Professional Documents
Culture Documents
शुकसप्ततिः ॥
सा सोमदत्तश्रेष्ठिनः कन्या ।
कु मार्गचारिणं तं कु पुत्रं दृष्ट्वा तत्पिता हरिदत्तः सपत्नीकः अतीव दुः खितः सञ्जातः ।
तं हरिदत्तं कु पुत्रदुः खेन पीडितं दृष्ट्वा तस्य सखा त्रिविक्रमनामा द्विजः स्वगृहतो नीतिनिपुणं शुकं सारिकां च गृहीत्वा तद्गृहे गत्वा प्राह"सखे
हरिदत्त! एनं शुकं सपत्नीकं पुत्रवत्त्वं परिपालय ।
हे सखे!
स च तपस्वी क्रोधाकु लितनेत्रः यावदू र्ध्वं पश्यति तावत्तत्क्रोधाग्निना भस्मीभूतां बलाकां भूमौ पतितां दृष्ट्वा [बलाकां दग्ध्वा] नारायणद्विजगृहे
भिक्षार्थं ययौ ।
व्याधेन स्वागतप्रश्नपूर्वकं स्वगृहं नीत्वा निजपितरौ सभक्तिकं भोजयित्वा पश्चात्तस्य भोजनं दत्तम् ।
तेन व्याधेनोक्तम्
तेनोक्तम्
एवमुक्तः स मदनः पितरौ नमस्कृ त्य तदनुज्ञातो भार्याञ्चापृच्छ्यप्रवहणमधिरूढं वान् गतो देशान्तरम् ।
यतस्ताभिरे वमुक्तम्
ततस्तासां वचनेन पुरुषान्तरस्य गुणचन्द्रसंज्ञस्य रमणाय शृङ्गारं विधाय यावत्प्रचलिता तावत्सारिकया मा गच्छे त्यादिवचनैर्निर्भर्त्सिता ।
ततः क्षणं स्थित्वा स्वेष्टदेवतां हृदि स्मृत्वा ताम्बूलं प्रगृह्य यावच्चलिता तावत्शुकः प्राह"सिद्धिरस्तु ।
सा च शुकवचनं शकु नमिति कृ त्वा प्रहस्य तमाह"हे शुकराज! नरान्तरास्वादं विज्ञातुं प्रचलितास्मिऽ ।
यतः
एवं शुकोक्तं श्रुत्वा यदा सा कौतुकाकु लचेतसा निजगृह आसीनास्ति तदा शुकः कथां प्राह अस्ति चन्द्रावती पुरो ।
तद्वत्सा न मन्यते ।
ततो मासोपवासिनीं पूर्णाभिधानां गत्वा पूर्णधनावर्जितां कृ त्वा हरिदत्ते नगराद्बहिर्गते तद्गृहे दू तीत्वेन प्रेषयामास ।
उक्तञ्च
तथाच
दिढलोहसिंखलाणमस्साण विविहपासबन्धाणम् ।
अद्यापि नोज्झति हरः किल कालकू टं, कू र्मो बिभर्ति धरणीं खलु चात्मपृष्ठे ।
"एवमेवैतत्ऽ ।
स्वभर्तरि समायाते सा कथं भवत्विति कथं गृहं यात्विति त्वं सख्यस्तव वा कथयन्तु ।
त्वमेव कथयऽ ।
शुकः सा आगच्छन्नेव स्वपतिरिति ज्ञात्वा तं कचग्रहं प्रगृह्यैवमुवाचहे शठ! सर्वदा त्वमिति ममाग्रे जल्पसि यन्मे त्वां विना नान्या वल्लभा अस्ति ।
________________________________________________________________________
सुक् २
तत्पुत्रो राजशेखरः ।
तद्वधूः शशिप्रभा ।
भोजनादि न विधत्ते ।
अथ शुकः सा यशोदेवी एकां शुनीं भोजनाद्यैरावर्जयित्वा आभरणानि परिधायात्मना सार्धं गृहीत्वा शशिप्रभापार्श्वे गत्वा तां विजने सगद्गदा
जगादअहं च त्वं च इयं च पूर्वभवे भगिन्योऽभूवन् ।
अनया तु नैव ।
सम्भोगविघ्नाज्जातिस्मरणं च न ते वर्तते ।
मम पुनर्भोगान्निर्विघ्नान्निर्विघ्नजातिस्मरणं च ।
उक्तञ्च
ततो यशोदेवी तां स्वस्थीकृ त्य भर्तृविदितां स्वगृहं नीत्वा स्वपुत्रेण योजयामास ।
____________________________________________________________________
सुक् ३
शुकः
प्रभावती पृच्छतिकथमेतत् ।
तस्य च पत्नीद्वयं सुभगं रूपसम्पन्नं दृष्ट्वा कु टिलनामा धूर्तस्तद्भार्याद्वयग्रहणेच्छया अम्बिकां देवीमाराध्य विमलरूपं ययाचे ।
"राजन्वञ्चितोऽस्मि धूर्तराजेनऽ ।
अयं च धूर्तराट्द्वारस्थः ऽ ।
उक्तञ्च
प्रजापीडनसन्तापात्समुद्भूतो हुताशनः ।
शुकः स राजा लब्धोपायस्तद्विमलभार्याद्वयं पृथक्पृथक्संस्थाप्य पृष्टवान्"किं युवयोः पाणिग्रहणे भर्त्रा विभूषणं प्रदत्तं धनं च ।
किं कु लम् ।
का जातिः ऽ ।
इति महाराजबुद्धिः ।
________________________________________________________________________
सुक् ४
प्रभावती पृच्छति"कथमेतत्" ।
यावत्प्रयाति तावत्पथि एको युवा वाग्ग्मी सुरूपः शूरश्च विष्णुनामा ब्राह्मणो मिलितः ।
उक्तञ्च प्रीतिः स्याद्दर्शनाद्यैः प्रथममथ मनः सङ्गसङ्कल्पभावो, निद्राछे दस्तनुत्वं वपुषि कलुषता चेन्द्रियाणां निवृत्तिः ।
ह्रीनाशोन्मादमूर्च्छामरणमिति जगद्यात्यवस्था देशैताः , लग्नैर्यत्पुष्पबाणैः स जयति मदनः सन्निरस्तान्यधन्वी ॥ ४.५ (=२६) ॥
गोविन्दः पृष्ठस्थो मार्गासन्ने ग्रामे गत्वा फू त्कृ तवान्"यदनेन चौरे ण मम भार्या गृहीता ।
त्रायतां ताम् ।
मम शरणं भो जनाः ऽ ।
इति शुकप्रश्नः ।
गोनिन्दः शिक्षितः ।
उक्तञ्च
वैद्यं पानरतं नटं कु पठितं मूर्खं परिव्राजकं योधं कापुरुषं विटं विवयसं स्वाध्यायहीनं द्विजम् ।
राज्यं बालनरे न्द्रमन्त्रिरहितं मित्रं छलान्वेषि च भार्यां यौवनगर्वितां पररतां मुञ्चन्ति ये पण्डिताः ॥ ४.६ (=२७) ॥
____________________________________________________________________
सुक् ५
शुकः
सा च राज्ञोऽतीव वल्लभा ।
यदा न कोऽपि जानाति तदा सर्वद्विजाग्रेसरं पुरोहितं प्राहयथा त्वयैव मत्स्यहास्यकारणं कथनीयमन्यथात्वं देशान्निर्वासं प्राप्नोषि ।
उत्तरमप्याह शुकः स ब्राह्मणो विषादापन्नः पुत्र्या बालपण्डितया बभाषे, तात! कथमुद्विग्नचित्त इव लक्ष्यसे ।
विद्वद्भिर्विपद्यप्युच्चैः स्थातव्यम् ।
उक्तञ्च
यतः
उक्तञ्च
क्लीबे धैर्यं मद्यपे तत्त्वचिन्ता राजा मित्रं के न दृष्टं श्रुतं वा ॥ ५.४ (=३३) ॥
उक्तञ्च
यत उक्तम्
तथा च
उक्तञ्च
तथा च
यतः
नृपोऽपि तुष्टस्तामाजुहाव ।
उक्तञ्च
तथा च भारते
पञ्चनामपि यो भर्त्ता नासाप्रकृ तिमानवी <१> <१. ’मानिनाऽ इति पा> ॥ ५.२१ (=५०) ॥
________________________________________________________________________
सुक् ६
उक्तञ्च
राजा निद्राभावे कष्टेन निशां नीत्वा प्रातर्बालपण्डितामाकार्य प्राहबालिके ! श्लोकार्थो न ज्ञातो मया ।
तस्मान्मत्स्यहास्यकारणे निवेदय ।
सा आहराजन्मां मा पृच्छ ।
यतः
राजाकथमेतत् ।
स च जनैः परित्यक्तः ।
उक्तञ्च
तथा च भारते
तथा च
यावत्स तस्य विनायकस्य पाटनायोत्तिष्ठति तावत्तुष्टः सन् जगादअहं तव प्रतिदिनं पञ्च पञ्च मण्डकान्दास्ये खण्डघृतयुतान् ।
ममालये प्रातर्यायाः ।
ततस्तस्याः पुरा सा सखी कपटाद्ब्रूतेसखि! यदि त्वं मम पुरतो गुह्यं न कथयसि तत्कः स्नेहः ।
उक्तञ्च
ततः पद्मिन्याहमदीयः पतिरिदं गुह्यं ममाग्रे कथमपि न ब्रते मया शतशः पृष्टोऽपि ।
उक्तञ्च
किञ्च
तृप्तस्तत्पिशितेन सत्वरमसौ तेनैव यातः पथा स्वस्थास्तिष्ठत दैवमेव हि नृणां वृद्धौ क्षये कारणम् ॥ ६.९ (=६२) ॥
उक्तञ्च
उक्तञ्च
रामो हेममृगं न वेत्ति नहुषो याने युनक्ति द्विजान् विप्रादेव सवत्सधेनुहरणे जाता मतिश्चार्जुने ।
द्यूते भ्रातृचतुष्टयं च महिषीं धर्मात्मजो दत्तवान् प्रायः सत्पुरुषोऽप्यनर्थसमये बुद्ध्या परित्यज्यते ॥ ६.११ (=६४) ॥
ततः सखीपतिर्ययाचे ।
पश्चात्तापं च कु रुते ।
तव पश्चात्तापो भविष्यति ।
____________________________________________________________________
सुक् ७
शुकः प्राहप्रातः पुनर्बालपण्डितामाकारयित्वा राजा प्राहकि तन्मत्स्यहास्यकारणम्? ब्रूहि शीघ्रं बालिके ! सा चाह
उक्तञ्च
अन्यदा स निर्जने प्रदेशे प्रसिद्धे शिवचत्वरे करालायाः श्मशाने च परिभ्रम्य परिश्रान्तः कपिलकमठमपश्यत् ।
उक्तञ्च
स्तोकार्थप्रार्थनान्दीनान्दृष्ट्वोदारान्हि याचकान् ।
किञ्च
ततो योगीन्द्रो "यदा त्वमेतत्स्पर्शनं करिष्यसि तदा हेम्नः पञ्चशतानि नित्यं दास्यतीऽत्युक्त्वा विप्राय पर्यङ्कीकृ तं सिन्दू रमर्पयामास ।
उक्तञ्च
कु ट्टिन्याह
ततो राजन्विक्रमादित्य! स्थगिकाप्रीतिनिबन्धनात्तेनाख्याते च सिन्दू रे स्थगिका नैव विप्रस्य बभूव न च सिन्दू रम् ।
____________________________________________________________________
सुक् ८
शुक उत्तरं ददौदेवि! बालपण्डिता द्वितीयेऽह्नि संयाते राजानं प्राहदेव! नाग्रहः कर्तुं युज्यते ।
यतः
त्वया च मयि गतायां पश्चादस्मद्गृहं ज्वालनीयं यथा गृहकार्यासक्तो जनो मां गातं न जानाति ।
साप्यागता ।
________________________________________________________________________
सुक् ९
अथापरे द्युः सविस्मया प्रभावती शुकं पृच्छति स्मशुक! किं विज्ञातं विक्रमार्के ण मत्स्यहसनकारणम्? शुकः प्राहदेवि! न किमपि राज्ञा स्वयं
ज्ञातम् ।
किमिति नियन्त्रितोऽस्ति ।
इति कारणात्गुप्तिबन्धः ।
बालपण्डिता प्राहके नापि कारणेन मन्त्रिणा न हसितम्, राजन्! तत्कारणं त्वया ज्ञातं न वा? राजा प्राहमया किमपि न ज्ञातम् ।
मन्त्र्याहयद्यपि गृहदुश्चरितमकथ्यम् ।
यतः
यतः
ततो राजन्! मे कलत्रं नरान्तररतं जातं तच्च मया ज्ञातम्, तेन च दुः खेन न हसितम् ।
राजापि तामाश्वास्य कृ तकोपो द्विजात्मजास्यं विलोक्य मन्त्रिणमवादीत्कथमस्मद्दुः खे सहासोऽसि? मन्त्र्यपि सभयमञ्जलिं बद् ध्वाभाषतराजन्!
पोटकजनैस्त्वदीया राज्ञी रात्रौ नाडिकाभिराहतापि न मूर्च्छि ता, अधुना मूर्च्छि तेति हास्यकारणम् ।
मन्त्र्याहस्वामिन्दृष्टमेवेदम् ।
सा च निजवासाद्विसर्जिता ।
शुकः प्रभावतीमाह
____________________________________________________________________
सुक् १०
परस्परपरित्राणकृ तबन्धपरायणे ।
तदा सा कथं भवत्विति प्रश्नः ? उत्तरमाह शुकः ततः शृङ्गारदेव्या सा नग्नीकृ त्य गृहाद्बहिर्निष्कासिता ।
पतिरपि "किमिदमिऽति ब्रुवाणोऽत्यादरात्शृङ्गारदेव्या उक्तः यत्त्वया एतानि झिण्टानि देव्या उपवनादानीतानि तत इयं ग्रहिला सञ्जाता ।
________________________________________________________________________
सुक् ११
प्रदोषसमयेऽन्यस्मिन्कामिनी काममोहिता ।
शुकः प्राह
ततः स तदन्तिकमागत्य जगादभद्रे किं विधेयम्? साहत्वया मम पृष्ठलग्नेन अस्मद्गृहं समागन्तव्यं मम पत्युश्च नमस्कारो विधेयः ।
सर्वमन्यदहं करिष्ये ।
पतिरपि विस्मितः ।
स आहने वेद्मीति ।
उक्तञच
उक्तञ्च
तवेहितं करिष्यामि ।
____________________________________________________________________
सुक् १२
अथान्यदा सा चलिता ।
शुकः प्राह
____________________________________________________________________
सुक् १३
शुक आह
यत्रैको वणिक ।
तं त दृष्ट्वा गृहेऽद्य धृतं नास्ति इत्युक्त्वा द्रव्यं तत्सकाशादादाय घृतानयनदम्भेन वेश्मतो निर्गत्य च सा बहिर्जारे ण सह चिरं स्थिता ।
उत्तरम्ततः सा हस्तौ पादौ मुखं च धूलिधूसरं विधाय सद्रम्मा धूलिं गृहीत्वा गृहमागता ।
सा च सनिः श्वासं रुदती धूलिपुञ्जं दर्शयित्वा इदमुवाचयत्कृ ते त्वं क्रु द्धः स ते द्रव्योऽत्र धूल्यां पतितः ।
तौ
इति शुकसप्ततौ त्रयोदशी कथा ॥
____________________________________________________________________
सुक् १४
सा नितम्बिनि अन्येद्युश्चलिता ।
प्रभावत्याहकिमेतत् ।
मलयानिलमारूढः कोकिलालापडिण्डिमः ।
शुकः प्राहयदा च पतिर्गृहद्वारमाययौ तदा तयोत्तरं विचिन्त्योक्म्नाथ! त्वया तादवद्गृहद्वारि स्थीयतां यावत्सर्वं सज्जं विधीयते ।
तेन चैवं प्रतिपन्ने सा मध्ये गत्वा भट्टारिकां पूजयित्वा पुरतो वेणीं स्थापयामास ।
एवं कृ त्वा बहिर्निर्गत्य चरणमण्डकैः पतिं गृहन्तर्देवीपुरतो नीत्वा जगादनाथ! पूजय गृहाधिदेवताम् ।
तयोक्तम्मयोपयाचितमासीत् ।
____________________________________________________________________
सुक् १५
अन्यदा सा चलिता ।
तत्पत्नी जयिका ।
तद्भार्या श्रियादेवी ।
तयोक्तम्त्वत्पुत्रेण सह सुप्ताहमासम् ।
एवं श्वशुरे ण चाङ्गीकृ ते सा कु लटा सति दिने जारस्य गृहे गत्वा तमुवाचभो कान्त! प्रातरहं दिव्यार्थं यक्षस्य जङ्घान्तरान्निर्गमिष्यामि ।
अथ प्रापः समस्तमहाजनं मलयित्वा पुष्पाक्षतादिकमादय यक्षायतने गत्वा समीपसरसि स्नानं कृ त्वा यक्षपूजार्थं समागच्छन्त्यास्तस्याः पूर्वसङ्के तितो
जारो ग्रहिलीभूतस्तत्कण्ठे निजबाहुद्वयं योजयामास ।
सापि स्नानं कृ त्वा यक्षसमीपमागत्य पुष्पगन्धाद्यैरभ्यर्च्य सर्वलोकानां शृण्वतामुवाचभो भगवन्यक्ष! निजभर्तारमेनं च ग्रहिलं विना यद्यन्यपुरुषः
स्पृशति कदाचन मां तदा तव जघाभ्यां सकाशान्मम निष्क्रमणं मा भवत्वित्यभिधाय सर्वलोकसमक्षमेव जङ्घयोर्मध्ये प्रविश्य निष्क्रान्ता ।
________________________________________________________________________
सुक् १६
तच्ध्रुत्वा प्रभावत्याहकथमेतत् ।
यदा च तयातिशयेन विदू षितोऽयं तदा बन्धूनां कथयामास यदियं बहिः शायिनी ।
मां मुधापवादयति ।
यदा चबहिः क्रीडां कृ त्वा समागतायाः स पतिर्द्वारं नोद् घाटयति तदा सा कू पे दृषदं क्षिप्त्वा द्वारदेश एव स्थिता ।
____________________________________________________________________
सुक् १७
प्रभावती पृच्छतिकथमेतत् ।
रौ
अन्यदा स पितरौ मुक्त्वा देशान्तरं गतः ।
अन्यदा सबन्धनं षण्डं विधाय वणिजारकवेषधारी मदनाया वेश्यायाः क्टुटिनीं जगादअस्मदीया बलीवर्दाः सवस्तुका प्रातरे ष्यन्ति ।
अद्याहं तृणानयनार्थमागतः ।
ततस्तया राजभयान्मुक्तः ।
____________________________________________________________________
सुक् १८
____________________________________________________________________
सुक् १९
युक्तमुक्तञ्च
भ्रूचापाकृ ष्टमुक्ताः श्रवणपथजुषो नीलपक्ष्माण एते यावल्लीलावतीनां न हृदि धृतिमुषो दृष्टिबाणाः पतन्ति ॥ १९.२ (=११८) ॥
____________________________________________________________________
सुक् २०
स च तत्र गतस्तच्चरित्रगवेषणाय ।
ततस्तरणघटं पानीयभृतं विधाय प्रातिवेश्मिकागृहमध्ये भट्टारिकां मण्डयित्वा तेन पयसा स्नापयित्वा प्रत्युवाच प्रथमसंके तितां
भृ गृ ट्टा त्यु
दू तिकामुद्दिश्य"स्वामिनि! पुरा त्वया उक्तं यदि त्वं सिद्धेश्वरीं न स्नापयसि ततः पञ्चानां दिनानां मध्ये त्वद्भर्तृभरणं भविष्यति ततो यदि
त्वद्वचनप्रमाणं तदा मम पतिश्चिरं जीवतु ।
____________________________________________________________________
सुक् २१
प्रभावत्याहकथमेतत् ।
श्रुतशीलो मन्त्री ।
श्रेष्ठी यशोधरः ।
मोहिनी भार्या ।
तयोस्तनया मन्दोदरी ।
तन्मिथुनमतीव स्नेहलम्पटम् ।
उक्तञ्च
माधुर्यं प्रमदाजने सुललितं दाक्षिण्यमार्ये जने, शौर्यं शत्रुषु मार्दवं गुरुजने धर्मिष्ठता साधुषु ।
मर्मज्ञेष्वनुवर्तनं बहुविधं मानं जने गर्विते, शाठ्यं पापजने नरस्य कथिताः पर्यन्तमष्टौ गुणाः ॥ २१.२ (=११९) ॥
उक्तञ्च
किञ्च
किरातेऽप्युक्तम्
मन्त्रिणापि राज्ञे ।
राजा प्राह
उक्तञ्च
उक्तञ्च
____________________________________________________________________
सुक् २२
____________________________________________________________________
सुक् २३
यत्र स्वेदलवैरलं विलुलितैर्व्यालुप्यते चन्दनं सच्छे दैर्मणितैश्च यत्र रणितं न श्रूयते नूपुरम् ।
यत्रायान्त्यचिरे ण सर्वविषयाः कामं तदेकाग्रतः सख्यस्तत्सुरतं भणामि रतये शेषा च लोकस्थितिः ॥ २३.१ (=१३१) ॥
उक्तञ्च
शुकः प्राह
प्रभावत्याहकथमेतत् ।
चै
शशिना हरिणा चैव बलिना कु शभूभुजा ।
उक्तञ्च
उक्तञ्च
तथा च
मम पुत्रं स्त्रीमायावञ्चनदक्षं कु रु ।
तथेति तया प्रतिज्ञाते पुत्रं समाक्षिकं तस्यै दत्त्वा यद्यस्मत्पुत्रः क्वापि वेश्यायाः कपटेन जितो भवति तदाहं द्विगुणं कनकं ग्रहीष्ये ।
तयोक्तमेवमस्त्विति ।
तद्यथा
तथा च
एव ममानुजापि वदति ।
नेदृशैर्गृह्यते ।
प्रपञ्चेनैव ग्राह्यः ।
ऊक्तञ्च
मृत्युदोऽर्थः प्राणदश्च ।
उक्तञ्च
उक्तञ्च
उक्तञ्च
पिण्डं गृहाण पिष वारि यथोपनीतं दैवाद्भवन्ति विपदः किल सम्पदो वा ॥ २३.२९ (=१५९) ॥
उक्तञ्च
कोऽर्थान्प्राप्य न गर्वितो विषयिणः कस्यापदोऽस्तं गताः स्त्रीभिः कस्य न खण्डितं भुवि मनः को नाम राज्ञां प्रियः ।
कः कालस्य न गोचरान्तरगतः कोऽर्थी गतो गौरवं को वा दुर्जनवागुरासु पतितः क्षेमेण यातः पुमान् ॥ २३.३१ (=१६१) ॥
उक्तञ्च
उक्तञ्च
तथा च
पौ
ततस्तस्मिन्सर्वोऽपि पौरजनः प्रीतो बभूव ।
सा प्राहशुक! न जाने ।
त्वं वद ।
सा आहन यास्यामि ।
शुकः यदा तस्य सर्वं गृहीतं तस्मिन्समये कै श्चिद्दिनैश्चाग्रेऽपि चाण्डालरूपधारिणी धूर्तमाया नित्यं नित्यं गवेषमाणैव किञ्चित् ।
तमुत्तिष्ठन्तमनु कलावत्यप्युत्थिता ।
उक्तञ्चकिमिदमिति ।
एतच्च दृष्ट्वा कलावती कु ट्टिनीसहिता तां गृहमध्ये नीत्वा पृच्छति स्मअम्ब! कोऽयम्? किं जातीयः ? त्वं का? तयोक्तम्पद्मावतीपुरीनाथस्य राज्ञः
सुदर्शनस्य मातङ्गी गायिनी अहम् ।
तच्च त्वयाऽप्तम् ।
राजविदितं ग्रहीष्यामि ।
धूर्तमाया प्राहग्रहीष्ये ।
धूर्तमायापि निजं तदीयं द्रव्यं सर्वस्वं च गृहीत्वा रामेण सह पोतमारुह्य स्वगृहमागत्य भहोत्सवमकारयत् ।
________________________________________________________________________
सुक् २४
शुकोऽप्याह
प्रभावत्याहकिमेतत् ।
इति लोकादेतदाकर्ण्य वर्धकिः कपटेन गृहान्निर्गत्य प्रातः सन्ध्यायामाच्छन्नः समागत्य तल्पस्याधोभागे स्थितः ।
उत्तरम्सा पत्या धृता सती द्वितीयपतिमुखमालोक्य प्राहमया तव कथितं यद्रथकारो मम पतिर्गृहेन विद्यते ।
नात्र संशयः ।
________________________________________________________________________
सुक् २५
शुकः प्राह
स क्षपणकोऽपि तस्य पूजां क्रियमाणामसहमानः स्वयं तदीयोपाश्रये वेश्यां प्रेषयित्वा असौ वेश्यालुब्धो न सुशील इति श्वेताम्बरस्य
लोकप्रवादमकरोत् ।
तद्दर्शनाय जनमाकारयामास ।
सोऽपि श्वेताम्बरो दीपाग्निना उपाधिं प्रज्वाल्य प्रभातप्राप्तायां रजन्यां नग्नोभूय वेश्याया दत्तहस्तो निर्गतः ।
________________________________________________________________________
सुक् २६
अन्यदा सा चलिता ।
शुकः प्राह
तत्रैव ग्रामणीर्देवसाख्यः ।
मया च नार्पितः ।
यतः
________________________________________________________________________
सुक् २७
शुकः प्राह
तत्रार्यो वणिगभूत् ।
तत्पतिना चाभिज्ञायि ।
तत्पतिश्चातिशयेन भीरुः ।
तच्च कु र्वन्भर्त्रासौ पुंश्चिह्ने धृतः कथं गच्छतु? उत्तरम्धृत्वा च पतिः प्राहप्रदोपमानय मया चोरो धृतोऽस्ति ।
तयोक्तम्बहिर्यान्ती बिभेम्यहम् ।
सा च जारं मुक्त्वा गृहान्तर्बद्धस्य पट्टकस्य जिह्वां गृहीत्वा तथैव सुप्ता यावत्पतिर्लकु टहस्तो दीपं गृहीत्वा समायातः पृच्छतिकिमियं पट्टकस्य
जिह्वा कथमत्र? तयोक्तम्क्षुधार्तोऽयम् ।
उक्तिप्रत्युक्तिवादेन निर्जितः ।
________________________________________________________________________
सुक् २८
शुकः प्राह
तया तथेति प्रतिपन्ने शुकः प्राहसा च तद्वचः श्रुत्वा तं जारं प्रेषयामास पत्या चावतीर्य समागतेन उपालब्धा ।
________________________________________________________________________
सुक् २९
सोऽप्याह
तद्भार्या सुन्दरी ।
सा कथं भवतु ।
उत्तरम्सा पतिमागच्छन्तं दृष्ट्वा जारं विवस्त्रं शिक्ये कृ त्वा मुक्तके शा गृहान्निर्गत्य दू रस्था पतिमाहअस्मद्गृहमध्ये नग्नभूतं शिक्यारूढं विद्यते ।
________________________________________________________________________
सुक् ३०
मु मू त्
उत्तरम्तेनोक्तम्
________________________________________________________________________
सुक् ३१
तेनापि सहसाक्रान्तः कथं मुच्यते? उत्तरम्शशकः सिंहिं प्राहस्वमिन्नहं शशकचतुष्टयेन सह आगच्छन्मार्गे तव शत्रुणा धृतोऽतो वेलातिक्रमो बभूव ।
तेनोक्तम्स शत्रुं क्वास्ते? ततः स शशके न धूर्तेन वाटीं नीत्वा तस्यैव प्रतिबिम्बः कू पे दर्शितः ।
उक्तञ्च
________________________________________________________________________
सुक् ३२
शुकः
तयोस्तनयः सोहडाभिधः ।
सा च हट्टे गता ।
अत्र किमुत्तरम् ।
शुकः किमिदमिति यदा श्वश्र्वा पृष्टा तदा तयोक्तम्"मातर्मम हस्ताद् द्रम्मः हट्टाग्रे भूमौ पतितः ।
________________________________________________________________________
सुक् ३३
शुकः प्राह
अन्यदा शङ्करगृहे पितृकार्यमागतं तस्मिन्दिने तयोपपतयश्चत्वारो निमन्त्रिताः पुष्पाणां विक्रयाय गतया चतुष्पथे ग्रामणीर्वणिक्सूनुस्तलारश्च बलाधिपश्च
प्रत्येकं ते ते पृथक्पृथकाकारिताः परस्परमजानन्तः मदीयं भवनं प्रति प्रागेव समागन्तव्यमिति ।
द्वितीयेऽह्नि मालिके वाटिकां गते वणिक्सूनुः स्नात्वा भुक्त्वा च तया सह रन्तुं समाययौ ।
वणिजि अर्धस्नाते ग्रामकू टो गृहद्वारं समापतन्दृष्टः ततः स्नानं कु र्वन्वणिक्तथाभूतो वंशमये कोष्ठे खलियुक्ते क्षिप्तो भययुक्तश्च ।
ततः स शङ्कितः ।
रम्भिकावचनात्तेन निर्गताः ।
________________________________________________________________________
सुक् ३४
शुकः प्राह
प्रभावत्याहकथमेतत् ।
शुकः प्राहपुरा कस्मिंश्चिन्नगरे शम्भुनामा विप्रोऽभूत्द्यूतकृ न्नानादेशपरिभ्रमणशीलो मार्गे गच्छन् क्षेत्ररक्षिकां सुरूपां बालिकां दृष्ट्वा ताम्बूलं दत्वा
सान्त्वयन्निदमुवाच यन्मत्सम्भोगकरणे इमां मदीयां पारडीं गृहाण मया सह रतं कु रु ।
ग्रामेऽस्मिन्महदद्भुतम् ।
ग्राम्यैस्तत्समर्पितम् ।
________________________________________________________________________
सुक् ३५
शुकः प्राह
स च सरग्रामं यथौ ।
स गृहे नास्ति ।
एवमुक्तः स आह"के तिलाः कश्च वक्ता त्वं सत्यङ्कारश्च कीदृशः ? तेनोक्तम्प्रस्थं प्रति द्विकप्रवृद्ध्या त्वद्भार्यया सत्यङ्कारे ऽङ्गुलीयकं गृहीतम् ।
ततो रुष्टेन वणिजा भार्यापारश्वे निजं सुतं प्रेषयित्वा इति कथयामासत्वदीयेनेदृशेन व्यवहारे णास्मद्गृहं वृद्धिमाप्स्यति ।
सु द्गृ वृ
पुत्रोऽप्यङ्गुलीयकमादाय तिलग्राहकस्यार्पयामास ।
________________________________________________________________________
सुक् ३६
शुक आह
प्रभावत्याहकथमेतत् ।
स च तद्वचनं श्रुत्वा भार्यामाह गृहागतः भद्रे! त्वया निन्दितं वचो लज्जाकारकं ममाप्रियं संसदि किमित्थमुक्तम्? तयोक्तम्त्वया मम प्रियं कथं न
कृ तम्? ग्रामणीराहदास्यामि कञ्चुकं तेऽद्य ।
दत्तः कञ्चुकस्तेन ।
शुकः प्राहअन्यदा नायिनी जगादयदाद्य त्वां संसदिस्थं पूर्ववदाकारयामि तदा त्वया संसदा सह गृहमागन्तव्यम् ।
इति वचनमुत्तारितम् ।
________________________________________________________________________
सुक् ३७
शुकोऽप्याह
प्रभावत्याहकथमेतत् ।
इति हालिकवचनं श्रुत्वा निर्देषोऽयमिति लोकस्य वचनं वितथीकृ त्य शूरपतिर्लज्जितो गृहं ययौ ।
________________________________________________________________________
सुक् ३८
शुकः
तत्पत्नी च पुंश्चली ।
सा नार्पयति ।
उत्तरम्यदा तु याचिता न ददाति तदा स ब्राह्मणः खट्वाचरणं गृहीत्वा वणिजः सन्निधिं ययौ ।
स च यथागतं ययौ ।
________________________________________________________________________
सुक् ३९
अपरे ऽह्नि सन्ध्यासमये पुरुषान्तरगमनाय प्रभावती शुकं पृच्छति स्महे शुक! अहं गमिष्यामि ।
शुकः प्राह
प्रभावती प्राह"कथमेतत्?
उक्तञ्च
वणिक्पार्श्वात्तुला न लब्धा ।
तुलायां तु लुब्धो वणिक्मूर्ख उत्तरं चक्रे यत्त्वदीया तुला मूषिकै र्भक्षितेति श्रुत्वा भूधरस्तूष्णीं स्थितः ।
स च एकदा तस्य वेश्मनि भोजनाय गतः क्रीडन्तं बालकं दृष्ट्वा प्रच्छन्नं गृहीत्वा निजगृहं ययौ ।
________________________________________________________________________
सुक् ४०
शुकः
सुबुद्धिनापि सम्मानितः ।
कु बुद्धिस्तं प्रत्याहभवता क्वापि किञ्चित्कौतुकं दृष्टम्? तेनोक्तम्सरस्वतीनदीतीरे कू पमध्ये तरमाणमकालजमाम्रफलं दृष्टं मनोरमनामिनि ग्रामे ।
कु बुद्धिराहमिथ्येदम् ।
सुबुद्धिराहसत्यमेतत् ।
तेनोक्तम्यदि सत्यं भवति तदा यदस्मद्गृहे द्वाभ्यां हस्ताभ्यां ग्रहीतुं शक्यते तत्त्वया ग्राह्यम् ।
आरोहणिकां पातयामास ।
कु बुद्धिः समायातः ।
तदा सुबुद्धिनोक्तम्मयैवं पूर्वं गदितञ्च यद्द् वाभ्यां हस्ताभ्यां ग्रहीष्यसे तव तदवे नान्यत् ।
जनैश्च निन्दितः ।
________________________________________________________________________
सुक् ४१
शुकः प्राह
वैद्यैरसाध्येत्युक्त्वा परित्यक्ता ततो राज्ञा डिण्डिमाघोषणं कारितं यथा यः कोऽपि मत्सुतां गतरोगां करोति तमहं दारिद्र्यरहित करोमीति श्रुत्वा
परग्रामादागतया कयाचिद्द् विजभार्यया डिण्डिमः स्पृष्टः ।
वणमिह आखुरिअदन्तप्पहसन्तअम् ।
कहिं पि औरन्तअम्बेहि सिंगरिअं ॥ ४१.३ (=१९६) ॥
[वनमिदमङ्कु रितदन्तप्रहसन्तम् ।
सरसखीरमालिअफलभारणाझिप्रम् ।
[सरसक्षीरमालिकाफलभारनामितम् ।
कहिं पि करवन्दाइजालसंराइअम् ।
देवदारुप्पिअङ्गुचूअमल्लीलाम् ।
[देवदारुप्रियङ्गुचूतमल्लोलतम् ।
णाअपुंणाअदाडिमवरणाडम्बरम् ।
[नागपुन्नागदाडिमावरणाडम्बरम् ।
[दीर्घघनवासजालैः अतिक्षोभितम् ।
किञ्च
[अन्यवृक्षके कारण्डमाच्छादितम् ।
अण्णवच्चम्मि फु ल्लस्तमन्दारअम् ।
[अन्यवृक्षके फु ल्लमन्दारकम् ।
अण्णवच्छम्मि सिरिआतोरणम् ।
________________________________________________________________________
सुक् ४२
शुकः
चन्दणसत्तच्छआसण्णअं सरलवरतुङ्गतरुसाहसंछण्णअम् ।
[चन्दनसप्तच्छदसन्नद्धं सरलवरतुङ्गतरुशाखासंच्छन्नम् ।
उत्तरं शुकः प्राहसा व्याघ्रमागच्छमानं दृष्ट्वा घार्ष्ट्यात्पुत्रौ चपेटया हत्वा इति जगाद कथमेकै कशो व्याघ्रभक्षणाय कलहं कु रुथः ।
अयमेकस्तावद्विभज्य भुज्यताम् ।
________________________________________________________________________
सुक् ४३
शुकः प्राह
शुकः
यतो व्याघ्रमारीति या शास्त्रे श्रूयते तयाहं हन्तुमारब्धः परं गृहीतकरजीवितो नष्टः शीघ्रं तदग्रतः ।
कै नौ
मृ धू तु नु
व्याघ्रः प्रत्यक्षमेव मया सात्मपुत्रावेकै कशो मामत्तुं कलहायमानौ चपेटया घ्नन्नी दृष्टा ।
व्याघ्रः शृगाल! यदि त्वं मां मुक्त्वा यासि तदा वेलाप्यवेला स्यात् ।
इति प्रश्नः ।
________________________________________________________________________
सुक् ४४
शुकः
उत्तरं प्राह शुकः ततस्तं व्याघ्रं बहुनदीकाननविषमसमप्रेदेशपर्वतानुल्लङ्घयन्तं सत्वरं दृष्ट्वा आत्मानं मोचयितुकामः शृगालो भृशं जहास पीडितोऽपि
सन् ।
व्याग्रेणोक्तम्कथं हसितम् ।
अतोऽह हसितः ।
________________________________________________________________________
सुक् ४५
शुकः प्राह
प्रभावत्याह"कथमेतत्ऽ ।
तत्र च विष्णुनामा ब्राह्मणो रतिलोलुपः कु टुम्बवर्जितो रतिकर्मणि सर्वनारीदुः सह इति नगरे प्रसिद्धो बभूव ।
यदा चाहं पिप्पलमारुह्य सूर्पद्वयेन पक्षशब्दं कु क्कु टध्वनिं विदधानि तदा विभातमिति कृ त्वा निः सारणयः ऽइत्युक्त्वा प्रेषितोपरिभूमौ गणिका ।
स्वगृहं ययौ ।
________________________________________________________________________
सुक् ४६
शुकः
तस्य प्रिया च करगराभिधाना यथार्थनाम्नो सर्वजन्तूद्वेगकारिणी, यत्तद्द् वारदेशवृक्षस्थितो भूतस्तस्याः करगराया भयात्पलाय्याटव्यां गतः ।
शुकभूतग्रहेऽनिवर्तिते विप्रेणोक्तम्
आपिणि बोलिउ संभरि रे कू डौं किं मैं देव जुत्त ॥ ४६.२ (=२२३) ॥
आत्मनो वचनं संभृहि रे कू टकं किं मयि देव युक्तम्] ॥ ४६.२* (=२२३*) ॥
उक्तञ्च
________________________________________________________________________
सुक् ४७
शुकः
सा मदनस्य पितृष्वसा ।
________________________________________________________________________
सुक् ४८
शुकः
उक्तञ्च
प्रज्ञाविक्रमभक्तयः समुदिता येषां गुणा भूतये ते भृत्या नृपतेः कलत्रमितरे सम्पत्सु चापत्सु च ॥ ४८.२ (=२२९) ॥
किञ्च
यदा च कोऽपि नन्दराज्ये घोटिकानिर्णयं कर्तुं न क्षमस्तदा नन्दो राजा व्यचिन्तयात्"शकटालं विनाहं परिभवास्पदं जातः " ।
उक्तञ्च
उक्तञ्च
राज्ञोक्तम्"अस्य वडवायुगलस्य मध्ये का माता का च पुत्री इति सन्देहममीषां छलात्मनां दू तानां शीघ्रं छिन्धि ।
शुकः ततो मन्त्रिणा तद्वडवायुगं सपर्याणं कारयित्वा बाह्याल्यामतिवाह्य पर्याणरहितं विधाय श्रान्तं सम्मोचितम् ।
________________________________________________________________________
सुक् ४९
यथापूर्वं तथैव बङ्गालनाथो यष्टिकां सुवृत्तां ध्वजाच्छिद्रिणीमयीं जीवचछकटालपरीक्षायै तैरे व पुंभिः प्रेषयामास ।
यथा युष्माभिर्नन्दराज्ये गत्वा अस्या यष्टिकाया रत्नसुवर्मवज्रैर्खचिताया आदिमन्तं ज्ञात्वा समागन्तव्यमित्यादेशात्ते पुमांसो नन्दपार्श्वमागत्य यष्टिकां
तत्पुरतो मुक्त्वा आदिमन्तं च पप्रच्छुः ।
तच्च नृपतेर्निवेदितम् ।
________________________________________________________________________
सुक् ५०
शुकः
कियद्भिर्दिनैः प्रचुरं धनमर्जयित्वा स्वग्रामागतौ परस्परं मन्त्रं चक्राते यत्पिप्पलाधो धनं किञ्छित्क्षिप्त्वान्यद्गृहे नीयते ।
नच युज्यते वक्तुम् ।
यतः
कालक्रमेण च सम्मिलितौ पिप्पलाधः स्थितं द्रव्यं ग्रहीतुं गतौ यावदालोकयतः तावद् द्रव्यं नास्ति ।
मन्त्रिणोक्तमेवमेवास्तु ।
द्वितीयेनापि प्रतिपन्नं यदा तदा मन्त्रिणा प्रतिभुवौ गृहीत्वा मुक्तौ गतौ गेहं पृथक्पृथक् ।
तं पितरं कोटरात्फू त्कू र्वन्तमर्धज्वलितं च पतितं दृष्ट्वा दुष्टबुद्धेर्निग्रहं विधाय मन्त्री धर्मबुद्धिमानन्दयामास ।
________________________________________________________________________
सुक् ५१
शुकः
तत्कथय" ।
ततः कदाचित्तत्रस्था ब्राह्मणा वल्लभीनाथयात्रायां चलिता गन्त्रीभिरश्ववाहनैः सकौतुका वृद्धिमन्तः पूर्णपार्थयादिसामग्रीका सारनेपथ्याः सपुत्रकलत्राः ।
शुकः ततः सर्वेषु द्विजेपु नष्टेषु स शकटस्थः उद् भ्रान्तं भ्रातरं साहसिक इव जगाद ।
________________________________________________________________________
सुक् ५२
शुकः
तेन इति चिन्तितं यन्मया स्वभुजोपार्जितमेव भोक्तव्यं न तु पैतृकमिति सञ्चिन्त्य निजनगरं त्यक्त्वा समशीलैर्मित्रैः ब्राह्मणकाष्ठतड्वणिक्पुत्रैः समं
निर्ययौ देशान्तरोपरि ।
उक्तं यतः
उक्तञ्च
तैरुक्तम्के न हेतुना ।
तस्य च मन्त्री बुद्धिसारो नाम जगद्विख्यातः यस्यैवं प्रसिद्धिर्देशे देशान्तरे च यद्विवादिनां वचनमुक्तमात्रं जानाति ।
यौ
शुकः प्राहयदा स मन्त्री रत्नचतुष्टयं तन्मध्ये स्थितं न जनाति तदा विषण्णो गृहमाययौ ।
ते विवादिनः पुमांसो यदा कारणायागच्छन्ति तदा गृहे प्रेषणीयाः यथाहं तन्मध्याद्रत्नजातहर्तारं समर्पयामि ।
किञ्च
ब्राह्मणमपि पूर्वोक्तमेवोक्तवती ।
तथैव गदितवती ।
________________________________________________________________________
सुक् ५३
शुकः प्रोवाच
ततस्तद्वाक्यं श्रुत्वा भीतो मान्त्रिकमाकरणाय स मूर्खो भ्रमितुं गतो ग्रामे यावत्तावत्तया च निः सारितो जारः स्ववेश्म गतः ।
अन्यथा शयन कु रु ।
________________________________________________________________________
सुक् ५४
प्रभावत्याहकथमेतत् ।
ततो राजा तद्वाक्यं श्रुत्वा तत्प्रतिकू लः सन्भस्मप्राभृतं मुद्रया मुद्रितं समर्प्य शत्रुदमननृपपार्श्वे विदिशायां नगर्यां तं प्रेषयामास ।
शुक उत्तरं प्राहस विष्णुस्तं क्रु द्धं दृष्ट्वा बुद्धिमानिदमुवाचस्वामिन्! मदीयेन नाथेनाश्वमेधो यज्ञः कृ तः ।
यतः
________________________________________________________________________
सुक् ५५
कीर उवाच
तत्रैव चन्दनाख्यश्चर्यकारः ।
तत्कथयेति प्रश्नः ।
उत्तरम् ।
शुकः प्राहएतस्मिन्नन्तरे ग्रामपालस्य गृहे सुतो जातः ।
ततो द्विजः प्राह छलान्वेषो सन्चर्मकृ न्मया पूर्वमुक्तं त्वां हृष्टचित्तं करिष्यामि ।
ततस्तेनोक्तम्हृष्टचित्तोऽहं जातः ।
____________________________________________________________________
सुक् ५६
शुकः
उत्तरम् ।
शुकः स वणिक्पुत्रः आत्मानं चोरै र्धृतं ज्ञात्वा गलग्रहनाम्नो यक्षस्य समीपवर्तिनोऽन्तिकं ययौ ।
यौ
स च द्रव्यं गृहीत्वा क्षेमेण गृहं ययौ ।
________________________________________________________________________
सुक् ५७
शकुः
यत्र च
तडिन्निर्घोषपटहो घनगर्जितगीतकः ।
उक्तञ्च
किञ्च
x x x x x ।
x x x x x ॥ ५७.६ (=२५८) ॥
एतस्मिन्समये रात्रौ राज्ञीं शुभङ्करगृहं चलितां ज्ञात्वा पृष्ठत अज्ञातचर्यया हस्ते खड्गमादाय नीलवासाः सन् कौतुको विक्रमार्को राजा तामनुचलितः
।
उक्तञ्च
तत्र नायकगुणाः
नायिकास्त्रिधा
सिंहासने च पण्डितमुपवेशयामास ।
शुभङ्करं प्रति हसन्वार्ताप्रबन्धेनेति जगाद"कृ तकं मन्ये भयं योषिता"मिति वचनं श्रुत्वा स्वदोषविस्मितमानसः सञ्जातः ।
यतः
उत्तरम् ।
शुकः प्राहततश्च स बुधो राज्ञा ज्ञातोऽहमिति सञ्चिन्त्येति वाणीभुदैरयत्
व्याप्तं याति विषाकु लैरहिकु लैः पातालमेकाकिनी कीर्तिस्ते मदनावतार कृ तकं मन्ये भयं योषिताम् ॥ ५७.२२ (=२७४) ॥
इति पण्डिते पठितं श्रुत्वा राजा तं बुधं तां च राज्ञीं दृष्ट्वा इति चिन्तयामास"दुर्लभोऽयं बुधः ।
सुलभाः खलु नार्यऽ इति विचिन्त्य महिषीं हस्ते धृत्वा तस्मै विदुषे ददौ ।
उक्तञ्च
अन्यथा स्थीयताम् ।
________________________________________________________________________
सुक् ५८
शुकः
सोऽपि तद्वचनं श्रुत्वा तत्रागमत्तां तथाविधां दृष्ट्वा स व्यचिन्तयत्कथमियं मुच्यत इति प्रश्नः ।
________________________________________________________________________
सुक् ५९
शुकः
उक्तञ्च
सा च चिन्तयतिमम जन्म जीवितं यौवनं च तदा सफलं यदा एतस्य प्रत्यक्षं नरान्तरमुपभोक्ष्ये ।
शुकः ततः सा कदाचित्तं हृदयस्थं नरं गृहपार्श्वे गच्छन्तं दृष्ट्वा तं प्रत्याहअद्य रात्रौ त्वयास्मद्गृहाङ्गणस्थचिञ्चिणीमूले निजकायाकारगर्तायामूर्ध्वलिङ्गिना
शयनं विधेयमिति ।
x x x
यतः
उक्तञ्च
प्रियादर्शनेमेवास्तु किमन्यैर्दर्शनान्तरैः ।
वाजिवारणलोहानां काष्ठपाषाणवाससाम् ।
________________________________________________________________________
सुक् ६०
शुकः प्राह
प्रभावत्याहकथमेतत्? शुकः
राजा प्राहप्रातर्दर्शयिष्ये ।
स च सहसागतस्तां सभां विचित्ररत्नखचितां दृष्ट्वा जलमयीं स्थलमयीं वेति निश्चेतुमशक्तः कथं भवत्विति प्रश्नः ।
________________________________________________________________________
सुक् ६१
शुक प्राह
सान्यदा सखीभिर्वृता देवयात्रालोकनाय गता सुरूपस्यैकस्य पुंसः रूप प्रेक्ष्य सङ्गमाय मनश्चक्रे ।
यतः
उक्तञ्च
तेजुका च तं दृष्ट्वा भ्रूसंज्ञया आहूयेदमब्रवीतहं तवासक्ता परं मदीयो भर्ता दुः सहो निष्ठु रश्च गृहाद्बहिर्निर्गन्तुं नोत्सहे ।
सापि घटं खट्वोच्छीर्षके क्षिप्त्वा इति जगादअहमनेन वृश्चिके न घटस्थेन दष्टाऽइति रारटीति ।
[तालं बध्नामि, उदरं मर्द्दयामि, शूलं स्फे टयामि, विषं हरामि] इति जल्पति ।
वै
वैद्योऽपि तां दृष्ट्वा तत्पतिं जगाद ।
ततः स वैद्यः के नापि कटुकभैषज्येन वनितौष्ठमालिप्य तत्पतिमाह अहो वणिक्सर्वेषामपि विषाणां समधिकं मानुषविषमेव ।
वणिजोऽपि विषशङ्कारूढा ।
ततः स वैद्यच्छद्मना गृहमायाति सततं वणिजि बहिर्गते भुङ् क्ते च तां नित्यम् ।
________________________________________________________________________
सुक् ६२
शकुः प्राह
ताभ्यां च स नापितः सुवर्णकटकमर्पयित्वा प्रच्छन्नमेवमुक्तःे तद् द्रव्यं गृहीत्वा आवयोः के नापि सार्धं संयोगं विधेहि ।
अन्यदात्ममित्रं नवयौवनं कलापात्रमनुद्गतश्मश्रुं स्त्रीवेषं कारयित्वा तयोः पत्युः पार्श्वे तेन सह समागत्य नापित इदमाहममेयं वल्लभा ।
त्यौ
उत्तरं शुकः तन्त्र्या लिङ्गाग्रं नियम्य गुदमध्यगमानम्य स्फु टां भगाकृ तिं कृ त्वा पत्यौ समागते सहस्ततालं सर्वा एवं वदन्त्यो ननृतुः ।
णाहि णाहि पृछह अत्थ धरे इ णाद भिलुकलत्तु करे इ ॥ ६२.२ (=३०४) ॥
राजपुत्रोऽर्थं पप्रच्छ ।
ताभ्यामुक्तम्मर्क टा कटिसन्धिरुच्यते ।
ततो राजपुत्रः स्त्रीचरित्रपराङ्मुखो मूढधीः प्रतीतः , इतरस्तु तथैव स्त्रीवेषेण कलत्रे भुङ् क्ते ।
________________________________________________________________________
सुक् ६३
शुकः प्राह
यथा शकटालेन निजकु टुम्बभरणाय समुद्भवद्दुः खं चाणक्यपार्श्वन्नन्दकु लमुच्छे द्य दुः खशमनं कृ तं तथा त्वमेव.................... तस्मात्तव
परगृहं गन्तुं न युज्यते ।
उक्तञ्च
________________________________________________________________________
सुक् ६४
सोऽप्याह
राजपुत्रः सोमराजः ।
ञ्चै त्रौ
ताञ्चैको नरः कृ तसंके तः सघण्टको रात्रौ गृहाङ्गणे भुङ् क्ते ।
शुकः देविका नाम सखो मण्डु कायाः पतिं घण्टाशब्दानुसारिणमागच्छन्तं दृष्ट्वा जारस्य नश्यतो घण्टातालां हस्ते धृत्वा तं प्रति जगाद भावुक!
कान्दिशीको वृषो नष्टः ।
________________________________________________________________________
सुक् ६५
शुकः
________________________________________________________________________
सुक् ६६
शुकः
तत्र गव्यूतिविस्तीर्णे शीतच्छाये जलाशयतीरस्थिते वटे शङ् खधवलो नाम हंसराट्सकु टुम्बो मेदिनीं भ्रान्त्वा दिनात्यये शेते ।
शुकः ततस्तु स्वं कु टुम्बं तथा बद्धं ज्ञात्वा रात्रौ शङ् खधवलः प्राहरे रे पुत्राः ! यादसौ लुब्धकः प्रातर्भूरुहं समारुह्य युष्मानवलोकयति तदा
भवद्भिर्मृतकल्पैरुच्छ्वासनिः श्वासरहितैः स्थातव्यम् ।
सोऽपि युष्मान्मृतानिति ज्ञात्वा यदा भूमौ सर्वान् क्षिपति तदा सर्वैरप्युड्डीय गन्तव्यम् ।
मौ
तेन ते मृता इति ज्ञात्वा भूमौ क्षिप्तास्तदा ते उड्डीय काङ्क्षितं देशं ययुः ।
________________________________________________________________________
सुक् ६७
शुकः
स कदाचित्समुद्रान्तमर्यादाजले लुठन्तं मकरं दृष्ट्वा प्राह"मित्र! किं जीवितनिर्विण्णस्त्वं यदद्य धराभूमौ समागतः ऽ ।
उक्तञ्च
उक्तञ्च
ततः सा गर्भानुभावतश्चिन्तयामास"यो वानरो नित्यमीदृशानि फलानि भुङ् क्ते तस्यौरस्यं मांसममृतोपमं स्यात्ऽ ।
सौ
वानरस्तं गच्छन्तं शङ्कितः प्राहतत्र गतेन मया किं विदेयम्? इत्याकर्ण्य मकरे ण चिन्तितम्"वानरोऽसौ तस्मात्स्थानान्मया नीतः कथमम्भोनिधितटं
यास्यति, तस्मात्कथयामिऽइत्यवधार्य यथास्थितं जगाद ।
शुकः वानरः प्राहभो मकर! तर्हि त्वं मां तत्र वृथा नयसि यतोऽहं हृदयहीनो भवामि ।
उक्तञ्च
________________________________________________________________________
सुक् ६८
शुकः
स च तां रन्तुमिच्छति ।
अन्यदा तया प्रोक्तो द्विजः स्नानादुत्थितः "यत्त्वं मम शिरसि द्वितीयं घटमारोपयऽ ।
________________________________________________________________________
सुक् ६९
शुकः प्राह
अन्यदा च तं भर्तारं स्नापयन्ती उपपतिं पूर्वकृ तसङ्के नं पथि गच्छतं दृष्ट्वा नात्र पानीयं प्रचुरमिति मिषान्तरं कृ त्वा पानीयानयनव्याजाद्गृहान्निर्गता
जारे ण साकं बहुकालं च स्थिता ।
________________________________________________________________________
सुक् ७०
उपहास्य तदा चैवं वदति"यः कश्चिद्धितं वाक्यं शृणोति करोति च स परत्रेह च शर्मभाग्भवतिऽ ।
उक्तञ्च
आर्यपुत्र! त्वमेव वन्द्यो यस्य वेश्मनि त्रिविक्रमानीतयुगमध्यादेकः शुकः सर्वेषा लोकानां हितभाषकोऽत्र बन्धुपितृस्थानीयो विशेषतो मम ।
उक्तञ्च
सौ
कथमीदृग्गुणोऽसौ जातः ।
उक्तञ्च
उक्तञ्च
एताः प्रविश्य हृदयं सदयं नराणां किं नाम वामनयना न समाचरन्ति ॥ ७०.९ (=३३०) ॥
पश्चाच्च कु सखीसङ्गता ।
स आह
उक्तञ्च भारते
अस्याश्च कु कृ तं क्षम्यताम् ।
कु सखीसङ्गादियम् ।
उक्तम्
उक्तञ्च
यदि सा सुभगा हृदयेनिहिता क्व जयः क्व जयः क्व जयः क्व जयः ॥ ७०.१७ (=३३८) ॥
सा तं न वाच्छति ।
तां सुरतसुखसन्तुष्टामपश्यत् ।
"परोपभुक्तदेहेयम्ऽ इति तां दृष्टां मत्वा सावश्यं वध्येति निश्चित्य चण्डिकालयं ययौ ।
यावत्तदग्रतो मारयति तावदन्यया फू त्कृ तम्"स्वामिनि! मम त्वया वरो दत्तो यत्तव गन्धर्वचक्रवर्ती पुत्रो भविष्यति ।
एवं विलपन्त्यास्तस्याः पुरतस्तां प्रति देवी प्राहहे गन्धर्ववीर! नास्याः कोऽपि दोषः ।
तत इदं सञ्जातम्"शापवृत्तान्तश्च निवेदितः , ततो मुनिवचनादियं निर्देषा त्वया ग्राह्याऽइति गौरीवचनं श्रुत्वा स निः शङ्कं तया सह स्वस्थानं
गतस्तथैव सुखतोऽभूत्" ।
ततो वणिक्पुत्र ।
इति कीरवचनान्मदनेनानुगृहीता ।