MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 97 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

V ntjghf«
29. ij¤âßnahgÅõ¤
¡UZz a#&® ntj«, ij¤âßahu©af«, 5tJ ¥u¢e«

(i) ÓBhtšä
|| AÇ:(4) X« ||

™ªneh Ĥu¢ ™« tUz: | ™ªneh gt¤ t®akh | ™ªe 瘝nuh

¥UAÞgâ: | ™ªneh ÉZQ UU¡uk: | enkh ¥uàknz | ekÞnj
thnah | ¤tnkt ¥u¤aB« ¥uàkhÌ | ¤thnkt ¥u¤aB« ¥uàk
tâZahÄ | Uj« tâZahÄ | [¤a« tâZahÄ | j‹khktJ |

j¤t¡jhuktJ | mtJ kh« | mtJ t¡jhu« | X« ™hªâ: ™hªâ:

™hªâ: || 1 ||

—Bh« ›ah¡ahÞahk: | t®z: Þtu: | kh¤uh gy« | [hk

[ªjhd: | ï¤í¡j¢ —Bh¤¤aha: || 2 ||

[A bes a™: | [A bes ¥uàkt®¢r[« | mjhjÞ

[F«Ïjhah cgÃõj« ›ah¡ahÞahk: | gŠrÞtâfunzõ& |

mânyhfkâ{basâõ-kâɤa-kâ¥u#-k¤¤ah¤k« | jh
kAh[F«Ïjh ï¤ahrBnj | mjhâ nyhf« | ¥Uâå ó®t-%g« |

¤bas-U¤ju %g« | Mfh™Þ [ªâ: || 3 ||

thíÞ [ªjhd« | ï¤aânyhf« | mjhâ-{basâõ« |

m¡Å¥ó®t%g« | Mâ¤a c¤ju%g« | MgÞ [ªâ: | it¤íjÞ

[ªjhd« | ï¤aâ {basâõ« | mjhâɤa« | Mrh®a¥ ó®t
%g«|| 4 ||

mªnjthÞ-í¤ju%g« | ɤah [ª¤â: | ¥utreF«

[ªjhd« | ï¤aâɤa« | mjhâ ¥u#« | khjh ó®t %g« |
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 98 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

ãnjh¤ju%g« | ¥u#h [ª¤â: | ¥u#ddF« [ªjhd« | ï¤aâ

¥u#« || 5 ||

mjh¤ah¤k« | mjuhAD: ó®t%g« | c¤juhAD

U¤ju%g« | th¡ [ªâ: | Íàth [ªjhd« | ï¤a¤ah¤k« | ïÔkh
kAh[F«Ïjh: | a Vtnkjh kAh[F«Ïjh ›ah¡ahjh ntj |

[ª¤Ôanj ¥u#ah g™&ã: | ¥uàkt®¢rn[dh‹dh¤nad

[&t®¡naz nyhnfe || 6 ||

a•¢rªj[h«Uõngh É•t%g: | rªnjh¥nahs¤a«Ujh¤

[«gót | [nkª¤nuh nkjahÞ¥UnzhJ | m«UjÞa njt
jhunzh óah[« | ™ßu« nk Ér®õz« | Íàth nk kJk¤jkh |

f®zh¥ah« óÇ É•Ut« | ¥uàkz: nfhn™hÌ nkjah ãÏj: |

•Uj« nk nfhgha | MtAªÔ Éj‹theh || 7 ||

F®thzh Óukh¤kd: | th[hF«Ì kk fht•r | m‹dghnd

r [®tjh | jnjh nk •ÇakhtA | nyhk™h« g™&ãÞ[A
ÞthAh | MkhaªJ ¥uàkrhÇz ÞthAh || 8 ||

an™h #nds[hÅ ÞthAh | ¢nuah‹ tÞa n[hs[hÅ

ÞthAh | jª¤th gf ¥uÉ™hÅ ÞthAh | [kh gf ¥uÉ™
ÞthAh | jÞÄ‹ [AÞu ™hnf | ÃgfhA« ¤tÆ«Un#
ÞthAh | ajhssg: ¥utjhssªâ | ajh kh[h mA®#u« | Vt« kh«
¥uàkrhÇz: | jhjuhaªJ [®tjÞthAh | ¥uântn™hsÌ ¥ukh
ghÏ ¥ukh g¤aÞt | || 9 ||

ó®¥òt: [&tÇâ th VjhÞ-âÞnuh ›ahàUja: |

jh[hKAÞik jhŠ rJ®¤Ô« | khAhrkÞa: ¥untjanj | kA

ïâ | j¤¥uàk | [ M¤kh | m§fh‹a‹ah njtjh: |
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 99 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

óÇâth ma« nyhf: | òt ï¤aªjÇB« | [&tǤab[s

nyhf: || 10 ||

kA ï¤ahâ¤a: | Mâ¤nad tht [®nt nyhfh këaªnj |

óÇâth m¡Å: | òt ïâ thí: | [&tǤahâ¤a: | kA ïâ

rª¤ukh: | rª¤uk[h tht [®th {nahÔF«Î këaªnj |

óÇâth Ur: òt ïâ [hkhÅ | [&tÇâ a#]F«Î || 11 ||

kA ïâ ¥uàk | ¥uàkzh tht [®nt ntjh këaªnj |

óÇâit ¥uhz: | òt ï¤aghd: | [&tÇâ ›ahd: | kA

ï¤a‹d« | m‹ndd tht [®nt ¥uhzh këaªnj | jh th
Vjh•rjÞu• rJ®¤jh | rjÞuÞrjÞnuh ›ahàUja: | jh nah
ntj | [ ntj ¥uàk | [®ntsÞik njth gÈkhtAªâ || 12 ||

[ a Vnõhsªj®àUja Mfhr: | jÞĪ ea« òUnõh

kndhka: | m«Unjh Ïu©ka: | mªjnuz jhYnf | a VõÞjd
ïthty« gnj | n[ª¤u nahÅ: | a¤uhb[snf™hªnjh
Ét®¤jnj | ›anghàa Ó®õfghny | óǤa¡bds ¥uââZ£lâ |
òt ïâthbas || 13 ||

[&tǤahâ¤na | kA ïâ ¥uàk | M¥ndhâ Þthuh{a« |

M¥ndhâ kd[Þgâ« | th¡gâ•rB&Zgâ | •nuh¤ugâ®
É{Phdgâ: | Vj¤ jnjh gtâ | Mfh™rßu« ¥uàk | [¤ah¤k
¥uhzhuhk« kdMdªj« | •hªâ [«U¤jk«Uj« | ïâ ¥uhÓd
nah¡nahghÞt || 14 ||

¥Uâ›aª jÇBª ¤bas® ân™hsthªjuâ™h: | m¡Å®

thíuhâ¤a• rª¤ukheB¤uh | Mg Xõjnah tdÞgja Mfh™
M¤kh | ï¤aâój« | mjh¤ah¤k« | ¥uhnzh›ahndhsghd
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 100 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

cjhdÞ [khd: | rB&: •nuh¤u« kndh th¡ | ¤t¡ r®kkhF«

[¡FÞehthÞâk{#h | VjjâÉjha UÎunthr¤ | gh§¡j« th
ïjF«[®t« | gh§¡njidt gh§¡j¡F Þ¥UnzhÔâ || 15 ||

XÄâ ¥uàk | XÄÔjF« [®t« | XĤnaj jD¡Uâ AÞk th

m¥nah•uhtna¤ah•uhtaªâ | XÄâ [hkhÅ fhaªâ |

XF«n™hÄâ ™Þ¤uh ™F«[ªâ | XĤa¤t®í: ¥uâfu«

¥uâ¡Uzhâ | XÄâ ¥uàkh ¥ub[sâ | XĤa¡ÅnAh¤u
kD#hdhâ | XÄâ ¥uhàkz: ¥utºaªehA ¥uànkhgh¥dthÜâ |
¥uàiknth gh¥ndhâ || 16 ||

UjŠr Þth¤aha ¥utrnd r | [¤aŠr Þth¤aha ¥utrnd

r | jg•r Þth¤aha ¥utrnd r | jk•r Þth¤aha ¥utrnd r |

™k•r Þth¤aha ¥utrnd r | m¡da•r Þth¤¤aha ¥utrnd r |

m¡ÅnAh¤uŠr Þth¤aha ¥utrnd r | mâja•r Þth¤aha
¥utrnd r | khDõŠr Þth¤aha ¥utrnd r | ¥u#h r Þth¤aha
¥utrnd r | ¥u#d•r Þth¤aha ¥utrnd r | ¥u#hâ•r Þth¤aha
¥utrnd r | [¤a Äâ[¤atrh uhÔju: | jg ïâ jnghäa: bgsU
–Zo: | Þth¤aha ¥utrnd Vntâ ehnfh bks¤fša: |

j¤âjgÞj¤â jg: || 17 ||

mA« ›UBÞa nuÇth | Ñ®¤â: ¥UZ£l§»nuÇt |

C®¤tgɤnuh thÍÜt Þt«UjkÞÄ | ¤uÉzF«[t®¢r[« |

[&nkjh m«Unjhøj: | ï⠤Ǚ§nfh®ntjhD trd« || 18 ||

ntjk}¢ahrh®nahsªnjthÌdkD ™hÞâ | [¤a« tj |

j®kŠ ru | Þth¤ahah‹kh ¥ukj: | Mrh®aha ¥ÇaªjdkhàU¤a

¥u#hjªJ« kh›at¢nr¤è: | [¤ahªe ¥ukâj›a« | j®khªe
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 101 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

¥ukâj›a« | F™yhªe ¥ukâj›a« | ó¤ia e ¥ukâj›a« |

Þth¤aha ¥utreh¥ahªe ¥ukâj›a« || 19 ||

njt ã¤U fh®ah¥ahª e ¥ukâj›a« | kh¤Unjnth gt | ã¤U

njnth gt | Mrh®a njnth gt | mâânjnth gt | ah‹
adt¤ahÅ f®kh | jhÅ n[Éj›ahÅ | neh ïjuh |

ah‹aÞkhfF« [&rÇjhÅ | jhÅ ¤tnahghÞahÅ || 20 ||

neh ïjuh | na nf rhÞk¢nuahF«n[h ¥uhàkzh: |

njõh« ¤tahs[ndd ¥u¢tÌj›a« | •u¤jahnja« |

m•u¤jahsnja« | •Çahnja« | àÇah nja« | ãah nja« |

[«Éjh nja« | mj aâ nj f®kÉỤ[h th ›U¤j ÉỤ[h

th Þah¤ || 21 ||

na j¤u ¥uhàkzh: [«k®–e: | í¡jh Mí¡jh: | mÿBh

j®kfhkh Þí: | ajh nj j¤u t®¤nju‹ | jjh j¤u t®¤njjh: |

mjh¥ah¡ahnjõ& | na j¤u ¥uhàkzh: [«k®–d: | í¡jh

Mí¡jh:| mÿBh j®k fhkhÞí: | ajh nj njõ& t®¤nju‹ | jjh
njõ& t®¤njjh: | Võ Mnj™: | Võ cgnj™: | Võh
ntnjhgÃõ¤ | VjjD™h[d« | VtKghÌ j›a« | VtKirj
JghÞa«|| 22 ||

™ªneh Ĥu¢ ™« tUz: | ™ªneh gt¤t®akh | ™ªe 瘝nuh

¥UAÞgâ: | ™ªneh ÉZQUU¡uk: | enkh ¥uàknz | ekÞnj
thnah | ¤tnkt ¥u¤aB« ¥uàkhÌ | ¤thnkt ¥u¤aB«
¥uàkhthâõ« | Ujkthâõ« | [¤akthâõ« | j‹khkhå¤ |

j¤ t¡jhukhå¤ |Må‹kh« | Må¤ t¡jhu« | X« ™hªâ: ™hªâ:

™hªâ: || 23 ||
|| AÇ: X(3)« ||
™u˜
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 102 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(ii) Meªjtšä
AÇ: X..(4)...« || [A ehttJ | [A bes òd¡J |

[A å®a« futhtiA | nj#Þ ÉehtÔjkÞJ kh ɤÉõhtiA |

X« ™hªâ: ™hªâ: ™hªâ:

¥uàkÉjh¥ndhâ gu« | jnjõh¥í¡jh | [¤a«

{Phdkdªj« ¥uàk | nah ntj ÃÏj§FAhah« gunk
›nahk‹ | n[hs•Dnj [®th‹ fhkh‹ [A | ¥uàkzh
Ég•ánjâ | jÞkh¤th VjÞkhjh¤kd Mfh™Þ [«ój: |

Mfh™h¤ thí: | thnahu¡Å: | m‹nduhg: | m¤¥¥a: ¥Uâå |

¥Uâ›ah Xõja: | XõÔ¥¥nahs‹d« | m‹dh¤òUõ: | [ th

Võ òUnõhs‹du[ka: | jÞnajnkt –u: | ma« jøz¥ gB: |
maK¤ju¥ gB: | makh¤kh | ïj« ò¢r« ¥uâZlh | jj¥naõ
•nyhnfh gtâ || 1 ||

m‹dh¤it ¥u#h: ¥u#haªnj | ah: fh•r ¥UâåF•«Çjh: |

mnjh m‹ndidt étªâ | mijejãaª¤aªjj: | m‹dF«Ï

ójdhŠ {naZ£l« | jÞkh¤ [®btsõj K¢anj | [®t« it
njs‹dkh¥Dtªâ | nas‹d« ¥uànkhgh[nj | m‹dF«Ï
ójhdhŠ {naZ£l« | jÞkh¤ [®btsõjK¢anj | [®t« it
njs‹dkh¥Dtªâ | nas‹d« ¥uànkhgh[nj | m‹dF«Ï
ójhdhŠ {naZ£l« | jÞkh¤ [®btsõjK¢anj | m‹dh¤
ójhÅ #haªnj | #hjh‹a‹ndd t®¤jªnj | m¤anjs¤â r
ójhÅ | jÞkhj‹d« jJ¢aj ïâ | jÞkh¤th VjÞkhj‹d
u[kah¤ | m‹nahsªju M¤kh ¥uhz ka: | njidõ ó®z: | [
th Võ òUõÉj Vt | jÞa òUõ Éjjh« | m‹ta« òUõ
Éj: | jÞa ¥uhz Vt–u: | ›ahndhjøz: gB: | mghd c¤ju:
gB: | Mfh™ M¤kh | ¥Uâå ò¢r« ¥uâZ£lh | jj¥naõ ¢nyhnfh
gtâ || 2 ||
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 103 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

¥uhz« njth mD¥uhzªâ | kDZah: g™t•r na|

¥uhnzh Ï ójhdhkhí: | jÞkh¤ [®thíõ K¢anj| [®tnkt j
Mí®aªâ | na ¥uhz« ¥uànkhgh[nj | ¥uhnzh Ï ójhdhkhí: |
jÞkh¤ [®thíõK¢aj ïâ | jÞiaõ Vt ™hßu M¤kh | a:
ó®tÞa | jÞkh¤th VjÞkh¤ ¥uhzkah¤ | m‹nahªju M¤kh
kndhka: | njidõ ó®z: | [ th Võ òUõÉj Vt | jÞa
òUõÉjjh« | m‹ta« òUõÉj: | jÞa a#&nut –u: | U¡
jøz gB: | [hnkh¤ju: gB: | Mnj™ M¤kh | mj®th§»u[: ò¢r«
¥uâZ£lh | jj¥naõ •nyhnfh gtâ || 3 ||

anjh thnrh Ãt®¤jªnj | m¥uh¥a kd[h [A | Mdªj«

¥uàknzh ɤth‹ | e ãngâ fjhrndâ | jÞiaõ Vt ™hßu
M¤kh | a: ó®tÞa | jÞkh¤kh VjÞkh‹ kndhkah¤ | m‹nah
sªju M¤kh É{Phd ka: | njidõ ó®z: | [ th Võ òUõÉj
Vt | jÞa òUõÉjjh« | m‹ta« òUõÉj: | jÞa •u¤ijt
–u: | Ujªjøz: gB: | [¤aK¤ju:gB: | nahf M¤kh | kA:
ò¢r« ¥uâZ£lh | jj¥naõ •nyhnfh gtâ || 4 ||

É{Phd« a{P« jDnj | f®kh jDnjsã r| É{Phdª

njth: [®nt | ¥uàk {naZ£lKgh[nj | É{Phd« ¥uàk
nr¤ ntj | jÞkh¢nrª e ¥ukh¤aâ | ™ßnu gh¥kndh Ϥth |

[®th‹ fhkh‹ [k•Dj ïâ | jÞiaõ Vt ™hßu M¤kh | a:

ó®tÞa | jÞkh¤th VjÞkh¤ É{Phdkah¤ | m‹nahsªju
M¤khdªjka: | njidõ ó®z: | [th Võ òUõÉj Vt | jÞa
òUõÉjjh« | m‹ta« òUõÉj: | jÞa ¥Çankt –u: | nkhnjh
jøz: gB: | ¥unkhj c¤ju: gB: | Mdªj M¤kh | ¥uàk ò¢r«
¥uâZ£lh | jj¥naõ •nyhnfh gtâ || 5 ||
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 104 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

m[ªnet [ gtâ | m[¤ ¥uànkâ ntj nr¤ | mÞâ

¥uànkâ nr¤ ntj | [ªjnkd« jnjh ÉJÇâ | jÞiaõ Vt
rhßu M¤kh | a: ó®tÞa | mjhnjhsD ¥u•dh: | cjh ɤthdK«
nyhf« ¥nu¤a | f•re f¢rÔ...(3).. | MnAh ɤthdK« nyhf«
¥nu¤a | f¢á¤ [k•Djh ..(3).. c | n[hsfhkaj | gA&Þah«
¥u#hnanaâ | [ jnghsj¥aj | [ jgÞj¥¤th | ïjF«[®t«
ÞU#j | aâj« »Šr | j¤ÞUZ£th | jnjthD¥uhÉ™¤ | jjD
¥uÉ•a | [¢r ¤a¢ rhgt¤ | ÃU¡jŠ rhÃU¡jŠr | ÃyadŠrh
ÃyadŠr | É{PhdŠrhÉ{PhdŠr | [¤aŠrh‹UjŠr
[¤akgt¤ | aâj§»Šr | j¤ [¤aĤahrBnj | jj¥naõ
•nyhnfh gtâ || 6 ||

m[¤th ïjk¡u Mè¤ | jnjh it [j#haj | jjh¤khd¡F

ÞtakFUj | jÞkh¤ j¤ [&¡UjK¢aj ïâ | a¤it j¤
[&¡Uj« | un[h it [: | u[¡Fànatha« y¥¤thdªÔ gtâ |

nfhànath‹ah¤ f: ¥uh©ah¤ | anjõ Mfh™ Mdªnjh e Þah¤ |

Võ ànathdªjahâ | ajh ànaitõ VjÞÄ‹d¤U•na
seh¤«nasÃU¡njsÃyandsga« | ¥uâZ£lh« ɪjnj | mj
n[hsga§fnjh gtâ | ajhànaitõ VjÞÄ‹Djukªju§
FUnj | mjjÞa ga« gtâ | j¤¤ntt ga« ÉJnõhs
k‹thdÞa | jj¥naõ •nyhnfh gtâ || 7 ||

ÕõhÞkh¤ thj: gtnj | Õnõhnjâ []®a: | ÕõhÞkhj¡Å¢

nrª¤u•r | «U¤í®¤jhtâ gŠrk ïâ | i[õhdªjÞa
ÛkhF«[h gtâ | íth Þah¤ [hJ íths¤¤ahaf: | M–Znlh
¤UoZnlh gÈZ£l: | jÞnaa« ¥Uâå [®th ɤjÞa ó®zh
Þah¤ | anjõ Mfh™ Mdªnjh e Þah¤ | [ Vnfh khDõ Mdªj: |
nj na ™j«khDõh Mdªjh: | [ Vnfh kDZafª j®thzh-
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 105 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

khdªj: | •nuh¤ÇaÞa rhfhkAjÞa | njna ™j« njtfªj®-

thzhkhdªjh: | [ Vf: ã¤UzhŠ áunyhfnyhfhdhkhdªj: |

•nuh¤ÇaÞa rhfhkAjÞa | nj na ™j« ã¤UzhŠ áunyhf

nyhfhdhkhdªjh: | [ Vf M#he#hdh« njthdhkhdªj: |

•nuh¤ÇaÞa rhfhkAjÞa | njna ™j kh#he#hdh«

njthdhkhdªjh: | [ Vf: f®knjthdh« njthdhkhdªj: | na
f®kzh njthdã aªâ | ¢nuh¤ÇaÞa rhfhkAjÞa | njna ™j«
f®knjthdhª njthdhkhdªjh: | [ Vnfh njthdhkhdªj: |

•nuh¤ÇaÞa rhfhkAjÞa | njna ™jĪ¤u Þahdªjh: | [ Vnfh

¥UAÞgnjuhdªj: | •nuh¤ÇaÞa rhfhkAjÞa | njna ™j«
¥UAÞgnj uhdªjh: | [ Vf: ¥u#hgnjuhdªj:| •nuh¤ÇaÞa
rhfhkAjÞa | nj na ™j« ¥u#hgnjuhdªjh: | •nuh¤ÇaÞa
rhfhkAjÞa | nj na ™j« ¥u#hgnjuhdªjh:| [ Vnfh ¥uàkz
Mdªj: | •nuh¤ÇaÞa rhfhkAjÞa | [a•rha« òUnõ |

a•rh[hthâ¤nj | [ Vf: | [ a Vt« ɤ | mÞkhš nyhfh¤

¥nu¤a | Vjk‹dkakh¤khdKg[§¡uhkâ | Vj« ¥uhz
kakh¤khdKg [§¡uhkâ | Vj« kndhkakh¤khdKg[§¡uhkâ |

Vj« É{Phdkakh¤ khd Kg[§¡uhkâ | Vjkhdªj

kakh¤khdKg [§¡uhkâ | jj¥naõ •nyhnfh gtâ || 8 ||

anjh thnrh Ãt®¤jªnj | m¥uh¥a kd[h [A | Mdªj«

¥uàknzh ɤth‹ | e ãngâ Fj•rndâ | VjF«Atht e
jgâ | »kAF«[hJ ehfut« | »kA« ghgkfu tÄâ | [ a Vt«
ɤthndnj M¤khd¡F Þ¥UQnj | cngànaitõ Vnj
M¤khd¡FÞ ¥UQnj | a Vt« ntj | ï¤ígÃõ¤ || 9 ||

™u˜
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 106 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(iii) ¥UFtšÈ
¥UF®it thUÂ: | tUz« ãjuKg[ [hu | mÔÏ
gfnth ¥uànkâ | jÞkh Vj¤ ¥nuhthr | m‹d« ¥uhzŠ rB&:
•nuh¤u« kndh thrÄâ | jF«nAhthr | anjh th ïkhÅ ójhÅ
#haªnj | nad #hjhÅ étªâ | a¤¥uaª¤aã[«É™ªâ |

j¤ ÉÍ{Ph [Þt | j¤ ¥uànkâ | [ jnghsj¥aj | [

jgÞj¥¤th || 1 ||

m‹d« ¥uànkâ ›a#hdh¤ | m‹dh¤¤nat fšÉkhÅ

ójhÅ #haªnj | m‹ndd #hjhÅ étªâ | m‹d« ¥uaª¤a
ã[« É™ªÔâ | j¤ É{Pha | òdnut tUz« ãjuKg[[hu |

mÔÏ gfnth ¥uànkâ | jF«nAhthr | jg[h ¥uàk ÉÍ{Ph -

[Þt | jngh ¥uànkâ | [ jnghsj¥aj | [ jgÞj¥¤th || 2 ||

¥uhnzh ¥uànkâ ›a#hdh¤ | ¥uhzh¤¤nat fšÉkhÅ

ójhÅ #haªnj | ¥uhnzd #hjhÅ étªâ | ¥uhz« ¥uaª¤a
ã[«É™ªÔâ | j¤É{Pha | òdnut tUz« ãjuKg[[hu |

mÔÏ gfnth ¥uànkâ | jF«nAhthr | jg[h ¥uàk ÉÍ{Ph-

[Þt | jngh ¥uànkâ | [ jnghsj¥aj | [ jgÞj¥¤th || 3 ||

kndh ¥uànkâ ›a#hdh¤ | kdn[h ànat fšÉkhÅ

ójhÅ #haªnj | kd[h #hjhà étªâ | kd: ¥uaª¤aã
[«É™ªÔâ | j¤ É{Pha | òdnut tUz« ãjuKg[[hu |

mÔÏ gfnth ¥uànkâ | jF«nAhthr | jg[h ¥uàk

ÉÍ{Ph[Þt | jngh ¥uànkâ | [ jnghsj¥aj | [ jgÞj¥¤th || 4 ||

É{Phd« ¥uànkâ ›a#hdh¤ | É{Phdh¤¤nat

fšÉkhÅ ójhÅ #haªnj | É{Phndd #hjhÅ étªâ |

É{Phd« ¥uaª¤aã [«É™ªÔâ | j¤É{Pha | òdnut tUz«

MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 107 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

ãju Kg [[hu | mÔÏ gfnth ¥uànkâ | jF«nAhthr | jg[h

¥uàk ÉÍ{Ph[Þt | jngh ¥uànkâ | [ jnghsj¥aj | [
jgÞj¥¤th || 5 ||

Mdªnjh ¥uànkâ ›a#hdh¤ | Mdªjh¤¤nat

fšÉkhÅ ójhÅ #haªnj | Mdªnjd #hjhÅ étªâ | Mdªj«
¥uaª¤aã [«É™ªÔâ | i[õh gh®¡fåthU٠ɤah | gunk
›nahk‹ ¥uâZ£ojh | a Vt« ntj ¥uââZ£lâ |

m‹dthe‹dhnjh gtâ | kAh‹ gtâ ¥u#ah g™&ã®

¥uàkt®¢rn[d | kAh‹ Ñ®¤ah || 6 ||

m‹d« e ê¤ah¤ | j¤ ›uj« | ¥uhnzh th m‹d« |

™ßuk‹dhj« | ¥uhnz ™ßu« ¥uâZ£oj« | ™ßnu ¥uhz:

¥uâZ£oj: | jnjjj‹dk‹nd ¥uâZ£oj« | [ a Vj
j‹dk‹nd ¥uâZ£oj« ntj ¥uââZ£lâ | m‹dthd‹dhnjh
gtâ | kAh‹ gtâ ¥u#ah gRã® ¥uàkt®¢rn[d | kAh‹
Ñ®¤ah || 7 ||

m‹d« e gÇrìj | j¤ ›uj« | Mngh th m‹d« |

{nahâu‹dhj« | m¥[& {nahâ: ¥uâZ£oj« | {nahâZahg:

¥uâZ£oj: | jnjjj‹dk‹nd ¥uâZ£oj« | [ a Vj j‹d k‹nd
¥uâZ£oj« ntj ¥uââZ£lâ | m‹dthd‹dhnjh gtâ |

kAh‹ gtâ ¥u#ah gRã® ¥uàkt®¢rn[d | kAh‹ Ñ®¤ah || 8 ||

m‹d« gA&F®åj | j¤ ›uj« | ¥Uâå th m‹d« |

Mfhn™hs‹dhj: | ¥Uâ›ahkhfhr: ¥uâZ£oj: | Mfhn™ ¥Uâå

¥uâZ£oj: | jnjjj‹dk‹nd ¥uâZ£oj« | [ a Vj j‹dk‹nd
¥uâZ£oj« ntj ¥uââZ£lâ | m‹dth d‹dhnjh gtâ |

kAh‹ gtâ ¥u#ah gRã® ¥uàkt®¢rn[d | kAh‹ Ñ®¤ah || 9 ||

MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 108 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

e fŠrd t[bjs ¥u¤ahrìj | j¤ ›uj« | jÞkh¤aah fah

r Éjah gàt‹d« ¥uh¥Dah¤ | muh¤¤aÞkh m‹dĤahrBnj |
Vj¤it Kfnjh s‹dF«uh¤j«| KfnjhsÞkh m‹dF«uh¤¤anj |
Vj¤it k¤¤anjhs‹dF« uh¤j« | k¤¤anjh sÞnkh m‹d
F«uh¤¤anj | Vj¤th mªjnjhs‹dF«uh¤j« | mªjnjhsÞnkh
m‹dF«uh¤¤anj | a Vt« ntj | nBk ïâ thá | nahfnBk ïâ
¥uhzhghdnah: | f®nkâ AÞjnah: | fâÇâ ghjnah: | ÉK¡âÇâ
ghbas | ïâ khDê: [kh{Ph: | mj ijå:| ¤U¥âÇâ ›UZbls |
gyÄâɤíâ | a™ ïâg ™&õ& | {nahâÇâ eB¤nuõ& |

¥u#hâu«Ujkhdªj ï¤ígÞ¤nj | [®tĤahfhn™ | j¤

¥uâZ£nl¤íghèj | ¥uâZ£lhth‹ gtâ | j‹ kA ï¤íghèj |

kAh‹ gtâ | j‹ kd ï¤íghèj | khdth‹ gtâ | jªek

ï¤íghèj | e«aªnjsÞik fhkh: | j¤ ¥uànk¤íghèj |

¥uàkth‹ gtâ | j¤ ¥uàkz: gÇku ï¤íghèj | g®naz«

«Çaªnj ¤ÉõªjÞ [g¤dh: | gÇna s¥Çah ¥uh¤U›ah: | [
a•rha« òUnõ | a•rh[htâ¤na | [ Vf: | [ a Vt« ɤ |

mÞkhšnyhfh ¥nu¤a | Vjk‹dka kh¤khd Kg[§¡u«a | Vj«

É{Phd kakh¤khd Kg[§¡u«a | Vjkhdªjkakh¤khdKg
[§¡u«a | ïkhšnyhfh‹ fhk‹Ü fhk%¥aD [Šru‹ | Vj¤
[hkfh a‹dhÞnj | Ah..(3).. îAh..(3)..î Ah..(3)..î | mAk‹d
kAk‹dkAk‹d« | mA k‹dhnjh... (2) ..sA k‹dhnjh.. (2)
..Ak‹dhj: | mA¡F •nyhf¡UjA¡F •nyhf¡UjA¡F
•nyhf¡U¤ | mAkÞÄ ¥ujk#h Ujh... (3) ..Þa | ó®t«
njnt¥¥nah m«UjÞa eh..(3)..ghï | nah kh jjhâ [ ïnjt kh
..(3).. th: || mAk‹dk‹dkjªjkh..(3)..¤Ä | mA« É•t« òtd
k¥agth« | [&t®e {nahÔ: | a Vt« ntj | ï¤ígÃõ¤ || 10 ||

AÇ : X....(3)....« || ™u˜
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 109 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(iv) òUõ []¡j«

(gŠr []¡j«)

[AÞu è®õh òUõ: | [AÞuhBÞ [AÞugh¤ | [óÄ«

ÉÞtnjh ›U¤th | m¤aâZl¤ j[h§Fy« | òUõ VntjF«
[®t« | j¤ ój« a¢r g›a« | cjh«U j¤tÞ narhe: ajªneeh
ânuhAâ | VjhtheÞa kÏkh | mnjh {ahahFÞr óUõ: |

(1) ghnjhÞa ÉÞth ójhà | ¤ÇghjÞah«Uj« âÉ | ¤Çghö®¤t

cij¤ òUõ: | ghnjhÞnaAhg th¤òe: | jnjh ÉZt« ›a¡uhk¤ |
[h[dh drnd mã | jÞkh¤ Éuhl #haj | Éuhn#h mâ óUõ: |
[#hnjh m¤aÇ¢aj | g¢rh¤ ó Äknjh òu: | (2) a¤òUnõz
AÉõh | njth a{P kjªtj | t[ªnjh mÞah èjh{a« |

¡ßZk ï¤k¢ru¤jÉ: | [¥jhÞah[‹ gÇja: | ¤Ç¥[¥j [Äj:

¡Ujh: | njth a¤ a{P« j‹thdh: | mg¤d‹ òUõ« gR« |

j«a¡P« g®ÏÎ¥bus¡õªE | òUõŠ#hj k¡uj: | (3) njd

njth ma#ªj | [h¤¤ah Uõa¢rna | jÞkh¤ a{Ph¤
[®tA&j: | [«¥Uj« ¥Uõjh{a« gNA&ÞjhF¢r¡nuth
a›ahE | Mu©ah‹ ¡uh« ah¢rna | jÞkh¤ a{Ph¤ | [®tA&j: |
UrÞ [hkhÅ #ŠÁnu | rªjhF«Ì #{Ánu jÞkh¤ |

a#&ÞjÞkhj#haj | (4) jÞkh j¢th m#haªj | na nfnrh

gahjj: | fhnth A#{Ánu jÞkh¤ | jÞkh{ #hjh m#hta: |

a¤ òUõ« ›ajJ: | fâjh›a fšgaªE | Kf« »k Þabfs

ghA] | fhñ% ghjh î¢nanj | ¥uhàk nzhÞaKfkhè¤ |

ghA&uh#‹a: ¡Uj: | (5) C% jjÞa a¤it¢a: | g¤¥ahF«

N¤nuh m#haj | rª¤ukh kdn[h #hj: | rnBhÞ[]®nah
m#hajh | Kfh⪤u¢ rh¡Å¢r | ¥uhzh¤ thíu #haj | eh¥ah
MèjªjÇB« | Ó®Znzh¤ basÞ [k t®¤jj | g¤¥ah«óÄ®â
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 110 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

r¢nuh¤uh¤ | jjh nyhfhF« mfšgaªEªE | (6) ntjhA nkj«

òUõ« kAhªj« | Mâ¤at®z« jk[ÞJ ghnu | [®thÂ
%gh Éá¤a Ôu: | ehkhÅ ¡U¤th ãtj‹ ajhÞnj | jhjh
òuÞjh¤ aKjh#Ahu | r¡u: ¥uɤth‹ ¥uâr¢rjÞu: | jnkt«
ɤthd«Uj ïA gtâ | eh‹a¥gªjh madha ɤanj |

a{nPd a{P ka#ªj njth: | jhÅ j®kh ¥ujkh‹ah[‹D |

njA ehf« kÏ khdÞ[rªnj | a¤u ó®nt [h¤¤ahÞ [ªâ

njth:|

m¤¥aÞ [«¥ój: ¥Uâ›ia u[h¢r | É¢tf®kzÞ

[kt®¤jjhâ | jÞa¤tZlh Éjj¤%gnkâ | j¤ òUõÞa
É¢tkh#hd k¡nu | ntjhAnkj« òUõ« kAhªj« | Mâ¤a
t®z« jk[¥ guÞjh¤ | jnkt« ɤthd«Uj ïA gtâ |

eh‹a¥gªjh ɤanjadha | ¥u#hgâ¢ruâ f®¥ng mªj: |

m#hakhndh gA&jh É#hanj |

jÞa Ôuh¥ gÇ#hdªâ nahÅ« | kßÓdh« gjÄ¢rªâ

ntj[: | nah njnt¥a Mjgâ nah njthdh« ònuhÏj: | ó®nth
nah njnt¥¥nah #hj: | enkh Urha ¥uhàkna | Ur« ¥uhàk«
#daªj: | njth m¡nu jj¥UtªE | aÞ¤itt« ¥uhàknzh
ɤah¤ | jÞa njth m[‹ tnr || àߢrnj yºÛ¢r
g¤‹bas | mnAhuh¤nu gh®¢nt | eB¤uh %g« | m¢Ébes
›ah¤j« | ïZl« kÅõhz | mK« kÂõhz | [®t«
kÂõhzh ||

™ u˜
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 111 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(v) ehuhaz mEthf«

ehuhaz []¡j« (òUõ []¡j«)
[AÞu—®õ« njt« É•thB« É•t™« òt« |

É•t« ehuhaz« njtkBu« guk« ¥uò« | É•tj¥ guk« äa«

É•t« ehuhazF« AÇ« | É •tnkntj« òUõÞj¤
É•t Kgétâ | gâ« É•tÞah¤nk•tuF« ™h•tjF«
–tk¢íj« | ehuhaz« kAh{nPa« É•th¤khd« guhaz« |

ehuhaz gu« ¥uàk j¤t« ehuhaz¥gu: ehuhaz gnuh{nahâ

uh¤kh ehuhaz¥gu: | a¢r »Šá{ #f¤aÞĪ ¤U•anj •%anj
ãth | mªj® gÏ•r j¤ [®t« ›ah¥a ehuhazÞ Þâj: | mdªj
k›aa« fÉF«[ K¤nuªj« É•t™«òt« | g¤knfh ™
¥uÔfh™F« àUjaŠrh¥ anjhKf« | mnjh ÃZ£ah
ÉjÞ¤ahªJ eh¥¥ah KgÇâZlâ | àUja« j¤É#h Úah¤
É•tÞahaje« kA¤ | [ªjjF« ÌuhãÞJy« g¤ah
nfh™[ªÃg« | jÞahªnj [&ÎuF« []ºk« jÞÄ‹ [®t«
¥uâZoj« | jÞa k¤na kAhd¡Å® É•th®¢á® É•tnjhKf: |

n[h¡uò¡ Ég#‹ âZ£l‹dhAhuk #u¡fÉ | [ªjh gaâÞtª

njAkhgh jjykÞjf« | jÞa k¤na tàÅ–fh mÂnah®¤th
›atÞ¤âj: | Úynjh ajk¤aÞ¤jh ɤíšnynf tghÞtuh |

Úthu™ ]ft¤ j‹å Õjh ghÞah¤ jügkh | jÞahÞ –fhah k¤na

gukh¤kh ›atÞ¤âj:| [¥uàkh[– tÞn[ª¤u n[hBu¥ gukÞ
Þtuh£ || UjF« [¤a« gu« ¥uàk òUõ« ¡UZz ã§fs« |

C®¤¤tnuj« É%ghB« É•tt%ghait ek: || X« ehuhazha

ɤknA th[&njtha ÔkÏ | jªneh ÉZQ: ¥unrhjah¤ ||
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 112 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(vi) ÉZQ []¡j«

ÉZnzh®Ef« å®ah ¥unthr«a¥ gh®¤âthÅ Éknk
u#hF«Ìnah mÞfgh aJ¤juF« [jÞj« Ér¡ukhdÞ
¤nunjhUfhnah ÉZnzh uuhlkÌ ÉZnzh: ¥UZ£lkÌ
ÉZnzh¢r¥¤ nuÞ¤njh ÉZnzh: ÞôuÌ ÉZnzh®
¤UtkÌ itZztkÌ ÉZznt ¤th |

jjÞa ¥Çakãghnjh m¢ah« | enuha¤unj tanth kjªâ |

cU¡ukÞa [Ï gªJ Ǥjh ÉZnzh¥ gnjgunk k¤t c¤[: |

¥uj¤ ÉZQ: Þjtnj å®aha | «Unfhe Õk¡Frnuh» ÇZ£lh: |

aÞnah Uõ& ¤Çõ& É¡uknzõ& | mâøaªâ òtdhŠɢth |

gnuh kh¤uah jDth ›Ujhd| enj k Ϥt k‹t¢Dtªâ | cgnj

ɤk u#è ¥Uâ›ah ÉZnzh njt¤t« | gukÞa ɤn[ |

Ér¡unk ¥Uâå nkõ Vjh«| nB¤uha ÉZQ® kDnõj rÞa‹ |

¤Uthn[h mÞa Ñunah #dh[: | cUøâF« [&#Åkhrfhu |

¤Ç® njt¥ ¥Uâå nkõ Vjh« Ér¡unk rj®¢r[« kϤth |

¥uÉZQuÞJ jt[Þjåah‹ | ¤ntõFàaÞ aÞ¤j

ÉuÞaehk | mnjh njth mtªJ neh anjh ÉZQ® Ér¡unk |

¥Uâ›ah:[¥jjhkã: | ïj« ÉZQ® Ér¡unk ¤nujh Ãjnj

gj« | [_lkÞa ghF« [&nu | ¤ß gjh Ér¡unk ÉZQ®nfhgh
mjh¥a: | jnjh j®kh jhuaª | ÉZnzh: f®kh g¢aj anjh
›ujhà gÞgnr | 瘝uÞaí{ a: [fh ||

j¤ ÉZnzh: guk« gjF« [jh g¢aªâ []ua: | âåt

rB&uhjj« | j¤ É¥uhn[h Égªanth #h¡UthF« [Þ[Ījnj |
ÉZnzh® a¤ guk« gj« ||
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 113 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(vii) $ []¡j«
Ïu©at®zh« AÇÙ« [&t®zu# jÞu#h« | rª¤uh«
Ïu©kp« yºÛ« #hjntnjh k MtA | jh«k MtA #hjntnjh
yºÛkeg fhÄÚ« | aÞah« Ïu©a« ɪnja« fhk¢t«
òUõheA« || m¢t ó®th« ujk¤ah« AÞâehj ¥unghâÚ« |

¢Ça« njå« cgàtna $®kh njå #&õjh« | fh« n[hÞÄjh«

Ïu©a ¥uhfhuh« M®¤uh« {tyªÔ« ¤U¥jh« j®¥gaªÔ« | g¤nk
Þâjh« g¤kt®zh« ¤thÄnAh gàtna ¢Ça« | rª¤uh«
¥ugh[h« ar[h {tyªÔ« ¢Ça« nyhnf njt#&Zlh« cjhuh« |

jh« g¤ÄneÛ« ruzkA« ¥ug¤na myºÛ® nk e¢ajh« ¤th«

›Unz | Mâ¤at®nz jgn[hâ #hnjh teÞgâÞjt ›UnBhj
ãšt: | jÞa gyhÅ jg[hEjªJ khahªj uhah¢r ghàah
myºÛ: | cigJ kh« njt[f: Ñ®¤â¢r kÂeh [A |

¥uhJ® ónjhÞÄ uhZ£nuÞÄ‹ Ñ®¤â«U¤â« jjhJnk |

B&¤ãgh[h kyh« {naZlh« myºÛ® ehr ah«aA« |

móâk[«U¤â«r [®th‹ îQj nk¡UAh¤ | fªj¤thuh«

Juhj®õh« äa òZlh« fßÎÙ« | <¢tßF« [®t ójhdh«
¤thÄnAh gàtna ¢Ça« | kd[¡fh kkhTâ« thrÞ
[¤akÓkÏ | gNdh« %gk‹dÞa kÆ$: ¢uajh«ar: | f®¤jnkd
¥u#hójh kÆ [«gt f®¤jk | ¢Ça« th[a nk Fny khju«
g¤kkhÈÚ« | Mg: ÞU#ªJ ÞájhÅ á¡äj t[nk ¡UnA | Ãr
njå« khju¡F ¢Ça« th[a nk Fny | M®¤uh« a:fÇÙ« aZo«
ã§fyh« g¤kkhÈÚ« | rª¤uh« Ïu©kp« yºÛ« #hjntnjh k
MtA || M®¤uh« òZfÇÙ« òZo« [&t®zh« nAkkhÈÜ« |

[]®ah« Ïu©kp« yºÛ« #hjntnjh kMtA | jh« k MtA

#hjntnjh yºÛ« megfhÄÜ« | aÞah« Ïu©a« ¥uój«
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 114 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

fhnth jhÞnah¢th‹ ɪnja« òUõhdA« | g¤k¥Çna g¤ÄÅ

g¤kAÞnj g¤khyna g¤kjsha jhø | É¢t¥Çna
ÉZQknehETny ¤t¤ghj g¤k« kÆ [ªÃj¤Þt | ¢Çia #hj:
¢Ça Mîaha ¢Ça« tnah# äU¥nah jjhJ | ¢Ça« t[heh
m«Uj¤tkha‹ g#ªâ [¤a: [Äjh Éj¤ô‹ | ¢Ça Vitd«
j¤¢Çahkhjjhâ | [ªj«Urh tõ£ ¡U¤a« [ªj¤j« [ªÔanj
¥u#ah gRã: | a Vt« ntj | X« kAhnj›ia r ɤknA ÉZQ
g¤‹ia r ÔkÏ | jªneh yºÛ¥ ¥unrhjah¤ ||
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 115 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(viii) ó []¡j«
óÄ®¥ó«dh« ¤bas® tÇzhªjÇB« kϤth | cgÞ¤nj
njnj ›aânj¡Å k‹dhj k‹dh¤ahahjnj | Ma§bfs:

¥U¢Åu¡Û j[d‹ khju«òd: | ãjuŠr ¥ua‹ [&t: | ¤ÇF« r¤jh

kÉuh#â th¡gj§fha á¢Çna | ¥u¤ aÞa tA ¤íã: | mÞa
¥uhzhjghd¤aªj¢ruâ nuhrdh | ›a¡a‹ kÏõÞ [&t: |

a¤th ¡U¤j¥ gnuhtg kªíeh ajt®¤ah | [&fšgk¡nej¤jt

òdÞ¤nth¤Ô gahkÌ |a¤nj kªí gnuh¥jÞa ¥UâåkE j¤
¤tn[ | Mâ¤ah É¢nt j¤njth t[t¢r [khguª | nkâÚ njå
t[&ªjuh Þahj t[&jh njå th[å | ¥uàk t®r[: ã¤Uzh«
¢nuh¤u« rB&®ke: | njå Ïu©af®ãÙ njå ¥u[]tß | u[ne
[¤ahane èj | [K¤utJ [hÉ¤ß Aneh njå kàia: |

knAhjuÙknAh¤aâZlh: ¢U§nf ¢U§nf a{nP a{nP

ÉÕõÙ | 瘝u g¤Ú ›ahãÚ [&u[ÇÇA | thíkÔ# yõaÚ
¢Çaªjh uh#h [¤aªnjh gÇnkâÚ | n[h gÇj¤j« fha | ÉZQ
g¤Ú« kë« njå« khjå« khjt¥Çah« | yºÛ ¥Ça[Ñ« njå«
ekh« a¢íjtšygh« | X« jE®juhia ɤknA [®t̤ia r
ÔkÏ | jªneh juh ¥unrhjah¤ | ¢U©tªâ ¢nuhzhk«UjÞa
nfhgh« | ò©ahkÞah cg¢UnzhÄthr« | | këª njå«
ÉZQg¤Ú k#]®ah« | ¥uÔÓnkdhF« AÉõh a#hk: | ¤nujh
ÉZQ UU fhnah Ér¡unk | këª ât« ¥Uâå kªjÇB« |

j¢nuhizâ ¢ut ï¢rkheh | ò©a¡F ¢nyhf« a#khdha

¡U©tÔ ||
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 116 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(ix) Úsh []¡j«

¡UzhÏ | ¡UjtÔ [Éjuhâg¤ia: gaÞtÔuªâ uhrhndh

mÞJ | ¤Uth ârh« ÉZQ g¤‹a nfhuh Þnarhdh [An[hah
kndhjh | ¥UAÞgâ®kh jÇ¢nthj thíÞ [ªJthdhthjh
mãneh ¡UzªJ | ÉZl«ngh ânthjUz: ¥Uâ›ah
mÞnarhdh #fnjh ÉZQ g¤Ü ||

j¢r«nah uh›UÙ knA | fhJ« a{Phah | fhJ«

a{Pgjna | ijå: ÞtÞâuÞJ e: | ÞtÞâ® khDnõ¥a: |

C®¤t« ÍfhJ ngõ#« | rªneh mÞJ ¤Égnj | rŠrJZgnj |

X« ™hªâ: ™hªâ: ™hªâ: ||

MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 117 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(x) rhªâ gŠrf« / gŠr rhªâ

rªneh Ĥu¢ r« tUz: | rªneh gt¤t®akh | rªe 瘝nuh
¥UAÞgâ: | rªneh ÉZQ UU¡uk: | enkh ¥uàknz | ekÞnj
thnah | ¤tnkt ¥u¤aB« ¥uàkhÌ | ¤thnkt ¥u¤aB« ¥uàk
tâZahÄ | Uj« tâZahÄ | [¤a« tâZahÄ | j‹khktJ | j¤t¡
jhuktJ | mtJ kh« | mtJ t¡jhu« | X« ™hªâ: ™hªâ: ™hªâ: ||

rªneh Ĥu¢ r« tUz: | rªneh gt¤t®akh | rªe 瘝nuh

¥UAÞgâ: | rªneh ÉZQ UU¡uk: | enkh ¥uàknz | ekÞnj
thnah | ¤tnkt ¥u¤aB« ¥uàkhÌ ¤thnkt ¥u¤aB« ¥uàkh
thâõ« | Ujk thâõ« | [¤ak thâõ« | j‹khkhå¤ | j¤t¡jhu
khå¤ | Må‹kh« Må¤ t¡jhu« || X« ™hªâ: ™hªâ: ™hªâ: ||

[A eh ttJ | [A besòd¡J | [A å®a« futhtiA |

nj#ÞÉehtÔ jkÞJ khɤÉõhtiA || X« ™hªâ: ™hªâ:

™hªâ: ||

enkh thnr ah nrhâjhah rhDâjh jÞia thnr enkhenkh

thnr enkh thrÞgjna ek UÎ¥¥nah kª¤u¡U¤¥nah kª¤u
gâ¥nah khkh «Uõnah kª¤u¡Unjh kª¤ugja: guhJ® khA«
Uê‹ kª¤u ¡Unjh kª¤ugÔ‹ guhjh« it¢tnjå« thr K¤ah
[F« áthkj ÞjhŠ#&Zlhª njnt¥a¢ r®k nk¤bas¢ r®k
¥Uâå r®k É¢tÄj« #f¤ | r®k rªju¢r []®a¢r r®k ¥uàk
¥u#hgÔ | ój« tâZna òtd« tâZna njn#h tâZna anrh
tâZna jngh tâZna ¥uàk tâZna [¤a« tâZna jÞkh
mÏÄj KgÞjuz KgÞ¤Uz cgÞjuz«nk ¥u#hia gNdh«
óahJgÞjuzkA« ¥u#hia gNdh« óah[« ¥uhzh ghbds
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 118 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

«U¤nah® khghj« ¥uhzh ghbds khkh AhÌZl« kJ kÅZna

kJ #ÅZna kJ tºahÄ kJ tâZahÄ kJkÔ« njnt¥nah thr
K¤ah[F« R¢%nõ©ah« kDZna¥aÞj« kh njth mtªJ
nrhghia ãjnuhDkjªJ || X« ™hªâ: ™hªâ: ™hªâ: ||

j¢r«nah uh›UÙknA | fhJ« a{Pha | fhJ« a{P

gjna | ijå ÞtÞâ uÞJ e: | ÞtÞâ® khDnõ¥¥a: | C®¤t«
ÍfhJ ngõ#« | rªnehmÞJ ¤Égnj | rŠrJZgnj | X« ™hªâ:
™hªâ: ™hªâ: ||
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 119 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(xi) nfhõ rhªâ:

rªneh thj: gtjh« khjÇ¢th rªeÞjgJ []®a: | mAhÅ
r«gtªJ e¢rF« uh¤Ç: ¥uâ Ôajh« | rKõhneh tí¢rJ rkhâ¤a
cnjJ e: | áthe¢ rªjkhgt [&«UOfh [uÞtâ | khnj›nahk
[ª¤Uá | ..................... ïlhia thÞ¤tÌ thÞJ k¤thÞJ
kªnjh óahÞk khthÞnjh¢á¤Þ kàa thÞJÞ[ óah¤
nahÞkh‹ ¤ntZo aŠrtaª ¤ÉZk: | ¥uâZ£lhÌ ¥uâZ£lh
tªnjh óahÞk kh ¥uâZ£lh ah ¢á¤ kàa ¥uâZ£lÞ[ óah¤
nahÞkh‹¤ntZo aŠr taª ¤ÉZk: | MthjthÏ ngõ#«
ÉthjhthÏ a¤ug: | ¤tF«Ï É¢t ngõn#h njthdhªöj
<an[ | ¤thÉbks thbjs thj M̪¤njhuh guhtj: (1) jB«
nk m‹a MthJ guh‹nahthJ a¤ug: | ajnjhth jnj ¡UnA
«UjÞa Ãâ® Ïj: | jnjh neh njÏ étn[ jnjh neh njÏ
ngõ#« | jnjh neh kA MtA thj MthJ ngõ#« | r«ó®k nah
ó®neh àUnj ¥uz MôF« ÎjhÇõ¤ | 瘝uÞa ¡UnAhÌ
jª¤th ¥ug¤na [FÞ[h¢t: | [Aa‹nk mÞâ njd | ó:
¥ug¤na òt: ¥ug¤na [&t: ¥ug¤na ó®òtÞ [&t: ¥ug¤na thí«
¥ug¤na eh®¤jhª njtjh« ¥ug¤na¢khd khfz« ¥ug¤na
¥u#hgnj® ¥uàk nfhr« ¥uàk ¥ug¤a X« ¥ug¤na | mªjÇB« kc®
tªju« ¥UAj¡da: g®tjh¢r aah thj: ÞtÞ¤ah ÞtÞâ
khªjah ÞtÞ¤ah ÞtÞâ khd[hÅ | ¥uhzhghbes «U¤nah®
kh ghj« ¥uhzhghbeskh khAhÌZl« kÆ nkjh« kÆ ¥u#h«
kŒa¡ÅÞ njn#h jjhJ kÆ nkjh« kÆ ¥u#h« kpª¤u 瘝Çaª
jjhJ kÆ nkjh« kÆ ¥u#h« kÆ []®nah ¥uhn#h jjhJ | (2)
¤íãu¡Jã: gÇghj kÞkh eÇZnl ãu¢Édh b[sgnfã: | jªneh
Ĥnuh tUnzh kh kAªjh kââÞ Ìª¤J: ¥Uâå cj ¤bas: |
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 120 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

fahe¢ á¤u Mòt öÔ [jh ›UjÞÞfh | fah ráZ£lah ›Ujh |

fÞ¤th [¤nah kjhdh« kF« ÏZ£nlhk¤ [jªj[: | ¤Ulh
ájhUn# t[&: | mÕõ&zÞ [Ñdh kÉjh#Ǥ%zh« | rj« gthÞ
ôâã: | taÞ[&g®zh cgn[JǪ¤u« ¥ÇankjhUõnah
ehjkhdh: | mg¤thªj _®QÏ ó®¤â rB&® KK¡¤aÞkhª Ãjnat
g¤jh‹ | (3) rªneh njåuãZla Mngh gtªJ Õjna |

r«nah uãÞutªJe: | <rhdh th®ahzh« BaªÔ¢ r®õÙdh« |

mnghahrhÄ ngõ#« | [&Ĥuhe Mg Xõja: [ªJ J®Ä¤uhÞ

jÞik óah[&® nahÞkh‹ ¤ntZo aŠr taª ¤ÉZk: | Mngh
ÏZ£lh knah òtÞ jhe C®n# jjhje | knAuzha rBn[ |

naht¢ átjnkhu[Þ jÞa gh#anjA e: | crÔÇt khju: | jÞkh

mu§fkh knth aÞaBahaÍ‹tj | (4) Mngh #dajhre: |

¥Uâå rhªjh [h¡Ådh rhªjh [hnk rhªjh RrF« rkaJ |

mªjÇBF« rhªjª j¤ thídh rhªjª j‹nk rhªjF« RrF«

rkaJ | ¤bas¢rhªjh [hâ¤nad rhªjh [h nk rhªjh RrF«
rkaJ | ¥Uâå rhªâ uªjÇBF« rhªâ® ¤bas: rhªâ® âr¢ rhªâ
uthªju ârh¢ rhªâ u¡Å¢ rhªâ® thí¢ rhªâ uhâ¤a¢ rhªâ¢ rª¤ukh
rhªâ® eB¤uh rhªâ uhg¢ rhªâ nuhõja¢ rhªâ® tdÞgja¢
rhªâ bfs¢ rhªâ u#h rhªâ u¢t¢ rhªâ¢ òUõ¢ rhªâ® ¥uàk rhªâ®
¥uhàkz¢ rhªâ¢ rhªânut rhªâ¢ rhªâ® nk mÞJ rhªâ: |

jahAF« rhª¤ah [®t rhª¤ah kàaª ¤Égnj rJZgnj r

rhªâ§ fnuhÄ rhªâ® nk mÞJ rhªâ: | VA $¢r àߢr ¤Uâ¢r jngh
nkjh ¥uâZ£lh ¢u¤jh [¤aª j®k¢ irjhÅ nkh¤âZ£lªj
k}¤âZ£lªJ khkhF $¢r àߢr ¤Uâ¢r jngh nkjh ¥uâZ£lh
¢u¤jh [¤aª j®k¢ irjhÅ khkh AhÌõ&: | cjhíõhÞth ínõh
njhõÔdhF« un[ndh¤g® #‹aÞa RZnk nzhjÞ¤jh
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 121 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

k«UjhF« mD: | j¢rB&® njt Ïj« òuÞjh¢ R¡uK¢ru¤ | g¢nak

ruj¢ rjŠ éntk ruj¢ rj« eªjhk ruj¢ rj« nkhjhk ruj¢ rj«
gthk ruj¢ rjF« ¢Uz thk ruj¢ rj« ¥u¥uthk ruj¢ rj
kéjhÞahk ruj¢ rjŠ {nah¡r []®aª ¤Unr | (5)

a cjfh‹ kAnjh®zth¤ É¥uh# khdÞ [ÇuÞa k¤ah¤

[kh›UõnghnyhÏjhBÞ []®nah Ég¢á‹ kd[h òdhJ |

¥uàkz ¢nrhj‹aÌ ¥uàkz MÙÞ njh ¥uàkz Mtgd

kÌ jhÇnjak« ¥Uâå ¥uàkzh kë jhÇjnknee kAjªjÇBª
âtªjhjhu ¥UâåF« [njth« ajA« ntj jj AªjhuahÂ
khk¤ntnjhâ ÉÞu[¤ | nkjh kÜnõ khÉrjhF« [KÓ ójÞa
g›a ÞahtU¤ia [®t khíuah [®t khíuah | Mã®Ñ®¥ã®
ajnjhe Cd kh¥ahaa AÇnth t®¤jkhd: | ajhÞ njh¤âU¥nah
kÏ nfh¤uh U#hÌ óÆZ£l ghn#h mj njÞahk | ¥uàk ¥uhthâZ
kjªneh khAhè¤ | X«: rhªâ: rhªâ: rhªâ: || (6)

taJ« ešyití«...?
taJ Äf mâfkh»É£lhš, c‹id¥ g‰¿¥ ãw®
ešyitfis vL¤J¢ brhšt® v‹W e«ghnj-Úâ üšfŸ
brhš»‹wd.
FUÉ‹ bgUikia¢ áZa®fS«. fztÅ‹
bgUikia kidÉí«, jf¥gÅ‹ bgUikia¥
ãŸisfS« brhšy nt©L« v‹W ïJ fhy¤J¡F
x›thjJ. m¥gona VjhtJ brh‹dhY« vâ®kiwahd
ÉisîfŸ V‰gL«. mjdhš, gfth‹ c‹ bgUikia¢
brhšth‹ v‹W e«ã¡ifíl‹ ïU¡f nt©L«.
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 122 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

(xii) ehuhaz cgÃõ¤

AÇ:X..(4)...« | X« mj òUnõhAit ehuhanzh fhkaj
¥u#hÞ ÞUn#naâ | ehuhazh¤ ¥uhnzh #hanj | kdÞ [®ntª¤Ç
ahÂr | f«thí® {nahâuhg: gUâå É¢tÞa jhÇÙ | ehuhazh¤
¥uàkh #hanj | ehuhazh¤ U¤nuh #hanj | ehuhazh⪤nuh
#hanj | ehuhazh¤ ¤thjrhâ¤ahU¤uh t[t: [®thÂr
rªjhF«Ì | ehuhazh njt [K¤g¤aªnj | ehuhazh¤
¥ut®¤jªnj | ehuhazh¤ ¥uäaªnj | mj änah ehuhaz: |

¥uàkhr ehuhaz: | át¢r ehuhaz: | r¤u¢r ehuhaz: |

fhy¢r ehuhaz: | âr¢r ehuhaz: | Éâr¢r ehuhaz: | C®¤t«r

ehuhaz: | mj¢r ehuhaz: | mªj® gÏ¢Þr ehuhaz: | ehuhaz
VntjF« [®t« | a¤ój« a¢r g›a« | ÃZfs§nfh îÉfšngh
ÃuhŠ#neh Ãuh¡ahj¢ R¤njh njt Vnfh ehuhaz: |

e¤ÉânahÞâ fÞᤠ| a Vt« ntj | [ÉZQnutgtâ

[ÉZQnut gtâ |

XĤa¡nu ›ahAnu¤ | ek ïâ gÞrh¤ | ehuhazhna¤í

gÇZlh¤ | XĤnafhBu« | ek ïâ¤nt mBnu | ehuhazhnaâ
gŠrhBuh | Vj¤it ehuhaz ÞahZlhBu« gj« | nAhAit
ehuhaz ÞahZlhBu« gjk¤naâ | md g¥utÞ [®tkhínuâ |
ɪjnj ¥uh#hg¤a« uhaÞnghõ« bfsg¤a« | jnjh«Uj¤t
k¢Enj | jnjh «Uj¤t k¢Dj ïâ | a Vt« ntj | ï¤ígÃõ¤ |

¥u¤afhdªj« ¥u«AòUõ« ¥uztÞt%g« | mfhu cfhu

kfhu ïâ | jhndfjh [kgt¤ jnjhÄâ | aK¡¤th K¢anj nahÑ
#‹k [«[hu gªjdh¤ | X« enkh ehuhazhnaâ kª¤nuhgh[f: |
itF©lnyhf òtd« fÄZaâ | jâj« gu« ò©lßf«
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 123 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

É¡Phefd« | jÞkh¤ jâjhg kh¤u« | ¥u«A©nah njtÑ ò¤nuh«

¥u«A©nah kJ []jndh« |

[®tójÞ jnkf« ehuhaz« | fhuz %g kfhu« gu¥

¥uànkh« | Vjj j®t ánuhnah Ôanj | ¥uhjuÔahndh uh¤Ç¡Uj«
ghg« ehraâ | [hak Ôahndh ât[¡Uj« ghg« ehraâ |

kh¤aªâd khâ¤ahã KnfhÔahd: | gŠrghjf cgghjfh¤

¥uK¢anj | [®tntj ghuhaz ò©a« ygnj | ehuhaz [hí{
akth¥ndhâ ehuhaz [hí{ akth¥ndhâ | a Vt« ntj |

ï¤ígÃõ¤ | AÇ: X..(3)..« |

¢uh®¤jK«, rªjâa® rh¥ãLtJ«...?

¢uh®¤j« cÆ® Ú¤j K‹ndh®fS¡F¢ brŒa¥gL»wJ.
ïâš f®¤jhî¡F¥ gy Ãak§fŸ Éâ¡f¥g£oU¡»wJ.
mij¥nghynt, “ªakª¤uz«” ïU¥gt®fS¡F«, gy
rhÞ¤u ÉâfŸ cŸsd.
¢uh®¤j rka¤âš ¢uh®¤j« všyh« KoªJ, bgUkhŸ
Ô®¤j«, JsÌ ïitfis ÞåfǤj ãwF, å£oš
cŸst®fŸ rh¥ãl c£fhU»wh®fŸ. rÇ.. btË ïl¤âš,
btËôÇš btËeh£oš ïU¡»w, ¢uh®¤j« brŒgtÇ‹
ãŸisfŸ, ngu‹fŸ, kUfkŸ.. ït®fË‹ m‹iwa Mfhu«
v¥go... v‹»wa nfŸÉ vG»wJ. ¢uh®¤j âd¤âš, ¢uh®¤j«
ahU¡F¢ brŒa¥gL»wnjh mtÇ‹ ngu‹fŸ, ng¤âfË‹
kidÉa®, mt®fS¡f cgea« Md ãŸisfŸ.... ït®fŸ...
¢uh®¤j fhy« KoªJ, mtut®fŸ ïU¡F« ïl¤âš, m‹W
xU ehshtJ Mfhu¤ij c£bfhŸStJ ešyJ. mjhtj?
¢uh¤j âd¤j‹W, f®¤jhÉ‹ ãŸisfŸ, mt®fË‹
kidÉa® cgeadkhd ãŸisfŸ, cŸqÇš ïUªjhY«,
btËôÇš ïUªjhY«, m‹W xU ehshtJ kâa« _‹W
k¡F nky cztUªJtJ ešyJ. ãjU njhõ¤ij¤
jÉ®¡fyh«.
MÉô® rh‰WKiw ¡uk« 124 cU¥g£^® b[sªjuuh#‹ ÞthÄ

ntj ghuhaz ¥uha¢á¤j kª¤u«

aÞa Þ«U¤ah rehnkh¤ahjngh a¡P ¡Çahâõ& | ªôd«
[«ó®zjh« ahJ [¤nah tªnj jk¢íj« | ïâ ɤah
jnghnahÅ unah îÉZQ ßoj: | th¡a¡nP eh®¢ánjh njt:
¥ßajh«nk #dh®¤jd: | $ #dh®¤jd: ¥ßajh« | ntjhBuhÂ
ahtªâ gojhà ¤É#hâã: | jhtªâ AÇehkhÅ Ñ®¤âjhÅe
[«ra: | ntjnk t#ng‹Å¤a« ajhfhy kjª¤Çj: | eàa: ahA&:
gu« j®k cgj®nkh‹a c¢anj | ¥uha¢á¤jh‹ anrõhÂ
jg: f®kh¤kfhÅit | ahÅnjõhknrõhzh« ¡UZzhD
Þkuz« gu« | Þtukh¤uh ÉëdªJ gjhBu Ét®Íj« |

ªôzhâÇ¡j« a¤ »Šá¤ Mã®Ñ®¥ã® UÔuna¤ ||

Mã®Ñ®¥ã® ajnjhd Cdkh¥ahaa AÇnth t®¤jkhd: |

ajhÞnjh ¤U¥nah kÏnfh¤uh U#hÌ óÆZlghn#h

mjnjÞahk | ¥uàk ¥uhthâZ kj‹ndh khAhè¤ | | X«: rhªâ:
rhªâ: rhªâ: ||

brhštj‰F nahrid
eh« xU brhšiy¢ brhšY«nghJ ïJ ahU¡fhtJ
ghjfkhf mikªJ ÉLnkh v‹W nahá¡f nt©L«. ahU¡F
rhjf« v‹W gh®¡f nt©L«. Ãahakhd brhšyhf ïUªjhš,
ghjf« v‹whšTl, mªj¢ brhšiy¤ j§fSila ešyj‰F
v‹W vL¤J¡ bfhŸgt®fŸ ïU¡»wh®fŸ. m¥go¥g£l
ešyt®fis¤ njLtJ«, fh©gJ« mÇJ! Mjyhš, taJ
Mf, Mf xUtÇlK« ngrhkš ïU¥gnj ešyJ.