‫فصل چهارم‬

‫اساسات نظری تکنالوژی کیمیاوی‬

‫قانون مندی های اساسی تکنالوژی کیمیاوی‬

‫تکناااژی کیمیاوااااژ یمقتمعلالااایم ‪،‬ااادملااانتایم متااااقابم مت یااااقموااا قموااا ماژ اااقمیااا مااااتم لاااژ م‬
‫ق نانم و و میاواژم مفیاکمپژا مگذ تیم قهم لی‪ .‬م‬

‫قتهتااااکم یم اااانم ‪،‬ااا دمپقااااقهمتنماااژم یمن اااتمیاوااااژ یمااااژمفیاکااا موعژیمااا موااا مگاااتققم م یااا م‬
‫قتمتکناااژی کیمیاوااااژ یمتواااژدم اااانمپقااااقهمهاااژمقتم تتااااژعمااااژمهااادمقتمن اااتمگتفتااا موااا م ااا نقم‪.‬م‬
‫تکنااااژی کیمیاواااااژ یمویو اااا مپقاااااقهمهااااژیمفیاکاااا م میاواااااژ یمت موعژیماااا مواااا مینااااقمیاااا م‬
‫ویو ااا م نمااااژماااااژمهاااادم و‪،‬اااا متکنااااژی کاک مت ما یااا قموااا م تقم‪.‬منو نااا مهااااژیم نااااقم و‪،‬اااا م‬
‫تکنژی کاک میق مگژن م اژتیم لیم یم‪ :‬م‬

‫یک‪،‬ا ااااااانم م یکتت یاااااااایم م ت وژتایا ااااااانم مه‪ ،‬ین اااااااانم مپات یاااااااای م ن ااااااا ملاااااااژییم م‬
‫یلاقا ااااانم می‪،‬لژان ااااانم مپ یاوت ایا ااااانم م عتااااات هم مهژاقت ین اااااانم ااااااتهم‪.‬مقتمهتااااااکم‬
‫یم و‪،‬ااااژیمپت لااا مهاااژیمفیاکااا م میاوااااژ یموااا تقم لاااتحژقهمقااات تموااا مگااااتقمقتمعژیااایمی‪،‬ااا م‬
‫ات یم نیژدماکم و‪،‬ا میاواژ یمل موتع‪ ،‬م یم ص‪ ،‬م ی قمق تقمی م اژتتنقم یم‪ :‬م‬

‫‪ -1‬قت تمق قنمو قم ژدمقتملژع متمژوبم‬

‫ض‬
‫‪ -2‬نیژدمتمژوالیمیاواژ یموع م‬
‫‪ -3‬ت جموعص الیم یملژع متمژوبم‬

‫‪ -1‬دخول مواد اولیه به ساحه تعامل‬

‫اماااقم یمتماااا موااا قم اااژدمیااا مااااژالیم نم و‪،‬ااااژیم نااا ملاااژییم مپاااژ منوااا قنم نیاااژدمق قهم‬
‫ااااقهم م ااا ا موعاااابمفژاتاکاا ا م نتلااااژبماژفتاا ا م لاااایمقتمقااااقدم بم نمت ماژاااااقمقتملااااژع متمژواااابم‬
‫قت تمق ق‪ .‬م‬

‫‪92‬‬
‫ق اا ا بمواا ا قمتمژواااابمیننااااقهمااا ا ملااااژع متمژواااابمت لااااعمنحاا ا ذموااااژیاک ی م اااااژمااا ا م لااااا‪ ،‬م‬
‫یژن ی اااانمصااا تیموااا مگاااااتقم‪.‬مقتصااا تیمو ‪،‬ااا عم ااااقنم ااااقاقم واااابم نتلااااژبمیژایااااژ م‬
‫ت لعمنح قمت تی یانت م( حت م)م)‪(Turbulent Diffusion‬م نیژدمو مگاتقم‪ .‬م‬

‫قتلالاااتدمهاااژیم ناااقمفاااژیهم نتلاااژبموااا قمتمژوااابمینناااقهماااا مونعلااا متمژوااابموااا مت ناااقماااا م‬

‫عتقو ت‪،‬اااارمصاا ا تیمگاااااتقم‪.‬م یمیو‪،‬اا ا مواا ا متاا ا نم و‪،‬اااااژیم‪:‬م ال تا اااانم م قل تا اااانم م‬
‫قیمل تا اااانم میژنقنلا اااانم مذ امواااا قمیژوااااقم م نعااااالبمواااا قمیژوااااقم متا اااااتموژامااااژیم‬
‫متصاااماقمیژواااق یم متلا ا ام ق قنم ااااتهمناااژدمااااتقمیا ا مقتمتواااژدم اااانمپقااااقهمهاااژمنحا ا ذمنلا ا م‬
‫لژل مق تقم‪.‬ماقانمتتتاامقتموتع‪ ،‬م بمفلعم و‪،‬اژیمفیاک م نیژدمو م قم‪ .‬م‬

‫‪ -2‬انجام تعامالت کیمیاوی‬

‫ماااا موعصااا الیم‬ ‫تماااژوالیمیاوااااژ یم ااااژتیم یمتیاااااتم تااااقابموااا قمتعااایم ااات اعم اااژ‬
‫وااا تقمن اااتموااا ماژ اااقمقتم ی اااتمعاااژالیمقتمنتایااا متمژوااابمیاوااااژ یموعصااا بمنماااژ ماااا م‬
‫ماقلااایمنوااا م ااااقمیاااات م المام ااا م یمتماااژوالیمتاااژماااا م اااتمیتااااژنمناژفتااا م‬ ‫اااکبم اااژی‬
‫مقلاااوت م یموا ا قمتمژوااابمینناااقهمااااق نمتیاااااتمااااژق موا ا موژناااقم م ژنااااژمااااژمت یا ا ماا ا م ااات اعم‬
‫موااا قم یاااا مهویوااااژنماااااژمتمااااژوالیم صاااا‪ ،‬ماااااکمتمااااق قم‬ ‫و‪،‬اااا م منااا م مقتیااا م ‪،‬ااا‬
‫لااات م فت ااا مناااایمصااا تیموااا مگااااتقم‪ .‬یم نیژ اکااا موااا قموااا تقم لاااتحژقهم‬ ‫تماااژوالیمناااژم‬
‫منالااااتنقمتمااااژوالیمفت اا ا ماااااژم ژن ااا ا میاااااژقمااا ا قهم ماژاااااقم اااات اعم‬ ‫صاااانمیمیااااژوالم ااااژی‬
‫یاااژوالمینتااات بمگاااتققمتاااژمتماااق قم اااانمتماااژوالیمناااژموع‪،‬ااا امیوتاااتمصااا تیمگااااتق‪.‬مقتااااانم‬
‫تمااااژوالیمفت اا ا م نمژاکاا ا مقتمیاحااااایم میوااااایموعصاا ا الیمق ژیاااایمق تنااااقماا ااااتتمواا ا تقم‬
‫ت ی مقت تمگاتنق‪ .‬م‬

‫‪ -3‬خروج محصوالت از ساحه تعامل‬

‫اااانموتع‪،‬ااا مهوژنناااقموتع‪،‬ااا م بموتاااا عماااا م نتلاااژبموااا قماااا قهم میاااذ مقتم نمین ی ااانم(یاااژم‬
‫اااا میاااژ )م منحااا ذمنلااا م لژلااا مق تقم‪.‬مقتم انیاااژمناااایمتواااژدم و‪،‬ااااژیمیااا مقتموتع‪،‬ااا م بم‬
‫یم نماژقم تیم مق مو مت نقمو تقم لتحژقهمقت تمگاتق‪ .‬م‬

‫‪93‬‬
‫والع ا ا موا ا م ا ا قمیا ا م یملا ا موتع‪،‬ا ا مااااژقم اااقهمیا ا ماااات یم نیاااژدمااااکم و‪،‬اا ا میاوااااژ یم–م‬
‫تکناااژی کاک مالیدمم لااایمق موتع‪،‬ااا موتاااا عماااا منحااا ذم ااااکموتع‪،‬ااا موتاااا عماااا مینتااااکم‬
‫یاواژ یمو ماژ قم‪ .‬م‬

‫ااااژمت یا ا ماا ا م انکا ا ملااات یم وا ا و مااااکمپت لا ا م ناااقموتع‪،‬ا ا م یمت لاااعملااات یم هلااات م‬

‫تاااتانموتع‪،‬ااا متماااانموااا م ااا قمیاااذ ملااات یم و‪،‬اااا میاوااااژ یم–متکناااژی کاک مت لاااعماکااا م‬
‫هااااقم ااااقم‪.‬مقتم اااات اعم ااااژقیملاااات یمتمااااژوالیمیاواااااژ یم‬ ‫یموت عاااابمفاا ا همینتاااات بم‬
‫م و‪،‬اااا موعاااق قماااا ملااات یمتماااژوالیم‬ ‫هلااات متاااتانموتع‪،‬ااا م لااایم میاااذ ملااات یمویوااا‬
‫یاوااااژ یموااا م ااا قم مقتم اااانمصااا تیموااا مگ اناااقمیااا ملالاااتدمقتملاااژع مینتااااکمیتااااژنم‬
‫و ماژاقم‪.‬م م‬

‫واااابمواا ا تمااااات نموژننااااقمقتیاا ا م‬ ‫(ینتاااااکم یاواااااژ یم و‪،‬الاااایمیاا ا ملاااات یم و‪،‬ااا ا م م‬

‫عت تیم‪,‬م ‪ ،‬یم میت‪،‬لیم مواکژنایدمتمژوبمت موعژیم مو مینقم) م‬

‫گااااتملاااات یموتع‪،‬ااا م بم اااااژموتع‪،‬ااا ملااا دم(م نتلااااژبموااا قماااا ملااااژع متمژواااابم م اااات جم‬
‫وعصاااا الیم یم ااااانملااااژع م)م هلاااات متااااتانموتع‪،‬اااا ماژ ااااقمقتم ااااانمصاااا تیم و‪،‬ااااا مقتم‬
‫لژع منح ذمیتاژنمو ماژاق‪ .‬م‬

‫ااااات یمتلااااتاام و‪،‬ااااا م یمیاااا مقتملااااژع مینتاااااکمیتاااااژنمق تنااااقماژاااااقم نمفکت تهااااژمت م‬

‫ت اااقاقمنوا ا مقمیا ا ملااات یمتماااژوالیمیاوااااژ یمت میااااژقموا ا ملاااژیقم اااانمفاااژیت تمهاااژم ااااژتیم‬
‫ی‪:‬متیااااااتمقتیاااا معاااات تیم مف ااااژت م ‪ ،‬اااایمواااا قمتمژواااابمیننااااقهم م لااااتموژبمیت‪،‬لاااایم‬
‫اتهم‪ .‬م‬

‫اااات یمتلاااتاام و‪،‬ااااژت میااا مقتملاااژع منحااا ذمیتااااژنمق تناااقماژااااقم نمفکتااا تمهاااژمت مت اااقاقم‬
‫نواا ا قمیاا ا مات نااااقمنحاا ا ذمت میاااااژقتتمالااااژیقم ااااانمفکتاا ا تمهااااژم اااااژتیم لاااایم یم‪:‬مو ‪،‬اا ا عم‬
‫یتقنم م فی ا معت تیم متاقابملالتدم نقمفژیهما ماکمفژیهمم اتهم‪ .‬م‬

‫ااااات یم انکااا ماااااکم و‪،‬اااا میاواااااژ یم–متکنااااژی کاک م یمیعااااژ میوااااایم میاحااااایمقتم اااات اعم‬
‫امتاااتیم نیاااژدمگااااتقمالیدم لااایمیااا مقااا نانممعاااژیدمااااتمتماااژوالیمیاوااااژ یم مفاااژیت تمهاااژیم‬

‫‪94‬‬
‫واااا تم اااانژ ت م اااا نقم مقتم نیااااژدم و‪،‬ااااا مواااا تقمن ااااتم ااااانمفکتاااا تمهااااژیمفیاکاااا م م‬
‫یاواژ یمهتم مامتتم نت ژامگتقنقم‪ .‬م‬

‫ویوااا مفکتااا تمهاااژیم لژلااا مااااژمپاااژت وتتمهاااژیمیااا مااااژالیملااات یم و‪،‬اااا متکناااژی کاک م م‬
‫ت جم میاحایموعص بمتژ اتمق تنقما منژدمتکادمتکنژی کاک ماژقمو م ق‪.‬م م‬

‫پژت وتتمهژیم لژل م ی تمپت ل مهژیمتکنژی کاک میاواژ یم اژتیم لیم یم‪ :‬م‬

‫قتیااا معاااات تیم مف ااااژتم لااااتموژبمیت‪،‬لاااایم م ‪ ،‬اااایموااا قمتمژواااابمیننااااقهم مقتیااا متاااااقابم‬

‫تاژگنیمهژم م قیم تالعمو قم موقیمق دم و‪،‬ا م اتهم‪ .‬م‬

‫واااابمو ت‪،‬اااارم‬ ‫اااااژمااا ا میااااژتماااااتقنمقاا ا نانمتکنااااژی کاک میاواااااژ یمواا ا متاا ا نم یماااااانم‬
‫فیاکااا م میاواااااژ یمامتااااتانمولااااژقاتمت موعژلااااا میااااتقم مع تاکااا مقتم ااااانم اااات اعم و‪،‬اااا م‬
‫ا ا م)متا ا دمااااژم فااای ا میواااایم میاحاااایموعصا ا بم نیاااژدم‬ ‫ت یااااقیمااااژم اااقیمااااژالم(م واااتما‬
‫گاتقم‪.‬م م‬

‫طبقه بندی عملیات کیمیاوی – تکنالوژیکی‬

‫متمااااژوالیم م و‪،‬اااااژیمتکنااااژی کاک مااا ا مق مناا ا ملالااااتدمتم‪،‬اا ا مواا ا م‬ ‫قتعژیاااایمی‪،‬اا ا م ناا ا‬

‫گاتق‪ :‬م‬

‫‪ -1‬لالتدمهژم و‪،‬اژیموتیژن م(ه و ینم)‬

‫‪ -2‬لالتدمهژم م و‪،‬اژیم اتموتیژن م(هتت ینم)‬

‫لالاااتدموتیاااژن ماا ا ملالاااتو مگحتا ا موا ا م ا ا قمیا ا مقتم نمتمژوااابمااااانموا ا قیمت موا ا مقهاااقم‬
‫یاااا مقتماااااکمعژیاااایمفیاکاااا م مقتاااااکمفااااژیمقاااات تمق تقم موعصاااا الیمنااااایمقتمهوااااژنم‬
‫عژییمفیاک مو ماژ نق‪ .‬م‬

‫لالاتدماا مگت ها م یموا قیمگحتا موا م ا قمیا ماا مصا تیمفیاکا ماااژمیاوااژ یماااتهدم اتمینااقم‪.‬م‬
‫فااژیمقلااوت م یماااکملالااتدم لاایمیاا م یمیعااژ معژیاایم گتاکااژت ماااژمهاادماکلااژنماژ اانقم مواا ال‪:‬م‬
‫عژییمیژو مق)‪ (Solid–S‬م معژییموژاام)‪(Liquid–L‬م م معژییمگژیم)‪(Gaseous-G‬م‪.‬م م‬

‫‪95‬‬
 ‫ت ی مق ت ماژ اقمی مق موژاام اتمونعبمقتماکقاگتمق مفژیموعل امو م ق‪ .‬م‬

‫قتاااانمعژیاایمهااژیمگااژیم موااژاام یژوااقمی ا مقتملالااتدمهااژیموتیااژن م ی ا قمق تقماا ااتتم یمعژیاایم‬

‫یمقت ااانمق عژیاایماااژالم لاای مقتم‬
‫هااژیمگااژییم موااژاام لااتحژقهمواا م اا قم میااات ملاات یمتمااژوال م‬
‫ولژالاا ماااژملالااتدمهااژیم اااتموتیااژن مقتلالااتدمهااژیموتیااژن متمااژوالیمق ت یملاات یممیاااژقم‬
‫اا قهم م ا قملالااتدملااژقهم مینتاات بم نم لااژنموا ماژ ااقم‪.‬میااذ متااژمیااژا میا مووکاانم لاایملاام موا م‬
‫قمی م و‪،‬اژیمت مقتملالتدمهژیموتیژن م نیژدمقهنق‪ .‬م‬

‫لالااااتدمهااااژیم اااااتموتیااااژن ملالااااتو م لاااایمیااا مقت نمتمژواااابماااااانموااا قم مقتمفااااژیمهااااژیم‬

‫وتحاااژ یم نیاااژدموااا ماژااااقم‪.‬متماااق قمفاااژیمهاااژموااا مت ناااقمق م مااااژماا اااتتم یم نماژ اااقم‪.‬ملالاااتدم‬
‫ااااااتموتیاااااژن مقتمولژالااا ا مااااااژملالاااااتدمهاااااژیموتیاااااژن م یمن اااااتمقااا ا نانم مینتااااات بم م‬
‫قلاااتگژهمهاااژمپا ااااقهمتاااتموااا ماژ اااقم‪.‬مت ااااعموتاااا عماااا متماااژقبم ملااات یم مفژیت تهاااژیم‬
‫وا ا تماا ا م نماااژمقتم اااانمق ملالاااتدم یمهااادمفاااتهمق تقم میاااذ م نماااژماا ا معا ا تمیاااق مگژنا ا موا ا تقم‬
‫اتتلااا مقت توااا مگاتناااقم‪.‬ملالاااتدمهاااژیم ااااتموتیاااژن مق مفاااژیهماااا مصااا تیمهژاواااژاام–م‬
‫گااااااژیم)‪(L-G‬م موااااااژاامیژوااااااقم)‪(L-S‬م ممگااااااژیم–میژوااااااقم)‪(G-S‬م موااااااژاام–موااااااژاام)‪(L-L‬م م‬
‫یژوا ا مق‪-‬میژواااقم)‪(S-S‬موااا مت ناااقماژ ااانقمیااا م یم اااانمیو‪،‬ااا معژیااایمهاااژیمواااژاام–مواااژاام مگاااژیم‬
‫–موژاام مگژیم–میژوقم موژاام–میژوقماا تتموتق بمو ماژ ق‪ .‬م‬

‫ام ااا م و‪،‬اااااژیمقتملالااااتدموتیااااژن م اااات م ااااقهم مقتمنتایااا ما یااا قم وااااقنمفااااژیمیقاااااقم‬

‫ااااا ملالااااتدم اااااتموتیااااژن م ژتواااا مواااا ماژاااااقم‪.‬من ااااتمااااا م هوااااایمپژت وتتهااااژیمتکااااادم‬
‫مقتیاا ا معاااات تیم و‪،‬اااااژیمیاواااااژ یمذااااابمت مواا ا متاا ا نم یم‬ ‫تکنااااژی کاک مم مااا ا م صاا ا‬
‫هدمفتهمیتق‪ :‬م‬

‫‪ -1‬و‪،‬اژیمپژ انمعت تیم اتمیت‪،‬لت م‬

‫‪ -2‬و‪،‬اژیما‪،‬نقمعت تیم‬
‫‪ -3‬و‪،‬اژیمیت‪،‬لت م‬
‫‪ -4‬و‪،‬اژیم یکتت یاواژ ی‬

‫‪96‬‬
‫ن تااا ا م صاااا‪،‬یمیتاااااژنم و‪،‬ااا ا مقتمیوااااژنم و‪،‬اااااژیمیاواااااژ یمااا ا م قحاا ا م یم ات فلاا ا م یم‬
‫ن اااتماااا مف اااژتم و‪،‬ااااژیمتعااایمف اااژتما‪،‬ناااقم مف اااژتمن تواااژبم متعااایم اااالمصااا تیموااا م‬
‫گاتق‪ .‬م‬

‫ن ااااتمااااا م ص صااااایمو ‪،‬اااا عمیااااتقنم و‪،‬اااااژیم مقلااااتگژهمهااااژیمتکنااااژی کاک مااااا مق م‬

‫گت پمتللادمو م نق‪ :‬م‬

‫یمو ‪،‬ا ا عم اااقنماا ا م ناااق یهم‬

‫‪ -1‬و ‪،‬ا ا عمنوا ا قنمیژوااابم ااااژم ااااژی میا ا مقتم اااانمصا ا تیم ا ا مق م‬
‫یااااژقم لااایمیااا م ‪ ،‬ااایمتاژگنااایمهاااژمقتمتواااژدمعیااادم یااا متماااژو‪ ،‬م(تااااژیت تم)ماکلاااژنم‬
‫و ماژ قم‪.‬‬
‫‪ -2‬یاااق میاااتقنم ااااژی میااا مقتانصااا تیموااا قم یاااا مااااژموعصااا الیمتمژوااابمو ‪،‬ااا عمن اااقهم‬
‫ا م کبمیتاژنمی وانژتیم یمع بماژم تتحژ متاژیت تمو مگذتق‪.‬م‬

‫قلااااتگژهمهااااژیمتمااااژو‪ ،‬ماااااژمتاااااژیت تمهااااژمن ااااتمااا ا متکااااادمعت تتاا ا مااا ا م ای تتواکاا ا م م‬

‫قاژاژتاک م پ ی متت پ متللادمو مگتقنق‪ .‬م‬

‫قتتااااژیت تمهاااژیم ای تتواکااا مقتیااا معااات تیمقتمتواااژدمعیااادمتمژوااابم ژاااایموااا ماژ اااقم م‬

‫انم وتمفلعمقتمص تیمو ‪ ،‬عم قنمیژوبمو ‪ ،‬عمتمژو‪ ،‬م وکژنمپذاتم لی‪ .‬م‬

‫قتمتااااااژیت تمهاااااژیم قاژااااااژتاک مق اااا بم مااااااژم ااااات جمعااااات تیم یاااا قمنق ااااات م متواااااژدم‬
‫عاااات تیم ی قم ااااقهم یمتمااااژوالیمیاواااااژ یمااااات یمگااااتدمنوااا مقنموااا قم یاااا موصااااترموااا م‬
‫اا قم م اااانم واااتمفلاااعمقتتکاااادمهاااژیمت ‪،‬اا ا م ااااژمیاااق میاااتقنم ااااژی م وکاااژنمپاااذاتم لااایمیا ا م‬
‫یموعاااااعم ااااژتی میااااژوالم ااااژا م ااااقهماژ ااااقم‪.‬مقتمتاااااژیت تمهااااژیمپاا ا ی متت پاا ا مقتیاا ا م‬
‫ااایمتیاااااتموااا م‬ ‫عااات تیمن اااتماااا معااا بم ااااژم تتحاااژ متااااژیت تماااا مصااا تیم ااااتماکن‬
‫ااا تقم‪.‬متاااااژیت تمهااااژیمصاااانمت ماا ااااتتمق ت یمتکااااادمعت تتااا مپااا ی متت پااا ماااا قهم مقتم‬
‫معژالیما متکادمهژیم ای تتو ماژم قاژاژتاک منیقاکم قهمو مت نق‪ .‬م‬ ‫ات‬

‫اااا مهوااااانمقلاااادم و‪،‬اااااژیمتکنااااژی کاک ماااا م اااااکهمتمااااژوالیمیاواااااژ یماااا متیمااا م م اااااتم‬

‫تیمااا متللاااادموااا مگاااتققم میااا ماااات یم و‪،‬ااااژیم اتتیمااا متااااژیت تمهاااژیملاااژقهم اااات یم‬
‫مق قهمو م قم‪ .‬م‬ ‫و‪،‬اژیمتیم متاژیت تهژیموی‪ ،‬م تصژ‬

‫‪97‬‬
 ‫عملیات غیر رجعی یا مستقیم‬

‫و‪،‬ااااژیم ااااتمتیماا مااا م و‪،‬ااااژت مگحتاا مواا م اا قمیاا مفلاااعمقتمااااکمیمااایمپاااا مواا مت ناااقم‬
‫مقت نموااا قم یاااا ماااا مصااا تیمیژواااابماااا موعصااا بمتاااااقابموااا م ااا قمنو نااا مهااااژیم یم‬
‫تمژوالیم اتمتیم مقت تمذابم لی‪ :‬م‬

‫‪ -1‬یذام‪CO2‬مت لعم ن م امتلاقهم‬

‫‪CO2 + Ca (OH ) 2 → CaCO3 + H 2 O‬‬

‫یم ااااانمتمژواااابمااااات یمپااااژ ممنواا ا قنمگااااژیمهااااژم ی‪ CO2‬لااااتحژقهمواا ا م اا ا قم وااااالم اااااتم‬

‫تیم م لی‪.‬‬

‫یمت لعم یل‪ ،‬مهژم‬ ‫‪ -2‬ن ملژییمتای امهژیم اتم‬

‫‪HCl + NaOH → NaCl + H 2O‬‬

‫‪ -3‬تمااااژوالیموی‪،‬اااا میاااا مقتم نااااقموتع‪،‬اااا مصاااا تیمواااا مگاااااتقم مواااا الم‪:‬متمژواااابمپ ااااتنم‬
‫ی‪ ،‬ق نم‪. FeS2‬‬
‫‪ 4 FeS 2 + 11O2 → 2 Fe2 O3 + 8SO2‬م‬
‫انمتمژوبم یموت عبمیاتمت کابماژفت م لیم‪ :‬م‬
‫م‬
‫م‬
‫℃‪𝑡 = 500 − 550‬‬

‫⎯ ‪1 − FeS 2‬‬
‫→⎯‬
‫‪t‬‬
‫‪FeS + S‬‬
‫‪2 − S + O2 → SO2‬‬
‫‪3 − 4 FeS + 7O2 → 2 Fe 2 O3 + 4 SO2‬‬

‫قتمویوااا متماااژوالیمیااا مقتم نماااژماکااا م یموعصااا الیماااا م اااکبمتلااا ام ااااژماااا م اااکبم‬

‫گژیم یملژع متمژوبم ژتجم قما مص تیم اتمتیم میتاژنمو ماژانق‪ .‬م‬

‫‪98‬‬
 ‫عملیات رجعی یا برگشت پذیر‬

‫و‪،‬ااااژیمتیماا مااااژماتگ ااایمپاااذاتمااا م و‪،‬ااااژت مگحتاا مواا م اا قمیاا مقتم نماااژم نتلاااژبمواا قمااااژم‬
‫عاااات تیمهوااااژنمع تاکااا م یماااااکمفااااژیماااا مفااااژیمق وااا مصااا تیموااا مگاااااتقماااا م ااااکبم‬
‫مناااایموااا مت ناااقمیتااااژنماژااااقم‪.‬مقتمیماااژنم عااات رمواااژمالااااژتیم یمتیااااات یماااا م‬ ‫ومکااا‬
‫صاااا تیمق معتفاااا م متیماااا مصاااا تیمواااا مگااااااتقم‪.‬مواااا المنو ناااا مهاااااژیم یمتیااااااات یم‬
‫فیاک م اژتیم لیم یم‪ :‬م‬

‫‪ -‬اخمیقنم امقتم تملتوژیم قاقم مذ ام قنماخمقتم تمگتدم قنمه‬

‫‪ -‬ا ااااژتم ااااقنم املااااعرمیوااااانمقتم ااااتمتااااژا م ت اااااقم تاااااقابم نمااا ا م اااااتم ملااااپ م‬
‫تاقابم نما م کبماژت نم مک ی م ماتر‬

‫نو نااا م یمتیااااات یمیاوااااژ یماتگ ااایمپاااذاتمالااااژتیم یمتماااژوالیمیاوااااژ یم لااایمیااا ماااا م‬

‫ص تیمق معتف میتاژنمو ماژانقم‪.‬‬

‫و ال‪ :‬م‬

‫‪ N 2 + 3H 2  2 NH 3‬م‬

‫الااااااژتیم یمتماااااژوالیمیاوااااااژ یم–متکناااااژی کاک مقتمیمااااایمتمژوااااابمپاااااا موااا ا مت قم‪.‬مقتم‬

‫ماااااژمهاااادمولااااژ یمواا ا م اا ا قم‪.‬مقتم ااااانم‬ ‫عژیاااایمتمااااژقبملاااات یم و‪،‬ااا ا مولااااتلادم ومکاا ا‬
‫عژییمتنژلاماانمیوپ ننیمهژمقتملالتدم ژایماژق مو موژنقم‪.‬م م‬

‫قتااا مقتمااااکملالاااتدمتماااژقبماتقااات تم ااا قم ‪ ،‬ااایموااا قمتمژوااابمینناااقهم موعصااا بماااا م‬

‫عژییم ژایمقت وقهم مقاگتمتیااتمنو مینقم‪.‬مقتاژتهمتمژقبما م انمنکت مت ی م ق‪ :‬م‬

‫م قژااااابم نااااق یهمگاااااتیم‬ ‫صااااژیموعلاا ا‬ ‫م مو‬ ‫‪ -1‬قتهتپقاااااقهمتمااااژقی مام اا ا م یم اا ا‬

‫وژنناااقمتنا ا موا ا قمتمژوااابمینناااقهم مااااژمف اااژتمگاااژیم موژنناااقم نماااژماا ا متاااقتا متیاااااتموااا م‬
‫ینقم ملپ مقتمعقمومان موت قرمو م ق(مماتقت تم قنمعژییمتمژقبم)م‬
‫‪ -2‬تمااااژقبمفیاکااا ماااااژمیاواااااژ یمپ اااااژم(قانژواااااکم)م لاااایمامنااا مهنگااااژدماتقاااات تیمعژیاااایم‬
‫تمااااژقبماااااژم یاا ا قم انکاا ا مقتمولاااااژ م ااااژهتیم(وژیت لااااک پ )متیااااااتیمقتلالااااتدمااا ا م‬

‫‪99‬‬
‫م اااژهتیمااااق نمتیاااااتمااااژق موا ا م‬ ‫عژیااایمتماااژقبمتلااااقهمو اااژهقهمنا ا موا ا م ا ا قم(م ا ا‬
‫وژنااااااق)م وااااااژمقتمولاااااااژ موااااااژیاک ی م(واکت لااااااک پ )مفمژیااااااایم مپ اااااااژا م یاااا ا قم‬
‫ق ت مقامناااا م واااااژبمواکت لاااااک پ مااااااژملااااات یمهاااااژیمولاااااژ یمقتمق میمااااایم کاااا م‬
‫م اااژهتیمااااق نم‬ ‫ااااکمقاگاااتمهوااا تهم ق وااا مق تقمم ماااا مهواااانم ‪،‬ااایم لااایمیااا م ااا‬
‫تیااتمو موژنقم یم انمت مو مت نمگحیم‪:‬‬

‫" تعاااادل از دیاااد ظااااهری یاااا ماکروساااکوپی ایساااتا ابااادون تیییااار اماااا از دیاااد ماااالیکولی‬
‫پویا ادینامیک است "‬

‫ااااکملالاااتدمتاااژمیواااژن مقتمعژیااایمتماااژقبمقااات تموااا مگااااتقمیااا م ااات اعم اااژتی متیاااااتم‬

‫نکن مق‪ .‬م‬

‫هتگااااژهم ااااانم اااات اعموااا المقتیااا معاااات تیم‪,‬مف ااااژتماااااژم ‪ ،‬اااایمهااااژیماکااا م یمیوپ نناااایم‬
‫هاااژیملالاااتدمتیاااااتمنوژااااقم م نمگاااژهمتماااژقبمااااتهدم ااا تقهم ماااا مصااا تیم ااا قماااا م ااا قیم‬
‫و‪،‬ااااژیمتفااایم ماتگ ااایمقتملالاااتدم نیاااژدموااا م ااا قمتاااژم انکااا مقتم ااات اعمیقااااقمق ااااژتهم‬
‫تمژقبماتقت تم ق‪ .‬م‬

‫تمااااژقبمیاواااااژ یم اااات اع م لاااایمیاااا مقتم نملاااات یمتمژواااابمتفاااایماااااژملاااات یمتمژواااابم‬

‫اتگ اااایمولااااژ یم اااا قمقت ااااانمصاااا تیم ‪ ،‬اااایمواااا قمتمژواااابمیننااااقهموعصاااا بماااااق نم‬
‫تیااتم م ژایماژق ماوژنق‪ .‬م‬

‫مثالی از تعادل کیمیاوی ا گاز‪ -‬گاز‬

‫تمژوااابمهژااااقت ینمااااژم اااا قانماااانح متیاااااتمتنااا م اااا قانمقتااااکم اااترملتالااات منو نااا م‬
‫یم لااایم یمتماااژقبمیاوااااژ یموتیاااژن مقتمفاااژیمگاااژییمهاااتمگاااژهمقتمااااکمتیتاااا مولاااق تیم‬
‫هژااااقت ینم م اااا قانمت مااااژمنلاااایموااا ی ماکلاااژنممقتمااااکم اااترملاااتمالااات مگاااتدمینااااقم م‬
‫نت اااژتمق تااااقمیا ا موعاااژا ماا ا مومژقیا ا میااااتمتواااژو مهژااااقت ینم م اا ا قانمااااژمهااادمتتیااااام م‬
‫) ‪H 2 ( g ) + I 2 ( g ) → 2 HI ( g‬‬ ‫ا مهژاقت ینم ا ق اقم‪HI‬متاقابم متن مو ‪ ،‬عمگژییما می‪ ،‬موع م ق‪.‬‬

‫ا متن مممانح مممممما متن م‬

‫‪100‬‬
‫واااژماااات الرم نت اااژتمتیتاا ا من اااژنموا ا مقهاااقمو ‪،‬ا ا عمگاااژییماااانح متنا ا ماا ا متاااقتا میااادم‬
‫تنااا م اااقهم واااژمیاااژوالماااا متنااا منااا موااا م ااا قم‪.‬ما‪،‬کااا مقتمااااکمقتیااا معااات تیموماااانم‬
‫عااااق قم℃‪450‬م تنااا م نم ژااااایماااااژق موژنااااقهم مقاگااااتمتیااااااتمنااا موااا مینااااقم‪.‬م ژااااایماااااژق م‬
‫وژنااااقنمتناا ا مو ‪،‬اا ا عم( ژصااااایموژیت لااااک پ م)من ااااژنمواا ا مقهااااقمیاا ا متوااااژدم‪I2‬م م‪HI‬مقتم‬
‫و ‪ ،‬عماق نمتیااتماژق مو موژنقمیذ ماژاقمن یم‪ :‬م‬

‫→⎯‪H 2 ( g ) + I 2 ( g ) ‬‬
‫⎯‬
‫‪450‬‬
‫) ‪2 HI ( g‬‬

‫ت یااا مق ااات ماژ ااااقم ژاااایموژناااقم ‪ ،‬ااایمیوپ ننااایمهاااژمقتمعژیااایمتماااژقبماااا مومنااا مولاااژ یم‬
‫ا قنم نمژمنالیم‪ .‬م‬

‫مثالی از تعادل جامد‪ -‬گاز‪:‬‬

‫ماتقااا ملتالااات مویمااایماااا مپواااپم ال ااا منو نااا م یم یمااااکم‬ ‫تییاااا ملااان م نااا مقتمق‬
‫تماااژقبمیاوااااژ یم ااااتموتیاااژن میژواااقم–مگاااژیموااا ماژ اااقمیااا معاااا مومژقیااا مذاااابمصااا تیم‬
‫و مگاتق‪:‬‬

‫⎯‪ CaCO3 ( S ) ‬م‬

‫‪800‬‬
‫) ‪→ CaO( s ) + CO2 ( g‬‬

‫ملاااااتاژیمصاااا تیمگااااااتقمتعااااایم℃‪800‬می‪،‬لاااااادمیژتا ناااااایم‬ ‫هتگاااااژهم اااااانم و‪،‬ااااا مقتمق‬

‫یژوالمتییا م قهم م ن ماق نم امعژصبمو م ق‪ :‬م‬

‫⎯ ‪ CaCO3‬م‬
‫→⎯‬
‫‪t‬‬
‫‪CaO + CO2 ‬‬

‫‪101‬‬
 ‫م‬

‫ی‪CO2‬م یموعااااعمتمژوااابم اااژتجم اااقهم متمژوااابمتاااژم اااتمیتااااژنموااا ماژااااقم یااا م‬

‫قت اااانمصااا ت م‬
‫ملتالاااات م نیااااژدم ااا قمق ااااا مفااااتهموااا مینااااقم‪.‬مع تاکااا مقتم ااااکبم‬ ‫گااااتم ااااانم و‪،‬اااا مقتمق‬
‫مت ماااا میواااکمپواااپم الاااا م اااژتجمنوااا قهمتاااژم لتاااا مف اااژتم‬ ‫قااااقهموااا م ااا قم اتاااق مهااا یمق‬
‫مت ماا ا مااااتهم صااابمیاااتقهمتا اژمگاااتدم متییاا ا م‬ ‫لااان مااااژالیمقتیا ا مصاااحتمقااات تمگااااتقملاااپ مق‬
‫ی‪،‬لااااادمیژتا نااااایم اااات م اا ا قم مقتم ااااتمت یاااااقمگااااژیم‪CO2‬مف ااااژتمق اااابمقلااااتگژهم فاااای ا م‬
‫اژفتااا م م لتاااا مف اااژتملااان م(واااژن وتت)م یقااااژقمتاااقتای م اااانمف اااژتمت من اااژنموااا مقهاااقم قتااا م‬
‫قتیااا معااات تیماااا م‪200‬مقتیااا ملاااژنت مگااات قماتلاااقم لتاااا مت اااات یم‪190‬موااا مو‪،‬تاااتملااات نم‬
‫لاااوژام ژاااایمااااژق موژناااقهم مقاگاااتمتیاااااتمناا مواا میناااقم اااانمااا مااا مومناا ماتقااات تم اااقنمعژیااایم‬
‫تمااااژقبم لاااایمیاا ا مقتم نملاااات یمتییااا ا م مت ااااکابم ‪ CaCO3‬ماااااژمهاااادمولااااژ یم ااااقهم مقاگااااتم‬
‫پا ااااتفیمتمژواااابم یمقاااااقم ااااژهتیموت قاااارمواا ا م اا ا قم‪.‬متااااژ اتمپااااژت وتتمهااااژیم لژلاا ا متکااااادم‬
‫تکنااااژی کاک ماااااژالیمتمااااژ مقبمقتم و‪،‬اااااژیموتیااااژن م اااااتموتیااااژن مت لااااعم صاااابمیاا ا م ااااژت‪ ،‬م‬
‫تماانمو مگتققم‪ .‬م‬

‫م‬

‫اصل لی شاتلی‪:‬‬

‫گااااتمقتملالااااتو میااا مقتمعژیاااایمتمااااژقبمقاااات تمق تقمتیااااااتیمتعوااااابم ااا قم متمااااژقبمقتیمتااا م‬

‫پاااا موااا مت قمیااا مااااژم نمتیاااااتمولژا‪،‬ااا میناااقم متاااژ اتم نااات میاااژه مقهاااق‪.‬ماااا ماااااژنمقاگاااتمقتم‬

‫‪102‬‬
‫لالااااتو میاا ا مقتم ااااتمتااااژ اتیم ااااژتی م یمعژیاااایمتمااااژقبم ااااژتجم اا ا ق متیااااااتمااا ا میمتاا ا م‬
‫صااا تیموااا مگااااتقمیااا مقتم نمیمااایمتاااژ اتم اااژتجمینناااقهملالاااتدم یمعژیااایمتماااژقبمت ااامارم‬
‫ااا ق‪.‬مااااتم لاااژ م اااانم صااابموااا متااا نماااا م لاااژن متاااژ اتمقتیااا معااات تیم مف اااژتم متیاااااتم‬
‫ارمق ق‪ :‬م‬ ‫‪ ،‬یمو قمت ماژالیمتمژقبمفیاک ماژمیاواژ یمت‬

‫یمااایم ااانژ مااااژمیاااژتاتقم صااابمیااا م اااژت‪ ،‬متمژوااابمتیمااا م اکی تتواکااا مذاااابمت مقتن ااااتم‬
‫و مگاتادم‪:‬‬

‫‪ mA + nB  qD + Q‬م‬

‫وعااااژا مااااا م ااااانمومژقیاااا مالاااااژتیم یم و‪،‬اااااژیمصاااانمت م یمقاااااابملاااانتایم و ناااااژم ملاااانتایم‬

‫‪ HCl‬یلاقا نمگژیمهژیمل‪،‬حتق تم ملنتایم یک بمهژم اتهمص تیمو مگاتقم‪ .‬م‬

‫قتمومژقی م)‪ n,m(1‬م‪q‬ا متتتاامتمق قمو بمهژیمیوپ ننیمهژیم‪D,B,A‬م م‪Q‬م تمعت تت متمژوبمو ماژ قم‪.‬م‬
‫ت اعم لژل می ماژالیمولق تموعص بم م نعت رمتمژقبما ملویموع‪ ،‬ام تمو مینقم اژتیم لیم یم‬
‫قتی معت تیم مف ژتم م ‪ ،‬یمو قمتمژوبمیننقهم اتهم‪ .‬م‬

‫تاثیر درجه حرارت‬

‫ااااژم یقااااژقمقتیااا معااات تیمتماااژقبمتمژوااابم)‪(1‬ماااا معاااترم اااپمونعاااترموااا م ااا قمیاااات مااااتم‬

‫لاااژ م صااابم یا ا م اااژت‪ ،‬متماااژقبماژااااقماا ا ملاااوت میاااژماا ا میاااژم ا ا قمیا ا مات ناااقمااااژم اااانم فااای ا م‬
‫ولژا‪،‬اا ا مینااااقم م اا ا نمتمژواااابمقتملااااویمت لاااایمعاااات تیمت م ی قمواا ا مینااااقماژاااااقمتمااااژقبمااااا م‬
‫عاااترم اااپمونعاااترم ااا قمتاااژمااااژمتاااژ اتم یقااااژقمقتیااا معااات تیمات ناااقمولژا‪،‬ااا میناااقم‪.‬معاامااا م‬
‫لااایمیااا میااادملاااژ تنمقتیااا معااات تیمتماااژقبمتمژوااابم)‪(1‬مت ماااا ملاااویمت لااایمونعاااترموااا م‬
‫یم اااااژمق تم‬
‫لااااژیقم‪.‬مانااااژاتانمقتمتمااااژوالیمتیماااا م گی تتواااااکمیاااادملااااژ تنمقتیاااا معاااات ت م‬
‫لااااژ تنمعاااات تیم یملااااژع متمژواااابم مقتمتمااااژوالیمتیماا ا م نااااق تتواکمیاااااژقملااااژ تنمقتیاا ا م‬
‫عااات تیماااا م نعااات رمتماااژقبمتمژوااابماااا ملاااویموع‪،‬ااا امامنااا مت اااکابموعصااا بمیواااکموااا م‬
‫ینق‪ .‬م‬

‫م‬

‫‪103‬‬
 ‫تاثیر فشار‬

‫گاااتمفاااتضم ااا قمیااا معیااادموااا قمتمژوااابمینناااقهماا اااتتم یمعیااادموعصااا بم لااایمامنااا م قتااا م‬

‫‪B,A‬ممااا ا م‪D‬متاااااقابمواا ا م اا ا قمعیاااادمو ‪،‬اا ا عمتمااااژو‪ ،‬میاااادمگااااتق مق)‪(VA+VB>VD‬میااااذ مف ااااژتم نم‬
‫ناااایمیااادموا ا م ا ا قمقتم اااانمصا ا تیم یقااااژقمف اااژتمتماااژقبمتمژوااابمت ماا ا ملاااویمت لااایمیاااژماا ا م‬
‫یاااژمواا میناااقم‪.‬مپاا مقتمتماااژوالیمتیماا میاا مااااژمیاااژه معیااادمصاا تیمواا مگااااتقم یقااااژقمف اااژتم‬
‫ا م نعت رمتمژقبما ملویمت لیمیوکمو مینقم مات ک ‪ .‬م‬

‫تاثیر غلظت مواد تعامل کننده و محصول‬

‫فاااای ا م ‪ ،‬اااایمواااا قمتمژواااابمیننااااقهم ماااااژمیاااادملااااژ تنم ‪ ،‬اااایموعصاااا بم یمعتااااا مق تم‬

‫یتقنم نم یملژع متمژوبما م نعت رمتمژقبمقتمیمیموع‪ ،‬امو م نیژوق‪ .‬م‬

‫م‬

‫تاثیر کتلست باالی حالت تعادل‬

‫لااااتموژبمیت‪،‬لاااایمقتم نعاااات رمتمااااژقبمااا ا م ااااانم ماااااژم نمعااااترم ااااتمنااااق تقم یاا ا م یمعتااا ا م‬
‫میوااااژنمتلاااااقنمااا ا متمااااژقبمت میاااادمواا ا م‬ ‫یاااااژقملااااژ تنملاااات یمتمااااژوالیمولااااتلادم مومکاا ا‬
‫لژیقم‪.‬م م‬

‫تمااارین ‪:‬م عاااا م صااابمیااا م اااژت‪ ،‬متیاااااتمپاااژت وتتمهاااژیمق قهم اااقهمتماااژقبمتماااژوالیمذاااابمت ماااا م‬
‫یق دمعترمونعترمو ملژیقم ماژمذیتمقیابمپژلخممقهاق‪ :‬م‬

‫)‪2SO2( gas ) + O2 ( gas )  2SO3( gas ) + Q.......( a‬‬

‫م‬
‫)‪CH 4( gas ) + H 2 O( gas )  CO( gas ) + 3H 2( gas ) − Q.......( b‬‬

‫یر)میژه مقتی معت تیممما)م یقاژقمولق تم‪O2‬مقتمتمژوبم)‪ (a‬م‬

‫ج)م فی ا مف ژتمممممممممممممممق)م ژتجملژ تنم‪H2‬م یموعاعمتمژوبم م‬

‫ه)م لتموژبمیت‪،‬لیمهژیمناک‪ ،‬مقتم)‪(b‬م م نژقاو مقت)‪(a‬‬

‫م‬
‫‪104‬‬
 ‫ثابت تعادل‬

‫ااااات یملالااااتدمهااااژیم وتیااااژن م اااااتموتیااااژن میاا ا مقتملااااژع مینتاااااکمیتاااااژنمواا ا ماژاااااقم م‬

‫تیااااات یمیوا ا مقتمتماااژقبمااااتم لاااژ م ژاااایمتماااژقبمتمااااانموا ا مگاااتققم‪.‬م ژاااایمتماااژقبمن اااژنموا ا م‬
‫قهاااقم قتاا مااااکم و‪،‬ااا متیماا مااا متماااژقبمواا متلاااقم لاااقتمااا معاااترمت لااایمامناا مااا معاااترم‬
‫ت کابموعص بمپا متفت م لیم‪ .‬م‬

‫ژاااایمتماااژقبمت موا ا متا ا نمات لاااژ مقاااژن نم و‪،‬ا ا میت‪،‬ا ا متمااااانمیاااتقمیا ا موعاااژا ماا ا م نملااات یم‬
‫تمژوااابمیاوااااژ یمقتمیع ااا موماااانمولاااتلاوژموتنژلااااماااا معژصااابم اااتام ‪ ،‬ااایمهاااژیموااا قم‬
‫هادمق یم‪:‬‬ ‫تمژوبمیننقهمو ماژ قم‪.‬مات یمتمژوبمذابم‬

‫‪U1‬‬
‫‪ mA + nB  qD‬م‬
‫‪U2‬‬

‫لت یمتمژوبمولتلاد‪U1 = K1 A  B :‬‬

‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬

‫‪U 2 = K 2 D :‬‬ ‫لت یمتمژبمومک‬

‫‪q‬‬

‫قت انیژم‪ :‬م‬

‫‪ K1‬م‪K2‬م ژایملت یمتمژوالیمولتلادم مومک‬

‫‪B,A‬م ‪D‬م ‪ ،‬یمیوپ ننیمهژمقتمعژییمتمژقبم‬

‫نمقتمهنگژدمتمژقبم‪U1=U2‬میذ مق تادم‪ K1 Am  Bn = K 2 Dq :‬م‬

‫ژایمتمژقبم یمعژصبمتللادم‪K1‬مات‪K2‬ماقلیمو م اقم‪:‬‬

‫=‪ K‬م‬
‫‪K1‬‬
‫=‬
‫‪‬‬‫‪D‬‬
‫‪q‬‬

‫‪K 2 Am  B n‬‬

‫‪105‬‬
‫اااااقانمتتتاااااام ژااااایمتمااااژقبمولااااژ یم لاااایماااا معژصاااابم ااااتام ‪ ،‬اااایمهااااژیمتمااااژقی موااا قم‬
‫ام ‪ ،‬ااایمهاااژیم‬
‫عژصااا‪ ،‬ماااا متااا نم اااتاام نماااژمقتمومژقیااا مو ینااا م اااقهمااااتمعژصااابم ااات م‬
‫تمااااژقی موااا قمتمژواااابمیننااااقهمااا ا متااا نم ااااتاام نمااااژم‪.‬ومژقیاا ا مو ینااا م ااااقهماااااکمتمژواااابمت م‬
‫ومژقیااا م لاااتکا وتتاک م نمتمژوااابموااا منژوناااقم م ااات اامیااا مااااکمومژقیااا متمژوااابمت مو ینااا م‬
‫و مینقمانژدم ت اام لتکا وتتاک م نمتمژوبمو مگ انق‪ .‬م‬

‫واااا الم‪:‬مااااات یمتمژواااابمذااااابمیاااا م اااات اام لااااتکا وتتاک م نمااااا متتتاااااام‪2,2,1,4‬م ‪2‬مواااا م‬
‫اژ قم ژایمتمژقبمولژ یم لیم‪ :‬م‬

‫) ‪4 HCl + O2  2Cl 2 ( gas ) + 2 H 2 O( gas‬‬

‫=‪K‬‬
‫‪‬‬‫‪Cl 2   H 2 O ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪HCl 4  O2 ‬‬

‫گااااتمقتمت اااااعماااااژالم یم ‪ ،‬اااایمواااا ی مواااا قم(واااا المااااا م‪)mol/li‬م لااااتحژقهم اااا قمقتم ااااانم‬
‫ص تیم ژایمتمژقبمت ما م‪KC‬من ژنمو مقهنقمامن م‪ :‬م‬

‫‪q‬‬
‫‪CD‬‬
‫= ‪ KC‬م‬
‫‪C A  CB‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬

‫ااااات یمگااااژی یم ژااااایمتمااااژقبمت م یمعتااا ا مف ااااژتمیی اا ا میوپ نناااایمهااااژیمتمژواااابمیننااااقهمواا ا م‬

‫ت نمن ژنمق قم ا م‪KP‬م فژقهمو م قم‪.‬م م‬

‫قتموااا تقمو ‪،‬ااا عمگاااژی یم مف اااژتمت میااا مهاااتمگاااژیم قتااا ماااا متنماااژ متواااژدم اااترمت م ااایژبم‬
‫یناااق مق ت ماژ اااقمف اااژتمیی ااا م نمگاااژیمگ اناااقم‪.‬مویوااا مف اااژتمهاااژیمیی ااا مگاااژی یمولاااژ یم‬
‫ا مف ژتمیبملالتدم لیم‪ :‬م‬

‫‪Pi = P.Yi‬‬
‫‪P = P1 + P2 + P3 + ...‬‬

‫قت انمت اع ‪ Pi‬ف ژتمیی میوپ ننیمهژم م‬

‫‪-P‬ف ژتم و و ملالتدم‬

‫‪106‬‬
 ‫‪Yi‬معص مو ی میوپ ننیمهژمقتمو ‪ ،‬عمگژییم‬

‫هقمگتفیم‪:‬‬ ‫قت انمص تیمومژقی م ژایمتمژقبمات یمتمژوبم)‪(1‬م انم کبمت م‬

‫‪q‬‬
‫‪PD‬‬
‫= ‪KP‬‬
‫‪PA  PB‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬

‫قتصاااا تیمقاااات تمق قنمعصاااا مواااا ی مقتمومژقیاااا م ژااااایمتمااااژقبم نمت مااااا م‪KN‬منوااااژا مواااا م‬
‫قهنقمی ماا تتمقتمتمژقبموع‪ ،‬بمهژم نم لتحژقهمو م قم‪ .‬م‬

‫ت اع ماانم‪KP,KC,KN‬م یمت یمف تو بمهژیمذابمتماانمو م قم‪.‬‬

‫‪K P = K C ( RT ) N‬‬
‫م‬
‫‪K P = K N  P N‬‬

‫قتم انیژ‪ :‬م‬

‫𝑁∆ ااااتالرمتمااااق قمواا ا بمهااااژیمگااااژییموعصاا ا الیم واا ا قم یااا ا م لاااایم ااااات یمتمژواااابم‬
‫)‪(1‬ق تادم‪:‬‬

‫)𝑛 ‪∆𝑁 = 𝑞 − (𝑚 +‬‬

‫‪ -R‬ژایمگژییم م‪P‬مف ژتم و و ملالتدم‬

‫قتمو تقم ژایمتمژقبما منکژیمیاتمت ی مگتققم‪ :‬م‬

‫‪ -1‬ااااات یم انکاااا م یماااااکمتمژواااابمتیماااا م(تمااااژقی م)مقتمیوااااژنمنلااااتاژمی تااااژهموعصاااا بم‬

‫نلاتژمیاژقماقلیم اقماژاقمق م تعمذابمو ی قماژ قم‪:‬‬

‫یااار)م ژاااایمتماااژقبم‪K‬م اااققمایتگااا ماژ اااقمممممما)ملااات یمتلااااقنماااا معژیااایمتماااژقبمیااااژقم‬

‫اژ قم‪ .‬م‬

‫‪107‬‬
‫‪ -2‬یمت یمولااااق تم ژااااایمتمااااژقبمواااا متاااا نم ‪ ،‬اااایموعصاااا الیمت ماااااژم ‪ ،‬اااایمواااا قم‬
‫تمژواااابمیننااااقهمولژالاا ا م موااااای نمپا ااااتفیمتمژواااابمت مقتم اااات اعمق قهم ااااقهمپااااا مااناا ا م‬
‫یتق‪.‬‬
‫‪ -3‬اااایتامااااژمی اااکم اااا قنم ژاااایمتماااژقبمواااای نمپا اااتفیمتمژوااابمتماااژقی مت مقتمیمااایم‬
‫ولتلادمن ژنمو مقهقم ما مومن میاژقماژمیدما قنملت یم نمنالی‪.‬‬

‫قتصااا تیمیااا متمژوااابمتیمااا مقتمفاااژیمگاااژیمااااق نمتیاااااتمعیااادمصااا تیمگااااتقمقت اااانمعژیااایم‬

‫تمااااق قموااا بمهااااژیموااا قمتمژواااابمیننااااقهم موعصااا الیمولااااژ یماااا قهم مقت ااااانمصااا تیمتوااااژدم‬
‫هنقمق یم‪ .‬م‬ ‫ژایمهژیمتمژقبم یمیعژ م ققیماکلژنم‬

‫و ااااژبم‪:‬م ژااااایمهااااژیمتمااااژقبم‪KN KC KP‬مت مااااات یمتمژواااابمذااااابمقتاژفاااایمیااااتقهم م نمااااژمت ماااااژهدم‬

‫ولژال میناقم‪ :‬م‬

‫‪ CO + H 2O  CO2 + H 2 + Q‬م‬

‫تتیاامگژیمقتعژییمتمژقبمولژ یم لیما م‪ :‬م‬

‫‪H2O=22%‬‬

‫‪ CO=18‬م‬

‫‪CO2=32‬‬

‫‪H2=28‬‬

‫‪∑ 100%‬‬

‫ف ژتم و و ملالتدم‪1.085at‬مو ماژ قم‪ .‬م‬

‫‪ -1‬ژایمتمژقبمت م یمعتا مف ژتمهژیمیی مهتمگژیموعژلا مو میناد‪:‬‬

‫‪ Pi=PXi‬م‬
‫‪108‬‬
‫‪Pi‬ف ااااژتمیی اا ا مهااااتمیوپ نناااایم م‪P‬ف ااااژتم واا ا و م م‪Xi‬معصاا ا معیواا ا ماااااژمعصاا ا مواا ا ی م‬
‫هتمیوپ ننیمقتمو ‪ ،‬عمگژییم‬

‫‪32‬‬
‫‪PCO2 = 1.085‬‬ ‫‪= 0.347‬‬
‫‪100‬‬
‫‪22‬‬
‫‪PH 2O = 1.085‬‬ ‫‪= 0.239‬‬
‫‪100‬‬
‫‪18‬‬
‫‪ PCO = 1.085‬م‬ ‫‪= 0.195‬‬
‫‪100‬‬
‫‪28‬‬
‫‪PH 2 = 1.085‬‬ ‫‪= 0.304‬‬
‫‪100‬‬
‫‪PCO2  PH 2‬‬
‫= ‪KP‬‬ ‫‪= 2.26‬‬
‫‪PCO  PH 2O‬‬

‫‪ -2‬ژاااایمتماااژقبمات لاااژ معصااا معیوااا مااااژمعصااا موااا ی مهاااتمیوپ ننااایمولاااژ یم لااایم‬

‫ا ‪:‬‬

‫‪32  28‬‬
‫= ‪ KN‬م‬ ‫‪= 2.26‬‬
‫‪22  18‬‬

‫‪ -3‬ژایمتمژقبمات لژ م ‪ ،‬یمو ی مولژ یم لیما م‪ :‬م‬

‫اتق م ‪ ،‬یمهژیمو ی مهتمیوپ ننیمقتمعژییمتمژقبمت ما مقلیمو م تادم‪:‬‬

‫م‬

‫م‬

‫‪0.32‬‬
‫= ‪C CO2‬‬ ‫‪= 14.28  10 −3 mol / L‬‬
‫‪22.4‬‬
‫‪0.28‬‬
‫= ‪C H 2O‬‬ ‫‪= 12.50  10 −3 mol / L‬‬
‫‪22.4‬‬
‫‪0.22‬‬
‫= ‪ CCO‬م‬ ‫‪= 9.82  10 −3 mol / L‬‬
‫‪22.4‬‬
‫‪0.18‬‬
‫= ‪CH2‬‬ ‫‪= 8.04  10 −3 mol / L‬‬
‫‪22.4‬‬

‫‪109‬‬
 ‫‪ ، C‬یمهژیمو ی مقتمعژییمتمژقبم‬

‫‪14.28  12.5‬‬
‫= ‪KC‬‬ ‫‪= 2.26‬‬
‫‪8.04  9.82‬‬

‫‪K P = K N = K C = 2.26‬‬

‫وعژلا م ژایمتمژقبمات یمتمژوالیمو ت‪،‬رم م‬

‫‪ -1‬ژایمتمژقبمتمژوالیموی‪ ،‬م نقموتع‪ ،‬م یم‬

‫‪2 NO + O2  2 NO2‬‬

‫ژایمتمژقبم انمتمژوبم‪:‬‬

‫‪2‬‬
‫‪PNO2‬‬
‫=‪ K‬م‬
‫‪PNO2  PO2‬‬

‫انمتمژوبمقتمعلالیمقتمق موتع‪ ،‬م یمذابمص تیمو مگاتق‪:‬‬

‫)‪2 NO  N 2 O2 .....( a‬‬

‫م‬
‫)‪N 2 O2 + O2  2 NO2 ......( b‬‬

‫یم ااااانمق موتع‪،‬اا ا متمژواااابمق واا ا م)‪(b‬م هلاااات متااااتمصاا ا تیمواا ا مگاااااتقمپاا ا ماژاااااقم ژااااایم‬
‫تمژقبمت من تما م انموتع‪ ،‬مان الادم‪ .‬م‬

‫‪ -2‬ااااکمتمژوااابمنو نا ا مت مقتمن اااتموا ا مگااااتادمیا ا م ‪ ،‬ااایماکا ا م یموا ا قمتمژوااابمینناااقهمقتم‬

‫نمیااااژقتتماژ اااقم‪.‬مقتم اااانمعژیااایم ژاااایمتماااژقبمن اااتماااا مواااژقهمیااا م ‪ ،‬ااایم نمیوتاااتم‬
‫اژ قمقتمن تمگتفت مو م قم مو الم‪:‬ما مع تمنو ن متمژوبمهژاقت تا نم ات‪،‬انم‪:‬‬
‫م‬
‫م‬
‫‪C 2 H 4 + H 2O  C 2 H 5 OH‬‬
‫‪K C2 H 5OH‬‬
‫=‪K‬‬
‫‪C H 2O‬‬

‫‪110‬‬
 ‫‪-3‬موعژلا م ژایمتمژقبمقتلالتدموژاام–میژوق‪ :‬م‬

‫قتملالااااتدمهژاکاا ا مقتموعصاا ا الیم نمااااژمواا ا قمتلاا ا ا مت ااااکابمواا ا م اا ا مقم ژااااایمتمااااژقبمااا ا م‬

‫کبمیاتمقتمن تمگتفت مو م قم‪:‬م‬

‫‪ Ca(OH ) 2 + Na2CO3  CaCO3  +2NaOH‬م‬

‫قت انیاااژمی‪،‬لاااادمیژتا ناااایماااا م اااکبمتلااا امیژواااقم یموعااااعمتمژوااابم اااژتجموااا م ااا قم ااا نم‬
‫ی‪،‬لاااادمهژاقت یلاااژاقمناااایم نلاااقتمقتموع‪،‬ااا بم اااا م ااا قمونعااابمنالااایم مولق تاکااا معااابموااا م‬
‫ا ا قمقتتمژوااابملااامدموا ا مگااااتقمپا ا مقتموعژلاااا م ژاااایمتماااژقبمقتمن اااتمگتفتا ا منوا ا م ا ا قمیاااذ م‬
‫ق تادم‪:‬‬

‫‪C 2 NaOH‬‬
‫=‪ K‬م‬
‫‪C Na2CO3‬‬

‫‪-4‬متمژوالیمقتملالتدمگژی‪-‬میژو مق م‬

‫و الم‪ 2ZnS ( S ) + 3O2 ( g )  2ZnO( s ) + 2SO2 ( g ) :‬م‬

‫قتموعژلا م ژایمتمژقبمو قمیژوقمقتمن تمگتفت منو م ق‪ :‬م‬

‫‪2‬‬
‫‪C SO2‬‬
‫= ‪KC‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪CO2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪PSO2‬‬
‫= ‪KP‬‬
‫‪PO 3‬‬
‫‪2‬‬

‫‪800‬‬
‫⎯‪CaCO 3 ‬‬‫) ‪⎯→ CaO( S ) + CO2 ( S‬‬ ‫‪K P = PCO2‬‬
‫‪Ca (OH ) 2 ‬‬
‫→⎯‬‫‪t‬‬
‫‪CaO + H 2 O‬‬ ‫‪K P = PH 2O‬‬

‫‪111‬‬
 ‫پارامترهای که چگونگی جریان و نتایج عملیه تکنالوژیکی را تعین می کند‬

‫درجاااه تبااادیل ‪:‬م قتیا ا متااااقابم ااااژتیم یمنلاااایموا ا قمتااااقابم اااقهمقتم و‪،‬اا ا مت یااااقیمااااتموا ا قم‬
‫یا مو ماژ قم‪.‬‬

‫م‬

‫‪G0 − G‬‬
‫=‪ X‬م‬
‫‪G0‬‬

‫‪-G0‬ولق تمو قم یا م م‪-G‬ولق تمو قماژق موژنقهمتاقابمن قهم م‬

‫قت و‪،‬ااااااژیمیاوااااااژ یمقتمعلالااااایم‪G0‬م ااااااژتیم یمواااا قم اااااژدمقتم ااااات م و‪،‬اااا ا م ‪G‬ولاااااق تم‬
‫و قم ژدماژق موژنقهم(تاقابمن قه)مقت تدم و‪،‬ا م لیمی ما موعص بمتاقابمن قهم لی‪ .‬م‬

‫وااااا الم‪:‬مقتمتمژوااااابم ‪ A → B‬م گاااااتم یم‪200Kg‬مواااااژقهم یاااااا م‪120Kg‬ماااااا موعصااااا ب‪B‬متااااااقابم‬

‫ااا قمقت اااانمصااا تیمقتم اااتدم و‪،‬اااا م‪80Kg‬مواااژقهم‪A‬ماژقاوژناااقهمیااا ماااا م‪B‬متااااقابمن اااقهم لااایم م‬
‫پ مقتی متاقابمولژ یم لیما م‪:‬‬

‫‪200 − 80 120‬‬
‫=‪X‬‬ ‫=‬
‫م‬ ‫‪200‬‬ ‫‪200‬‬
‫‪X = 0.6 → 0.6  100 = 60%‬‬

‫ومواااا المااااات یمتمااااژوالیمیاواااااژ یمقتمصاااا تتاک معیاااادم ژااااایماژ ااااقم مقتیاااا متاااااقابمت م یم‬
‫عتا معص مو ی م مفاصقیمو ی م اژم یمعتا م ‪ ،‬یمو ی مو قمااژنمو مینق‪:‬‬

‫‪n0 − n‬‬
‫= ‪X‬‬
‫‪n0‬‬
‫‪C0 − C‬‬
‫=‪ X‬م‬
‫‪C0‬‬

‫‪112‬‬
 ‫خروج محصول‬

‫ااات حموعصااا بمیواتااا م لااایمیااا منلاااایمااااانمولاااق تموعصااا بمعلالااا ماقلااایم واااقهم‪GR‬م م‬

‫ولق تموژیلاو دموعص ی مت می مو مت نقم یمو قم یا معژصبم ق من ژنمو مقهق‪:‬‬

‫‪GR‬‬
‫=‪ X‬م‬
‫‪Gmax‬‬

‫واااااا ماااااااژموژیلاااااااو دموعصاااا ا بمات لااااااژ مت اااااااعم‬ ‫قتمتمااااااژوالیمیاواااااااژ یمولااااااق تم‬

‫لاااااتکا وتتاک متماااااژوالیموعژلاااااا مواااا م اااا قم‪.‬مواااا المقتتمژوااااابمتییااااا ملااااان م ناااا م یم‬
‫‪100kg‬ی‪،‬لاااااادمیژتا ناااااایمااااا مصاااا تیموژیلااااااو دم‪56kg‬می‪،‬لاااااادم یلاااااژاقم‪44kg‬میاااااژتانمق یم‬
‫یلژاقمعژصبمو م قم‪:‬‬

‫⎯ ‪CaCO3‬‬
‫→⎯‬
‫‪t‬‬
‫‪CaO + CO2‬‬
‫م‬
‫‪100kg → 56 + 44‬‬

‫هتگااااژهم یتمژواااابمفاااا هماااااژمقتن ااااتمق اااایم ااااژامژیم میژواااابمنااااا قنمقتیاااا متاااااقابم‪50kg‬م‬

‫ی‪،‬لادم یلژاقماقلیم اقمقت انمص تیم ت جموعص بمات اتم لیماژم‪ :‬م‬

‫‪GR‬‬ ‫‪50‬‬
‫= ‪X‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0.8928 = 89.28%‬‬
‫‪Gmax 56‬‬

‫اااات یمتماااژوالیم ااااتموموااا ی م ااااتمتیمااا م ااات جموعصااا بمااااژمقتیااا متااااقابماکلاااژنم لااایم‬

‫قتعژیاکاااا مقتمتمااااژوالیمیت‪،‬لاااات م اتوتیااااژن م اااات جموعصاااا بمااااا م لااااا‪ ،‬مقتیاااا متوااااژ م‬
‫(قتیااا میژنتکااای)م ماااات یم و‪،‬ااااژیم نتلاااژبمیت‪،‬ااا من اااتماااا مقتیااا م اااا تموااا قمااااانمفاااژیمهاااژم‬
‫مو مگتقق‪ .‬م‬ ‫وژننقمقتی م ال تا نم مقیمل تا نمو‬

‫م‬

‫خروج حقیقی و نظری محصول‬

‫ی نیژ اکاااا مالاااااژتیم یمتمااااژوالیمیاواااااژ یم وااااالمتااااژم ااااتمیتاااااژنمناژفتاااا م متااااژمعااااق قیم‬

‫تیماااا مواااا ماژ ااااقم میااااذ م گااااتمقتمف تواااا بم اااات جموعصاااا بمااااا میااااژیمولااااق تمعلالاااا م‬

‫‪113‬‬
‫وعصاااا الیمولااااق تم ااااققیمااااا مقلاااایم وااااقهمقتمعژیاااایمتمااااژقبمت مقاااات تمقهااااادم م اااات جمت م‬
‫ت جمتمژقی م‪Xeq‬م اژم ت جمتا تاک ماژمن تیم‪Xt‬مو مگ ان مق‪ .‬م‬

‫‪Geq‬‬
‫= ‪X t , X eq‬‬
‫‪Gmax‬‬

‫‪Geq‬ولق تموعص الیماقلیم وقهمقتعژییمتمژقب م‬

‫و موعص بمی مو مت نلیم یم و‪،‬ا ماقلیم اق‪ .‬م‬ ‫‪Gmax‬مولق تم‬

‫اااا م اااانمتتتااااام ااات جمن اااتیم ااااژتیم یمعژصااابمتللاااادموعصااا بماقلااایم واااقهمقتمعژیااایم‬

‫و موعص بمو ماژ ق‪ .‬م‬ ‫تمژقبماتمولق تم‬

‫اااات جمن ااااتیمااااات یم و‪،‬ااااا م اااااژمتمااااژوالیماااااکمعتفاااا م میااااژوالم اااااتمتیماااا مهواااا تهم‬

‫ولژ یما ماکم لیم‪ .Xt=1‬م‬

‫ااااات یمپقاااااقهمهااااژم متمااااژوالیمتیمااا م اااات جمن ااااتیمهوااا تهمیااا کتتم یماااااکم لاااایم‪Xt<1‬م‬
‫یاااات مقااااالم یم نکا ا مهوا ا موا ا قماا ا موعصااا بمتااااقابمگاااتققم متمژوااابم ژتوا ا ماژفتا ا م ماا ا متماااژقبم‬
‫وا ا متلاااقم‪.‬ماااات یم ااانژ یمواااای نمنیقااااکم اااقنماا ا متماااژقبم یمت اعا ا م ااات جمعلالا ا م‪XR‬میااا م‬
‫یم اااات جمن ااااتیم متمااااژقی معژصاااابموااا م ااا قم منلااا م لژلااا مقتمتمااااانملاااات یمتمااااژوالیم‬
‫یاواژ یمق تقم لتحژقهمو مگتقق‪ .‬م‬

‫اااات جمعلالااا م‪XR‬مولااااژ یم لاااایماااااژمنلااااایمولااااژقاتمعلالااا موعصااا بماقلاااایم وااااقهم‪GR‬ماااااتم‬

‫ولق تاکاااا مقتمصاااا تیماتقاااات تیمتمااااژقبمواااا مت نلاااایم یاااا قمق اااات ماژ ااااقم‪Geq‬م اااات جم‬
‫علالااا مهوا ااا میوتاااتم یمااااکموااا ماژ اااقمیااا ملااام مق تقماااا م نمنیقااااکمگاااتقق م و واااژماااا م‬
‫فاصقیمااژنمو م قم‪:‬‬

‫‪GR‬‬ ‫‪GR‬‬
‫= ‪ XR‬م‬ ‫= ‪ 100‬‬
‫‪Geq‬‬ ‫‪Gmax . X eq‬‬

‫‪114‬‬
‫ت ااااعمااااژالمتنماااژمااااکم ااااقهم وااا و مقتموا ا تقم ااات جموعصا ا بماقلااایم واااقهموااا مقهناااقم‪.‬مقتم‬
‫صا ا تیمیا ا ماااات یموعژلاااا مولاااق تم ااات جمعلالا ا م م قما ا مااااتمعلاااامنا ا متمژوااابمااااژم و‪،‬اا ا م‬
‫مهژیموتحژ یمت ما میژتمو ماتنق‪.‬م م‬ ‫و تقمن تمت‬

‫و الم‪:‬م ت جمتمژوبم یمن میاتمت موعژیم مو مینادم‪ :‬م‬

‫‪mA + nB → qD‬‬

‫یاااار)مواااا تقم بمتمژواااابماتگ اااایمنااااژمپااااذاتم اااااتمتیماااا مااااا قهم مولااااق تم‪B,A‬من تااااا م‬
‫ومژقالیماژالما مع تم لتاکا وتتیم نت ژام قهم نقم میذ مق تادم‪:‬‬

‫‪G Dt = G A + G B‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫م‬
‫‪G Dt = Gmax‬‬

‫‪GDt‬‬
‫= ‪Xt‬‬ ‫‪=1‬‬
‫‪G A + GB‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪G DR‬‬ ‫‪G DR‬‬

‫= ‪XR‬‬ ‫=‬
‫‪G A + GB‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪G A + G B + G DR‬‬

‫قتم انمص تیم ت جمعلال مولژ یما مقتی متاقابمو ماژ ق‪ .‬م‬

‫قتت ااااااعمااااااژال‪GB GA‬ولاااااق تماژقاوژناااااقهموااااا قم‪B,A‬قتم اااااتدم و‪،‬اااااا م‪GDR‬مولاااااق تم قمااااا م‬

‫وعصاا ا بماقلاااایم وااااقهم‪D‬م ‪GDT‬ولااااق تمن ااااتیم ماااااژموکلاااااو دموعصاا ا بم‪D‬م لاااایمیاا ا مواا ا م‬
‫ت نلیمعژصبم ق‪.‬‬

‫‪GBo GA0‬مولق تو قم یا م‪B,A‬مقتم ت متمژوبم م‬

‫‪XR Xt‬م ت جمتا تاک م م ت جمعلال موعص ب‬

‫مقتم ااااات اعم و‪،‬ااا ا ماااااات یموعژلاااااا م)‪(XR‬مالیدمنالااااایمولژقتاکااا ا موااا ا قم یاااا ا مقتم ااااات م‬
‫و‪،‬ااااا م‪GA0‬م ‪ GBo‬هو ناااااانمولاااااق تموعصاااا بم‪GDR‬موم‪،‬اااا دمگاااااتقق میاااااژف م لااااایمات لاااااژ م‬

‫‪115‬‬
‫انکااا مقتتوااااژدملالااااتدمهااااژیموتیااااژن مولااااق تموااا قم‪G‬مولااااژ یماااا معژصاااابم ااااتام ‪ ،‬اااایم‬
‫و قمتمژوبمیننقهم‪C‬مقتعیدمیبملالتدم‪V‬و ماژ قمامن م‪:‬‬

‫‪G=C.V‬‬

‫وا ا متا ا نمقتمیوژناکا ا متمژوااابم ژتوا ا موا ا ماژااااقم موا ا قم یمقلاااتگژهم اااژتجموا ا مگاااتققم ‪ ،‬ااایم‬
‫و قمت م نق یهمیتقم م یمت اع میاتم ت جمعلال مت موعژلا منو ق‪:‬‬

‫‪CD‬‬
‫= ‪XR‬‬
‫‪C A + CB + CD‬‬

‫ااااژف م یم ن اا ا م‬ ‫ا)مواا ا تقمق دمیاا ا متمژواااابم اااااتمتیماا ا مااا ا قهم یاا ا موااااژقهم‪A‬مااا ا مولااااق تم‬
‫قتتمژواااابم لااااتاک وتتاک من ااااژنمق قهم ااااقهمااااا موعاااااعمتمژواااابم تقمواااا م اااا قم مقتمنتایاااا م‬
‫ااات جمن اااتماااا م‪B‬م فااای ا م ن اااتماااا م‪A‬میاااژه موااا ماژااااقم‪.‬م اااانمنااا متمژوااابمیااا م ‪،‬اااام‬
‫قتصااانمیموا ا تقم لاااتحژقهمقااات تموا ا مگااااتقماااات یمااااژالمااااتقنمقتیا ا متااااقابمواااژقهمااااژم تی م‪B‬م‬
‫ص تیمو مگاتق‪ .‬م‬

‫یاتا ا ماژااااقمت یا ا مگاااتققمیا ا مولاااژقاتمااااا م یمعاااقمواااژقهم‪A‬متاااژ اتمیااااژقیمااااژالیم فااای ا مقتیا ا م‬

‫هااااقمق اااایم‪.‬م تتاااااژعم فاااای ا مولااااق تم‪A‬ماااااژالیمقتیاا ا متاااااقابم‪B‬مقتم ااااکبم‪(2-‬‬ ‫تاااااقابم‪B‬من‬
‫)‪4‬من ژنمق قهم قهم لیم‪.‬‬

‫ژف مگتفت م قمقتی متاقابم‪B‬م‬ ‫م یم کبممقاقهمو م قم گتموژقهم‪A‬م تژمعقمومانما مص تیمقتی متاقابم‬

‫ژف منو قنمامقیم نق نماژ ثمتیااتمقتی متاقابمنو مگتققمیات ملعرمتوژ ماانم‬ ‫ت میاژقمو ملژیقم م‬
‫مهدمات یملالتدمهژیموتیژن م مهدملالتدمهژیم اتموتیژن مصژقهم لیم‬ ‫و قم ژایمو موژنقم انمو‬
‫یم انمن متمژوالیم ت جمن تما موژقهم‪A‬م م‪ B‬یمت اعمذابماقلیمو م اقمم‪ :‬م‬

‫‪116‬‬
 ‫م‬

‫‪G DR‬‬
‫= ‪XA‬‬
‫‪G A + G' B‬‬
‫‪0‬‬

‫‪G DR‬‬
‫= ‪XB‬‬
‫‪G B + G' A‬‬
‫‪0‬‬

‫‪G’A‬مولق تموژقهم‪A‬می من تما منلایم لتاک وتتاک ماژموژقهم‪B‬متمژوبمو مینق‪ .‬م‬

‫‪G’B‬مولق تیم یموژقهم‪B‬می من تا منلایم لتاک وتتاک ماژموژقهم‪A‬متمژوبمو مینق‪ .‬م‬

‫قتواا ا تقمتمااااژوالیمقتمفااااژیمگااااژییم یمناا ا م ‪– A + B → D‬مقتیاا ا متاااااقابموااااژقهم‪A‬اااااژموااااژقهم‪B‬م‬

‫ا موعص بمتمژوبمت لعمف تو بمهژیمذابمقژابموعژلا م لی‪ :‬م‬

‫‪PD‬‬
‫= ‪XA‬‬
‫‪PA + PB‬‬
‫‪PD‬‬
‫= ‪XB‬‬
‫‪PB + PD‬‬

‫ی مقتم انیژم‪P‬مف ژتمیی م اژم ‪ ،‬یمعیو مگژیمهژمو ماژ قم‪ .‬م‬

‫ج)موااا تقملااا دمتمااااژوالیماتگ اااایمپااااذاتماااااژمتیمااا م یمنااا م لاااایمیااا مقتم نم‪A‬م م‪B‬منلااااایم‬

‫ا مهدمقتمعژییم لتاک وتتاک مهلتنقمقت انمص تیمق تادم‪ :‬م‬

‫‪117‬‬
 ‫‪GDR  G 0 A + G 0 B‬‬
‫‪PD‬‬
‫= ‪Xeq‬‬
‫‪PB + PD‬‬

‫ت جمعلال می ماا تتم یمقتی متاقابمو ماژ قما مص تیمیاتم لیم‪ :‬م‬

‫‪GDR‬‬ ‫‪GDR‬‬
‫= ‪XR‬‬ ‫‪= 0‬‬
‫‪GDeq (G A + G 0 B ) X eq‬‬

‫وااابم یمقااااابم ‪ ،‬ااایم‬ ‫ت یااا مق ااات ماژ ااااقمیااا م ااات جمعلالااا موعصااا بمتاااژاامااااکمل‪،‬لااا‪ ،‬م‬
‫و قم یا م مقتی معت تیم مف ژتم موقیمتمژوبم متتتاامتمژوبمو ماژ قمامن م‪ :‬م‬

‫)‪X R = f (Ci, T , P, t, n‬‬

‫استخراج معاله برای محاسبه درجه تبدیل تعادلی تعامالت کیمیاوی‬

‫تمژوبمتیم مذابمت مقتمن تمو مگاتادم‪:‬‬

‫‪ A B+C‬م‬

‫و ااااااژا ماااااا م ااااااانمومژقیااااا مولااااااق تمیاااااااژقیمتمااااااژوالیمیاواااااااژ یم یمقاااااااابم ن اااااالژهم مقیم‬

‫هژاقت ینا نم متییا مو قم م اتهمص تیمو مگاتق‪.‬م م‬

‫گاااتمقتیااا متااااقابمتماااژقی متمژوااابمت ماااا م‪Xeq‬من اااژنمقهاااادم ‪ ،‬ااایمیوپ ننااایمهاااژیمتماااژو‪ ،‬مقتم‬

‫هقما ق‪ :‬م‬ ‫یع م ت متمژوبم میع ماتقت تم قنمتمژقبما متتتاامیاتم‬

‫م‬

‫م‬
‫کمپننت ها‬ ‫غلظت اولیه‬ ‫غلظت تعادلی‬
‫م‬
‫‪A‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 - Xeq‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Xeq‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪Xeq‬‬
‫‪118‬‬
‫‪ni = 1‬‬ ‫‪ ni = 1 + Xeq‬‬
‫وااا مق ناااادمف اااژتمیی ااا مهاااتمیوپ ننااایم ااااژتیم یمعژصااابم اااتامف اااژتم وااا و مقتمعصااا م‬
‫و ی م نمیوپ ننیمو ماژ قم‪ :‬م‬

‫‪1 − Xeq‬‬
‫‪PA = P ‬‬
‫‪1 + Xeq‬‬
‫‪Xeq‬‬
‫‪PB = P ‬‬
‫‪1 + Xeq‬‬
‫‪Xeq‬‬
‫‪PC = P ‬‬
‫‪1 + Xeq‬‬

‫ژایمتمژقبمتمژوبمیاتمت ماتم لژ مف ژتمهژیمیی میوپ ننیمهژمو من الادم‪ :‬م‬

‫‪Xeq‬‬
‫( ‪P2‬‬ ‫)‬
‫‪PB  .PC‬‬ ‫‪1 + Xeq‬‬ ‫)‪( P 2 X 2 eq)(1 + Xeq‬‬
‫= ‪KP‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪PA‬‬ ‫‪1 − Xeq‬‬ ‫‪P‬‬ ‫(‬‫‪1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪Xeq‬‬ ‫)‬ ‫‪2‬‬
‫(‬‫‪1‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪Xeq‬‬ ‫)‬
‫‪.p‬‬
‫‪1 + Xeq‬‬
‫‪P  X 2 eq‬‬ ‫‪PXeq 2‬‬
‫=‬ ‫‪= KP‬‬
‫‪(1 + Xeq)(1 − Xeq) 1 − Xeq 2‬‬
‫‪KP‬‬
‫= ‪X eq‬‬
‫‪P + KP‬‬

‫و ژبم‪:‬مقتی متاقابمتمژقی متییا م اتژنمت ما م ات‪،‬انم مهژاقت ینموعژلا مینا مقم‪ :‬م‬

‫‪C2 H 6 → C2 H 4 + H 2‬‬

‫قتمص تیمی م ژایمتمژقبم‪KP=0.031‬م مف ژتم‪P=1at‬ماژ قم‪.‬م‬

‫‪KP‬‬
‫= ‪Xeq‬‬
‫‪P +K P‬‬
‫م‬
‫‪0.031‬‬
‫= ‪Xeq‬‬ ‫‪= 0.173 = 17.3%‬‬
‫‪1 + 0.031‬‬

‫‪119‬‬
 ‫سرعت عملیات تکنالوژیکی‬

‫لاااات یم و‪،‬اااااژیمتکنااااژی کاک منتایااا ملاااات یم نااااقانموتع‪،‬اا ا مو ت‪،‬اااارمواا ا ماژ ااااقمیاا ا م یم نم‬
‫م متمااااژوالیمفت اااا م ملاااات یم‬ ‫یو‪،‬اااا مواااا متاااا نم یملاااات یمتمااااژوالیمولااااتلادم مومکاااا‬
‫نح ذمو قما معترملژع متمژوبم ملت یمنح ذموعص الیم یملژع متمژوبمنژدماتق‪ .‬م‬

‫ات لااااژ مقااااژن نم واااابمیت‪،‬ااا مولااااق تموعصااا بماااااتمعلااااامیوااااژنموعااااژا مونعنااا می گااااژتاتو م‬

‫فااای ا موااا ماژااااقم‪.‬ملااات یمااااکمتمژوااابم‪U‬من تاااا مولاااق تموعصااا بماقلااایم واااقهمقتم عاااقم‬
‫یوژنم اژماتعلامولق تمو قم یا موصترم قهمقتم عقمیوژنمتمتارمو م ق‪ .‬م‬

‫قتم ااااکبم)‪(3-4‬م ینتاااااکمپت لااا متماااا موااا قماااااژمتژامااااایم یمقااااژن نم واااابمیت‪،‬ااا متعاااایمقتیااا م‬
‫یم ف ژتم ژایمن ژنمق قهم قهم لیم‪.‬م م‬
‫عت ت م‬

‫قت ااااانم ااااکبم‪G‬مولااااق تموعصاااا بمت یاااااقم ااااقهم م‪X‬م اااات جموعصاااا بم م‪U‬لاااات یمتمژواااابم م‬
‫𝐶∆نات یموعتی م و‪،‬ا ماژمتمژوبم م𝜏میوژنمو ماژ نق‪ .‬م‬

‫م‬

‫‪120‬‬
‫ونعنااا م(‪) 1‬میاااژه م ‪ ،‬ااایموااا قم یاااا مت من اااژنموااا مقهاااقمیااا مقتمیتااااژنم و‪،‬اااا مااااژمتمژوااابم‬
‫ااااژمگذ ااایمیوااااژنموصاااترموااا م ااا قمونعنااا م(‪)2‬م فاااای ا م ‪ ،‬ااایموعصااا بمت من اااژنموااا م‬
‫قهقمی مقتمیتاژنم و‪،‬ا معژصبمو م ق‪ .‬م‬

‫ات لاااژ م اااانمونعنااا مهاااژموالع ااا موااا م ااا قمیااا متیااااات یملااات یم م ‪ ،‬ااایموااا قم یاااا م‬
‫قت اتااااق یمتمژواااابمالاااااژتمیاااااژقتتم یم ااااتدمتمژواااابم لاااایم موالع اا ا مواا ا م اا ا قمیاا ا ملاااات یم‬
‫تمژوااابمقتم نتماااژیم و‪،‬اااا مالااااژتمیااادم لااایمهو ناااانمو اااژهقهموااا م ااا قمیااا متیااااات یمولاااق تم‬
‫وعصاااا بم م اااات جموعصاااا بمقتم اتااااق یم و‪،‬ااااا مقتماااااکمیوااااژنمومااااانماا ااااتتم یم نتمااااژیم‬
‫و‪،‬ا مو ماژ ق‪ .‬م‬

‫تیااااات یم ‪ ،‬ااایموااا قم یاااا م موعصااا بمقتواااقیمیواااژنم نیاااژدمتمژوااابمت لاااعمونعنااا مهاااژیم‬

‫ن اااژنمق قهموا ا م ا ا نقمیا ا من اااتماا ا منا ا متمژوااابملاااژقهمااااژمپا ااااقهماا ا قنمواکاااژنایدم نماااژمااااژمها ادم‬
‫فتهمو مینق‪ .‬م‬

‫ااااات یمتمژواااابملااااژقهم یمناا ا م ‪ A → B‬ماااااژمتکااااادمت ‪،‬ااا ا منواا ا قنم اااااژی ماااااق نمتیااااااتمعیاااادم‬
‫‪ ،‬اااایمواا ا قم یااا ا م‪CA‬من تااا ا میوااااژنمیااااژه مواا ا ماژاااااقم م یمولااااق تم‪CA0‬مااااات یمتمااااژوالیم‬
‫اااااتمتیماااا متااااژمااا ا مصااااحتم مااااات یمتمااااژوالیمتیماااا متااااژم*‪CA‬مقتمنیقاااااکمعژیاااایمتمااااژقبم‬
‫هااااقمتلاااااقموعااااژا مااا ا م نم ‪ ،‬اااایموعصاا ا بم*‪CD‬مااااات یمتمااااژوالیمتیماا ا م یمصااااحتمتااااژم‬
‫ااا م‬ ‫‪ ،‬اااایمتمااااژقی م*‪CD‬م مقتمتمااااژوالیم اااااتمتیمااا متااااژم‪X=1‬م فاااای ا موااا ماژاااااقم ااااانمو‬
‫قتم کبمن ژنمق قهم قهم لی‪ .‬م‬

‫‪121‬‬
 ‫قتمالاااااژتیم یم و‪،‬اااااژیمپا اااااقهمهویوااااژنماااااژمتمژواااابم لژلاا ا ماااااکمتمااااق قمتمااااژوالیم ژن ااا ا م م‬
‫فت ااا مناااایمصااا تیموااا مگااااتقماااات یمت یااااقموعصااا بمنماااژ مگاااژه مااااکمتماااق قمتماااژوالیم‬
‫اااااانم یااناا ا مقتمعااااقم لااااعمنااااایم نیااااژدمواا ا مگاااااتقمونعناا ا متیاااااات یم ‪ ،‬اااایمواا ا قم یااا ا م م‬
‫وعصا ا الیماااات یم اااانمتماااژوالیمااااژمهااادمفاااتهمق تناااقم مام اااژموا ا متا ا نم یمت یم اااانمونعنا ا م‬
‫هژمن متیاات یمت مپا ماان میتق‪.‬مممممممممممممممممم مممممممممممممم‬

‫ممممم‬ ‫واا المااات یمتمژواابمواا ییم اااتمتیماا مناا م‬

‫ی مقتم نم‪K1>K2‬م لیمونعن متیااتمو قمقت کبم)‪(5-4‬من ژنمق قهم قهم لی‪ .‬م‬

‫م‬

‫‪122‬‬
 ‫م‬

‫→⎯⎯ ‪ A‬متیااااااات یم ‪ ،‬ااااایمن تاااا ا میواااااژنمقتم‬

‫‪K‬‬
‫→⎯⎯ ‪B‬‬
‫‪K‬‬
‫‪1‬‬
‫اااااات یمتماااااژوالیمول‪،‬لااااابمنااا ا م ‪D‬‬
‫‪2‬‬

‫کبم)‪(6-4‬م ت ا م قهم لی‪ .‬م‬

‫م‬

‫اا ا یموعصاا ا بم لااااع م‪B‬موتیاااااژیماااااژم تی اا ا م‬ ‫قتالاااااژتیم یمصاااانژاامتکنااااژی کیمواا ا قم‬

‫اااا قهم موعصااا بموع‪،‬ااا ام موااا تقمن ااااتموااا ماژ ااااقم ع تاکااا موالع ااا موااا م ااا قمولااااق تم‬
‫وژیلاااااو دم نمتنمااااژموتاااا عماااا م ااااانم لاااایمنلااااایم‪K1/K2‬م ااااققمایتگااا ماژ ااااقمامنااا م‪K1>>K2‬م‬
‫ا‪،‬کااا مالااات مگااا مماااا میواااژنمونژلاااام و‪،‬اااا م)یواااژنم پتاواااژب)مناااایمق تقم‪.‬میااااژقم ااا مقنماماااقیم‬
‫هااااقم ااااق‪.‬م ااااانمولاااا ‪ ،‬مقتم‬ ‫یوااااژنمتمژواااابماژ ااااثمتاااااقابموعصاااا بمااااااژم تی م‪B‬مااااا م‪D‬م‬
‫الاااااژتیم یم و‪،‬اااااژیم یلاقا اااان مااااات یمت یاااااقم یکاا ا بمهااااژم م یقامژاااااقمهااااژم مقاگااااتمت یاااااق یم‬

‫‪123‬‬
‫اا ا یم یم هوااااایمیاااااژقیمات اا ا تق تم لاااایم مقتمقلااااتگژهمهااااژیمتمااااژو‪ ،‬م نمااااژموااااقیم‬ ‫واا ا قم‬
‫ق دم و‪،‬ا ماژاقم قاق مینتت بم ق‪ .‬م‬

‫معادالت اساسی سرعت عملیه‬

‫لاااات یماااااکم و‪،‬ااا ا مقتمصاااانمیممواا ا مت نااااقماااااتم لااااژ متیاااااات یمفکتاا ا تمهااااژیمو ت‪،‬اااارم‬
‫ن تاااا میواااژنمتمتاااارمگااااتققم‪.‬ماااا م نااا نمو ااااژبماااات یمااااکم و‪،‬اااا ملاااژقهمتیااااات یمولااااق تم‬
‫وعصاااا بم‪G‬م متیاااااات یم ‪ ،‬اااایموعصاااا ب‪CP‬متیاااااات یم ‪ ،‬اااایمواااا قم یااااا م‪C1‬م متیاااااات یم‬
‫قتیاا ا متاااااقابم م اااات جموعصاا ا بم‪X‬میاا ا مقتم ااااکبم)‪(7-4‬من ااااژنمق قهم ااااقهم نااااقمااااات یمتمااااانم‬
‫ولااااق تملاااات یمااااا میااااژتمواااا مت نااااقم*‪Ci‬م م*‪CP‬م ‪ ،‬اااایمهااااژیمواااا قم یااااا م موعصاااا بم‬
‫قت اااات اعمتمااااژقبمانااااژات انمواا ا متاا ا نملاااات یماااااکم و‪،‬ااا ا مت ماااااژمت اااااعمتاژ اا اک مذااااابم‬
‫ت منو ق‪ .‬م‬

‫م‬

‫م‬

‫‪dG dCP − dCi dX‬‬

‫=‪U‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪dt‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪dt‬‬ ‫‪dt‬‬

‫‪124‬‬
‫قتمتاژیت تهاااژیمیااا مقتم نماااژمعتیااایموااا قمقتعااا بمتااااژیت تم نیاااژدموااا مگااااتقمیواااژنم نیاااژدم‬
‫و‪،‬اااا ماااا مصااا تیمنلاااایمعیااادمتااااژیت تماتلااات یمعیوااا م ااااژماااا مصااا تیمنلاااایمعااا بم‬
‫تاژیت تماتملت یم ع مو قمااژنمو مگتققمامن ‪ :‬م‬

‫‪V‬‬
‫=‪t‬‬
‫‪Vm‬‬
‫‪H‬‬
‫=‪t‬‬
‫‪w‬‬

‫‪-t‬میوژن م‪-H‬م تتحژ ماژمع بمتاژیت ت م‬

‫‪-W‬ملاااات یم عاا ا م م‪Vm‬ملاااات یمعیواا ا م م‪V‬معیاااادمتاااااژیت تماااااژمقتن ااااتمق اااایمت اعاا ا م‬

‫اتمومژقی ملت یم و‪،‬ا م کبمذابمت ما م قمو مگاتق‪ :‬م‬

‫‪dG‬‬ ‫‪dCP‬‬ ‫‪dCi‬‬ ‫‪dX‬‬

‫‪U = Vm‬‬ ‫‪= Vm‬‬ ‫‪= −Vm‬‬ ‫‪= Vm‬‬
‫‪dV‬‬ ‫‪dV‬‬ ‫‪dV‬‬ ‫‪dV‬‬
‫‪dG‬‬ ‫‪dCP‬‬ ‫‪dCi‬‬ ‫‪dX‬‬
‫‪U =W‬‬ ‫‪=W‬‬ ‫‪= −W‬‬ ‫‪=W‬‬
‫‪dH‬‬ ‫‪dH‬‬ ‫‪dH‬‬ ‫‪dH‬‬

‫ااااانمومااااژقالیمقتعلالاااایماااااکمت اعاا ا متاژ اااااک ماااااانم ‪ ،‬اااایمواا ا قم یااا ا م اااااژموعصاا ا بم‬

‫لیمی مقتمعژییمی‪ ،‬ماص تیمذابمن ژنمق قهمو م ق‪ .‬م‬

‫‪U = K  C‬‬
‫‪U = K  F  C‬‬

‫قت اااانمت ااااعم‪K‬م ژاااایملااات یمتمژوااابم 𝐶∆مقااا هموعتیااا م و‪،‬اااا م م‪F‬ملاااعرمتواااژ مااااانمفاااژیم‬
‫هژیمو ماژ قمفکت تمهژیم تیمقتملالتدمهژیم اتموتیژن ما میژتمو مت ق‪ .‬م‬

‫‪125‬‬
‫گاااتملااات یمااااکم و‪،‬اااا مااااتم لاااژ م فااای ا مولاااق تموعصااا بمن تاااا میواااژنمقتمعیااادموااا تم‬
‫تاژیت تمااژنم قمومژقی ملت یم کبمذابمت ما م قمو مگاتق‪ :‬م‬

‫‪dG‬‬
‫=‪U‬م‬ ‫‪= K .V .C‬‬
‫‪dt‬‬

‫قت و‪،‬اااااژیمیاااا ماااااژمو ‪،‬اااا عم ااااقنمیژواااابمواااا قمتمژواااابمیننااااقهم وعصاااا الیمهواااات هم لاااایم‬

‫ع تاکااا مقتم نماااژم ‪ ،‬ااایمتاژگنااایمهاااژم مقتیااا متااااقابمقتمتواااژدمعیااادمتااااژیت تم ژاااایم لااایم‬
‫ومژقی ملت یم کبملژقهمذابمت ما م قمو مگات مق‪:‬‬

‫‪G C p Ci X‬‬
‫=‪U‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪V G‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪V  Ci X‬‬
‫‪U= m‬م‬ ‫‪= Vm P = m‬‬ ‫=‬
‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪V‬‬
‫=‪t‬‬
‫‪Vm‬‬

‫مولااااق تم‪K‬م قتومژقیاااا ملاااات یمالااااتگ مااااا مفژیت تهااااژیموتمااااققیمق تقمیاااا م یم نمیو‪،‬اااا مواااا م‬
‫م‪K2‬متمااااژوالیمفت اا ا ماااااژم ژن ااا ا م‪KS‬م اااات اام‬ ‫تاا ا نم یم ژااااایمتمااااژوالیمولااااتلاد‪ K1‬مومکاا ا‬
‫نتلژبمو قم یا م موعص الیم‪D2 ,D1‬م اتهمنژدماتقم مامن م‪ :‬م‬

‫)‪K=f(K1,K2,KS,D1,D2,….‬‬

‫قتاااااانمفژیت تهااااژیمو ت‪،‬اااارموااااذی تم نمژاکاااا م اااات یموعااااق قمیننااااقهمق تنااااقم نت ااااژامواااا م‬

‫گتقنااااق‪.‬مواا ا المقتلالااااتدمهااااژیموتیااااژن ماااااژمو ‪،‬اا ا عم ااااقنم اا ا ام ژااااایملاااات یمولااااتلبم یم‬
‫پقاقهمنح ذمقتمن تمگتفت مو م ق‪ .‬م‬

‫)…‪K=f(K1,K2,KS,‬‬

‫اااات ک مقتملالاااتدمهاااژیم ااااتموتیاااژن میااا مپقااااقهمنحااا ذمقتم نماااژموعاااق قمینناااقهم لااایم ژاااایم‬
‫یما م انمفکت تمالتگ مق تقمامن م‪ :‬م‬
‫لت م‬

‫)‪K=f(D1,D2,….‬‬

‫‪126‬‬
 ‫نیروی محرکه عملیه )𝑪∆(‬

‫ناااات یموعتیااا مااااکمتمژوااابمقتعلالااایمت اعااا متاژ ااااک مااااانم ‪ ،‬ااایموااا قم یاااا ماااا قهم م‬
‫اااات یملالاااتدمهاااژیموتیاااژن مااااتم لاااژ مقاااژن نم وااابمیت‪،‬ا ا ماااااژنموا ا م ا ا قماااات یمتمژوااابملاااژقهم‬
‫هادمق یم‪ :‬م‬ ‫اتتیم م‬

‫‪− dC A‬‬
‫=‪U‬‬ ‫‪= KC m A‬‬
‫‪dt‬‬
‫‪C = C m A‬‬

‫قتمواا ا تقمتمژواااابمناا ا م ‪ mA + nB  pD‬نااااات یموعتیاا ا مااا ا مصاا ا تیمو ت‪،‬اااارمتمتااااارمواا ا م‬

‫مق تقم‪.‬م گااااتمتمژواااابم‬ ‫اااا قم مالااااتگ مااااا منلااااایم ژااااایملاااات یمتمژواااابمولااااتلادم مومکاااا‬
‫‪ mA + nB → pD‬م اااااتمتیماا ا م ماااااژم گااااتمتمژواااابم یم ااااپمااا ا مت لاااایم یمعژیاااایمتمااااژقبمق تم‬
‫اژ قمقتم انمص تیمق تادمی م‪ :‬م‬

‫‪dCD‬‬
‫=‪U‬‬ ‫‪= K .C = KC m AC n B‬‬
‫‪dt‬‬

‫هادمق یم‪:‬‬ ‫قتمص تتاک متمژوبمتیم ماژ قم‬

‫‪dCD‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫=‪U‬م‬ ‫) ‪= KC = K1 (C A − C A ) m (C B − C B‬‬
‫‪dt‬‬

‫اااات یم اااانم ااات اعموااا متااا نملااات یمتمژوااابمت م یمعتاااا م اااتالرملااات یمتمژوااابمولاااتلادم‬
‫م ت منو ق‪ :‬م‬ ‫مومک‬

‫‪dCD‬‬
‫= ‪U = U1 − U 2‬‬ ‫‪= K1C A C n B − K 2C P D‬‬
‫‪m‬‬

‫‪dt‬‬

‫قت اااااانمیاااااژم‪CD,CB,CA‬م ‪ ،‬ااااایمیع ااااا م یموااااا قم *‪CB*,CA‬م ‪ ،‬ااااایمهاااااژیمتماااااژقی موااااا قم‬

‫‪p,n,m‬قتیاااا متمژواااابمن ااااتمااااا میوپ نناااایمهااااژیم‪D,B,A‬م مقتیاااا م واااا و متمژواااابمولااااتلادم‬
‫)‪ .(m+n‬م‬

‫‪127‬‬
 ‫ی‪:‬‬
‫قتعژییمی‪ ،‬منات یموعتی منلایما ماکموژقهمقتمیوژنمومانما مص تیمیاتم ل م‬

‫∗ 𝐶 ‪∆𝐶 = 𝐶 −‬‬

‫قژااااابمذیت لاااایمیاا ا م ااااانمت اااااعمقتمقلااااتگژهمهااااژیمالاااات م م اااات اعم اااااقاژبمصااااژقهمهلاا اتنقم‬

‫اااات یمقلاااتگژهمهژاکااا متواااژ مااااانموااا قمیواااژنمیاااژف مناااق تقم متیااااات یم ‪ ،‬ااایمن اااتماااا م‬
‫یتاژنمی گژتاتو م لیم یم انمت اعمن مو مت نم لتحژقهمیتق‪ :‬م‬

‫اااات یم نتلاااژبمیت‪،‬ااا مقتملالاااتدمهاااژیم اتوتیاااژن م متیااااات یم ‪ ،‬ااایمن تاااا میتااااژنموااا قمااااژم‬

‫هااادمفاااتهمق تناااقم‪.‬میتااااژنموااا قموااا مت ناااقماااا مصااا تیموااا یی موتلژاااابم مااااژمصااا‪،‬اا ماژ اااقم‬
‫قتم اااکبمهاااژیمذاااابم گااا نگ میتااااژنموااا قمگاااژییم مواااژاامن اااژنمق قهم اااقهم لااایمیااا مقت نم‬
‫ال تا نماکمیوپ ننیمو ‪ ،‬عمگژییمت لعموژاام ال تانیمص تیمو مگاتقم‪ .‬م‬

‫م‬

‫تیاات یم ‪ ،‬یمات یمو قمگژیم موژاامقتمع بمقلتگژهماص تیمذابم لیم‪ .‬م‬

‫‪128‬‬
 ‫م‬

‫‪ ، -Ci,Cf‬یمو قمقژابمیذامقتفژیمگژییمقتم اتق م م نتمژیمقلتگژهم‪.‬‬

‫*‪ ، -Ci*,Cf‬یموژقهمیذام قهمقتفژیموژاام‪.‬‬

‫والع ااا موااا م ااا قمیااا مناااات یموعتیااا م)𝐶∆(مقتمیتااااژنموااا ییمن اااتماااا میواااژنم(معااا بم‬
‫اااایمنااااا قهم مولااااق تم نمقتمعاااا بمقلااااتگژهم اتااااق میاااااژقم مقت نتمااااژمیاااادمواااا م‬ ‫قلااااتگژهم)ماکن‬
‫یمنالی‪ .‬م‬ ‫قم میذ ملت یمیذامقتمع بمقلتگژهماکن‬

‫اااایم‬ ‫قتمیتااااژنموتلژاااابمتیاااااات یمناااات یموعتیااا میااادماااا قهم مقتمعااا بمقلااااتگژهمنلااااتژماکن‬

‫و ماژ قم مقتمنتای میذامقتمع بمقلتگژهمق ت یملت یمنلاتژم ژایم لی‪ .‬م‬

‫قتمیتااااژنموااا ییم*‪ Cf>Cf‬اااا قهمیااا منتایااا موااا م ااا قمولاااق تمیاااذامقتمفاااژیمواااژاامیااادماااا قهم م‬
‫‪ ،‬اااایموااااژقهمواااا تمقتمفااااژیمگااااژیماا ااااتتم یمفااااژیموااااژاام لاااایم‪.‬مهااااقرم یموااااژقهمواااا تم نم‬
‫یوپ نناااایمو ‪،‬اااا عمگااااژییم لاااایمیاااا ماژاااااقمت لااااعموااااژاامیااااذام اااا ق‪.‬مقتمیتاااااژنموتلژااااابم‬
‫*‪Cf<Cf‬م ااا ا قهم میااااذ ‪ ،‬یموااااژقهمواا ا تمقتفااااژیموااااژااماا ااااتتم یمفااااژیمگااااژییمواا ا ماژ ااااقمیاا ا م‬
‫ن ژنمقهنقهمولق تمیذاماا تتم لی‪ .‬م‬

‫اااااژمت یااا ماااا م انکااا م اااات جموعصااا بم اااااژمقتیااا متاااااقابم(مقت انیااااژمقتیااا م ال تا اااان)مقتم‬
‫یتااااژنموتلژاااابماا اااتتم یمیتااااژنموااا ییم لااایمقتم ی اااتمصااانژااملااام موااا م ااا قم یمیتااااژنم‬
‫وتلژابم لتحژقهم ق‪ .‬م‬
‫‪129‬‬
‫ع تاکااا م یم اااکبم)‪(9-4‬م قااااقهموااا م ااا قم ‪ ،‬ااایموااا قمتمژوااابمینناااقمقتیتااااژنمهاااژیموااا ییم‬
‫موتلژااااابمن ااااتمااا ا مونعناا ا مهااااژیمی گااااژتاتو متیااااااتمواا ا مینااااقم موعژلااااا منااااات یموعتیاا ا م‬
‫وت لعم𝑚𝐶∆م یمت اع می‪ ،‬میاتمعژصبمو م قم‪:‬‬

‫‪C i − C f‬‬
‫= ‪ C m‬م‬
‫‪C i‬‬
‫‪2.3 log‬‬
‫‪C f‬‬

‫والع مو م قمی م𝑚𝐶∆مت اع می گژتاتو ماژ ‪ Ci , C f‬مق تق‪ .‬م‬

‫ااااات یم و‪،‬ااا ا م ال تا اااانمومژقیاا ا م ااااتیمت مواا ا متاا ا نمااا ا مصاا ا تیمققالتااااتمااااات یمیتاااااژنم‬
‫هژیمو ییم موتلژابم انمع تم ت مق ق‪ :‬م‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫) ‪(C i − C i ) − (C f − C f‬‬
‫= ‪ C m‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Ci − Ci‬‬
‫‪2.3 log‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Cf −Cf‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫) ‪(C i − C i ) − (C f − C f‬‬
‫= ‪ C m‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Ci − Ci‬‬
‫‪2.3 log‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Cf −Cf‬‬

‫وعژلااااا منااااات یموعتیااا مقتیتاااااژنمصاااا‪،‬اا موی‪،‬ااا ماااا قهم ماااا معااا تمتلتااااا موااا متااا نم یم‬
‫ف تو بمذابم لتحژقهمنو ق‪ :‬م‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫) ‪(Ci − Ci ) − (C f − C f‬‬ ‫‪Ci − C f‬‬
‫= ‪C m‬‬ ‫‪‬‬
‫‪−‬‬
‫‪Ci − Ci‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2.3 log‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Cf −Cf‬‬

‫اااات یمقلاااتگژهمهاااژیمیااا مقتم نماااژمو ‪،‬ااا عمیاااتقنمیژوااابم یااا قمق تقمتیااااات یم ‪ ،‬ااایمن تاااا م‬
‫یواااااژنم معیااااادمقلاااااتگژهم ژاااااایم لااااایم مقتنتایااا ا ماااااات یمتماااااژوالیمم ااااااتمتیمااا ا منااا ا م‬
‫هادمق یم‪ :‬م‬ ‫‪ mA + nB  pD‬م‬

‫‪Cm = C f = C m Af  C n Bf‬‬

‫‪130‬‬
 ‫مات یمتمژوبمتیم م یمهوژنمن مق تادمم‪ :‬م‬

‫‪ C m = C f = (C Af − C A  ) m  (C Bf − C B  ) n‬م‬

‫م‬

‫قتمالاااااژتیمعااااژالیملاااات یم و‪،‬اااا م منااااات یموعتیااا م یمعتاااا مقتیااا متاااااقابموااااژقهم یااا ا م‬

‫لژلااا م‪A‬م ت ااا موااا مگاااتقق‪.‬ماااات یمتمژوااابمتتتااااامصاااحتیم‪n=0‬ملااات یم الااات ماااا مناااات یم‬
‫وعتی منالی‪:‬‬

‫‪dX A‬‬
‫=‪U‬م‬ ‫‪=K‬‬
‫‪dt‬‬

‫‪dX A‬‬
‫=‪U‬م‬ ‫ی ‪n=1‬م ) ‪= K (1 − X A‬‬
‫ات م‬
‫‪dt‬‬

‫‪dX A‬‬
‫= ‪ 2U‬م‬ ‫مات یم ‪= K (1 − X A ) n=2‬‬
‫‪dt‬‬

‫طریقه های باال بردن سرعت عملیه‬

‫اکااا م یمولاااژ بمومااادمتکناااژی کاک م ااااژتیم لااایم یم لاااتحژقهم یمتواااژدمت مهاااژیمیااا مونیاااتماااا م‬
‫یااااژقم اااقنملااات یم و‪،‬اااا م وعاااژا ماااا م نم تفاااایمت یااااقیمقلاااتگژهمهاااژموااا م ااا قم‪.‬ملااات یم‬
‫و‪،‬ااا ا مت مواا ا متاا ا نماااااژمیاااااژقملااااژ تنمفااااژیت تمهااااژیمیاا ا مقتمومژقیاا ا ملاااات یم ااااژوبم نااااق م‬
‫فااای ا مق قم‪.‬مااااژمت یااا مااااژم انکااا م 𝐶∆‪U=K.F.‬ماااات یمااااژالمااااتقنملااات یم و‪،‬اااا ماژااااقمهتااااکم‬
‫فکت تمهژیم 𝐹 ‪∆𝐶, 𝐾,‬مت میاژقملژ ی‪ .‬م‬

‫طریقه های زیاد ساختن نیروی محرکه 𝐶∆‬

‫میاتم وبمیتق‪ :‬م‬ ‫ات یم فی ا منات یموعتی م و‪،‬ا مو مت نما م نقمت‬

‫یر)م فی ا م ‪ ،‬یمو قمو تمقتمو قم یا م م‬

‫‪131‬‬
 ‫ا)م ژتجمیتقنموعص الیم یملژع متمژوبم م‬

‫ج)مونعااااترملااااژ تنمتمااااژقبمقتمیماااایمت یاااااقموعصاا ا بماااااژمتیااااااتمق قنمفااااژیت تمهااااژیمواا ا تم‬

‫وژننقمقتی معت تیم مف ژتم اته‪ .‬م‬

‫‪ -‬فااای ا م ‪ ،‬ااایموا ا قمتمژوااابمینناااقهمن اااتماا ا معژیااایمفیاکا ا موا ا قمت لاااعم و‪،‬اا ا م نا ا ملاااژییم‬
‫تی‪،‬اااا م نیاااژدموااا م ااا قمیااا ماااا معتالااا مهاااژیمو ت‪،‬ااارمصااا تیموااا مگااااتقم مقتمفصااابمق دم‬
‫وعژیم مگتقاق‪ .‬م‬

‫نا ا ملاااژ تنموا ا قمیژواااقم ‪،‬اااا ملاااژ تنمفاااژیمواااژاامقتموا ا مقم یاا ا منا ا متنماااژماااات یمااااژالمااااتقنم‬
‫‪ ،‬اااایمواا ا قمواا ا تمقتموااااژقهم یااا ا م لاااایما‪،‬کاا ا مااااات یمق تملااااژ تنمنژ ژیصاا ا مهااااژم ماااااژالم‬
‫اتقنم ت جم یاحایموعص الیمنایمیژتاتقمق تق‪ .‬م‬

‫‪-‬م ق تملااااژ تنموعصااا الیمت یاااااقم ااااقهماژ ااااثمیژایااااژا متمااااژوالیمولااااتلادماااا معااااترمت لاااایمم‬
‫فااای ا ملااات یم و‪،‬اااا موااا مگاااتققم‪.‬مااااژم اااژتجمنوااا قنموعصااا الیم یملاااژع متمژوااابملااات یم‬
‫میاااژه ماژفتا ا م مااااژمقتملالاااتدمهاااژیمتماااژقی ماااا م ‪،‬ااایمیاااژه م ‪ ،‬ااایمهاااژیم‬ ‫تماااژوالیمومکا ا‬
‫تمژقی م‪Ceq‬ملت یم و‪،‬ا میاژقمو م ق‪.‬‬

‫‪U = U1 − U 2‬‬
‫م‬
‫‪C = C - C eq‬‬

‫عتالااا مهاااژم م و‪،‬ااااژیمو ت‪،‬حااا میمااایمعااااذرم مق تلاااژ تنموعصااا الیم یملاااژع متمژوااابماااا م‬
‫یژتمگتفت مو م ق‪ .‬م‬

‫قتمااااااکمو ‪،‬ااا ا عمگاااااژییمق تملاااااژ تنموعصااا ا الیمت یااااااقم اااااقهموااا ا مت ناااااقماااا ا م لاااااا‪ ،‬م‬
‫یژنقنلا اااانم(وتاااات یدملااااژ تنم موااااژااملااااژ تنم)میااااذام نت ااااژا م میااااذاملااااعع م اااااتهم‬
‫نیاااژدمگااااتقم‪.‬موموااا الماااات یم اااانمیاااژتمو ‪،‬ااا عمگاااژییم یمقلاااتگژهم اااژتجم اااقهم ماماااقم یمیاااق م‬
‫یااااتقنموعصاا ا الیم مو ‪،‬اا ا عمگااااژییمق اااااژتهمااا ا مقلااااتگژهماااااژیمواا ا مگااااتققم‪.‬مواا ا المقتمت یاااااقم‬
‫و نااااااژمو ‪،‬اااا عممگاااااژی یمتماااااژو‪ ،‬مپاااا م ی ااااات جم یمتااااااژیت تمع تاکاااا مقتم اااااکبم)‪(10-4‬م‬
‫ن اااژنمق قهم اااقهمت لاااعم املاااتقموااا مگاااتققمقتمنتایااا مگاااژیم و نااااژموتااات یدم اااقهم ماااا مواااژاام‬

‫‪132‬‬
‫تااااقابموااا م ااا قم مقتملاااپت ت تم یمو ‪،‬ااا عمگاااژی یمتمژوااابمناااژمیاااتقهمیاااق موااا مگاااتققمگاااژی یم‬
‫تمژوبمنژیتقهمق اژتهما متاژیت تمق قهمو م قم‪ .‬م‬

‫م‬

‫مصا ا تیموا ا مگااااتقم‬ ‫قتملالاااتدمهاااژیمواااژاامیاااق میاااتقنموعصا ا بمت یااااقم اااقهماا ا م ناااقانمت‬

‫یمیو‪،‬ااا ا موااااا متااااا نم یم و‪،‬ااااااژیمیتلتژیایا ااااانم م یلتتی ااااانم تا ااااااتم میاااااذاملاااااعع م‬
‫میتلتژیایا اااانم اتگ اااایموع‪،‬اا ا بماااااژق موژنااااقهمااا ا ملاااااکبم‬ ‫اااااتهمنااااژدماااااتقم‪.‬مواا ا الم یمت‬
‫قتمتما منوکمپتژ ادمی‪ ،‬ت اقم یملن مومقن ملا‪ ،‬نایم لتحژقهمو م ق‪ .‬م‬

‫م‬

‫‪ -‬جابجائی حالت تعادل‬

‫مهااااژیمومواااا بمقتمصاااانژاام‬ ‫تیااااااتمعژیاااایمتمااااژقبماااااژم لااااتحژقهم یمعاااات تیم مف ااااژتم یمت‬

‫یاوااااژ یماااا م اااوژتموااا مت قمیااا ماژ اااثم فااای ا مناااات یمموعتیااا م و‪،‬اااا موااا مگاااتققم من اااتم‬
‫ا ا م اااانمولا ا ‪ ،‬ماماااق ماا ا مصا ا تیمیا اق مگژنا ا موا ا تقماتتلا ا مقااات تموا ا مگااااتقم‬ ‫اا ا م هواااایمو‬
‫هواااانمقاااقتمااااژقم تیموا ا میناااادمیا ا مف اااژتمتنماااژمااااژالیمقا ا هموعتیا ا م و‪،‬اا ا م مقتیا ا معااات تیم‬
‫هدماژالیممق هموعتی م مهدم ژایملت یم و‪،‬ا متژ اتم تقمو مینق‪.‬‬

‫م‬

‫‪133‬‬
 ‫نحوه افزایش ثابت سرعت تعامل‬

‫ات یم یقاژقمولق تم ژایملت یمو مت نما مص تیمیاتم وبمیتقم‪ :‬م‬

‫یر)ما لا‪ ،‬م فی ا م قیمو ‪ ،‬عمیتقن م‬

‫ا)ما لع م لتحژقهم یمیت‪،‬لیم م‬

‫یم‬
‫ج)ماژم فی ا مقتی معت ت م‬

‫الااااس اسااااتماده از مخلااااوط نمااااودن‪:‬ماااااژمت یاااا مااااا م انکاااا مقتمصاااانمیم ی اااات م و‪،‬اااااژیمقتم‬
‫وااابممینتااات بم‬ ‫لالاااتدم ااااتموتیاااژن مصااا تیموااا مگااااتقم م نتلاااژبمواااژقهمااااانمفاااژیمهاااژم یم‬
‫ینناااقهملااات یم و‪،‬اااا م لااایمیاااذ مو ‪،‬ااا عمیاااتقنموااا قمتماااژو‪ ،‬ماژ اااثم فااای ا مولاااق تم اااتاام‬
‫نتلاااژبم مااااژمنحااا ذموااا مگاااتققماااا م ااااژتیمقاگاااتمو ‪،‬ااا عمیاااتقنمولژ وااایموااا قمت مقتمولژاااابم‬
‫نحااا ذمیوتاااتموااا مملاااژیقم‪.‬ماااات یمتماااژوالیمیااا مقتملاااژع منحااا ذم نیاااژدموااا مگااااتقمت صاااا موااا م‬
‫ا ا قمیا ا م اااقیم اااتالعمت م فااای ا مقهناااقمتاااژم ژاااایملااات یم وا ا و م و‪،‬اا ا ماا ا م اااتاامنحا ا ذم‬
‫التگ منق ت ماژ قمامن م انک م و‪،‬ا م یملژع منح ذما ملژع مینتاکم نتلژبمنوژاق‪ .‬م‬

‫ب ازدیاااااد ثاباااات ساااارعت تعاماااال بااااا اسااااتماده از کتلساااات ‪:‬هوژنع تاکاااا مواااا مق ناااااقمااااات یم‬
‫نیااااژدمتمژواااابم متاااااقابمواا ا قم یااا ا مااا ا موعصاا ا الیمالیدم لاااایمواا ا قم یااا ا م یاااااکمعژیاااایم‬
‫لاااعماااا مناااژدمیاااژوپ‪،‬ک مفماااژبمااااژم ناااتکیمفماااژبملاااژییموژنناااقم‪Ea‬ماگاااذتقم‪.‬مقت ااااژامیت‪،‬لااایم‬
‫ولاااق تم اااانم ناااتکیموموا ا المیااااژقم لااایمااااژماا ا میاااژتمااااتقنمیت‪،‬لااایموت عااابم نیاااژدمتمژوااابمفاااتهم‬
‫یاااتقهم من اااتماااا منااا میت‪،‬لااایمولاااق تم ناااتکیمفماااژبملاااژییمااااژم ناااتکیم یت ا ااانمناااایمفاااتهم‬
‫وا ا میناااق‪.‬موموا ا المااااژم لاااتموژبمیت‪،‬لااایمولاااق تم ناااتکیمفماااژبملاااژییمالااااژتمیاااژه ماژفتا ا م میاااذ م‬
‫لت یم و‪،‬ا میاژقمو مگتققم‪.‬م م‬

‫‪ A + B → AB‬مت مقتمن ااااتمواا ا مگاااااتادمیاا ا مقتماااااکموتع‪،‬اا ا م‬ ‫ااا ا م ناا ا نمو ااااژبمتمژواااابمناا ا‬

‫اااااق نم لااااتحژقهم یمیت‪،‬لاااایماااااژم نااااتکیمفمااااژبملااااژییم‪Ea‬م نیااااژدموااا مگاااااتقم ماااااژماکااااژتماااااتقنم‬
‫یت‪،‬لااایم و‪،‬اا ا مقتم ناااقموتع‪،‬ا ا مذاااابمصا ا تیمگتفتا ا میا ا ماااات یمهاااتموتع‪،‬ا ا ماا ا م ناااتکیمفماااژبم‬
‫لژییمیوتتیمناژیم لی‪ .‬م‬

‫‪134‬‬
 ‫انرژی فعال سازی‬

‫‪A + [Cat ] → A[Cat ]  e1‬‬

‫‪A[Cat ] + B → AB[Cat ]  e2‬‬

‫‪e2,e1‬نلااااایمااااا مولااااق تم‪Ea‬مااااا موت تااااامیوتااااتمواااا ماژ اااااقم مااااات یم نااااتکیمی‪،‬اااا مقتم‬
‫ویژ تیمیت‪،‬لیمو مت نم یمت اع مذابم لتحژقهمیتق‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫= ‪ ECat‬م‬ ‫‪ Ea‬‬
‫‪1 1‬‬
‫‪+‬‬
‫‪e1 e 2‬‬

‫ماتقت تم لی‪ :‬م‬ ‫اانم نتکیم یت ا نم ژایملت یمتمژوبمت اع م تان‬

‫‪−E‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪K = Ae RT  log K = log A −‬‬
‫‪RT‬‬

‫لاااتحژقهم یمیت‪،‬لااایم ‪،‬ااااماا ا م ‪،‬ااایمناااژمپژااااق تیم نماااژمقتمعااات تیمهاااژیمااااژالم ااااژمپاااژ انم ااااژم‬
‫اااا میمااایم یمقلااایمق قنمفمژیاااایم نماااژمقت اااتمو ی قاااایمناااژم ژیصااا مهاااژمهوااات همااااژموااا قم‬
‫یااا ا موعااااق قمواا ا مگااااتقق‪.‬میت‪،‬لاااایمتنمااااژمااااات یم و‪،‬اااااژیمیاا ا مقتملااااژع مینتاااااکمیتاااااژنم‬
‫ق تنااااقم لااااتموژبمواااا م اااا قم مااااات یم و‪،‬اژتاکاااا مقتملااااژع منحاااا ذمت مواااا مقهنااااقمنل اااا م‬
‫نق تق‪ .‬م‬

‫ج اثر حرارت باالی ثابت سرعت‬

‫عااااات تیمنااا ا متنماااااژم ژاااااایمتمژوااااابمت م فااااای ا مواقهاااااقما‪،‬کااا ا من تااااا م انکااا ا متماااااژوالیم‬

‫گی تتوااااکم مااااژم ناااق وتتاکماژ ااانقمااااژالیمتماااژقبمناااایم اااتموااا میناااقم اژ اااثمیژایاااژ م‬
‫هقمگتفی‪ .‬م‬ ‫تمژقبمو م قمی مامق مو تقموعژیم مقت تم‬

‫افزایش سطح تماس فاز ها )‪(F‬‬

‫یم اااااتموتیاااژن م اااااژتیم یمیاااااژقملااااژ تنم‬

‫اکااا م یمت همهااااژیما‪،‬نااااقمااااتقنملاااات یم و‪،‬اااااژ م‬
‫لعرمتوژ مفژیهژمو ماژ قم‪ .‬م‬

‫‪135‬‬
‫فااای ا ملاااعرمتواااژ مااااانمفاااژیمهاااژمقتملالاااتدمهاااژیم ااااتموتیاااژن ماا ا مصا ا تیمو ت‪،‬ااارم م‬
‫وعااااژا ماااا منااا ملالااااتدم)‪(G-L,G-S,L-S,L-L‬م ن ااااتماااا متکااااادم و‪،‬اااا م(ف ااااژتم معاااات تیم‬
‫م ‪ ،‬یمو قم مو ی قایمیت‪،‬لیم اتهم)مص تیمو مگاتق‪ .‬م‬

‫قتمعژیااایم ی‪،‬ااا مقتمااااانمفژیهاااژیمت اااکابمقهناااقهملالاااتدملااام موااا م ااا قمیااا مفاااژیملااانگانم‬

‫قتمفژیلاکم ع م تمگتققماژمفژیملاکم عت رمفژیملنگانمت م عژع مینق‪ .‬م‬

‫قتملالاااااتدمهاااااژیمق ت یمفاااااژیمیژواااااقم)‪(L-S,G-S‬میمااااایم فااااای ا ملاااااعرمتواااااژ م موااا ا قم‬

‫یژوااااقمت مواااااقهمنوااا قهم ماااااژم یموااا قم ااا تقم ااااقهمونحااااذمق تم لااااتحژقهموااا م ااا قم‪.‬مقت ااااانم‬
‫ص تیماژاقملعرمق ‪ ،‬مونحذمهژمصقهژموتتا ماا تتم یملعرم ژتی م نمژماژ ق‪.‬م م‬

‫یلاااژدمیژواااقموااااقهم اااقهمت مت یمصاااحعژیمق ااابمقلاااتگژهمقااات تمق قهم م اااانمصاااحعژیمیااا م‬

‫اا ا م لاااا‪ ،‬موعااااعمگاااژییمااااژمواااژاام عژعا ا م اااقهمتکاااژنمق قهموا ا م ا ا قم ااااقانمتتتاااااموتتااااژم‬
‫لااااعرمتوااااژ ماااااانمفژیهااااژمتیقاااااقمواا ا م اا ا قمقتواا ا ت مقملالااااتدم)‪(L-S‬م ااااتالعمفژیهااااژمااا ا م‬
‫مصااا تیموااا مگاااااتقمیااا ماااااژم‬ ‫یوااااکمقلااااتگژهمهااااژیمو ‪،‬ااا عمیننااااقهموا ااااژناک ماااااژمهااا‬
‫و ‪،‬ا ا عم اااقنمفاااژیمهاااژملاااعرمتواااژ م نماااژم فااای ا موا ا ماژااااقم‪.‬مهواااانمقلااادمقتملالاااتدمهاااژیم‬
‫)‪(G-L‬م یمقلتگژهمهژیماتا تژکیم ماژم یماتجمهژیما لژاق تم لتحژقهمو م ق‪ .‬م‬

‫استماده از حرارت درعملیات کیمیاوی‬

‫عاااات تیم ااااات یموتمااااققیمااااااژالیم و‪،‬اااااژیمو ت‪،‬ااااارمق اااات مقتمفماااااژبمیااااتقنمتماااااژوالیم‬

‫یاواژ یم مات یمیژما میژمیتقنمتمژقبم منایمات یمتیااتمفژیمهژما میژتمو مت ق‪ .‬م‬

‫فاااای ا مقتیاا ا معاااات تیم ااااقاق ماژ ااااثم یقاااااژقم ژااااایملاااات یمتمژواااابمگتقاااااقهم یاا ا مااا ا م‬
‫ولاااق تمیوتاااتملااااام فااای ا م اااتاامنحااا ذموااا م ااا ق‪.‬مقتمتماااژوالیمتماااژقی م اااتمعااات تیم‬
‫ا من متمژوبم یمن تم انک م گی تتواکماژم نق تتواکم نقمالتگ مق تق‪ .‬م‬

‫ات لاااژ م صااابمیااا م اااژت‪ ،‬ماااات یمتماااژوالیم گی تتوااااکم فااای ا معااات تیماژ اااثمیاااژه م‬
‫اااات جموعصاااا بم مااااات ک مقتمتمااااژوالیم نااااق تتواکم فاااای ا مقتیاااا معاااات تیملاااااام‬
‫یقااااژقمقتیااا متااااقابم م ااات جموعصااا بموااا م ااا قماااا م نااا نمو اااژبمق متمژوااابمذاااابمت م‬
‫قتن تمو مگاتادم‪ :‬م‬
‫‪136‬‬
 ‫‪SO2 + 0.5O2  SO3 + Q‬‬
‫‪CH 4 + H 2 O  CO + 3H 2−Q‬‬

‫تمژوااابم یااا م یی تتوااااکماااا قهم ااااژم ی قم اااقنمعااات تیمهوااات هم لااایمپااا مااااژم فااای ا م‬
‫قتیاا ا معاااات تیمتمااااژقبمتمژواااابمااا ا معااااترم ااااپمونعااااترمگتقاااااقهم اااات جم‪SO3‬مت میاااادم‬
‫واا ا ملااااژیقم‪.‬مقتم اااات اعمصاااانمت مااااات یمیاااااژقملااااژ تنم اااات جموعصاا ا بم‪ SO3‬و‪،‬ااا ا مت م‬
‫قتمقلاااتگژهمهاااژیم نیااااژدموااا مقهناااقمیااا ماتااا نمقتم نماااژمعاااات تیمت م یملاااژع متمژواااابمق تم‬
‫لژ ی‪ .‬م‬

‫تمژواااابمق دمیااا ماااااژمیااااذامعاااات تیمهواااات هماااا قهم نااااق تتواکموااا ماژ ااااقمتعاااایمقتیااااژیم‬
‫عااات تیما‪،‬ناااقم نیاااژدماژفتااا میااا مقت اااانمصااا تیم نعااات رمتماااژقبمتمژوااابماااا معاااترمت لااایم‬
‫ا قهم مقتنتای م ت جموعص الیم فی ا مو ماژاقم‪.‬م م‬

‫تژ اتقتیاااا معاااات تیماااااژالیم ژااااایمتمااااژقبمامناااا م)‪KP=f(T‬مت لااااعمومژقیاااا م ای اژت ناااایم‬

‫مو م ق‪ .‬م‬ ‫ه رمو‬

‫‪dLnK p‬‬ ‫‪H‬‬

‫م‬ ‫=‬
‫‪dT‬‬ ‫‪RT 2‬‬

‫امقم یم نتگت بمگاتیمت اع مف همقتمعق قم‪T1‬م ی م‪T2‬م نانمعژصبمو م قم‪ .‬م‬

‫‪K1‬‬ ‫‪H  T1 − T2‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ log K P = log‬م‬ ‫=‬ ‫‪‬‬ ‫‪ + B1‬‬
‫‪K 2 2.303R  T1  T2‬‬ ‫‪‬‬

‫م اااانمت اعا ا ماا ا مواااژم یاااژیهموا ا مقهاااقمیا ا مااااژمق اااتنم‪K1‬متعااایمقتیا ا معااات تیم‪ T1‬مولاااق تم‬
‫𝐻∆مات نادمولق تم‪K2‬مت مقتمقتی معت تیم‪T2‬ماقلیمااژ تادم‪ .‬م‬

‫قت انیااااژم𝐻∆مقتم نتاااات بم‪T1‬م ‪ T2‬ژااااایمقتمن ااااتمگتفتااا م ااااقهمیااااات م ااااتمعت تتااا متمژواااابم‬
‫قتم نتت بمیدمقتی معت تیم ن نژنمتیااتمن مو مینق‪ .‬م‬

‫‪137‬‬
‫ااات اعم لاااتحژقهم یمومژقیااا مفااا هموعاااق قماااا م نتااات بمقتیااا معااات تیم لااایماااات یمتماااانم‬
‫ژاااااایمتماااااژقبمقت نتااااات بمو ت‪،‬ااااارمقتیااا ا معااااات تیموموااا ا الم یمومژقیااا ا متیتاااا ا مذاااااابم‬
‫لتحژقهمو م ق‪ .‬م‬

‫‪H‬‬
‫= ‪log K P‬‬ ‫‪+ a1 logT + a 2T + a3T 2 + B2‬‬
‫‪2.3RT‬‬

‫من اااژنم‬ ‫اااات یمتماااژوالیمقتملاااژع مینتااااکمتاااژ اتمقتیااا معااات تیما لاااا‪ ،‬مومژقیااا م تانااا‬
‫ق قهمو م ق‪.‬‬

‫‪−E‬‬
‫‪E‬‬
‫‪ K = Ae RT  log K = log A −‬م‬
‫‪RT‬‬

‫امقم یم نک ژرمت اع مذابمعژصبمو م ق‪ .‬م‬

‫‪K1‬‬ ‫‪E  T − T2‬‬ ‫‪‬‬

‫‪log‬‬ ‫‪= a  1‬‬ ‫‪‬‬
‫‪K 2 2.3R  T1  T2‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ K2 K1‬ژااااایملاااات یمتمژواااابم ‪T1‬م ‪T2‬قتیاااا معاااات تیموع‪،‬اااا م م‪ E-‬نااااتکیمفمااااژبملااااژییم‬

‫‪J‬‬
‫م‬ ‫‪ J/mol‬م‪ -R‬ژایم و و مو ی مگژی یم‬
‫‪mol  K‬‬

‫اژق نلاااااتنم‪ T1‬م‪K1‬م ‪E‬واااا متاااا نمتعااااایمهاااااتمقتیاااا معااااات تیم‪T2‬مولاااااق تم‪K2‬مت موعژلاااااا م‬
‫یااااتق‪.‬موعااااژا ماااااژمقااااژن نم ناااایمهاا ا رم ااااتاامعت تتاا ا متمااااژوالیمیاواااااژ یمومواا ا ال‪2-‬‬
‫‪4‬وااا ماژ اااقم مامنااا مااااژم فااای ا مقتیااا معااات تیماااا م ناااق یهم℃‪10‬ملااات یمتمژوااابم‪2‬متاااژم‪4‬م‬
‫وتتاااا میاااااژقموااا م ااا قم‪.‬م یااا م ااااانمقژ ااااقهمفلااااعمقتعاااق قمعت تتااا موت لااااعمقتم نتاااات بم‬
‫‪10‬تژم℃‪200‬ماژم نتکیم یت ا نم‪60‬متژم‪120‬میا‪ ،‬ک بماتمو بمصقهمو مینق‪ .‬م‬

‫گااا نگ متیاااااتم ژاااایملااات یمتمژوااابمتم من اااتماااا متیاااااتمقتیااا معااات تیموااا متااا نمااااژم‬
‫م لی‪ .‬م‬ ‫ت اع متاژ اک مذابمن ژنمق قمی م کبمقاگتیم یمومژقی م تان‬

‫‪ LogK=B - A/T‬م‬

‫‪138‬‬
‫قت اااااکبم)‪(11-4‬م تتااااااژعم اااااتاامعت تتااا ا ملااااات یمتمژواااااب𝛾 یمقتیااا ا معااااات تیم‪t‬م م‬
‫نااااااتکیم یت ا اااااانم‪E‬مقت ااااااکبم)‪(12-4‬م تتاااااااژعم ژااااااایملاااااات یمتمژواااااابم‪K‬م یمیوااااااایم‬
‫مقتی معت تیم‪1/T‬من ژنمق قهم قهم لی‪ .‬م‬ ‫ومک‬

‫م‬

‫یم اااکب)‪(11-4‬مقااااقهموااا م ااا قم اااتاامعت تتااا متمژوااابم𝛾مااااژمیااادم اااقنم ناااتکیمفماااژبم‬

‫لاااژییم م یقااااژقمقتیااا معااات تیمیاااژه موااا ماژااااقم‪.‬ماااات یمتمااااانم ناااتکیمفماااژبملاااژییم‬
‫تتاااااژعمگت فاکاااا م)‪logK=f(1/T‬م یمت یم تقااااژدمتیتااااا متلاااادم مات لااااژ موااااابمولااااتلادم‬
‫و مت نم‪E‬مت ماقلیم تق‪.‬م‬

‫‪−E‬‬
‫= ‪tg‬‬
‫‪2 .3 R‬‬

‫تاااژ اتمقتیااا معاااات تیمااااژالیملاااات یم و‪،‬اژتاکااا مقتلااااژع منحااا ذمیتاااااژنمق تناااقمیوتااااتم یم‬
‫لژع مینتاکمو ماژ ق‪ .‬م‬

‫تتااااژعمقتیااا معااات تیمااااژالیم اااتاامنحااا ذمگاااژی یمت موااا متااا نمت لاااعمف توااا بمذاااابم‬
‫ت میتق‪.‬م‬
‫‪139‬‬
 ‫‪T‬‬
‫‪ Dg = B‬م‬
‫‪P‬‬

‫قتم انیژم‪ :‬م‬

‫‪ -B‬ااااتاا م لاااایمیاا ا م الاااات مااا ا میت‪،‬اا ا موااااژیاک ی موااااژقهمنحاا ا ذمیننااااقهمواا ا ماژ ااااقم م ‪P‬‬
‫ف ااااژت و و م و‪،‬ااا ا م 𝛼 ااااتاا م لاااایمیاا ا مقتمعااااق مق)‪(1.5-2‬تیااااااتمواا ا منوژاااااقم ااااتاام‬
‫نح ذمات یمگژی یمقتمعق قم‪0.1-1 cm2/sec‬و ماژ ق‪.‬‬

‫و‪،‬اااا منحااا ذمقتموژاماااژیماااا م ‪،‬ااایمق اااتنمیییاااایمیااااژقمیوتاااتم یمگاااژی یماااا قهمع تاکااا م‬

‫ولاااق تم اااتاامنحااا ذمقتموع‪،‬ااا بمهاااژماااا م ناااق یهم‪104‬متاااژم‪105‬میوتاااتم یمگاااژی یموااا ماژ اااقم‪.‬م‬
‫اااااااتاامنحااااا ا ذماااااااات یموژاماااااااژیمقتعاااااااق قم‪(10-4-10-5)cm2/sec‬ماااااا ا قهم م تتااااااااژعم‬
‫تاژ اک م نماژمقتی معت تیم انمع تمااژنمو م ق‪.‬‬

‫‪T‬‬
‫'‪ DL = B‬م‬
‫‪‬‬

‫قتم انیژم‪B’:‬م تاام م𝜇م تاامقانژواک میییایموع‪،‬بم م‬

‫نحاا ذمقتمواا قمیژواااقمااااژیمهااادم هلااات متاااتمااا قهم ااا م ناااقملاااژنت موتاااتموتااااامقتملاااژبم مااااژمقاااتنم‬
‫وااا متلااااقم‪.‬ماااااژمت یااا ماااا م ااااتاامعت تتااا موااا متااا نمپااا ماااااتقمیااا مپت لااا مقتملااااژع م‬
‫ینتاک م لیم اژمقتملژع منح ذ‪.‬م م‬

‫گاااتمقتمولژاااابم فااای ا م℃‪10‬ملااات یم و‪،‬اااا مق ات ااااتم ااااژماا اااتتم اااقمنتایااا موااا م ااا قمیااا م‬
‫و‪،‬اااااا مقتملاااااژع مینتااااااکمیتااااااژنمق تقمقتموااااا تقمتماااااژوالیم یی تتوااااااکم م ناااااق تتواکم‬
‫تژ اتمقتی معت تیموتحژ یم لی‪ .‬م‬

‫ااااات یمتمااااژوالیم یی تتواااااکم فاااای ا مقتیااا معاااات تیم اتااااق ماژ ااااثم فاااای ا ملاااات یمتمژواااابم‬
‫ولاااتلادماا ا م ‪،‬ااایمیااااژقم اااقنم ژاااایملا ات یمتمژوااابمولاااتلادموا ا مگاااتققم یا ا مااااژمپا اااتفیمتمژوااابم‬
‫متلااااتاام ااااقهم م اااات جم‬ ‫م یقاااااژقمعاااات تیمقتملااااژع متمژواااابم ژااااایملاااات یمتمژواااابمومکااا‬
‫تمژقی میژه مو ماژاق‪ .‬م‬

‫‪140‬‬
‫اااااقانمتتتاااااامقتمتمااااژوالیم یی تتواااااکم فاااای ا مقتیاا ا معاااات تیمقتم اتااااق ملاااات یمتمژواااابم‬
‫ت میاااااژقملااااژ ت م م اااات جموعصاااا بم فاااای ا مواااا ماژاااااقم امااااقم یگذ ااااتنم یاااااکمنلعاااا م‬
‫وااا ملااات یم م ااات جم‬ ‫وااا مق ااااژتهمیاااژه موااا ماژااااقمقتیااا معااات تیمیااا ماااا منلعااا م‬
‫وعص بموعژالیمو مینقما منژدمقتی معت تیم پتاوژبم(ولژ ق)ماژقمو م ق‪ .‬م‬

‫قت و‪،‬ااااژیم ناااق تتواک مقتیاااژیمعااات تیما‪،‬ناااقمهااادم ژاااایملااات یمتمژوااابم مهااادم ژاااایمتماااژقبم‬
‫ت م فاای ا مواا مقهاااقم یاا مقت اااانمیاااژمهااادماژااا مقموت یاا مااا قمیاا م یقااااژقمااا معاااقمقتیاا معااات تیم‬
‫هقمق یم‪ .‬م‬ ‫اژال تهماژالیم ت جموعص بم نمققتمتژ اتمن‬

‫تتااااااژعمگت فاکااا ا م ااااات جموعصااا ا بم یمقتیااا ا معااااات تیماااااات یمتماااااژوالیم ناااااق تتواکم م‬
‫یی تتواکمقتم کبمهژیم)‪(13-4‬م م)‪(14-4‬من ژنمق قهم قهم لی‪ .‬م‬

‫ی اااکبمهاااژمنتایااا مگااااتیموااا م ااا قمیااا مقتم و‪،‬ااااژیمتیمااا م یی تتوااااکمااااژم فااای ا مقتیااا م‬

‫عااات تیم ااات جمتماااژقی میاااژه ماژفتااا م م ااات جموعصااا بم اتاااق م فااای ا م ماماااق مق ااااژتهمیااادم‬
‫وااا م ااا قم یااا مقتم و‪،‬ااااژیم ناااق تتواکمااااژم فااای ا مقتیااا معااات تیمهااادم ااات جمتماااژقی م م‬
‫هدم ت جمعلال م فی ا مو ماژاق‪.‬‬

‫م‬

‫‪141‬‬
 ‫م‬

‫تاثیر حرارت باالی حالت فازها‬

‫تعااات تیم ااااتم یموااا قمذیاااتم اااقهمیااا ماااات یم فااای ا ملااات یم یژایاااژا متماااژقبماااا میاااژتم‬
‫وا ا مت قماااات یمتیاااااتمعژیااایمفاااژیمهاااژم متیاااااتملالاااتدمناااایموا ا تقم لاااتحژقهمقااات تموا ا مگااااتقمیا ا م‬
‫ونیاااتماا ا ملاااتاام ا ا مقنمپت لا ا موا ا مگاااتققم‪.‬موا ا المتمژوااابمفاااژیمیژواااقمالااااژتم هلااات موا ا ماژ اااقم‬
‫ااااژم لاااتحژقهم یمعااات تیمواااژقهمیژواااقماااا مواااژاامتااااقابم اااقهم مقت اااانمعژیااایملااات یم نتلاااژبم‬
‫اا ا مقتالاااااژتیمصاااانژاام یمیو‪،‬اا ا م‬ ‫واا ا قم لاااات یمتمژواااابم فاااای ا مواا ا ماژاااااقم‪.‬م یم ااااانمو‬
‫صنژاامت یاقملت واکم م ا م م یا وانم اتهم لتحژقهمو م ق‪ .‬م‬

‫ن ااالژهمیت‪،‬لاااات مهژاااااقت یژتانمهااااژمقتمفااااژیمگااااژیمنااا متنمااااژملااااتاامتااااتم یمعژیاااایموااااژاام لااایم‬

‫ا‪،‬ک میاحایم م ت جموعص الیمت اژالمو ماتق‪ .‬م‬

‫ااااژم یا ا قم انکا ا متماااژوالیمتعااایمعااات تیمهاااژیمااااژالملاااتامتتم نیاااژدموا ا م ا ا قم یا ا مقتم وااابم‬

‫لااااتحژقهم یمعاااات تیمهااااژیماااااژالمهوا اااا مووکاااانمنالاااایم مقتالاااااژتیمواااا تقمفکتاااا تمهااااژیم‬
‫ت ناک م م قتصژقیماژ ثموعق قم قنم یمعت تیمهژیماژالمو مگتقنق‪ .‬م‬

‫‪142‬‬
 ‫وبموعق قمیننقهم لتحژقهم یمعت تیمهژیما‪،‬نقم یم انمقت تم لی‪ :‬م‬ ‫م یم‬ ‫ام‬

‫‪ -1‬عژیاااایمتمااااژقبمتمااااژوالیم یی تتواااااکم‪:‬معاااا تیمیاااا مقاااااالم ااااژتهمگتقاااااقم فاااای ا م‬

‫عاااات تیمتمااااژقبمتمااااژوالیم یی تتواااااکمت مااا ا معااااترم ااااپمونعااااترملااااژ ت ماژ ااااثم‬
‫واااا م‬ ‫یااااژه م اااات جمتمااااژقی م م اااات جمعلالاااا موعصاااا بمواااا مگااااتققم م اااات جم‬
‫تعیمقتی معت تیم پتاوژبماقلیمو م اق‪.‬‬
‫‪ -2‬تمااااژوالیمفت اااا ماااااژمت یاااااقموعصاااا الیم ات لژلاااا م‪:‬م فاااای ا مقتیاااا معاااات تیمااااا م‬
‫هواااژنم ناااق یهمیا ا ماژ اااثملااات یمتماااژوالیم صااا‪ ،‬موا ا مگاااتققماژ اااثملااات یمتماااژوالیم‬
‫فت ااا مناااایم اااقهم م ااات جموعصااا بم لژلااا مت میاااژه موااا مقهاااق‪.‬موعصااا الیم ااااتم‬
‫لژلااا موااا مت ناااقمقت اااتمتمژوااابمناااژم ژیصااا مهاااژمااااژمهااادمااااژمااااژموااا قم یاااا م ااااژم‬
‫وعص الیمت یاقم ق‪.‬‬
‫‪ -3‬ناااژمپژااااق تیموااا قم یاااا م موعصااا الیمقتعااات تیمهاااژیمااااژالمقتمام ااا م یمتماااژوالیم‬
‫ااا یماااا م ‪،‬ااایمپاااژ انماااا قنمقتیااا معااات تیمتییاااا م‬ ‫مو ص صاااژمقتصااانژااموااا قم‬
‫واااا قم یااااا ماااااژموعصاااا الیم وکااااژنم لااااتحژقهم یمعاااات تیمهااااژیما‪،‬نااااقم وکااااژنمپااااذاتم‬
‫نالی‪.‬‬
‫‪ -4‬قدمولژ ویم لژابمقلتگژهمهژمقتمولژابمعت تیمهژیماژال‬

‫اکااا م یمقالااااابم لژلااا مقتمتکنااااژی کیمیاواااااژ یم مصاااانمیمیااا ماژ ااااثموعااااق قم ااااقنم لااااتحژقهم‬
‫یمعااات تیمهاااژیمااااژالموااا م ااا قمق ااا تیم نت اااژاموااا قیم لااایمیااا مهااادمقتمولژاااابموااا قم‬
‫یاواژ یم مهدمتعیمقتیژیمعت تیماژالمولژ ویمق ت ماژ نق‪ .‬م‬

‫فااا القمیاااژتان موموااا ی مقتعااات تیمهاااژیما‪،‬ناااقمتاااتم یم℃‪400‬متیاااااتم اااکبموااا مقهاااقمفااا القم‬

‫هااااااژیمولااااااژ دمتنمااااااژمقتمقتیااااااژیمعاااااات تیمیوتااااااتم یم℃‪700‬مپژاااااااق تمواااا ا ماژ اااااانقم مقتم‬
‫میاا ا مق ت یمناکاااابم می اژیاااایم مو یاااااقانم میاااات دم اااااتهم‬ ‫صاا ا تتاک مفاا ا القمهااااژیمو صاا ا‬
‫واااا ماژ اااانقمتااااژمقتیااااژیمعاااات تیم℃‪900‬مولااااژ دمهلااااتنقم‪.‬مااااات یمعاااات تیمهااااژیمیوتااااتم‬
‫ی℃‪2000‬م موعاااااعم یل‪،‬اا ا م یمواا ا قمولااااژ دمعاااات تیموگنایااااایم لااااتحژقهمواا ا م اا ا قم مااااات یم‬
‫یما‪،‬نااااقمعااااق قم℃‪3000‬م یمواا ا قمگت فاتاا ا میوااااکم‬
‫تمااااژوالیم عاااااژ یمتعاااایمقتیااااژیمعاااات ت م‬
‫و مگاتنق‪ .‬م‬

‫‪143‬‬
 ‫‪ -5‬وصترمیاژقم نتکیمات یمتلاقنما مقتیژیمعت تیما‪،‬نقم‬

‫قتموعژلااااا مولااااق تم نااااتکیموصااااتف ماااااکم و‪،‬ااا ا مت یاااااقیماژاااااقمولااااق تم نااااتکیمالیدمااااات یم‬

‫تلااااژناقنموااا قمتمژواااابمیننااااقهماااا مقتیااااژیمعاااات تیموااا تقمن ااااتم مولااااق تم نااااتکیم ت یااا م‬
‫هواااات یموعصاا ا الیم مولااااق تم نااااتکیم ااااژاام ااااقهما لااااا‪ ،‬میااااق تمهااااژیمقلااااتگژهم اااااتهمقتم‬
‫ن تمگتفت م ق‪.‬‬

‫م‬

‫ع تاکاا ا م یم ااااکبمقاااااقهمواا ا م اا ا قمهت اا ا مقتیاا ا معاااات تیماااااژالتتماژ ااااقموصااااترم نااااتکیم‬

‫اا تتم لیمهو نژنمتعیمقتیژیمعت تیما‪،‬نقم ژامژیم نتکیمنایم فی ا مو ماژاق‪ .‬م‬

‫م‬

‫م‬

‫م‬

‫م‬

‫‪144‬‬
 ‫استماده از فشار در عملیات کیمیاوی‬

‫ف اااژتمااااژالیملااات یم و‪،‬ااااژیمیا ا مقتمفاااژیمگاااژییمیتااااژنموا ا ماژاناااقم ااااژم و‪،‬ااااژیمیا ا مقت نماااژم‬

‫اکااا م یموااا قمتمژوااابمینناااقهمگاااژیم مااااژمواااژقهمقاگاااتمواااژاامااااژمیژواااقمهلاااتنقم اااقاق متاااژ اتم تقم‬
‫و مینق‪ .‬م‬

‫قتلالااااتدمهااااژیموتیااااژن مقتمفااااژیمگااااژیم م و‪،‬اااااژیم اااااتموتیااااژن ماااااژم و ی قااااایمیوپ نناااایم‬

‫هاااژیمگاااژییم فااای ا مف اااژتموماااژقبمااااژمیاااژه معیااادم یااا مذ مولاااژ یمااااژم فااای ا م ‪ ،‬ااایموااا قم‬
‫تمژوااابمینناااقهموااا ماژ اااقمیااا مقتمنتایااا ماژ اااثمیااااژقم اااقنملااات یم و‪،‬اااا م م ااات جموعصااا بم‬
‫وااا م ااا قم‪.‬ماااات یملالاااتدمهاااژیموتیاااژن مقتمفاااژیمگاااژییملااات یم و‪،‬اااا مت موااا متااا نمو اااژا م‬
‫ا مف تو بمی‪ ،‬ملت یمتمژوبم یمت اع میاتماقلیم تق‪ :‬م‬

‫‪dPD‬‬
‫=‪U‬‬ ‫‪= K  P‬‬
‫‪dt‬‬

‫ی مقت انیژم‪PD‬ف ژتمیی موعص بمقتفژیمگژییم م𝑃∆مق هموعتی م و‪،‬ا مو ماژ ق‪ .‬م‬

‫‪ m1 A + n1B → P1D‬میاااا م اااااتمتیماااا م اااااژمق تم یمعژیاااایمتمااااژقبمقاااات تم‬ ‫ااااات یمتمژواااابمناااا‬

‫هادمق یم‪ :‬م‬ ‫ق تم‬

‫‪ P = P m1 A  P n1 B‬م‬

‫ی مقت انیژم‪n=m1+n1‬مقتی م اژمتتتاامتمژوبمت من ژنمو مقهق‪ .‬م‬

‫ات لاااژ مقاااژن نمق یتا ا نمف اااژتمیی ا ا مهاااتمیوپ ننااایمگاااژییموتنژلاااامااااژمعژصااابم اااتامف اااژتم‬
‫و و م‪P‬مقتعص مو ی م انمیوپ ننیمهژم ‪ N i‬قتمو ‪ ،‬عمو ماژ قمامن ‪ :‬م‬

‫‪PA = N A  P‬‬
‫م‬
‫‪PB = N B  P‬‬

‫‪145‬‬
‫ااااژمیژایاااژ م اااانمولاااژقاتمقتمت اعااا مقا‪،‬ااا مف توااا بمی‪،‬ااا ملااات یم اااانم ناااانمتماااژوالیماااا م‬
‫ص تیمیاتمقتمو م اق‪ :‬م‬

‫‪dPD‬‬
‫=‪U‬‬ ‫‪= KP = K ( N A  P) m1 .( N B  P) n1‬‬
‫‪dt‬‬

‫هادمق ی‪ :‬م‬ ‫گتم ‪ KN Am1  N n1B‬مت ما م𝛽ن ژنمقهادم‬

‫‪U = P ( m1 + n1 ) = P n‬‬

‫قت انیاااژم𝛽م اااتاا م لااایمیااا م الااات ماااا م ژاااایملااات یمتمژوااابم قااا هموعتیااا م و‪،‬اااا موااا م‬
‫اژ اااقم‪.‬م‪P‬ف اااژتمااااق نم عاااقم ناااق یهمگااااتیم لااایمیااا م یمنلاااایمف اااژتمعلالااا ملالاااتدماتف اااژتم‬
‫ن توژبماقلیمو م اقم م‪n‬متتتاام و و متمژوبم لی‪ .‬م‬

‫ت اعاا مااااژالمن اااژنمواا مقهاااقمیاا ملااات یمااااانمواا قمگاااژییموتنژلاااامااااژمف اااژتماا ا متاا نمتتتااااام‬
‫تم ژوااابم لااایم یاااذ مهاااتمقاااقتمقتیاا م ااااژمتتتااااامتمژوااابماا اااتتماژ اااقمااا مهواااژنم ناااق یهم اااتمف اااژتم‬
‫اااااژالیملاااات یمتمژواااابماا ااااتتم لاااایم‪.‬مقت ااااکبم)‪(16-4‬م ااااتمف ااااژتماااااژالیمتمااااژوالیماااااژم‬
‫قتیژیمو ت‪،‬رمن ژنمق قهم قهم لی‪ .‬م‬

‫اااکبممن اااژنموااا مقهاااقمیااا مف اااژتمتماااژوالت مت م اااقاق ملاااتااموااا ملاااژیقمیااا متتتااااام نماااژم‬

‫اا ااااتتم اژ ااااق م یاا ا م یقاااااژقمف ااااژتمواا ا مت نااااقمگااااژه متتتاااااامتمژواااابمت متیااااااتمق قهم ژااااایم‬
‫لت یمتمژوبمت میژه مقهق‪ .‬م‬

‫‪146‬‬
 ‫م‬

‫ااااات یم و‪،‬اااااژیم ال تا اااانم م قل تا اااانمیژنقنلا اااانم لااااژاتم و‪،‬اااااژیمیاااا مقتم نمااااژمتاااااقابم‬

‫گژیهاااژماااا مواااژاام ماژیژواااقمصااا تیموااا مگااااتقم ملااات یم و‪،‬اااا مو اااژا ماااا مف توااا بمی‪،‬ااا م‬
‫لت یم و‪،‬اژیم اتوتیژن م یمت اع مذابماقلیمو م اق‪ :‬م‬

‫‪dG‬‬
‫=‪U‬‬ ‫‪= K .F .P‬‬
‫‪dt‬‬

‫اااااقنم و‪،‬اااااژیم ال تا اااانم میژنقنلا اااانم‬ ‫قتمصاااانژاامومواا ا المف ااااژتما‪،‬نااااقمااااات یملاااات یما‬
‫لاااتحژقهموا ا م ا ا قمیا ا مقت نماااژمفاااژیمگاااژییمت لاااعمواااژاامیاااذام اااقهم ااااژم انکا ا ماا ا مواااژاامتااااقابم‬
‫وااا م ااا قم‪.‬م و‪،‬ااااژیمقیمل تا ااانمگاااژیم متا ااااتموژاماااژیمااااژمیااادم اااقنمف اااژتمتلاااتااموااا م‬
‫گتقق‪ .‬م‬

‫اااات یم و‪،‬ااااژیمتیمااا منیقااااکماااا معژیااایمتماااژقبمقتفاااژیمگاااژییمناااات یموعتیااا م یمف توااا بم‬

‫ذابمعژصبمو م ق‪ :‬م‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪P = ( PA − PA ) m1 ( PB − PB ) n1‬‬

‫قت انیااااژم‪PB PA‬ف ااااژتمیی اااا میع اااا م یمواااا قمتمژواااابمیننااااقهمگااااژیی‪P*B P*A‬ف ااااژتمییااااا م‬
‫تمژقی مو ماژ ق‪ .‬م‬

‫‪147‬‬
‫ت اعااا ماااااانمف ااااژتم ژااااایمتمااااژقبماااااتم لااااژ معصااا موااا ی م ماااااتم لااااژ مف ااااژتمیی اا ا م یم‬
‫ف تو بمذابماقلیمو م اق‪ :‬م‬

‫‪K N = K P .P− n‬‬

‫قت انیاااااژم𝑛∆م تیاااااااتمتماااااق قموااااا بمهاااااژیمیوپ ننااااایمگاااااژییمیااااا ماااااات یمتمژوااااابمتیمااااا م‬

‫‪ m1 A + n1B  P1D‬م‪ .‬م‬

‫ق تادمی م‪ :‬م‬

‫) ‪n = P1 − (m1 + n1‬‬

‫امنااا م گاااتمتماااق قموااا بمهاااژیموااا قمعژصااا‪ ،‬میوتاااتم یمتماااق قموااا بمهاااژیموااا قم یاااا ماژ اااقم‬
‫قت ااااانمصاااا تیم‪∆𝑛 < 0‬مااااا قهم متمژواااابمتیماااا ماااااژمیااااژه معیاااادمصاااا تیمواااا مگاااااتقم‬
‫قتص تیم‪∆𝑛 > 0‬ماژم فی ا معیدم نیژدمو م ق‪ .‬م‬

‫اااات یمتماااژوالیمتیما ا مقتمفاااژیمگاااژییمیا ا مااااژمیاااژه معیااادمصا ا تیموا ا مگااااتقمااااژمیااااژقم اااقنم‬

‫ف ااااژتملاااات یمتمژواااابم م اااات جموعصاااا بم فاااای ا مواااا ماژاااااقمیااااات مقت انصاااا تیم ژااااایم‬
‫تماااژقبمیااااژقم اااقهم م ‪ ،‬ااایمهاااژیمتماااژقی *‪PB*,PA‬یاااژه موا ا ماژااااقم اااانم ااااییم لااایمیااا مااااژم‬
‫صاااابمیااا م ااااژت‪ ،‬موعژالاااایموااا منوژاااااقمیااا مقت نمااااات یمتمااااژوالیمتیمااا ماااااژمیااااژه معیاااادم‬
‫فااای ا مف اااژتماژ اااثم نعااات رمتماااژقبماااا معاااترمت اااکابموعصااا بموااا م ااا قمقت انیاااژماژااااقم‬
‫وت یا ا ماا ا قمیا ا متحاااژ یمقت فااای ا م ااات جموعصا ا بمااااژم یقااااژقمف اااژتمیاااژه موا ا ماژااااقم( اااکبم‬
‫قاقهم ق)م ‪ . X 1  X 2‬م‬

‫اااات یمتماااژوالیمتیمااا میااا م یمعژیااایمتماااژقبمق تمهلاااتنقم ااااژم فااای ا مف اااژتمعیااادمصااا تیم‬

‫وااا مگاتناااقم‪∆𝑛 > 0‬م یقااااژقمف اااژتمقت اتاااق ماااا م ‪،‬ااایمیااااژقم اااقنمف اااژتمیی ااا موااا قم یاااا م‬
‫فااای ا موااا ماژااااقم یااا مااااژمنیقااااکم اااقنمعژیااایمتماااژقبم‪KN‬میاااژه ماژفتااا م م ‪ ،‬ااایمتماااژقی م‬
‫وااا قم یاااا م*‪PB*,PA‬میااااژقم اااقهم ااات جموعصااا بمیااادموااا م ااا قمااااقانمتتتااااامقتمصااا تیم‬
‫وااا موااا مگاااذتقماناااژماااات انمنتایااا مگااااتیموااا م ااا قم‬ ‫‪∆𝑛 > 0‬م ااات جموعصااا بم یمنلعااا م‬

‫‪148‬‬
‫یاا ا مااااات یمتمااااژوالیمگااااژییماژاااااقماااااکمف ااااژتم پتاوااااژبمقتن ااااتمگتفتاا ا م اا ا قم‪.‬مااااات یم ااااانم‬
‫تمژوالیمف ژتم یماکم تو لحاتمتژم نقمصقم تو لحاتمقتن تمگتفت مو م ق‪ .‬م‬

‫م‬

‫لااااتحژقهم یمف ااااژتهژیماااااژالمقت نیااااژدمتمااااژوالیمیاواااااژ یمقتملالااااتدمهااااژیمگااااژیم–موااااژاامقتم‬

‫صااانژاامالااااژتموااا تقمت یااا مقااات تموااا مگااااتقم موااا المهژاقت ینا ااانمهژااااقت یژتانمهاااژیمواااژاام‬
‫م ات‪،‬ااااانم ملاااانتایم لاااااقمفتواااااکم م لاااااقمناتتاااااکم منااااایمااااات یموااااژااملااااژ تنمهاا ا م مگااااژیم‬
‫هژیمعژصبمیکملژییم اتهم‪.‬م م‬

‫ف اااژتماااا ژالیمتماااژوالیمقتمفاااژیمواااژاام نلاااقتمتاااژ اتمناااق تقمیاااات متااات یدمپاااذاتیم تیاااااتمعیااادم م‬

‫واااژاامیااااژقمنالااایمااااژم یا ا قم اااانمیا ا مف اااژتملااات یمام ا ا م یمتماااژوالیمفاااژیمواااژاامت مموژنناااقم‬
‫پااا ی موات ایا اااانم فاااای ا موااا مقهااااقمقتلالااااتدمهااااژیموااااژاامف ااااژتمهااااژیماااااژالم ی اااات مااااات یم‬
‫ی‪،‬ااا گاتیم یمتا ااااتم ااااژم اااژتجم اااقنماکااا م یموااا قمتمژوااابمینناااقهماااا معژیااایمگاااژییم یمااااکم‬
‫و ‪ ،‬عموژااما میژتمگتفت مو م ق‪ .‬م‬

‫ااااژمت یا ا ماا ا م انکا ا متااات یدموا ا قمیژواااقمقتم اااتمف اااژتمالااااژتمناااژ ایم لااایمیاااذ م اااتیم ناااق ن م‬
‫اااااژالیمتمااااژوالیمفااااژیمیژوااااقمنااااق تقموگااااتمف ااااژتمهااااژیمالاااااژتماااااژالمیاا ا مقتم ااااانمصاا ا تیم‬
‫لاااژ توژنمواااژیاک ی موا ا قمتیاااااتموا ا میناااقموا ا المتاا ا مقابمیاااتقنماا ا م یواااژ میا ا متعااایمف اااژتمااااکم‬
‫وا‪،‬ا نم تو لحاتم مقتی معت تیم℃‪2400‬مص تیمو مگاتق‪ .‬م‬

‫‪149‬‬