isio parcce agredir nosso senso ecmum . porque tiiis (pcswas indivl-
3% invastlaianta
tluaisl gtrulncntc pcnsumos cm EenrKH do homcm da rats . PrimcilO clc
guard a dinheiro puru depois jpJiuiido. Mt« poupanfu macroeconomic a nfifj
- M
6 guaFclur dinliciro- Os empre&SritM agem com os olhus posies nos lucres
futures. Sc elus stipdom que delcrmimidos prtjjcLOi dio iucro, ICVUCIUMLO
'

fuudos para aplicar nesLes projefos. It para esse levanl.umento de fundos


3ii.tj]rLus . agora , ria sltunf o opo ia. A estJ tasa, DS fundos dcsUEiaJrjs but! que lenliiini credits junto - ici sisLemu Luificario. C tlo £ precise qu- ^ v

^ ^
& poupun a ttiminucm muho c a procutfl tbi fundos para irtvettim: - ntas lenham dinhidrc guardado. t’ym O cr dilo , ties aniecipiuik a CfiJ ao de riirt -
^ ^
^
emce. 1M<I- quer dlitr que id muitos pedidets dc -emprc ^EiliiO junto aus da futum . e O uumenlo di renda prowoca o aumenlo da poupan a.
buncos , mas estci nao icm fundos sufkientfts pars aicnder a todm ^ os pe- ^
didos , I'ara obter funded terfrj dc reniuiterar mclhor os poupadoncs. E Supcmhii qu^ unoa eomunidadc kuilia Ultta renda dc 50<J mil unidades
terio de efevir nova men tc a lajca de juttJS . O Ichor deve pciccbcr que sc niotictArias e que CS 1 a rendu st reparta da EL- pulttEe niuncita ;
tnls de urn mecanismo auEo -ajusilivcI . As prdpriaj forffls dc offirla c prti-
cura de fundos Italian a kvar a tanu dc juros para umu pogicio de eqtti- list mil !JI 0% ] LUIIL gUSH»
tic .
cni - stimn
lihrio , comu sugtre a figura seguinte. ICO mil cm pwppnsa. qUc podari scr lnvfl(W »
.
A tiJUJ de 5 % O iitVisLimento £ ipunt a pcnipan;a .
rendii aumentar para 600 mi! unidadcs mcmeiirlas c a prGpor iio
Sc
entrt consutiio e naonLostsuiitP WJ nuniivcr a micsma (80% c 20% , rtspee
- ^
Eivimentc ), Q 5 gustos cm consuntp passarao para 4 (H) mil { 0 , 6 X 6001 c
X bdO> . Esic auinenio da " poypanija
"
g “ poupan aH' para L 20 mil (0

1
^ ^
{ dc 100 pufu 130) foi provoeado peio tuntnto dft rcntla .

As ecitsequencias priticas tlcsse rcsulEado iWJ enurmes. Sc as pcs-


Ofertu dc htndm
_ . .. ImcdianEc
was foifim IndllBdaj a mio gastar pp . propaganda um. TV.. . ..por cxem-
i;

m a diroinuij * D tls renaa


p|o) o consunniD dimiiuiirS , e acarrctarii
p
camb
peb princfpao da dcawnda cfellvfl. A diminuivao da renda ^
\tm a tinsa ^
5
^
Demand# de fundo3
diminui ao da poupnDfBp tom* atabamas
^
de
na liieratura ecOciflmiaa come paradoxa da pafctm
sugertr
&
. Estc
nia i"
l& io
moslta
£ coiihecidD
que a po-
^
tiika econfimSca nac lem msiw de agir direi mcnic wbre a poupan a . Sc
ala qui$cr aumeniar a poypan a , teri de
^
procurer uni dti renda E ^
124 * M n& ® uma diminuitSo do consume
.
^ . f2S
hi vimoh que para Keyllc;. a principal deirnninanlt ( to iifvcsLiimcmo A curvp LIC preferfhcia pt' fd liquides ( demands <fc Nipcda) aparto:

niio . c a |K)upani;a , mas a expctlalivii dc lucro do


cmprcs4rio, Esia c \ pcc -
jtbaiso -
c tern inclina ao negative . EIJ Lndi LA as quart tidatlcs dc recunOs
^
que urn individuo deseja niicr em dinheiroH evn difercrttes ctruunstineiBi .
( fllivii depende dc mifhics dc
futures qu<I CScap^rm ao ppftprio sistema cefr
.
n nnico, Ao introdunir i c\ pet Lull va Keynes rumjiru o mccanJsmu dc sltq.
^
aj ustamonio do mervado, A icork pcrdetl cm bclcia est 4 lca mas ganhou
'

ent ncnlismo . < .


Mi ( oFeMi dc incif - nln. )
- .
fV qualquur niCKfo a taxa dc juros MmWnl deve sc:r estudada porque
. .
f COniTi cFa L|UC ye v ni eompsinir a eficMtldf do capilaL Segttttdo Keynes,
.
*
a Lajta dc iurtKs nao c o pre o pajju pula esper , Os dfissJeos diziam que
a ttxa dc jura era nma ^ ^
rdmmerat
&o, Remunerate dc que? Do ucriftdo
nut fazemofi* udiar o conisumo
ao . A tasa dc junaa 6 o prcpl drssc sacrifice
Keynes Tcjeila e ts idfra peki simples fcio de que an pessoas que guardam
* du ctjkhari (etKiSOuranil csLao Jazendo sacrifLcto
icu dinhuiro dchaixo eSLe It
Prwum de fIB dn (ILJ
c MJio cslao [cnclo temunerapao. Hoc que fazem inlo? Fazcrtl porque pru* *
ferem a Ftquidtfc , A posse i media la do dinheino 1cm suns vamflgfiftS 0 . M
dinheira t uic alLvo de Hquitiei plena. IWLN' IO signifies potsioilidadc
\ midi(iia dc trwtj-lo por qiszilquir uutro a(ivo, Sigilifica paTantta , segurailpB
e pOssitilidadu dc gantlOS maiOrPS. A tiixa de jura £ 0 premia que sc /sfigu
para abrimos mao da iiquidci . £ a rCccjnpcnsa da de &isl£ncia da liquidcz , Hi t a oferifl de mt?cda Es-ta oferta £ deeidida ptlm atitoridadL-s

mtmeiirids, A dc \urm fiea delerminsds PCIM imieuMK io das curvas


f- :i medLita da falla dc imtrtist Jos que possuem dirthdio cm abiir m3o
de oferta c procura dc mdecta . Poderfamas dtoer que els 6 fun ao da pfe ^
.
do cowrote tiquidu dcssc dinheiro A quanildadc dc moeda £ o autro falot [erSncia pela liquidez ( £ ) « da oferta du moedu (M). ^
»

que dclcrmina 3 tflXH dv jurtft. A ofeFta dc nvxAl \ ( M ) 6 constant c £ <Jc

-
( eiininsda exogeii imcnte pelsa
auloridadcs monctarifllr
A prefer&nck pela liquids £ provoeada , sfigundo Keynes , por Ir s
moiivos: ^
- I
- / (I M ).
Agoftf podemw fazer a ijrticula ao entre Caica de juros, cfici&ncia mar-
ginal do esphal c invcs-Lifftento . ^
A. efieifincls marginal do capiilil, Qomo } fi vimosff £ squcla la^ca qne
igualu o vator presence dos rmdimeni&s iiquidoi futures m valor do inves-
^: quanto mal f o ntimero dc tranwi te comerclala c mais
MrifjL Krj,iijrj:£ 4
^ afi limenlo. Sc a rfiditods marginal do orpild for maEor que a taxw de ju-ms ,
^* . ^
inknsa a ailvidadc com mitn maior B VKOHlIdildf de tt \cr mmda. A
fietcHidHsT? dc jkjuidci aumtnin, tom o nynwnCo dp athidaik cccjvfr-
o invcslirneriio £ justiftcfivel do ponto de visim econfimko. Caso eontririo ,
£ injuSllFidvd.
ndea.
Se o volume de investimento for insnficienle para kv &r a cconoima
AfOTu'O jTrraiupjffr quBmiO 3h& ior A inscguroi' n dn^ pc KMiE- OU &Q COIftUni-
dode, mpigr a nccw 3 dadc dc reicr dinfifiro^ , ^ ao pkno emprego,. as auiontladds monelirias poderao baiitar a taxa de
neccstldiwk podc AU - jjums rtcorren-do so numento ds ofefla moncE fia, Por cscinplo , sumcn-
* ^
meflipr dy djanrmilT, dependefldo dc ccrtpp
hJbif <5t cihicprcs na CCMTIU -
nidAde. Por eMmpjg, K O pajAm«iLo sTftt ialirki? for cfclnudci Bcma-
.
lando esia ofcrtj dcW , para Mt como vemos no grrifico acauinleh a (HTR dc
mlfflen« a necesiSdadc de u VKilBrioda rcccr dinheinf dimmui. jurOi cai etc J I para P ] dtsdc que a. curvn L rtilO W modifiquc.
'
r

* P

esic popnmenip fos« fctLo IflihCiCraljncnlc , d nficwid de dc rciei flo Esse redu ao da taX!» dc iuroa viubilizaiii virLot HJPIP&S projcUis de
dc dinheiro Hguide «-/iB muilfl Trtaiar. * ^ „ , ^
i v«ti nc.n [D qUiih gratae ao mutlipliiador ( ver prdjilma 5c io BTJincPt * ^ > h
-
VtifvMipcciulfl qudnda- tr«ce p esp£ G < tivd dc Aumcniu de lucre com
^ :
* dg dinhein? liquido para es-
raq o Titvel do produla nacionut .
^.
a eipetuJBvfio flnarKeira rticrvA c parfe
sw larwci cipcculABivaa. O dtnheiro- £ rciiifc em rerma IfquUta pfa es At( que ponto 3 [U3S de ;urw cni.rd? Islo depende ckF COcfictcnie
A cxpectBiiva dc qaea no Fuiuro. a mbir |as.a de jurw - elc render! ^ angular { OU da ck^licidade) da CUTVH de prefeT^Pci? pr:Lj liquidei ( cUrV *
126 mnl?. * Lh Pfcrcebe -EC que M: a curva tendf a Lomcr -SC paifalcla ao ciao 127
Fabric agio de WrtS de con sumo . Essas pnsnts lamWirt rtccbcray sflISrios
To* de ijue serao tililiidddS na compia dc fflfiis bun?. F-SSC process crar novos
**
jure
Mi M;
JHereadui quc absofvcrits tada vcz mais rniu-de -obra Ch Oisita ^ . a ^desem * -
prtgo vai sendo climiliado pclo aumento da clemanda . O example acima
mnjtira que nao 6 prctiso quc a govcmo cflipreguc ( odds gs
dcseirtpregsdtK.
Uma parcels agrtnas dc pov« emprtg&s grindos pelo govenio pode iliulli-
,
ptiL-er y numero de empregw na economic pgis , ao gasiar ana rend cads
empregado cstari gcrando novos fluxos de rends e novoa empregos - ^
IF
Obser -
ve qua a cri.Btao dt cmpnsgo esti iligndfl to g;isLo. Ji saWusut. que a comb
nidsde nno gasta c dp: a runda qua negebe, Parte rfnstt rendft t " paupada "
-.
L - Sl-rt ' pouplmga ' ^diniFnuii a Foiga dy pnjprio Frrtv.FN’pJjL B Jgr do emprtgp
b -
Armadllha d i .
- Ihquldai ^ .'

WH1W TCnllrt denommou y process acinm dcscrilo 1


* .
Keynes Rprcvci [u- u a ideis e eslcndeu-n a qualquer iipo de gasio. CHOUL
QuanErdadi] da iriunda essiin o HUtlfipI'Kadcr do invcstimenio oil dos gusto Como sem esic mu1-
tiplkador? SuppnhaiiKtt bltia situate inidfll em* que a rend { Y ) seja
,

humontal , signifi-L-undo que um aumcnto da rtfrrla monetiria ja n5o afeta rgual a turns dp mvcEJinieiito ( / > e consume (iK ). Q b t a propensiu *
lusisienic els sc lonta a
. .
a [ axil d( juros Ames dlessc pcOtO quanto mftCfe biiixa J) taja de junos , rtiais
reduces udicionuts .
margmal a columnar Como dcEcntiLtiariaiiKH a rendu? Supynha I = 200
e & - .
0,8

.
Teorjcajncntc pode nCOcUecer que a pariir de ccria nfvcl botanic y = +
tv
baiso ( digamys 2% Jioano) , a [ flxa de juros nao stjiu muis stnsfvci a poW-
tlu ettmimica. Aumcnlar n oltfria moncljriji dc M: panl Mi imais A dird- Y
r ^
= 206

-
+ Q£ Y
QJSY - MO
ta M -, ) niio rntxlifiea a Infcii de jurXsS, Ji^la f uma siluJtftio-limilc cm que
Ludos prefettrflo reier dintteiro; ninguSm amscari cemprar Itlulos com Y (1 0,6) = 3®
rcndimetnos Eeo beis ®;. O segments horizoiUal da curva anterior exprtssa SCO
y =
a armodUfUt dfl liqutdoz. OJ
Se csta taxa de juroj, eniboru muiLo baiiui, Jor nindn tnaior
que a cFi- V = LOW
cjincu murginal do capita!, o? LnvesItmcnloi particulates nig sc efetivurio
COHLLI tiL-nhuma politiea monetiriu consegutrd tmisar ainda msii s Uxs
. A renda . aqui, i dc l.DOO urridades mpnctftrjaj,
de juros , surge mo is ume niio pam que 0 gjovemo enire na economic
como invcsEidtir. que corrcra conn H
-
Imagine um CUDKFIEO wdgL mn dp invesiimenEO no valor de J
node? A nuva sMus fio aparecC a seguirt
so, 0
^
r s» + » -t O Y
tO,2 O MULTIPLICA DOR Y
^
= ?W + DfiY *
t
Y = ( 1 250

tamWm
No dos HULK w, blip EtOi iilunys dc Keynes , Richard Kahn, que
tiiicip
pane do circuit,* estflva pitocupado com um pTdbkma s£rip;
scria pussivel climiiuir o desemprejeo mediamc uma pgjitid dc obras pd-
hlicas .1 Em ca» afinTtitlivo, qual dercria btr H dimensay Jcsla polilica?
'
Y
- OJ
I.ISO

Um aumentt ) de 4 50 no invcsEimento ( qpe pauou de 300 para 2 W )


.
A id iu df Kahn erp siinptes Suponhamp4 qu« o govemo coniralc Eniha-
^
gerou uma aumcnq m#ior da itndi, que paswo de 1.000 para 1.250.
.
lliadores parii Cynslruir estndos G saltirio rcccbido por CSECE Srsh- sIhadO' tsEu mpstn que 0 IhveslimcnlQ ( cm um ereild muhiplicadpr sybre a
res sc dcsiinari u etsmpra dc belli dc L-unsumy , ampliindo , assim o mcr
tsdo dc produce desso hens, Ouiras pessuas scriio COrtlraE;idas para a
. rcuda . Coaisidcre as equals abaixy ondc
m en IP UU dimin uicay) :
Idella ] signifka varia ap ( au-
^
128 UHJ At , V* ? , WWrt
. PVlDdl«(Wta ptt . :ll M l7
* - KtrftM « n1 Will* Ift tlm« iTt 1? un« mftfWlI,**v1 *m Tl>* t«HHHnlE
I
'^IH I, I
*.
Hr U Ilnhtl blunt A wilt ~y
**
A rertcla cmcerti dcz vcztt mats que o invotimintD.
AY - A1 + frr
AY -
bAY = Al
AY { l - b) = Al
Oi excftipktt most ram que o fuuttiplictidor scr£ lanio maior
maior for a propensSo a consumir , ou quanto mcnor for a prapenslo a
quanto

AY I poupar : F. jfi , liqui, cm outran paJavras, o paradoxo da parcirndfiia ,


a propotifiSo a poupar e voc £ cstnrj damintuido a
Aumente
renda do pcrfodo s$guibie
Al 1 —b t orn u qucda da renda, cai o COniLimo, a demands ,
c COn qucnlemcnte,
4

^
I
o invntimi'htu. Ao coitlrario du quL os cJiesicos diziam a partimfaia
diminui o invcsiimciHo.
- .
A exprcssao que chamanemos dc K c o imiltiplkador do O multiplieador dc Keynes £ a multiplicador iuslantfineo,
Evident ^
I - hf infntc, o process dc nmpliagao di renda rned route novas inve&Limcnla
irtv4Slim£nlQ c iodica quantas vercs a renda varlarf devido a determinada ^
pira ccrto tempo, Pode ser util, parti fins operational s, a daboni o
cxi
de * -
variflcao do invcsiimcnto. Eh mostra que o investimento csii ligado a
propen&iQ margirtai a con&umir (&) e que qudqucr varia Jo no invesli - .
niuJitpiacadoRS defasados 1 No encanto, Keynes estava preocupado com
o resultado desta inlui ao rcvolucumfria sobre a pcili'cica ecun&mica e com
^
^
men lo tpo&itiva eu negativa) faz com que a rend it vine de um multiple sua forji anal idea A ^ tentativa etc calculsr o valor dc ends mtllliplicador,
.
desus- investi menlo . nQS CMOS cojicrcios , ficou para seus Ecguidorcs
e , nem sempre, csic csfor-
Concrctizemos estas idtiav atrav£s de dois excmplos. .
6 valido O importance £ idtia e as conscqueneiiiE pratieas dessa
\<16 in no piano da polftb ecGnflmies.
L Imaginemos uma canuinidadc onde a propensao marginal a cunstamif
seja igual a 0.8 ep na qual, hflfa um aumcnlo do investimento no valor
.
dc $ 100 ( A / = 100) De quanto aumentari a rendu desta conauni-
13 3 RAPIDA REViSAO DO ESQUEMA BAStCO 7
dade?
Aljiumas pjRinas fllrtfj rnjiminjimos o esquema h&ico rfa Ttoria geral .
So/ jifflo
Ap6i o -
L xii me dos principjiis dcincnLos wnstilulivoa du (
eoria, vamo apre’
senior novtmrntc o esquema agora levando em conta as cortdi dfs ^
.
as writiwis rmlependeittcs. c as vmdms dvpendentcs , com base num tra
dddtts, ^
Aplicp-w s formula A Y
balho de sinter dc Rqu] Prebisch. -
.
AY = 5 100
*
AY
- (\ —l
)
-0 / ^
100
Cartdiffez dadas Keynes trabaiha com o curio prazo. Portanto, su
poc diKios, a quantidade de tiabalho , o estoque dc capital, o nfvcl tceno
Idgico, o gmu dc eoncorrdncia c a origaniza io social . NAQ nos esque amos
do momento histurico cm que a TtiOfto g&mS foi claborada , ncm dc seus
'

^ ^
-

Ar = 5 0 0 objecivos .
a renda aumcnlar
^ , de|500 ,
- . San quatror
Vtfridveis inriepettden rti
2 . Imaginemos, agora que do inveslimento seja o mesmo
o aumento
( A / = 100) , mas que a propensao A eousumir seja 0,9. Dc quanto I« Pmpciu3o mnrginal a consumir
cresecr a renda ? 2. FXpcctnlivii ^1« oapiulisLu qiLinco A klcr »hvad;idi (Jo? fu lu fOi prCjelos
^ de invcstimenic CCIICI4IK« mfirginol dii «|fl(n] y
1 PrefcfL- ncJfc pcl» fciquidca. EsLft prefcrirwiiq £ defcCfflliftnd pcl s vnoti-
vo> irnninipijo, precaujafio ir principfllmemc eapciulu o (* ^
demaado rrt >
neUiriil. ^ *

AT .(-LJ
\ i - 0,9 /
X 100
t
*
* Qfcria mgiicsidji. tJfcrrn d«ermlll -adtt cxc cnftmenlf pclas ELuLAhJadej
moBrttriia.

.^ *
^
.
AY ^ 10 X 100
,
ilr fc
*
7 “ . 0 rv ||
*
h« 1SW c> 53
lc
Id
Ay
Llvro IS <HB4O.
t
|»m OtMtett
virlftj *
da autorl
* fttWwh *
4 hmd
PMlrt nfc*,
tl
*
. InfrodiKClto B
130
Ki ** '**'* * ' I yro d« fl ul
* 131
AT a f 1.000
.
Yeri&veiz dep^mic^tCi Nfvxl de TCnda e vylumc de CmpregO, [ rninda divtdas ( snauc n tnndo us deficits wisflmeniijiosJ , Parti iliminar Q
d^empicgo. o C &IrlihtiO mills IfSgico £ Oumcntar a deficit Or&imvnttiria,
.
uma Vtt qut o aumcnto dos iiftposiui itria efeito eomraproduwnle . Ele
O nJvcL dc nSndu e 0 volume dy emprego sic dcECnrtihado* pels de-
nial ndu tfeUva . O clcmc nm-chavc da dermtnda cFclivh £ o invesiimcnto,
relLraria do publico uma parte dots recunnj cjire scriatn gustos de qu (qutt
urtiJi vex que a pupcnsau J consumtr tende a ncrmanctcr estflve ] . As osci * Iftndo. ^
Sjrrt; do > i:.icnr ;i 01iglnsm- 5 dn .INIULL incerta do cuipresai LnJo late ao
investImcnto future. * Rtiumindoi
,
Vaintoi. agora , junmr todaS ti 4 pCC 65 nLlm U D cDtrtnte, PM i9S 0 tr -
^
mas de considerur a artteuUeae das vsrjfvels independcnles dc tnimeiru
* * pnm wiiacucr ;i scuiwnim. a piviiTnu podc dimtnuir OJ ImpOBUJa t iru
.
/
ewrwnlBT sees ji-srui (ira nuipcnd e demondi} As JljuLnulT on impw-
tdl que eisi criem con didoes diimas para 0 aunitmo do investing n toh dn t«r e 3c finjiieiaru M-UJ {mm, flmpliiHvdo o (kfw.lL UTfamcniarw;

rendu c do empregn. pnm dcwflimci a L-ctiiomLj .a jnvfmo pode eoriaj s t EUSLOS OP PU -


ViHlLkr iyj iirtpuilai { bflo difliilLLli u declined ).
Em que tnndifues S6 dd essa feliz cOrtjUBfio? Guandnj a eFidfincia *
marginal do eapital £ maior quo a tu^a de juros (determinada. pelas ctirvss
de preferential pc In liquids * r UFCTLLI muiietA r i a ) >- a propensiio marginal a
consurw t etevadu {uumtrt tartdo a eficiencla du multiplieador ).
13 5 HESULTADQS DAS POLlIICAS KEYNESIANAS
Guandci M ! COnjurt aO riftO Sf dfi espunliineiuMertlC , a poUlica ecLmi'
^
mitu passa a ter papel dttisivu na economur.
Gu ^is foram os resuhaduE das poliikas kcynesismia, nos paises gnde
slus foram idotadas? Ge modo gjtral , esias {Hlftieas sc mysiraram efietentec.
Alfim dtsso. apis !fM 5 , it argumenlatao de Keynes influentiou basiante
13 4 POLfnCA ECONOMICA 04 forrnuludores da polilita etonOifticft dos pulses tapitaJistus . O pltno
cmprvgo pilssOa u str um dos 0-1) jc1ivos du HiacrMCOnumtB . Em 0
Congresso none- ajiterbLaru: apmvgu H lei do ifWiprCgti quu otuij ava a go -
A riin- jiceiia. io, por parte dc Kcynts, dt um si& tema ccetibmire dirL- ^
gidu pela " inSo ^invisfvel " jusUfica a polfiica ecoiidrnica e aumcnla euttr- vemo a ia»?ar mdO dos meios nttessirkB para etMiseguir o plem; limprejo.
CDntLidn, ante da jeu -errEi . u desempnego perdsilu nos EEEados Gnidus, de
DHtinle SOB jjn| . Nurn ilsteitta capn / . de ojustamunii> uutemiilico ,
HirLanLLit
dos
*
1929 A 19"9 . DcSaparateu compldarncnlc <| Uando a ctOmomia sc tonctn -
ondc as- p L^p^iu ^ lur\ do Itlt Itti ilo levam a ctonoinlii jiii rti ti
"
ys
^
mundos . o tugar da polElica ewnfrnica t bem rtstrito. Ao desaparecer o irou coda no ciforfu dc gLtcrra . A parlir dealt niomemo, surjiu estaEscz
dogma da " rttriO in'. Lsive , D lispit o abft'Se pSM i pulftica , cspc^ Lalincnte de JllaO-dc - obra. 0 enorme esfor o dc mobifi afio pnm a guerra prOVu-
^ ^
para A jlWflYr.'-fJ moneldriu c a j' Oi' f;itftf fiscal. ^^
C-' LI pmnde tilhtatQ Lies |* aS!OS governfiffletiltia, aeftmptiHhado riatuialmuntc

A pollfits mOTielirta d inlpOrianteh ern delerminadas d rtuftSlarlf las , de seu efeiro multiplicador. Ftdos semelhaiiief oconeHum cm outros pufses
priitcipalmenti: ns determina o da E *uta de juroi. Conludo, quiliLdd it tUd L uja cconomia se voJiava para o eafor o de guena . Ttrminado a conftiio
^
'

dc jurcs se apraiima da oumsidLlha da ]iquide £. etu perde cficUcie. ^


geral , surgiram contllfos locals e a guerra fHa quc . de afgum mode , obri-
A polElica fiscal comptw - se de urns s ric dc cspcdicnies rclaiivos a gou eeMoa pafsca a enorin«4 gasioa pivcnumcnlais. 3 lose. $c dotoonlfv
^
rributacao Caumcnlo uu diminui ao de imposios) e aos gastes goverua- wmos loda indualrta lidlit - i , doierminados paises c ccrtaa regimes meigu-
utentais. ^ Ihftriain num enomve desemprego t cm grande deproalb.1
Uuando uma ecOnomia tstfi cm tfcpressaD, cum grande capacidade odo - Assi rfi , a lula de Keyrns par um mundo mais civili do c sirs afirma no
sa c , purLanlu , CtUii ckvadp nlvcl dc desempregfl, #4 perspcctlvas de luCtd de qua
.

^
OS EaLudo& sjberiiim (lair dr rnan .' im ciiLerlofa sua capatidadc dc ^
diminucrtl 0 , poruwtq. o empresariado titaii pouco piopenso a numeitiar criar gasloan rcvclorun-se IrislemerUe fulsas. Lcvou ii eeonomiB de guerra
seu 4 invesLimrnLos. Mas c t"( aiJimen< c ncssc momenio que ts invcslituentni e BOS fab '.dosos deficits orfameniflnos que icrnum instivcl u- sisLrniiL finaii-
iao niAis nccessdrHK. Cumo OS empresirtns nao so dlspcem a inveslir. o ciro intcmaeionfliL.
govcrhO devt aumCntiir 5 CU 4 gustos que, via muLliplicador , aumcnlaraO a
rend a c sc opotuo A lendencta mts-sEva . Para autucnfasr seu5 gasios , o t . V^Arfe eA rnb' ts, rraN d«fflhf4o siflflr H-luMg. WdUlCIf HUNT . E . IL NlVttild da
132 govenio icni de aumcniar SCUE rtcursos, anmcniando os impeato ou con’
* .
mt ft -JnlaQ CafIVMIt l«5 . D . 443 13
pMHHfWlO
133
13 6 KEYNES E AS VARIAS ESCQLAS KEYNESlANAS icjii como for. o livrO dc Minsk ? £ rico de sugest«ih polfimEoJ c
provocAtiw.

E^ i-stc . hoje . um ntavimcnto ique ointlrt nuu giinhoti os mamjftts de


- -
O HK'inD w potk dii e ] do tfvro de Victoria Chick . A autora fora
alunu de Minsk? nu unlversididc de FkLrkiiluy c , mais t & fdeH ret &m a pro
cconom i a ) prMiimtldo msstrar que grtilde paric dos chanmdus kcyncsia - * com
hlcmiio (IJL Ihferpretacfio da Tt&rfo gerat. ftajtflrmi :,ua diseordindii
nos deturpQu 0 pentunent orifeihiii de Key PCS . Esses uuLDrcs pnKumm
*
Icier u sfntUSC impossivel emre Keynes c y numdo nLtxldssi LU . Nio Jem
relnqla ft maltwm cfos interpf didoes vcicuHadji nui inn midis dt maerpeco
njiiiiti . Defend? i votfii ay csmcto da pnSpria
tiEfo, Mias , perque Keynes . fti HMi. era muclo obSc-UT fct rtO Fini da vida , Teona gcrctl co-mo base para
* -ina ncocLissKB .
voliou a frtier piofissay tie f £ cm ntrtus "valOHii" da ikniti
0 esiudy da niacfOKultoniia , Trains, cumo dij y nuiora , de uni [ ivfu
sobix UIEL livro. Mias cisc [tvno £ wtrcnkamenls inLerejssnie ,
Fssa dlUiUo |iosieaO dc Keynes i cxplieivel pcly dcsLempeno de alguns de
seus tfiseipulra que queriam desiruir lodo o pat-inJo LL-iirico- da economk,
Nio obstante a pujieiiei arttbigua tfo auloi da Tearta geral , e evideme GUESTOE& PARA R E V I S A O
que nl (juris kein£ & NinDS lem IHLILCO puucu a YCf cum Keynes . Ace: MIH
qpaftnicmente o prmcipio da deitiandct e}ctivti , mas i: 11 T(.H1uZCOT a '"ki tie A l « itura aT4 Jila ts tn tffl cojidl fet pm* (pm *« r« pondit is questAes . »
Say " pels porla dut Fundw , f & zendu uma uttath celGiica ( ogie amuntc in^u^-
KqtiveL loan Robin;on ebanta-tfe de keynestuKH basrardos , cOma jd vilflOS.
1.11 II n tG-:-. : ^ ^
1„ f pllquo o qua Keymei entendm por srielin ln marglnjE do e pn h
. ^
2 Coma K ynei (wplfca a mecauiijinj rfa fom^ ao da lain dc jurew ? * *
porque steal tam Keynes, mus cm see dewnvylvimentc. tcirico conti nuam *
suponcto fl " lei de Say" , ^
3 . fafii a artlcukfjg oalm aliclfincia marginnl -do -eapHnl. IIM dc juraa a invert-
llift nto.
O kiior intertssedu ness aspecto da questno paderJ ler doio livro? A
^
C<mto E^rghi a ld#Ja ntuletoOcidor e como Keynes & uTlIIra em sua ohn?
importaincif urn i 0 35 vry du *Hyman Minsky \ fohn Maynard Keynei . pti- .
5 Suponfw wna swioftlia c <wn a aagulnta conaums. C = 100 + B SY - .
blicado p«la Colwmhia Univeisity Ftess, 197^) e o ootrd 6 o de Vidoria Havando ym aumento da inv»ai imi ntoa- rfo ortfom da 1 25 bilhflos, qual gerf
^
0 aumento da randn ?
Chiek (MocrMcrMniiiiKj a / te ? Keynes — a retohsiderMion of Ltve General
Thsiry — da Philip Allen Publishers Limited ! 9SiS ) . . 6 . faia anbrfl n dFwaitJfta queatfle- ' Keynes vems k ieilanes #
^ *^ .
Minsky cL- Fcndc i tese de que o career tesulucicmlirio da Twria gyral
SUGE3T & ES DE LEUURA
se pcrdflU HO proccsso dc imerpretacao acadeinicu. Al raE«5 desse des-
caminlio ifto varias c , enlTC etas , clc cila as seguintCi:
Sobre u TtiCria gprti! existem: Ju jy t-di ocs reoentes no Brasil s a iradu-
1, O irabtilhLi ravulueiortidei de Kcjrr»w in .prrscrtiou 1oin.lm:n( c 6 dc Mirb R , da Cnaz c foi revista ^par Claudia Robcna Comadon
ALdbndn. Apai«CU de moda [LIWO t hum" nn' hijua .
* KEYNES , John Maynard. A tevrie gerat do cm p rego , do )ufQ f da mwfita.
2. .
tonne Ktyncs mmi csfdtvo de (KTMl>n5flci. jiiLcurnvi ytinelhBn B! ¥ pun- ,

.
^
test dc -cuntate entce BU * S iddiii: 4 a -:- idfiits newlftesicns , us snttri'iei :
pOMCTl-Oirc ocnluaralh 4 » serndli nn( * J- cimilind^ Ai grinds . rfi kp?n( *l .
• Sio Fsuto, Atlas, I 9S 2 .
S. . * .
] iii.ii:r rr Lt , p F IMA (tr > udt de M>1WP. c IUU Oclap iOS dumrie C
A t44«-ia goraf do ampr gp, do JUTO a d«5 dinhairo. SSn) P ylO, Ahrll
^ *
^
apis n fiucrra Impediran* ne dc cjclnitecj eerL« jxiTiicra coairuvtrw^
Cultural , 1 !?$3 ,
dir A edigio -da- Abril Culiuirtil scmlt com utna affweaflotacto do profes-
tell pcnwmenLO. *
sor Adraatdo Mayra do Silva, da Unlvergidada die Slip Peulte .
Nui 25 aiiOS postcriores i pucrca . unn acidantC ElislilritO fez corti qtte A TMTIS garal i ym Nvro dliHclI. Cada capftufo dave ?ar Udo vfrrlas
veroa . Ktynfi® qwitoYD para ap4Claeisipa e nfto M prfl upn com qxoo-
polilita decorrenlc deS3B falsa ipIcrpretoeSo d BW cejlu. isn> rtior(0Lj * ^
a
*
o erro c dciL Lmpncssao [ defen dida por muilos keynesianos de que « ciclos
si Ho dld4dca„
^
CHMiftmlcos e ns depnessocs ersm coiss? do passado ^
. Os wontccimenios STEWART, Michael. A madenw economia ( antes c depots de Keynes } ,
falsidade dcssa visHu . Sao Paulo, Atlas, 1976.
posterior Cflcarhijiarum ie de niosirar a
Esccolente ISwo, ipfinelpelmencc o Cnpiluto A Bobra a fftorta garal O
A viiao iiLtcmaliva de Minsky enfatizs fl iiKcrieza , a espetuksao e o
.

cariler dlddEEta da -Qibra lofne a Dceasi' vel a qu-alquer Icltor Inver a odo ,
-

pa pel do sistema flninoeiip que kvatn a tconumiu a tim comporiamcnto ^^


PAS1NETTIP Luip L. Cresetmenui e disiribuifSo de rendu. Rio de Jundro,
eklicy e niio uO "cqnibbno”. MdStra ele a import ftFK ia LIC KtyniS dflva
^
ft juste disltibu L fto tie rendu c ft socialiia fto do invesii mcnio pita o bom
Zaliaf * 1979.
^ ^
dciempenllO da cconomiti . Esses saO aspCOtoi [MLICO enfutizados pflos inl rj ^ Lor 0 Capltiilo 2 sabr a BcotiomJa da doiWKta afclkVfe
* . trlia quaEidadag mul1 d freil de
Bubataocioso. profundo e claro
Capftulo
ap - srece -
134 prclcs t radicidEiitis . ram Juntas.
^ ^ 135
(CEVNES- Colc io grande dentiaias social S5o Paulo, Alien, i 97 ®.
^ *
AUvtt do vals InirinaeoD, es- tn obr® s rfiaftntft 6tlmn blbUogrilift
iSu
* ^
sahra Keynes- Hfi- um? nrdnm ift das obras coinpl &tM tasse tutor, eon-
foniHi cforwloflla
a do ^
34Mi cporgdfnonlo original , bam corrw 0 enonaqraina
Eogultto peb tdstor Macmillan, da Londrotf . part i publleasflo ctefltfflta
desaas obras . *
DILLAEUX L )ULIK-y. A teofia ncrafafat dt> fofm Maynard Keym, Sio
Paulo, Fitineira , 1982 .
Trait se da urn eii&sfcco sobrt B obra do K ^yrnas . No EEnual da coda
eapltulo, o autdr oproaent ® vttt blbltograFl® para consult ® *
Michal Kalecki ( 1899 - 1970 .)
*
PREBISCH , Radii, Introdu ao
^ a Keynes , Mexico , Fondo de Cultura eeo -
tidmicfl, !97L
Uviw paqaaiw , dldilfcco a muito bam ( ttto q JO procure oxfrifctr AB
idiiaa do Kcynoa para loLgbS - ^ I

ROBINSON , |DILII . ImrvdutSe a tcoria do cmprvgp. Rio dc |ancimr Fo- 14 1 A PROBLEMATICA


reuse — UniversiliriiB. I 9S2 . r

EMO Nvro tel adnata pola primal ra va ami 193T, urn *ng tpta
iaiHUmenCQ da Taorli otral 0 obHtivD ambdU * ) ta nuton A wUc a .
*a Kalecki passou grande parte de suu vEda prcocupado ern cxplicar Q
iwvktede 0 os pontos mate cofvtrov &raoe da obra mAxImft da Koynea CRUimcntP e os eiclos das economics capitalist - Neste csforpQ ,. ebegari
paasoaa poueo hablluada fi# |arfl o oconflmleo.
* * a Mnclusots muito pvtadmas As de Keynes, e^o prinelpiu da demand#
Ler tamb m , se passive! , Oft llrvfoa do Hynnfen Minsky a da Victoria lifeiivQ tetA papfiJ fundamental cm !£&da sua obra , For esss Fazio alguns
^
Chicle - monclenataa no taxfo . mtam «> ebssificam cornu keynesiano, Aereicenie- sc a isto o fate de *Kalecki
ter vivido alguns a nos na InghiLcmi. Trabslhuu c estudou na London
School of Economies , Cambridge e Ox Ford, de 1936 a 1945 , For es&n
itiesma; iJpoca , Keynes publics Ttoritr gertil ( 1936 ) c 05 economislas paisam
* a discus ir com veemeneia os Icirtns uf esposios. Vi vfmfc c escrevendo rtease
ambfentCp e dcrentlendo D mesmo prindpfo da dentanda efetiva. era natu-

^
ral que os men&s rtfisados D cla flcassem ctnno um dos disdpulos dc
Keynes.
No ent i- intp , 2 visas dc Kalecki Lena raizes diversas. EEe vcm da cscola
marxtsia, Em 1933 . irfo anos antes do fiparecimcnta da Teriria gfiralf Ka-
It'cki , ainda nn Polonin , publieara Esho o de UMB tCOria d& ciclp ccono-
^
ntiCQ, peqtrena Uabalho onde ijpn5Scnta c dcsenvotve 0 pyincfpio da dernan^
ds efetiva, Esie tribal hn, com pequenas ifiodilicufiSts, foi republicado em
franefis c ingffe f 1915) .11
Nto duvidi de que a problem s ica de Keynes c Kalceki 4 muito
'
setnelhanCc , assim como a tesposm dc ambas a csta problcmdtita . Eles
estavam preocupadus com 0 drcemprego, a eapacidadc odosa e a queda
do nfvel de renda nacional . A grande deprciwio de 1929- 33 que alcan ara
Inglaierra, Estados Unsdes e os principals paises capiralislas oLingir j turn- ^
hem a Polflnia cuja produ o cm 1933 era apenas 46% da ppodu ^ Ao de
1928, ^ ^
. V
«nS. *
T -
EJAAI d ' lHW I Mori cisi mflwpnwfil CYdKjU 6«
* d ' Ecacmirf
136 A msunrfrrujiiic Ehpgrf nT bulled Wifi. * n.- i , ins. 137
*
Ao lenlar esplicar esta situafoti, Knlccki defnlntar- sc -li com o pro Ill 2 A OBflA E SUAS CAR ACT E RI $TI CAS
blema (La dematLdn efetjva c dos ciclos econmnicgs, Os prdprios i[ titles
(Itf SCUS Irabalhos revdcm- nus quit cs- ses SCracr Os Irmas quo abEerverao
K aleck E publican inijmcfcc irabaKws t algnns 1i T o d m tsta obra
pdo reslo da vida, L’omo SJ cccnorma ? capitalistic crcwcm ? Ouats as
versa sobre trvs lemtis p rind pats :
CAUSES d s ftcUflj ocs ciciicjs . ne -stas eetmornLas? korque clai cnUtm du
* ^
fTJincirfl c Idica? -
tLDnUmina cnjiitnlimi diacrvulvidoj ;
. LLdrtunriin .IL I.I I :JI;
foqiicmfltLcfliticnte
•* -
ejL OnOimnT auhJoavrvol^ lJu.

A malar pane cfe m ubra aborda problems das economics capita


Llslfts avan adas.
i
^
Kat iiitilo £ coricko, Cain fn , nstorrv a eisprcisSes irtftlemi-
ijineia
licas pare taruHr maSj corapactD 0 ^dcscnvotvimcrtto dc scu rfleiocinio,

Miii> iS uma gbra fScil e nao deve s? r lida cam rapEde?,. Bcu principal
HVID sabre ccuitumias capilalislas Llesen sol vidas levs g nnnia dc Ttuory of
tCQttomics dynamics c H dt 1954, 1 foi tancuda am purtuEoes , pfcl-fl Abril
Cultural, turn o IKAK dc Teorki drt dlndmicu ccon&miai .

t U 3 DADOS BIOGRAFICOS

.
MiclinJ Kaktki nastsu am IXKIK f I S,99> t morreu cm VuTttivia < 1970 k .
fiftdrii artterior ilttsira n prohlcmalka kalccltiana A Unha indica lilha dc ktinrlia judin dc class mfidla, sua EnftiticLii a juveniude arindditttm
A
o crcscimento. A FirtLta tf indica 05 c-iclas . Katucki mntou cxpiLc,n sepa-
^ *
coin um pertodo dc pandas fransformav 4 soci is e polfticps, na Poldnia
radaincrKc o crcscinu' iitrt c os L-LCIUE, que cle cltatnoM dc etc I us punas , por
^ ^ *
e no rftsto (EL: Eiiundu. Da Lam dun -a tfptnja a 1 rimeira Guerra Mnndtal
'
sCnJltl i - iclos f< m crcsclmanto ( os aiclos siHsim horiionlals , como quma cca-
.
-
(1914 18), a revolu So rutsa ( 1917), 0 suipimcnlO da Ei . lndo poloneS Indc -
^
.
nomla astagignaru ) . Suit untblfSo, poKSm crq achur uma eo piica iio que
^
pendenle , apis mils dc urn s calo dc ocupa ilo eslrangttlra ( 1918), bem
^ ^ .
.
imegrasse , num masituo modelo, fl crcseimcnlo c o Cicto Em junho dc l
»mti todfl um tatijunlb dc profundas alLCraewrs no mupu polflm da Europa
E 9&3 , ck publicn TcndcMCia c tliclo [ ' conomico (EcOrtr^rtrf fwinal ) . icn- .
Em 1917 Kalecki iufprcsa na EscuLn Politfcniea dc Varadvia, n<m
( ando «te ilpo do modclo . altos depots tun dc trocar os CdU- dos pclo sciYtfo mtlilar Em 1921, vul|a .
J E' SCDIU LJolii£ ciiiua , ajjora , em Gdansk , nias cm [ 925 in1-crrumpc nova -

O conspnrtarnanto Cklko d« economia C prg-vocado por illfir acs na


demands efetiva. tujo principal tOiftpOnCfUC (como cm Keynes) i a ioveS’
^ manta us csLudus para suttcnlar a lamilia. ,

Na «COla, entrant cm contain cam a CcunOtniu illurJtrMJL siimvis das


(imenro priuado.
-
obros dc Tugan Baranoviki c Hosa Luxemburgo A panlr dessc niomen . -
H.i, caniuda. duas randcs di(crcnpis cm re Keynes c Kaleclti . Ka - l .
|o ECUS inltrcsEfs macleclLiiis sc definem.
^ .
Icgti preocupa se larnbem oom 0 longo prazo comiJ ulfi&Lam 5 CU5 esLudoi Em i 927 muda para Varsyvia e , dois angs depots, Sngrcssa no iHiri-
sobre o trcacimfialo KnOmica, Keynes reslringe - st an enrto prazo. Ak:m Itito Iu f' ttqvtw d? Cenftintura Eroitfipriw L’ I’ rcfos . Mcslc inslitulO rCa .
disso Katecki Htuda us ccantiHlins capitsiistas Sevan do cm conta as dassei liza muitas cstudos cmpirlcg C leva u cabo umu pc ^qulsd piottcira H>bK
- . *
^ .
n rend : nadona) da Petunia, sob a drrrvriu da graitda ftldllsLicO Ijmdau,
-
socials . Para cle, nio tfcisk uIRt (rmgid eonsumo gen rtci Enisle ctm
I nc ( 927 ,\ 52 suss pcsqui&nv versam sobre csludos empnicos . A panir de
sumo ( tus capilalislas t GGAiUmo dos trcbalhadorts. ExislfilUl Itltrus e SLl -
.
Blrios C i JirttCUlaCJO enlrc csLas ( ulaporLai £ fundamental pitra esplic ^r a
1953 , -
it4fnm t tutgir HU) prirrieirgs trabatbo? sobre ( oaria ecanfimloa .
Dalftm dcssc ano P Fibvco de uirtu Ictiriu do citrici LYTfrrjgrtjVo c CotiiffCtO
198 ilinaulicd do skiema - .
intcmacionai c XpOrtafSti rrrrcrrms" Por c'tpyri (V;K irtternas ale cislen- 139
mi

* ^
de os garfotf do govemo. |i nesta £pocs ,. Katecki prgoura moslrar tporica- Morre cm 1970 fceonHcddo eomo urn dos mabrcs. economistas desEe
mente os cfcifcos positives des gastos ggvcrnsmeneais nos tucros cLas caps- -cul-n
Et c duixandD utids de si uma bra notavcL
talistas e na anriplia o da rends national .
^
A expresiio exporsa ot'^ inierrms rrtarcce eselarecimentG, Els teal raj-
^
zci na ohra de Rosa Luxtmburgo. Para ests autora, o capiiiLlismQ sd po-
3 4 . 4 A RENDA NACIONAL E OS DOERMINANTES DO LUCRO
dcri sabre vivcr cnquanio existirem regiocs DU tspagos nio cspicilistas ca-
.
paies de absorver a produ io capitalists. Esics tspium nao capita! istas
^ . [EQUAQAO SIMPLES)
para os quass qs paiscr capitaJisEtis exportantj ndo sio neecwsriamenLc
OUITOS pafse& . Podcm ser os sctorcs nao capitalistas no interior de um pais Kirkuk i Jidda scu csludo do capitalisms separandu QS agonies CCQ
capita lists, come t o casq da cconunsia ciimptmesti e do govemo.
1

nfimicoa em dim clasps sodaisp capitalist s e tnibaJhadores. Supoc ini -


' .
Kflfecki mosirarS ( eorrigindo Rosa Luxcmburgti) que o ImjBftanlt, cialmcnte, uma economic fechada (HOI oam£rcio exterior) e sem goveroo .
neslcs casos, £ o sa ldo liquid® das txpomtfiez (exportsfoes menos impor - Supoc ainda que os irabalhadorcs gasEam Eudo o que ganham {nio poupam),
'

o nuo a volume toial de expertapfeu , .


Ten do cm menu estes SupostDi divide a cconomia cm Iris selqres on dc-
Ao falar dos gaslos govcmamcnlais , ole saliema a rcpercussao posi- parcameetces :
tive deste gastos n-u economia. mss 10m o cundado dc mostTar que o aumen - QflpartflfflenEo I (iwodycor de ben de preduefo),
to da ativid&dc econdmiti daf rcfliltinie leva isrnb m an iiimcmo dus im-
^ *
D^f^artarrienEo 11 [produtDr de bon- s do can»unio para os capitaHalas] ,
poriafflea e „ nesie c&so ,. o importanie £ o salde c niiO o aumen to brute OapsortomcnED III tprqduEdr dc ban? da cpnauma para os irut-a ' had&rca ).
da rends. i
Em 1955 K aleck i ganha uma bolsa de cstudo. Resnlvc ir para a SuS- Mo quadro a seguir , u.samos os seguintes simbulos:
cia onde„ m mtymenEOp Gunnar Myrdal eetavi preocupado cam probbmas
,
tcdHms Berndhantei aos SCU*L Dcsiludido cam os supostos Eedricns de P lucre

—— LnVcJ

Myrdal , de parte para u Inglaurra , no ano seguinte ( 1936). ondnr coin a W sitldrin
rewrite publicagio da Teoria gerat , cncortErariia clima propicio a suss pcs- i 9inn£ttta

quisas.
InIda na Loudon School of Eeonqmtcs. pa^ando depoia para Cam-
Cc
Cw
—— coiuumo
eofi yr
^ ^
d&s caplialkiat
doi irnli jLKndam
'

bridge, cmde cncontra Keynes t aumenta sua amizade por loan. Robinson Os diversos (ndicc^ numdricos tndkam os dcpartamentcB a que per -
e Piero SmfFfi. Em janeiro de 1940 transfcrc- sc para Oxford , onde per - tenoem os sEmbakw, For e»mpb, Pi significa o lucro do Ekpartamcnto L
manece at£ o fim da guerra. W 2 signifies a massa de sakrio paga no Departamento II etc.
Em 1946 volte & Fot6uiar mas. dc^comenU com a politica stalinastu de Para thnplifkar o radoesnio, ale supoe que QB bens intermix!iirios
seu governop parte para New YorkB onde trabalha no depariani.cnio eeonft- s£o ptodozidos pd &5- priprias depurtamimtos que os ullLizam. Temos ,
mteo das Na Oes Unidaa , Femiancw cm sew posto atl 1954 quundp sc
^ . entap:
demite- POE qucstqca dc princfpifi.
Em 1955 cstu novamente na FotCnia e ai pemuinccc at£ 1968 , Neste
and , com a perseguicao movida peb govemo n. iil uns tk anu melhorts
amigos e colegasp Kalwka demiu- se mais uma vs. ^A personal idade deste Den^Miunanla t DeparURvento II epariamentn III
homem & extremamcTite r-oerenlc . Tres vc^es dc deixa cargos e fun toes em
Pi Pi P
o]id riediadc a amigos perseguidos ou por coerincta de priuetpi-os. Em Pi
*1937 *, ]& na [ nglaicrra. demitc- sc do Imtituto de Pesquati de Conjuntum w . wa WP w
fzcQntimica e Prefer em solidariedade a Landau, seu. amigo superior ncssc
Oe Gw
.
instituto c que perdera o cargo a nwido do govemo polonfis- Em L 954
l V
demitwe do departamento -ccLmflmico das Napoes Unidas porque , sob a
.
influcncia da gurrra- fria e do ma^ariismo aluraram um rclatdrio ofientado
pdr ete sobm a situaffio eetmfimiea da China popular. Em 1968 .. abandona A soma dos lucres dos tres departameulos da 0 lucro total:
todas as funeocs e cargos na Fot6nm e nccusn- se mesmo a acrever em aids
140 jornais, porque um govemo seei£rio pcrscguEa seus ealcgas . FP +F .+ Fi =* F 141
memo afirmavam que ft lucro era o prtffilo pclo sagriffeio que se faz ao
A some dtos galirios dew tecs departamenfos di
- o saEirio lotah
adiar o consume . Chega Kaletki c afirma exatamenle o contrfruj: m c
pitalistds taiiEu mbs ganhara ® quanto mbs gasEareim E isto por urns ra*-
Wi + Wi + wr± = w
xaq simples ; o volume da rendu rutdunal nig <i dado comu sc fosse um
<

A rend-LL national puds ser ftblida somando ultima coluna qu a ultima bolo. A rends semen ta com o gastos c diminui com os- cortta nos gasJas .
ai
*
I inha . TcmOS , criEaO: Esti aqui. todu o prablcmi da demands (rfetiva.
£ bum notar que esla 4 [amb£m a conclusao dc Keynes.. Nfio 4 & cou
P + IV = Y ( i ) lelturn do cotuna (vertical) que sua Eecria parcccu tiiq jTCvoJucion-firia 410s olbos neodiHICCtt .
t + Cc 4- CUf = V (It I’dLuna KLB linha ( K-LTazuhEalt
De ( I ) c ( 2) temos;
14 5 OS SALARIOS E OS LtlCHQS
p
+w = I + C, + .
C4i IJJ

mas GORLO por hip£ tese os trubalhadoncs gasiam Eftda o salirift cm. hens de Scgundo a visit) iieocldssLea ( e a vlsio do senso-comum. que item sera*
.
consumo temos que o salSrio 4 igual ao consumo dos trabulhudores , ou pre 4 lisaq de bom- 5cnsQ ) P quanto malores os SdUriftSp memarcs os lucres.
scja “ t a " tcoria do hob ". Sc CKBsminarmos bem, veremes que isco nao 4 verdade
para. a cconqmia cqnw urn Ledo, Voltemos ao Giqucma de Kaleckh
w = Cu «
SubstiLuiiido ( 4) cm (5), Lcmosi
I II (It

p
+ i + cf
p =i + cc
+ W'
»
(
p . P
- Pi p
Wi Wi Wi w
Esta ultima equa iio nao 6 apenas uma igimLdade cOntibiL Fara Ka- Ce
^ mbs do que isso. Quer dizer que lucro d de-
Locki . cla quer daier muito
Gw
tLTminado peto invcstimcnio ( /) c pdo oDnsumo dos capitalist s (Cc) . Qual
a razlo que clc aduz para isto ? For que ntio dtzer simpksmentc que o ' Sc houver um jumento geraL de sal/irEds,. a cuiiissima prazo os lucres
lucro K divide evn invraijmemo c consume dos capltallsEas? A r&zlo i dos cfep rtsinemos I e II irSo dtanKnuir. Mas o dcp<nrEanteiib I I I , que pro-
simples. Os capitajistas nio podem deesdir dirztammtc sobre o tucro fu - *
du?. bens de consume pars os trabalhadorcsK terd seu lucro aunwntede ckt
Euro. Mas podem decidir direlarncntc hkbre q quanta irao gaglar cm con-
rnesmo montuitc cm que subirara m ul&rios. Wo con junto , pcmiancce a
sume c cm iftvesEivnCTilO . A decisao sabre o CLUISUTTSO c a invcEtiment.0 divisaO enCre lucres c salirios. O que bouve foi transfercncia dc rendu
determine o lucro. E quanto mbs gastarem* tanto maior sera seu lucre. dos capitalisms dos scEortrs t e l l para os capitalisms do IN. Isto
Eis uma eoadudo paradoxaL ^eior
porque:
— Os capitaHsta ganham o que gasEam.
^ Wi & Wj m PM m
— Os Irabalhacbrcs gaslam o que ganham .
Estas duas afirttm oes de Kalecki d&correitt da equufSo ( 5 ) . Nuo s5o A equa ao ( b ) mos-Era apenas qua o lucro do J-fipurEumenCO I El £
joga dc palavn, ^ ^
igual h soma da mussa sainrial dos deparUimcntos I e It .
Para toda a cseo-k clissica c neoetSssica , isto tudo 6 muito estranha, r A, suposb-fio impUdla ncsLc ractpctnSo 4 a cfc que os dcparEamentes
Adam Smith fizera o etogjo da parti m&nia, O caplEbista devia set pard- Erabttlham corn capjcidfldc ocio a. Forl.nntor com o aumcnlo dos & akirios *
^
o departamento lit puderd umentur sua produ io. Nao se e$quc n dc
motlioso para aplkar cm investimentp o que deinara de consumir .. Bohnv
142 rBawerk ., Fisher e tc»dos os construtores da icoria neoclfissica do invefti-
^ ^
que o dcparEamtnEO III vendc bens de sbdrift e de que os trabulhndqrcs 143 ^
n -uo poupum . A suposi io de eapnridiidc OCLOSWI 6 realists, Kalccki a faz ondei
^
purque o sistema capitalists quase nunca trabalha com plena emprego dc
fatoras.1 V renda ou produto nachmil bfuto
/ blWItllTKfltO
Nuo sendo vilida ml suposj io. lerlamos infla jo no departamento 1 ( 1
^
que , niio podendo Blunder BO CRCMSO dc demands decoirentc dc inaiores ^ C
'.
consumo den capital islai

salaries . aumenlaria scus pre os, Esse aumento * par SUB vex, sc prapagaria Ctt cociiuma dos trabfilh dorcs
^ *
par Lado o sistema . via presides salariais. EX sn ]do du exparLn uea
o .gckscoi- do governo
^
Manicnhaimos, a hiptiicfc da capactdadc ocio$ap que i a mars realists ,
'

Neste ease, os lucres do departamenLo 111 aumentarikL Estc dc portamento


multiplicard suss cncomcndas m departamenLa L quo assim , verA aumcn - . E evident^ que os gastas guvernainenlais lerao tamo major podcr dc
lados scus lucros, Voltemos, agora As cqua$6es IS) t {!)- . amplsar a rendu , quanto mcnores fprcni os impuscos. Mas pau scdividj gas tar
mats du nut « rewihe em iinpostos. o euverno dc conlrair ;..

NtJwC Cfl-W icrinmos dcHcli or .niinlJriO O .


pude ixprcsssi o valuT do
deficit OT amunLuno Tots bem^, taitto 0 saldp liquido das exportufjits COfliQ
j

P J= / + Cc (S>
^ .
Y rn p + w (1>
-
Q deficit ortiimentArio turn uni podcr multiplication Jobre os lucros Estes
scrao lunto maiorcs quanto matures forem o saldo dc exporta cs c a de
,
-
O aumcnlo dos invcslimcnlos aurnentara os lucros. O aumento dos ficit oilmen tario. ^
lucros tumcritard renda que levuri todo 0 sistema pan urn putantar mais
elevadtx1 O csforijo que os poises capitaIisiss fazem parti conquUtur c amplier
mcrcados avan? a ncsla tintia,
Keynes chfgara a mesmu conclusio. G que difercndu Kolceki dc
Keynes , nesic especlo , d que o piimciro mosirarn quo nio intercssa aos
f4 6 A FLEUDA NACIONAL E OS DETERMINATES DO LUCRO cupic -iiistas que o guverne use todo cs&C podcr para elitniiinr o destiniprcgO -
( EQUAfAO AMPLIADA ] A eapacidade otiose tem urn papcl funcmnal oa ectmomia capitalists ,
-
uomo ji mcncicvnanHJs. Elitnina la tulalmenlc , por mciu dc gasios pover-
namcnUlis, traria desvantagens p«ra 05 benefkiarios do iistema ; tl > airmen -
Vamos agora ampliar o modeto . Ampliar o modelo signifies levar cm uma 0 podcr dc biirgtmha dos operirioi, (3) diminuiria 0 podcr dccisdfio
relumes ^ .
coma as do pais com 0 exterior , isto it seu saldo dc exporta des Jos prdprios copilatistus.
0« gastcu do govemo e a tributacao. Neste ease, 0 produto naeional bruto
sera resultado das sontas que aparccem nas duas colunas abaixo;
14 7 FATORES DETERMINATES DAS PARCELAS OUE
0) «> COMPDEM A RENDA NACIONAL
Lucre brutoi mcnoa Lmpoetoi tnveanmento brum
*
Salinas mcno» imptoto SHIJO du expurLfl Oca rendu national { Y } compoe-st" dos
*
Impost os diretos t indlrttot G«t« do BQvemp ^ No modclo ampltado, vimos que L:

Prudulu Naciunikl brutu Cemirumo dot captrillaiH Mguintes elemenlos:


Ganxuiria dos fraW fldbnrS
Produto- Naciorul Rrubo ^ I bwiimcflto tiruCD
Cc cimiumo du* caphilisifl’.
Rccscrevcndo cm stmbotw a .
cduna (2) cerismwi Cu- consuTnu dos iribilbadiLrrt
Ex wide iKtiiido da» cxponmflei
Y =
^ + Ct + G* + £ X + G
G ddficti orv »mcnlArio
. .
2 Kfynn w d s Plqlw
* fwt4 t puma Kanomli %
c4pitilLiti a um« MbMcIa d« pl«n> «fvrw do« IIIVH K rtcki . ^ xpitifio. Chaga
Limt jp HHilTfll plfH ?! alre c-iLfcl
^ DGdlfeUi. Vftf
* «IH * rVS{»itGi O ia&pCWi
*
out
po!l1lc« do pirn rnner+p In
S D Pail0, IftKlJK 1WQ. .
MJCfa
^. cldCK du
• 145
144 * 3 - V«r luta 4 cUow
* dlitrlhifchi di rtnda mclwni .
rn KALE.CKI. M>r^al Oft tU- r = i + Cc 1 c* + Ei + c
orule T 6 a volume dc Inns oc;. M i a ufcrl ii rnOrtttflriah V i a veloddadte
'Femes dc estudur agora ps Jctcrhiiuazrit' dc eada uma
j dcsjas psr -
tcfas qut compocm u renda. da ^
moody e r i a tnia tic juruj dc cuno pruo , GmttcanitTitc:

14.7 1 Del&rmJn$ntas do Investfmerlo

KaEecki pcrccbeu quc a chavt pan s cqmprcCHdfir a dinamlca do


*
*»fcnia capitalism Citfl no invosiimenio privado . 0 invcslmienlu publico
d impjerlnme, mas , ?omo vimos , o pnvcrno n5o inn totsl attionomia pfira
m&nipultr £CUS “.( 05. At-t-im seudq, ndc parte dy esfot o dc Kalcefcf
^ ^
voitiL - sc pani u eLuciducio do problem! dos dcicrmmanlcs do iHVtt time n LO ^
pnvjL-do. Abonfcim cm viri« infailfu , de 1931 « L 96S . Nuncji deixw
*
dc tc preueupar com 0 aiiiulCO-1 A linha de raciutmio que aprc & CEUJltejilGs o v
:tqui bafctHC cm Litis [rnbalhos : Teona rJer Jmtrmjcti ccar tnico, piirtt-S itr-
'

ccira e quarea (CupiLufos: 6 a 10) c Tcrnfetidm L cido ecoti&mico , ondc


espos sua uL (im(i VLSHU uobre a assunw . a Itcr-undo urn pcuco a vi io anlt-
^ ..
Ctuando V £ MIU { isle i qyanciy a alividadc PMflOmica i mais inren-
icri prcciiO um flumenlo mitiur d;i lux dc juros para cnolivar umS
Hor . * iii ) r
* .
rtdufSo do encaixe mOfitUmO A Iftia dc junos dc curio praro £ o pre jo ^
que 10 paga pels renuncia h ti(|uidtx.
A — Taxa tie }urpf

A de j tiros . t £ o Import nit para se cxpEicar o inveslmicnlo n?S


Una
C — ‘JWa tic fiiro
* U JdrrflO prpzo
tscoltii classic e iicocLilsiea . Icin *pouco peso na cXpoiieiio dc Kjlceki V e -
JJinjoi pen qut . * T tita ta \ u de juro 5 que Ui capi [Eiliitas tevariia CUN eOiUa estL suai
.
Ccma cln t esUlv-cE JUJI joiluSneii nc ^ras dici-
decisocs Lie iriYCitimeutp
Kalccki icpjiira a toxu dc juiOs tm ttnii d< < UrLu pruzo c msa de longo Eoca nio (J deei^iya
pi M 20.
'

A IJJSB de |UrO^ LI( kmgo pr-itiio e ( teccmutnatla por llfll espccie de


.
pruje ic fuluriL dai iftnas passada -^ Je cuMO pr£M3- Srria Lima c ^p cic dc
*
^ ^
II — Tuxe tie jtirox <S curio prazv m^difl mdvd desOll EintaH . .Mein de $ &u fflidia miiscl. ttllHB de levar CEIL
conLi o riiUi (K) TL|EIC a ( tc Lim invcstlmento dt lortgo prazo impll-

\ taxa (ft jurOs de curio pram) llio podc resu Ltn r da demarLdt e oftrtfi ea Kmprc niiiior riseo. A lusa de longti pfazq ir pois , compwta d:L voma
dc iflpili l
' porciue D Lnvcs I i memo 1 aulofirrartcia ; o in VEStllHOtO crla iua
* .
pndpria poupact d. A IZ\Q dc jurot devt pois rcaultar da fhterBffc de .
dc duas pEjeeJflv: a modid djis ta* 4s dc turco praw t a laxa (It ris w . lim
timbotos;
-
uairos
^ .
Stgundo KalcckE cla dtpende do valumc de [ tJiniatuei T
e da offlb monctSHa Wh CXCCUt di pelo Ranto Centra) Em SUii tC 0riah
^ . r -r+h
a vetqcidadc da motda nio £ eoilStailtt Cturio JU leoria quinlliilivt A . curLo pral!0 c h i n laxa dc riwa - la Viino> nlcs qut
de
velOcidadc Bumenta com u volume dc Iransactsv. Ttriamos: unde r (? LI MX ? ^
.-
nfytl da ntivi
as tas.iis dc COFlO pi-ozo S,iO Instivcis c estiio ;iswtiad;i£ a0
"

r dado economics : quJinto muior ? atividade ecOliumicar maior itra a taxii

M
m v Cr» A taxa dc risco (ii) comporta c dc nifineira inversa
^ e Lera papcl iabt « -.
liz^dor Par quie ilSD? Porquc mi por So sscendcnlc e no augc do cldo
4. v r m tfiu reip4!!0 MlOtlOU J#r | .
j «u T r m i p4 4« A npilftl .
^
quanda sao mais intensas as aLsvidades ccpnflmkas, o otimistdo eraprcaa-
* \ m D. m
146 T. A , Owurw . . nf+'lri , SJu PiF 'lg,
.
rial cncsca dLmimjindo os rtscos . 147
.
bfwnialmcEite ( > r (sOrqUC i = T 4- h. Mat oamu cStc t da lYinHUia prodw ao rerd tfc scr ah-MirviJa . Nctsd Sfcniidio- £ evidento qut vm HUTH -LS
^
jiumcn[ Q da t pacid? dc produliva Fitfu dcptfldencUs du tasa de LLKTO P / K ,
h

i uma mddia, moinetitaneamcntc i potfr ^ r iguAi c AtS menor do que r , *


baitanlc ndc P 6 o lucro u K & L> ettoque dc capital. Sc t> lucro P smuiHCtro
O impurtanle a KICr £ qu( a
cslavct c, falor
dc jucus dt l hgo prt!4
diCisivot - dc
^lumada ck dc- ^ - mesiKKV no pcriodu seguinte os invcsiidorcs na striu [entsdos a invcsiir
* .
Scnrfq
dsio sao outres ,
assim, os ?!; US JU O CCLEO
porque com tumerto
* K c a manuieri io de P, 9 tfixn dc lucnO tALfi
^ .
.
(Jontuda, iC 0 lucre crcsccr a Und&icij dm capitalists ? scri no senlido de
investir mais.
II — Patiimomo Itquido VuHiOi rtcapiluiar Temos inidalmenlc . [toupnrtttt total 5, compos -
lucrOs K [i(tos) c da pOUp &n u
U bs &icam-ente daa reaervas il:n empresaa (
^
(Jin dm MLorct- condidONitnces do invcslimcnlu i
* paLrirnGriio liquid*
da empicsa. O palrimflnkO liquido cKpiimc , cm ttrmos flionctdrios, a par -
L’du do alivo (b rts e dirvitos) que pcrLcnce a empicsi .
D pit!imnnio li-
_ dm capitals Las Eitii ultimas.podcraa
.
invtitir um momanre major, i %va.\
u mcnor que S A vuiafw dm luCrOS i dccUjva nesijfi sentid . &c Os
*
* Luurtw aumentirentt dc? k-ndtrio a inveslir mais no period sepuimt: se
quids c , polf , 0 capilat pntpriu da empn^ a incluind
. o a; os EiiDrus. Um
.
diminuirem tcndcrao a invcslir iflCFlfli Mas D invc-stimento ainda depende . *
* -
p^ irinndnip liquid maior po. sii - litu JUJS cuis^ S : negativamrn- te do aumcnto d capital fi,KO |OTge Migiioli diK isso com
*- . .
- mats File it accsso uo meicado du capitals; pitcifla: “' Sc lucre CTCSCC L LainWol o capital auminlA, cnjjiq no nn>
— nsjvcr seyjfah a 5, portantD , firiancLimenlOS ffiJUS f(iceist mais ra-
*
memo seguime n3q sc invests taino quanto sc invesilriu sc o cst &que de
^
pidos v mm scituroSr capita! itno tivrsst ruracmnio '
1
.
1

.
NL O 6 prcctso gastar moLEa Lima parA provar quch quanto rustier o
: For fim, uulr Fotor pcsilivo i 0 faior b que sc liga Is mudanca ? c
*
patiim nio da cniprcsm, maiorcs scruO suaS cEianceis de iJtCSSO ao ntcrcAdq rli- : imjvafuci.
^.
capita is K -a l-qtutc i distingue decides de ittvattr e mvensmento cfeth' Q , Tudica
O cas ^ do (irianLiiLmi'nius Umbiinl i evidtme, TantO Sitp verdade ^ por U a quantidatM de dcdsocs dft inVHtir cm capilal fixo , por PTiidHd *
que um
1
* fiiKmccirOa pird sc medir q prau dc CndividfimcnLO de
JJS indices dc lempo, e por F o invcstimento efelivo - Ccrto EapsO de icimpo duve iriLns-
uma cmpiesii ii a rclaeiici capital d^ icniciros/ tsapiuE prdprio ou , cm lin-
jtuAgem mais eonJEwnlH: c m a ifcrminologia aiualJ tilgMl a longq pu-
-
com r ciUrc CSMS dois atoSj dcvLdu LILJ puriodo de cunslrucau e ^ fatorc?
eomo c ( iiisu nas dcdsSes etc .
£o / pAtrimdnio liquida .
*
F[ * fl - (1 >
Kaiecfci utiliia o concriiLo de risco pura mostrar a nc1 filu
mire fitiancLDmciiLo c uttpitsl prdprio .
QLianto menqr a capiiut pndptio,
* rodemos agOrfl oscorivr aos tfmbotoi dc Kalecki para sintetizar ludo
EiiinDrcs os iinunciariicnto : ekvar muit W (inanctamcntoa com rda o ao isto :
* *
cirpiti.il prfrpri flLtmwil 0 fisco cmpTcsarial. O riscu scrS ersscenie sc,
* *
^ if
mantide o pauimoniq liquidp, aumcntarmoi: os firianciamentos . = BSJ. + b — ff + 4 m
hi

E — Os determinants do InvttttmmtQ propriamenU? ditos ondje;

Ft* $ £ CF inVHEiJTKfito IK? perfodo iT au>il S


Teiido tm mente o que dissemos ante sahit taxa de juros e petrimfr-

Kalccki
.
fala scparadamcnBc
.
nio liquida pademoA mdflgar, ag^ra o que levs os cspitalistss » iuvtscir..
dc invtslimfinio cm capital fixo ts dt invcsit -
a anliim de propwcloi«iidniik. Indies a pcffteiuagcin 4 a. pau-
pui « invc & tida
^
Sj poupine 4 gial
memo cm wloque, Wa T -coriti da dintbnka eeondmka, elc mosira que. o *
b ewtuauLe de prapottLotialidade
InvcBiimcnEo cm cupi.Es] fixo depende posittvemenEC du pou.pan.f 4L (b»ica-
menEc , lucros rcildos das empresaa c reserves dos tapiiuli:s« as}, da varisgao
t wiaplo de lucre -
e eatuunte dc pFepetckMlidade
du Eiixa de luenj, de uma varifivd que chamarentos <3 s b e mgadwinseiita
.
do flumcntD de esioque de capital Sobrc estt ulEimo iicm 6 imporlante AK / A t AUirwnEQ do MioqiJK dc tifliuJ
notar que o invesiimenEO Ttwsdo cri& moior demands E Eambtm ior ?lntecba Q rfeiw d*i tiwv dc*
^ ESmicmw ^
-
tapticidade pradafim (aumenVa o csioque de capiiul) No perfodo seguinie,
esie auiKnto da cap cidade produciva terf de set aproveitado. fsta si | |- . . .
Bio Pwfo,I A. Ouiilrai IKE
. .. -
<dv&w
* 5 M CLI'jL I * L

«
1 niflca que o es toque produiivu udk-lontil umnem& td a produgao e CSEA V 3M
l «L J Wr
"

w*

A adma diii, cm sdmtuloE, o que esc n:vemos al £ jgora . O 14.72 batdrmitianles do ccntumc
iAmiiuoita no Lcmpo / mi is 0 ( mi*) depend posMvarntnle di pOUpiltlGft
( ota 3 . da varij jiy do lucru o JL urna CUIHMIILC <1 , c nfgjiivjmcnic
^ Jo
oumewo .!:. emoque dc capita! fLitfct O dds [ nihil THfldor« (.CM pernuincce prtklmn JO nivcl dc .- >
Vnimtss i|[ora escudar o invcslimenlo cm niitoquc . KaEetld Lhuma cstc .
consortia
SubtialilnRI rtjLLrC C6 (tii tdcia :io di / er que J poupun j dto irJ
kidecki
d jx: uas sL rtLfirtitiva denlro do iisunii No enisling dm po - ^. -
.
invesiimcnlo dc Y O ipivcslicrie nto no [ empo t m i 0 ( Lecii ) ;cri igufll
^
bathaddres
^ . .
IftXi de mudifioa lo da pmdu iio do setor ptivado ^ntulliptwada por um llcm lkan (W tub& taftrial* niel ]lurie& saJjiri ^ is C &5Sim airnciUar wu LOJb -
^ ^ ^
coeficEente de proportion ntidade cEirnnadj e . Tem04 entao: stuno sc conseguIrLin anji& niTsrM. c formar sindicalos forles. O cunsumo 1

h
dui trabsibedorca fica na depcnderi -Liu dj Organ- iwu -uu politico c sdiditai .

.
v* « Afl t
A i
Vcjainm*. anotii , o-; determinants do constmio dos. capiLniisias . Fi CJII -
.
mimmuM n liquid abato, ondk O OLinsuiau leni scu pupal vu dcIcrmina LiO
do liera: ^
.
Vann
- J
A rtfe
nmilo
esla
^ dt
advent
O tfllrc alterapte;dc csloqucs c modi Fic ucs na produf 5o
. ^
ptwdulo para pnodtHO Sc cxiilc fllgura C£[abilidade cm
*
da eorrulagap cnEre ii & flutuagdes doi diverse component®
p = ; + cr (3)

A cqgs ip seguink: moitra u fimgaoconsunio ktilcckiana ;


dUi prudugap
O invescimentu total i a mma do invcsLinraiio cm capital fiso com
D invcstimcnio cm cstoque o nfvcl do invcsEimeriEO depende lanto do
,
*
Cc
-^
^
A + qf

EsEa equai io sc compoc dc uni^s parccla ELimi -auL6n &frta *1 tjue varia
12i

J B
nivd da aisviclade etonorraica quitnto da Jaxa de viriaglo dfcsl? acavittad'e
- mu i to IcnUimciiEC , c \k urria pared? qf dckTminada petos Imrm ps^^ados .
Asiim , yiins psrtc dq tQFhstimy dos capaldltsl ^ clcpcndc LIQS, ( uergs do p£ -
tiodo anterior.
F — Nova tmfaiiva
Se exatninarinos bcm R expresi&o (2), veremos que a conttariid q 4
Kalecki nao ficou inleiramcntc ntirfeite com a sgliigio anterior, dada Lima cflnsiank tie pnupordoilialidadc miiiEo scmclhanlc h propensity mw
1
-
ginal a cofrsurnir *le Keyni' s ; si que CELIB uJiima rdik- iosia o oonsumo i
.
to problems do invcsEimento For isso, continuou ponsando no sssunto . rendu c o q de Kakeki rdadionn o consumo BO luero passa.do cornu con 4 -
Em esptis sua illima versao dos detent!inances do invcsiimenlo no
vims a!i sp R qujiqucr anilise qtte leva cm conEa as divisocs dc d?5W na
Lrabalho Tpndenaa e cklo econ&mico ( puhlicado cm Crtiitimenm e ados ^
SCK ie dado .
das economies capitalisms , edivao Huciksc).
SubsliUiindo ( 2) urn ( E ) i icmos- i
Esse irabolho deve ser lido corn euictado e muita aicngao por ser
abundance cm &fmbolbs malcmdilcos . Mas nlo ( dtffciL st Civcrmos o
cciEdado dc ir anoiajido todq? os sfm bolts, a medMa que Ftirem aparcccn -
do. A idiiii nova , com rclagao aos trabalKcs anlerioreSp a de que parte
do luero provim da inovagao leenoldgica. A inoviflo EeenO16igieai par ^ !
P
p
( —
-
-
P
ijjf "
t}
p
=
E

=
I + A + qP
t + A
f ± A
J + /1
=
I
sun m, i procLirada p<ilo ammento da produlividsdc que gcra menores cus
ELK c , portanto, vends a pnegtK muis baistos, For que mvestir , m a taps
*
-- 9
flu P (J + Al

cidadc produtiva nio esifi inleimmcDic uiiltzada? A Ljnica cxplicagao plau - 1


stve! £ a de que o investsmento inovador baisa os cusios de ptodujfSo, ( ue padcFiftmos chfminr
i um mulliplitudot |
A cxpressSo
jjbrindo a possibilidsde dc m-nquistas de nows mcrcados „ A idiia implfdtu 1 q /
t a tie quo os capitalist s, so iJivesiirwn , nfio sjem eomo elute, Concur
. '
rem entre si E nesta coneorptneia sairi vcnccdor flqtiele que eonstiguir
- mu ] ciplicadoT
^
kjlcvkiuno- F - Mc ntullipliCfldflr afiiM dire ten rente os luvTOS
.
-L sA indir UinrilK 1 ivndj . O muhiplicadur ktvrtcsiliw lifeU plrelsmentt
.
maEor produlividade m dia do capital fixo uLilizado. O agmento da prci‘ a rerda. Com L^ Fa roiialVj, Oi Llnij multipBdatkuri aao iruito parci:idoa
^
d ^ ilividiidc midifl FruLu da inova Jo ( ecHOldgica | .
c Lic por SU 3 veif , Ttsulta O q t urn numero entre 0 e ? Esto porque os capilalisias nap can . -
^
150 d - i coinpccifao iniL‘rCi> frUiLLE- tii para cbnqriHter B munLor mertados. sufnpn loclo P luerp, rcinvesiindo -
pn rte detc , f 51
« compear Ulii dGEaf , 0 prc do par
A t ij Sfld consfantcs apcnss no curio pntzO, No Eungo prajwj, da;
Varlam. Mat dc qualqucr iinado, cssa variajao Nio £ muitu grande. Isso
Sio necttsliriOE dfi trumdos ptra
dc sapaLOs cm ddlarcs seril:
^o
signifies quc <J cOliiUELLU Lum papd Eccu.ndii.rLo c quc 0 principal ;!;krmL-
oan( c do lucre £ mssinu o Invuilmenu. Cz
*
Cal
SCHJ

10
. I w no J6i t«>
*
Se o UrttRi! dcsvjlori^Jr Crutitdo em 20% , Laso t , M aporu forcm
Tfl 7.3 Dfllarminantas do ialdo de exportacSo UCCCSESiioS CiS E 2 parg Hi: uumprar tfftl dc tai- , o prt$0 do par de sapaloa em
dOiares caiii pars $ 25 ( 10(3 / 12),
^
I'odrid os pnfsci cxporliim c impnrtam . O volume dc Emporlajao , pgr
^ .
\ um prc o mil Li beiso piwivdnwftle Q Brasil vender mais tirades ^
.
cxemplo depentic de imimerOS fslures, cnl re OS qu & ts 0 COefliTemc de 40J Fjiados Unidos, mas p ptrf 20 % ft mai | c unndoh per c.wmpli), quiscr
*
ubertuna do pais e o nEvel Je Hlividade. ecunimka. impgrtar pcircMeo , *
O cpoftLLLtuc Je sbcrtUrt Lcidku O grau dc dependents do pals com Todoa eiccs expediences dctemshiain o Mldo de ap?ru$iap mn-s e po-
^
kndn c o Tapio, lim elevado grau dc llbertum porque nio t£m condi(6cs
.
rtla Ho no cjtleriar. f Eafciido que pflqUCilus pulses, wmp a E)£ tgica a Ho- li tica muis geral sefLiidu pelcs paftci Capitalist !, no scnlido (Sc conECgulr
'

*
EaldOi liquidos dc e.^EwnafflO, fai Sempra o imperialI sm£> ; a npwiutr
fjsic,ni PU gwgrufieas dc pnoduzir muha coisa de que ptcckam . Elcs
im- .
krnial t' sie d LI moviimcnto bdslco para a consecujiio dc ?a!doE Uquidos
portant myim , mas tem dc tzportar muilo tambfm , porquu as ImpOrumGCB dc expgriajao .
pagjs Lum ciporta pcj. tom islo qucTemos dizer quo A melhor itta -
[ii irit dc OIJILT tnOcd ;/
^* cimwrrsfveis £ c^portnndo.
O nfvcl dc otividiidc ccononiica lunbdm nfeta imporla ftcSr St es( a
^
oEividadc aumenlar, certamenk fl5 imporEa les aumcntariio , porque gntndc 1 j 7.4 Determinants do deficit rtamentario
^
pjrte dc® produlus inLLrmcdjjIrips (cncrgiii , ni4iterras -pricnzia- ,. inbumoj cm
gcraE) t imporlada,
Os capEcalistas fazem muha coisj eomo cEasse , mas ccrinrtuntc nao
Ha oulros paisos com mtimr cocficicnic de aberlura . Ncsitt o pro-.
blems das redoes com o csucrloi £ rncaus Uramjtico, Sso Pnli tfCS tit gratldc
invcsEcm eOtflO etaase . Ptlo eonlrJlriph cEcs compelfinl catre EL
dtdu importentc defcnninttSo
( li compt -
do mveaii-
ti na intercapiialista i um nt
cxiciiw io terrsion^ l e Sotsdos dc iriqueaas czLepdoujis . Mas mcsnio esses
'
^
menroh eomo ja mOalrtmO!- Or iS5 C
^os .
LapiliLlisias niifi i £ m vm dflsilinio
paiscs aid podciil pticscindir Jo com£rcto cxiefJor . ccmpleta sobrt 0 invcslimtrtlO privado, A mesma toisfl vale ptm as tx *
.
Quandp dclcrmiilfidu gOVemo. per urn rpplivo qutlquer prtcj&ii de .
portajfici pois cstas dicpertdem tamb£m dos pafse Etnporiadores *
,

a coisa
mocdtH convcriivcLS , clc prccuit monlir uma polt ( ica capaz dc COnsCguir No caso do deficit oreamentaTio cu dos gastus govemamcmais ,
fslides Ijquidos dc cipoHa iig, A oblcntio dc saltlcs liqiiidos de CJiponfl Kha que cnplLalistas tem um podcr dirtlo sobre
fi difeieme Ktlecfci OS
^
jap ppdc itr isjjiMjguida pur vinos cflrninbos, Um deles £ dinunuir as im-
1

CSEC iniirumeolo dc ttel&nacfo du rvnda. PiM ccmprecndcrmos


«
* ao
[Xjrunoes , majiltiido US exporu Oes. Lite otpcditlllc leva rnCqucEitemcmc de tul modo de pentar i prociso sltuar KaletkL na iradlvio ^ n nisLLi c esn-
^
a ne- LCEsap porqpc, no resrriligir us ImpOrLajocs de insymos, reSLnuge - HC Eam- mluar como csta irtcUcao cirtisicttra o Estado c o govemo , Sceuhao
Mar^
bim B alividadc ccan6mica no imerior du pais.. Alfim disw, prevoc re- e [ Odn a tradijao Rvanisl , 0 Estado i 0 inatnmoMO da
L
’ lasst dommirLie
* *
prcssEias por pane dc outrps pulses que se semern Icsiidos com es( a po - iclassc capilulisla ). Essa ufirpn & jau itao devc Mr entendidi de
HimpEdria e sem qualificapoes. C uEaro que naO SC trata de m
mencim
iiBlTUrnenlo
iscnlO dc comradi?5es: cOrtlrtdi des t oS cheques de mlenssse exLsicm
Outru mancin dc oumentar as cxpOTlifCes 6 a dcsvalorizagao cam’
bial . Ao desvoloriiflr J prdprk rnoedn, 0 pals ttwisegue vender scu pry-
^
no seio mesmo da cNssc doininantc . e o Esisdo noo podc escapar- is
dm-
etc ligllimar se c ele
dulo a um PMJO mils baixo no Citerior, Esta polfllcu tcmr pcio mem , s«5 dai dtcOrrCnlcs. Al£m disso, esle FstadD ECU )

guardiuO dos (DtcrK S


a odo povo
^..
sd se legjlimi fipicsemnrtdfrSC [ 0 CfiuTiO
dok I riconveiiicnics um detes £ o CEtfmulo ao protecionismo , o ouire £ <t
jrcrais. Tudo isso faz com quft ECUS ctos sejam ambiguOS. mas . no
Funds
flumento dos pn os; Jus pradutos imporiadcs e a inflBjao d;u' deearrenlc
^ . 6 Esladp at £ mesmo a service da classe capitalism . £
ncsifi sentido qtK
Um esempto. Suponhnmos que o PniEil vencla ealjados aoa lislfldos exemplo , ampUando KU § gastC5 fP ete poo \z
40 intervlr tta ©eonomia por
(
, do
Unidos e que 0 prejo de ends par (Fc sspatos seju de Cz $ lOG no Hrwil , criar maiores opgriunidades para a expansaa dos Jucros e a eliminateisso, 153
152 Supcnhamos que a ceUajad JL> ddtar esiejt A Cr.% 10, Jisto signifka que .
dcscmpregOr t . muiias VCMS clc fije ncsse surnido. Mas , aa Snacr
amtsfa o pader decisdno dps capitalist^ - Por cas raziio , cstcs dl tiauos Kilecki d inn homem preocopad® com o baiHHUir du* masses,. Para ele,
impucm cerCOs limites a intervcnvao gavemaTncnta] ne economifir Os li- sd Q5 invest imciiEab nsiu bffilsin: 6 pwxiSO excscir * mu± cieucUr dtthlru de
mites surgem | ( Uundo a umpliufii ® da iniervcn Dti e tatal umC4 a a aiitOfiD
£ - -
uni esiilo que beneficie 0 toops. EstB L uitui de sues preoeupacoci fund ’
*
^
mil do capitalists ou cerios valorcs do stact rmi de Jivn^rapraji Qumda
*
ifiEo nun qcorrc, a aqav £Jia(a.l i aplaudid?. Js dissemos antes que uma din
-^ . meniai.fi.
" Q pruhknm crucial dos jMt«a fubdcw^ vqlvides d a Eiumc-Aco consi-
maiurey fontcs tie lucrG e dc geragau de emprc QSr no mundo capslalista
^ . .*
derdvri de inrtfitlirwnio l §& a iini de yetar umi dcowinda efcdv amo
£ rs prodtn uo de arena metiCOS, Estii prudu ao tompcriiip pet-c? menus, duas
^
vlnlagens com relu Ao a outre® lipos de gustos go vemamcrtlflEs ; ( t ) nesle^ . - i0 .
ikunUd ecui10mill, defcnvOMda maJ coni aubflnpCtitfti
Kckrer a eapunife du Lapucidade predusivfl indkpcnbAvcf para u rdpJda
—*
m a s para
^
proersso, o Hst-udo niio sc suhstiiui 10 setof prlvado, cle tm eiHonendiLS . Cfcicifftcmo dfl renJn- nucianiiL llavera. icdavla, irfcf inspcirsa rti-c ^ ohikuii:i --
n Bile S EOr ; ( 2 J us armas pudem servir tambdm 4 defesa da prdprip sis- .
ai ucckmsiia dto invesLiinenHa- Friincjirp £ pwfrd que 0 iiWHlimeffio pri
tem* . vado TiiO ic flfcdve a UIUJI liftn dekjivet, StffundOp podcrii hl«t defbelin
.Ins ik KCUTM# ffako? para prQdujcir mol ; bens tic luvesLimeme . Tercei-ru.
-
1
*
Seju como Tor , urn dos grander instnifneiiios li disposi iio dos eapi
Eaiistas para afcmientar a ivnda c eliminar 0 desonprego 4 0 uw do Estado ^ - .
mwmu se as duua prtiralras dlficuldaMlej forem jcuperjidai, hover LI IMA 0
pi oblcm 1da Miprimento atkqifiudo de 'liierui
Gobrir a d«nrmda resulianEe dn exponatki d^ rmprcg i." 7^de casn -auma puru
'

* ^
.
pjrj ampliar u demund -u cfeLivu mus , par ruzdes puuc-ti cxplfeiLus , ties 0
Lisum earn pirdmftrLlu, a ni& ser no eiso de giiscos com armsmenEo
^ So . Jw ubiLiiculoF in^ n-

.^
Kj)«ki pponta solupies teii- lcas psra a iupcnivio
bre esic ultimo late Ksdceki dix 0 seguinie;
" Ik faLc, aLuuJnLenLe Q ciGcdimbc CGanamicQ dbpanivcE e cm grande
.
pane urato p m produzir iirm -nmcnEos Assim n KonamiA e manEid« pdas . .
.
ciombdofln Mji iaz nueitao de accntuat ijut sio solu
impLurm;Til 4i(;itJ dc ( ( Es 5ol«tot;!i tncunlraiiu i>BSLSCU- LO
*
s lecrices pois a
^
fl Etliivcii [Hi pith

TIO LFI- 5 (1 tuctonal L: poliLi^u. NJ vtrilut ch JJSTA 4 juc laLs t- ulu w:^ foiscm C L'
) -
,
-
^
dcspe -iai e n o^- rnumcnLOs cr o puw tern awfidtlda «u melo dc viddi por
- ,
liVnliliU com cxilo M-Tia precise pl ^
1 ) ncjur ettmomiu ^ , i oiiculdir s cstiiilurj
mflio do rrunufflEurfl de meicifi de dwlmioBo , Pam utu btervador de fern ,
^ do; iTsvtitiniu ri LO* no scmido dc prioriear a pnodufiO dt leni csscn-cLiits c
-
h&so partee um perfeito abs utdo, porque o cxucdcnci: potkda utt u hicp
^ ultcnir a cstraiura ( fihulifia , pois nus paiset tubdcscnvolvidos , a cslruturfl
-
.
para incrumcntor p invcitimEnlo uu u cgraiurnPr Mlf * n » verdnde, D em [ ri b- n LLI 1 i-i [ niqua soma - sc ccVOntlt i aiio fiscii ] .
dciiie t d &tperd kada su pier dc que Issn .
'

^
Tudt) ifisu S nuti O dificil . Au sc relcrir t fl rictLliuTii (que S^riu UFTl
ML'SIMO que seja urn ok&urdix taL ukcudu dc moiuer o pkjui empregu
IMgW ra uu capitali ^ ma En denw am IBRUlar JjfilU <te «tphiljdnde ppliEka , JL» ^iirnjiOt priorElirtW du a in nifotnliiCa , jJOFquc dela di^p'jndc ;i fiwli,L- ^
-
^
par -que cm torn os piveis dc coruurnn m&ssas mag it juni do aha cemo
*
^
Ljd dt ilirnsniMjj ckL dix que netn mesnw u r Eyrmu ueruiirt scri ;) sL:fi-
^
podenum ser. oinda usbim dies
cm cojKtiqto de ikiempre
, . alios da que US que prcvolcccrinni
maii B
^cicmc . pulque u L- \ pCrii£ ]iciSi IEL^ II . . L| LK; , quundy rcEqima upriiia
^ l levadii u cabu. C4 CiLinponc ^ cs cunLinuuiFi sob 0 domfniD dos cmprc ^La -

K d MlSfcS SUBDESEttVDLVIDOS
dort ^ dc cJinlii ^ .: do& Inlrrmcdi krt.

Mcm^ s sio lodpi dc


Lj i

ordcjn
^
Cumo M; viH os ohMaculos que sc e guem eomra a KJIU ESU
inSlitucioiiJil c
.
pLilfLica , nic) dc ordeni (^c ^
pi'o -
nica .
1’ Kaloclti eita tin tonscierHC disso quC nEiLfia a ufirttur (| UC a superafio dc
tails ubslEkulOs c i£iria fcir ai maiures do que at qLic IcvLirLhni a Rcvolufft
)

0 gtendc problems dos capita I inas desenvolvidos i o da jubull - IJrafK;cs.Hi .


^ ^
Ide sy ? capi:idade pmduciva , Hlbultliwo que parcec Lncrcnte ao
pnjpiij iigltflii. I i v+mos que issq Jea. irc dc dcNeiencia dc demands efc-
.
tiva O jp^relllO pnjdlJlivt] d Sullcienle para absorver lod^ a fo l dc Era
^
*. .
bnlhu , nu por I IIILI dc demanda, n3o a absorve ,
SOCIALISMO VERSUS CAPITAL1SWO
No . . CII . paises subtbcmMJoi o problems njo 6 lanto o da
CC 1 L .SE
14 . S
subuiiiL ^.ic-io d copficidufc produtiva. cniliora c?ta NLmbdnn cxi ? a. mis
;i 5 [

a de um aparelho produtivo intdpdit de absorver loda a lur a de inbalbo. VcjiLmoH Igumaa reflesfies de K.ilecti ECibre ccwofflla social EMu.^- Co-
^ . mas para a
Dai rciulLa um r^LiJrfto de vid: muiFO baiso, rrJio pata Lodos
i mo 6 snbido, as ccu[iOnii;is st>c EaliiUts pric-uiankse ttm plancjanienlo
lUuioria did popula O. I pieciso tnvcsIipicuCos que amplEcm c ^.toquc de unlml. Eslic plBDcjamento aprusenta eftrwtenstieas diverts dc nft(5c piia
^
capitis! fivo; o pmbtenui & muit tic oferta que dc ilcmanda . Nu eutuTilO , na?6o e ] > dc li tiEficar meihev oprovcllumentu doa recurves econymieo -
K
^
i a4
s . M4ECKI MMm!
iw. Ps IB
. CrwcIrrmriG a cltJki 0*ii i CM
* -fi4o
Ctplullriiljft pjulo .
!HkiCMttG
liR
7.
r +p IJ
.
V« K ftilCK.1. ML
. ^I * cltJ dt c ltiTl
* * KWI^II ^
. Ste Vmite , H« IE«
ConhcccdDr das economics capitalisms avancsds e das. economics so- Junto no capitalisms como no godulisino, o invcsnimcnio t A chavc
*
dalisias, Kfllecfci tern clcmento muis do que suficonics para ge de&cobrir a_ dmimica da ccon.&iiiifi. M«r nay . .
.
. . . estando ms is submc - . .

* para avaliar a Si do is convcmscncius dos inlcresst: privados , O invesHmenlO socialista C


maior ou mtnyr racionalidadc de ctida um *
sissemus * comrolfivel.
For ocasiao da abenuro democrAtica, ocorridci m Poitaia can 1956 . Sc compArarmsK a vi*ao dc Kalccki com A de Keynes, enconirare-
ailfgiu o debate sabre o problcma da allDcscao ye nx'ursos . Alguns economic mos semtlh-ancss notdveis . MAS fod lajnbdm diferenfas , C. ada urn deses
aylores iem sua prdpria visan do mundo. quo sutge dc duas
las pokneses ( talvcz deacon tenses com a r%idez dos pi ano c a ineCtdi ncSa luosofijfl
borocrdlieu) propun ham a adk io de certos mGEaniamas do* sUsenfia dc raer* opottas no cncaminbamcnio das fluescfics ceondmieas ,
^
cado para mdhofflf 0 dprOvdlimfcnlo dog r«ur®« CtOnomicos. Pretendiam .
assim, conciliar os bcneficio do si stems dc prcip’os com o plancjamcnto
*
socialism , Kalccki co ]oca- e contra esia cor rente; por nao ver major rack
*
naftdadc no SLsteiftu dc mcreadg, O problems da pcnsislcnlc eapacidfide*
ociosa no ciptaliatnOp com o desemprego daf decorrente, 6 indicia mats do GUESTOES PARA RE VIS AO
flue auficienic do iirecionaiiaiao do sistema . Pclg menos se coniLdcrarmos
a “ ' rflcionalidade " do pgriio dc vista da sodedadc como um iodo e nao do A laltura atinlfl do taxte di Imra cjua ae raspor n in quaatfea sa
^ -
pdnig die vista do sistema dc empresas , Mas tumbem i. evidence t|uc o qulntcs:
piano podc ser mclbor ou pier , mats ou menos dctnocrititec cic. E pro a, Skua Kaleeki ew sua fipoea- a dlga quata os prlndpaiB prablemBS ahordados
dso melhorar o s- isiema de pliDeJimtntd; nag substiluf-lo por algo pior , 0m sun dbr -
Esta 6 a posiffio tie Katccki. Ncsja iinlia , cle se csfoiea pgr mostrar a ne- 2.
*
A! mins flulams MHwtdeiram, Katedd um keynealano . Per qua isao?
qua
cessidadc dc pianos meoos central izaebs, menos ootorilinos , mais aberlos llraagam ale descende ?
Kalaeld-
h pfrtklpsfio dps cgnsefhos operirios. Tats pianos nao tsiao isentps dc
risco, e s6 podem ser irnpfenwntadkB mediance um processo de cencativa e
Clto ilgucriita dlforcn As ofiiB ® a obm d* Kcynea c a
^ da kji
1

cki a qmando fat pubilefldo ?


^
4 OULDI o principal Itvrc &
erro, Apesiir do riscos increntes a feme major participacSo operifia , os Tr&» V 1G$ Kaliitkl rerviiactau n cflfflDS a amprega? . 1»r soiidftTiedade n am -
.1
tOhstlhos qperlrikw * significant um avan o no ciimirtho da 5
ao4 nu* oor fldalidodc a eertos prlntiplas qua ala Julftnvo Impon -
iniea. utv
^ dcmooiBtfaraffi? | - marcante do sun pflr-atjfialldBdo . Csla ss ? <
6 um doa irtffog
' 6a cir uifistHiv
^
socialitla c soo defendidos por Kalccki.1
ctos QUK pfovocamm fcfitss stlludas, *
Outra pneoeupAf&o desge auior reJerc- se h to a dc Investimcnio nag . flaphta a qunfre dc KBSMW snjhw (M I» SJ tfo rtamen^v ^
E pHquM (; mrw .
*
economics sociali ta&. Ekvem esias economias privilcgiar o iiivesiimcnto
6
Irit ctimu o £ e .f honmj twicUtsJo do ? rfelermlrninipt^ do lucre ,
*
cm bens dc produfie ou cm bens dc consumo? Quai a reta ao enEre eon- do Kn : cti iobre to
7. CwTHMrfl a JKHU O
^ icdTlca « * -i' tioi inui-s .
sumo c invesiimento? Qual dtvc scr a de mvcsUrncmo cm bens dc ^ poiltjfio d >{ Adaiit timirii, Fi? dwr * Biflun - Hawerk aobre
mcs
c q u l v i l e n l c dn
producao? Dcre ser mater ou mcnor que a taxu dc crcscirnenSo da renda
nftctonal?
s. Um tuni«mo da miijaa dc HlJiTioi provwo P S
dc IcioroE A \ui do lAHtV fl^ltrmr. ditcuLa tslo plirima to nwtlrBftdo *
imoglnp. put wtflFrnJld. qua c ma »( t da uterkw tarthB ^
twJa - .
as 34JPS wnjunlci da
aumcm ndo um 16 "» - Oumc 4 J «raaq[jfrnc^a dlnsa pam u
A maipr pane das respostais estfts pcrpmi s depends dos objetives ?
do fornuiliidorcs dc polftica econfimitiU . Mai hi^ tunb m quescocs LiiLnl-
noinlfi
overrw e A div o
cag*, A Konomlu podc crcsccr 41 umn ca.'Ka constant :, d|
No cntinio, sc se quiser altcrar a taxa de cRttimcntD * pffl
^
»f 5 % no ano.
da renda nnciona]
Hole flSflfik diseuie ae imittu Q dftEfccIt ori imentdrks do prdprltj
pLibliwi intarca , no Bro &
SrMHfiaFHos
l! .
i 1 avLir do ddH?[ (
tate pfflblatiiH

t Iruto de insFici 4 .: iiL adminLalrntlva iD QIW


nfio ^
tWAfla
Fnamamal . Wo Small ca di^ qyn u ddioll
^
podo ier vardidcj, met olfl : ,u
^
tpassnndi>a dc 5 pars fi por cento, por e cmplo), Mri precise que 05 mcio
d 11 :i wr lambam rt ilHdo de emj optfo do polilKa m 6nil«
. AtalMlqvi
de produfio ctttqmi mats rapidemen Ee que ^ m ben dc consumo. - w* * Ktiyn# s a KeCcdii.
^
* . E evidence Trati
d.c u ma opffto poltiica , com apoto era escudo tieoicos que , ,ao
ttfa OdllnM n < lriaafia - i
'« * otwlrwneilloa
a.
* , o consurno seri, momenta id. Ou;ii a equH fe i!np ? iod> dn reoda *utlnflal 7 Com^itfl
privilegiar a produfio dc mcigg de produfuo - 11 . Cenvo Kalffcld
*
^ efteara a pfbblwni da da jums ?
nfiamente, pr^ iudicado, Ou, conto diz ICateckit “a participafio do con-
iumo HA renda national {C / Y ) dedma com a maior particapaeaq da inveg- 12 Ejqrflq fl eomp & ogpjtr -il arapMUrHl [ patrimftnio littuSdol
_
Hndtelwie «
tudi g^das Bmrwe^* toennta oo inv-csunnonco & 0Kpl> lqu4 o quo KaiflcKi
-

^ p>Or pfitwHplo d® TIKO crestaflli® .


.^ ...
Ltmcnio da renda { ! / ¥ ) e com u tuxu th' crescimmio rid rr / rdfa ( A y / V' ) " r '
entands
cadfl
H.
CtMIhW
Vif Cw#llkHI WrfcrtM
IOC(lift. *, plmfj
Pi W. Met
^ !»3
^ nto HfibaL Ift : KAtrCKi. Mlchfll.
V aluma i pr, ir*M pci Jci t MStflML
^ ^
13
s, Invenllmfente prlvndo caphatlAlfl?
d «
157
15 G Hxiwlau p, IK n^ -
B V*r KAll Cl. Mf&W. Op. Ctr. DlrJuniM dc IWHliMnld
* da rKd* natlcinji na a awclft
^ 14 Duals ci iBtorAA delflrmlnafttea do eensunw ?
T
|

vntr
*
IS FoFn oabfB os dfitermlnanlos do siildn dc raportngto
*
tfl . FflFff sobro o determinant do daftclt of mHiljrlo, Este 4 urn prebloma em
^
mcda, Jwjfi- Qua! q posbqAo dos ctys- hjrtfefeB dlante sfo deficit o por qufi?
17 . S< juin4o Knlocfcl, « maioeifl dos probFomos dgg pcbsi doseravolvldoa results
*
do urn dof 1 1inula da demands. No cdso palocs subdaB iivotv«toa eto
* *
Soni «ifcfa po>i?fo, E jllkfUQ anLa ppsiffia . * 4

ia _
* ^
rjuando, n Pf4ftnlaB sungly a dlscussao sobro
a nectssidiKl de ums alocac-flo
rrais allclanw do rtcurtos. hpv sifluns tetiriHH quo so j»& iejonersm n *
-
Faftor do alaioiTiQ do rr ortadti flscm ncga D wdur HtetaUitOi da ooorwmifl).
*
C ^pllquo por quo Ketotic! » mBoJiostQu contra «i» pooigfip.

SUGESTOFS 0 E LFITURA

KALECKI, MichaL Tserinf rfct dinoffliEew vcm&mkii * Silo Paulo , Abril Cul-
tural. 1963.
Llvro BfKesonlfida f
Campinas (Unicampli o * -
r Jgrpo Mlglldl, proFesaor dn Un] vgr 1dadto do
aramfte conti&cedar do obrn do Kalocki. *
-
NAu neens-elhg quo so inicio e^ ludk? do K &lockl por osto llvro. 0
li ^
ti fllio 4 multo concise,. poto KaltckL
Btos. Antes do a -liardn r a prd-prl a 7 aerie
.
Hung Keynes oacrova para oapecls
da dlnarricn ccenemic -H tom e
-
. -
'

llvnj do Wlglloll
.
MlGLIOLI forjc, AeumitlofSo dc capital t dcmandii tfeiiva. Sap PiuiUy ,
T- Ar Queiroip I 9B2,
Trabaliho XMliftfllO, A V 4 redo ala dadac-nda a Kalecki o prlma
polo claroai, ^
porlo

K ALECK I MichaL Cwsdmeffto r ciclo das


r capiialisim . Sac?
Paulo, HUCLECC, I 9SO.
A aproaenia Tio
. ^
Mnladft no linel do IKms; urn
-
t orgsnlrsgBo do loxtb 4 de Jftp
do fwogransi iSc o Eud& oa obra do * Mlfllloll. £ sprc -
Katocfci sobro ecfiiiiornia CBPIIBEISSSS. Este programs lol* aagnilde 00 <ur*
so do moairaJo dn Unitciimp* .
KALECKI — CalapSo grander cieutlfitAS sodaEs da editor ] Aiica, Organi-
*
e ipn-KL-riadLi por Jer e MigtiolL. £ urn volume tau \ io ban ti-
.
trulurudo PubEtcn na '.I - IMRO -
^
^
.
lOJiiM Anlouio Flume GJIUJ.
Paulo, Gnal, IU1J4 .
A mairodmutuicti rfc M refml Kalecki - SL^ .
Llvru ihMiinMifli r clnro. Apr csariiaenii dc Marl? da CancolcAp r -avaras-.
K /\I. EG K E , MictifU, htrpdufao A tc&ria do cresdmento cm economia 10 -
crniislii . SiflO P ulo. lirasilipnw, 1982 .
^
CUM KM« !
“ _ __ _
—* —-
14 SftUHA 1 I
'j** ITP *
f IW
5 P MKAI
* - lip
*“**W m -H'
Vv »1
“*
153 igfl$

You might also like