Mechanica Blok 1

Voorbereiding
1. Situering Mechanica

2
1. Situering

Situering Mechanica
Mechanica is dat deel van de natuurkunde dat zich bezig houdt met
het evenwicht en de beweging van voorwerpen. Het doel dat wij ons
stellen is de studie van die voorwerpen
• in een toestand van rust;
• in een toestand van beweging ;
• en de oorzaak van die beweging te onderzoeken.

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 3

1. Situering

Indeling theoretische mechanica

Statica of evenwichtsleer
• Statisch betekent rustig of niet beweeglijk.
• Statica komt van het Grieks en betekent
"Iets dat vast staat"
• De statica is dan ook de studie van
voorwerpen die zich in rust bevinden. De
verschillende krachten die uitgeoefend
worden op een voorwerp, houden dit
voorwerp dus in evenwicht.

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 4

1. Situering

Indeling theoretische mechanica

Kinematica of bewegingsleer
• Het woord "kinematica" is ook afkomstig van
de Grieken en betekent "bewegen".
• De kinematica is dan ook de studie van de
bewegingen van voorwerpen zonder
rekening te houden met de oorzaak van die
bewegingen. In deze studie worden
verbanden gelegd tussen plaats, baan, tijd,
afgelegde weg, snelheid en versnelling.

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 5

1. Situering

Indeling theoretische mechanica

Dynamica of energieleer
• Dynamica is van oorsprong Grieks en
betekent "macht hebben".
• De dynamica handelt over de krachten
uitgeoefend op een voorwerp en de
beweging van dit voorwerp als gevolg van
die krachten. Daarom onderzoeken we het
verband tussen kracht en beweging. Een
kracht is de oorzaak; een beweging is het
gevolg.

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 6

1. Situering

Afgeleiden van de Mechanica

Thermodynamica
• Thermodynamica is Grieks voor “warmteleer”.
• Het bestudeert de veranderingen in een
systeem als men er arbeid op verricht of
warmte aan toevoert, of omgekeerd het
systeem arbeid laat verrichten of warmte
afgeven.
• Toepassingen: kennis van gasexpansie,
faseovergangen, materiaaleigenschappen,
chemische reacties… in industriële processen.
11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 7
1. Situering

Afgeleiden van de Mechanica

Stromingsleer
• Of vloeistofmechanica
• Stromingsleer beschrijft de mechanica van
vloeistoffen en gassen.
• Toepassingen: het berekenen van krachten
op vliegtuigen, bepalen hoeveel olie er door
een pijpleiding stroomt of het voorspellen
van het weer. Ook het verkeer kan soms als
vloeistof gemodelleerd worden.

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 8

1. Situering

Afgeleiden van de Mechanica

Sterkteleer
• Of toegepaste mechanica
• Het onderzoekt de voorwaarden waaraan
constructies moeten voldoen om niet te
bezwijken, de gewenste stijfheid te hebben
en voldoende duurzaam te zijn.
• Toepassingen: het ontwerp van stilstaande
en bewegende constructies in de civiele
techniek, bouwkunde en de werktuigkunde

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 9

2. Rekenen in de Mechanica

10
1 Algemene Rekenregels

Basisbewerkingen
naam actie teken Symbool Vb: Vb expressies:

Som Optellen Plus + 5+4 vijf plus vier

met Vijf optellen met vier
De som van vijf en vier

verschil Aftrekken Min - 5–4 vijf min vier

van Vier aftrekken van vijf
Het verschil van vijf en vier
5 + ( - 4) De som van vijf en min vier

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 11

1 Algemene Rekenregels

Som en Verschil

5 – 4 = 5 + (-4) = - 4 + 5
→De cijfers heten termen.
VB: 5 en vier zijn termen

→Het verschil is de som van de 1e term met de 2de term in het negatief
VB: 5 – 4 = 5 + (-4)

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 12

1 Algemene Rekenregels

Som en Verschil

5 – 4 = 5 + (-4) = - 4 + 5

→Het min teken mag niet direct achter een ander teken staan → het negatieve getal
moet tussen haakjes
VB: 5 + – 4 = 5 + (-4)

→ Volgorde van de bewerkingen maakt niet uit

VB: 5 – 4 = - 4 + 5

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 13

1 Algemene Rekenregels

Basisbewerkingen
naam actie teken Sym Vb: Vb expressies:
bool

product Vermenigvuldigen Maal . 5.4 Vijf maal vier

met x 5x4 Vijf vermenigvuldigen met vier
* 5*4 Het product van vijf en vier

Quotiënt/ Delen door delen / 𝟓 Vijf op vier

breuk : 𝟒 Vijf delen door vier
Vijf vierde
5:4 Het quotient van vijf en vier
De breuk van vijf en vier
1
5. Het product van vijf en één op vier
4
Het product van vijf en vier tot de min eerste
5 . 4-1
11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 14
1 Algemene Rekenregels

Product en quotiënt
5 1
5 / 4 = = 5 . = 5 . 4-1
4 4

→De cijfers heten factoren.

Het bovenste cijfer in een breuk is de teller, het onderste cijfer is de noemer.
VB: 5 en 4 zijn factoren, 5 is de teller, 4 is de noemer.
→Min delen door/vermenigvuldigen met min wordt plus. Min delen door/
vermenigvuldigen met plus wordt min.
VB: -9 . (– 8) = + 72; 9 . (-8) = - 72
→Het quotiënt is het product van de teller met 1 gedeeld door de noemer
5 1
VB: = 5 .
4 4

→Het quotient die veelvouden van elkaar zijn, zijn gelijk

5 10 15
VB: = =
4 8 12

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 15

1 Algemene Rekenregels

Product en quotiënt
5 1
5 / 4 = = 5 . = 5 . 4-1
4 4

→Delen door een breuk is hetzelfde als vermenigvuldigen met de omgekeerde breuk
5 1 5 2 10 5
VB: / = . = =
4 2 4 1 4 2

→Om quotiënten met elkaar op te tellen of af te trekken moeten we de noemers gelijk

zetten.
5 1 5 2 7
VB: + = + =
4 2 4 4 4

→Speciaal geval: als de teller een 1 is kunnen we het herschrijven als de noemer tot
de min eerste macht.
1
VB: = 4-1
4

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 16

1 Algemene Rekenregels

Basisbewerkingen
naam actie teken Sym Vb: Vb expressie:
bool

macht machtsverheffen Tot de ^ 54 Vijf tot de vierde macht

Vijf tot de vierde
5 5^4 De vierde macht van vijf
4

wortel Worteltrekken Wortel √ 𝟒

𝟓 De vierde wortel trekken van vijf
van De vierde wortel van vijf
1
54 De macht van vijf tot de één vierde

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 17

1 Algemene Rekenregels

Machten en kwadraten
1
𝟒 𝟒 𝟒 𝟒 𝟒
54 = 5.5.5.5 5= 𝟓. 𝟓. 𝟓. 𝟓 𝟓=5 4

→Een macht is opgebouwd uit een grondtal en een exponent. Het grondtal staat op de
'grond' en de exponent hangt er net iets boven. De exponent geeft aan hoe vaak het
grondtal met zichzelf wordt vermenigvuldigd.
VB: 54 = 5 . 5 . 5 . 5, vijf is het grondtal, vier is de exponent.
→Een wortel is een macht waarvan de exponent een breuk is met 1 als teller.
1
𝟒
VB: 𝟓 = 54

→Als de exponent 0 is, is de uitkomst van een machtsverheffing 1.

VB: 50 = 1
→Speciaal geval: de 2de macht noemen we het kwadraat. Bij een 2de wortel laat men de 2
𝟐
weg uit het symbool. VB: 𝟗 = 𝟗
11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 18
1 Algemene Rekenregels

Machten en kwadraten
1
𝟒 𝟒 𝟒 𝟒 𝟒
54 = 5.5.5.5 5= 𝟓. 𝟓. 𝟓. 𝟓 𝟓=5 4

→Bij een even exponent en een negatief grondtal is de uitkomst positief. Bij een oneven
exponent en een negatief grondtal is de uitkomst negatief.
VB: (-5)2 = 25; (-5)3 = -125
→Het teken wordt enkel meegenomen als het mee binnen de haakjes staat.
VB: (-5)2 = 25; -(5)2 = -25
→Bij een macht van een macht kan je de exponenten met elkaar vermenigvuldigen
VB: (53)2 = 56
→Bij het vermenigvuldigen van 2 machten met hetzelfde grondtal kan je de exponenten
optellen
VB: 52 . 56 = 58
11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 19
1 Algemene Rekenregels

Rekenvolgorde
Je werkt van links naar rechts, in de volgorde:

• Stap 1: haakjes uitrekenen

• Stap 2: machtsverheffen en worteltrekken
• Stap 3: vermenigvuldigen en delen
• Stap 4: optellen en aftrekken

VB ( 5 + 8 ) . 4 = 13 . 4 = 52
6 . 3 + √25 = 6 . 3 + 5 = 18 + 5 = 23
26 − 12 / 6 = 26 − 2 = 24
14 + 24 / 8 . 2 = 14 + 3 . 2 = 14 + 6 = 20
2 + ( 2 + 5 ) . 32 = 2 + 7 . 32 = 2 + 7 . 9 = 2 + 63 = 65

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 20

1 Algemene Rekenregels

Rekenvolgorde
→ Binnen sommige acties mag je de volgorde omdraaien om het te vereenvoudingen.
• vermenigvuldigen
• optellen en aftrekken

→ Bij delen is dit NIET het geval

VB 5.3.6=5.6.3
5 + 3 – 6 = -6 + 5 + 3

5 5.6
Maar: ≠
3.6 3

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 21

1 Rekenregels

Afronden
→ We schrijven de getallen zo vaak mogelijk als eenvoudige
verhoudingen of wortels zodat er geen info verloren gaat.
→ Andere getallen ronden we af op 2 cijfers na de komma.
→ We passen de wetenschappelijke notatie toe als dit de leesbaarheid
verhoogt ( vb bij meer dan 3 cijfers na de komma).

VB:
100 5
• 5 . 300 a = 3 a
• 206,874245 = 206,87
• 0,000567937 = 5,68 . 10-4
• 9(1 + 2) = 3 3

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 22

1 Rekenregels

Wetenschappelijke notatie
→ Om de leesbaarheid te verhogen
→ Getal wordt gesplitst in een veelvoud van 10 en
een restgetal met 1 cijfer voor de komma

VB:
• 50 = 5 . 101
• 700 = 7 . 102
• 0,0000006 = 6 . 10-7

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 23

1 Rekenregels

Regel van 3
→ Er worden 2 twee grootheden met elkaar vergeleken waarbij dat als de verhouding van
de ene grootheid verandert, de verhouding van de andere grootheid verandert in gelijke
mate.

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 24

1 Rekenregels

Regel van 3
VB
Ik heb voldoende veevoeder om 35 varkens gedurende 22 dagen te voeren. Hoeveel
dagen kom ik toe met dezelfde hoeveelheid veevoeder als ik 77 varkens heb?

𝟑𝟓 𝟕𝟕 𝟐𝟐 ?
= OF =
𝟐𝟐 ? 𝟑𝟓 𝟕𝟕
𝟑𝟓 𝟐𝟐
?. = 𝟕𝟕 𝟕𝟕 . =? = 𝟒𝟖, 𝟒
𝟐𝟐 𝟑𝟓
𝟐𝟐
? = 𝟕𝟕. = 𝟒𝟖, 𝟒 Je mag dus kiezen welke grootheid je als teller gebruikt
𝟑𝟓
en welke je als noemer gebruikt (het gemakkelijkste is
om de onbekende als teller te gebruiken)

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 25

1 Rekenregels

Formules omvormen
We mogen aan de rechterkant van het ‘=’ teken zaken optellen, aftrekken,
delen en vermenigvuldigen als we dit aan de linkerkant ook doen. Op deze
manier kunnen we dus formules omvormen naar de grootheid die we zoeken.

Methode:
1. Zoek de relatie tussen de onbekende en de andere grootheden aan
dezelfde zijde van het ‘=’ teken
2. Doe de omgekeerde bewerking aan beide zijden van het ‘=’ teken
3. Schrap de weggevallen grootheden
4. Herhaal deze methode tot de onbekende helemaal vrij is

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 26

1 Rekenregels

Formules omvormen
Omvormen naar a 1. Zoek de relatie tussen de a wordt in de linker zijde
VB a + 𝑏 = 𝑑 onbekende en de andere 𝑏
opgeteld met
𝑐 grootheden aan dezelfde 𝑐
zijde van het ‘=’ teken

𝑏 𝑏 𝑏 2. Doe de omgekeerde De omgekeerde bewerking

a+ − =𝑑− 𝑏
𝑐 𝑐 𝑐 bewerking aan beide zijden van optellen is aftrekken.
𝑐
van het ‘=’ teken
wordt aan linker- en
rechterkant afgetrokken
𝑏 𝑏
𝑏 3. Schrap de weggevallen − = 0, dit deel wordt
a=𝑑 − grootheden 𝑐 𝑐
𝑐 geschrapt
4. Herhaal deze methode Niet nodig, a staat alleen
tot de onbekende helemaal aan de linkerkant.
vrij is
11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 27
2 Grondeenheden

Grootheden van de Mechanica

→ Een grootheid is iets dat meetbaar is

We meten:

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 28

2 Grondeenheden

Eenheden van de Mechanica

→ We drukken grootheden uit in eenheden

We drukken uit in:

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 29

2 Grondeenheden

Schrijfwijze
Eenheden: Grootheden:
• Met rechte letters • Met cursieve letters
• Afkortingen zowel grote als kleine letters
• Voluit enkel in kleine letters

VB: De schuine letter "m" betekent massa terwijl de rechte letter "m" de
eenheid van de lengte voorstelt.

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 30

2 Grondeenheden

Veelvouden en onderdelen

nano

VB: 1 ms = 10-3 s = 103 µs

1m = 103 mm = 106 µm

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 31

2 Grondeenheden

Km/h → m/s

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 32

2 Grondeenheden

Km/h → m/s
VB

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 33

2 Grondeenheden

Veelvouden omzetten

1km = 1000 m = 1000 000 mm

1km2 = 1000 000 m2 = 1 000 000 000 000 mm2
1km3 = 1000 000 000 m3 = 1 000 000 000 000 000 000 mm3

Als de eenheid een macht heeft, passen we de macht ook toe op de schaal

VB 3 m = 3 . 100 cm = 300 cm
3 m2 = 3. 1002 cm2 = 30 000 cm2

7000 m = 7000 /1000 km = 7 km

7000 m3 = 7000 /10003 km = 0.000007 km3

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 34

3 Vectoren

2 Soorten grootheden

Scalair VS Vectorieel
VB:
VB:
verplaatsing
tijd massa
temperatuur kracht
lengte elektrische stroom
volume snelheid

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 39

3 Vectoren

Scalaire grootheden
Worden volledig bepaald door:
• Grootte
• Teken (+ of –)
• Eenheid

VB:

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 40

3 Vectoren

Vectoriele grootheden (Vectoren)

Verplaats je Naar waar

10 m !!! ???

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 41

3 Vectoren

Vectoren
Worden volledig bepaald door:
• Grootte of norm
• Eenheid
• Zin (+ of -)
• Richting
• Aangrijpingspunt

Worden voorgesteld door een pijl boven

de grootheid

VB:

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 42

3 Vectoren

Wiskundige voorstelling
Voor vector 𝐹Ԧ
• (p, q) is het koppel waarbij p het beginpunt is en q het eindpunt is
• de grootte is de afstand tussen p en q rekening houdend met de schaal
( geeft de schaalverhouding weer)
• A is de werklijn en geeft de richting weer
• de pijlpunt van 𝐹Ԧ wijst van het beginpunt p naar het eindpunt q en geeft de zin
weer

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 43

3 Vectoren

Grootte van een vector

• de grootte is de afstand tussen p en q rekening houdend met de schaal
• Synoniem: norm
• Schrijfwijze: 𝐹Ԧ = F

VB:
Een kracht bezit een grootte van 30 newton en wordt aangeduid door
F = 30N waarbij de notatie F dezelfde betekenis heeft als 𝐹Ԧ

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 44

3 Vectoren

Richting
• de richting wordt bepaald door de ligging die een rechte in de ruimte aanneemt.

VB: Een bol valt uit een vliegtuig en ondervindt een A

aantrekkingskracht verticaal gericht volgens A. Een
auto rijdt eronder op een vlakke baan. De verplaatsing B
van de auto is horizontaal gericht volgens de rechte B.
De richting van de verplaatsing van de auto staan
loodrecht op de richting van de kracht van de bol.

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 45

3 Vectoren

Zin
• De zin geeft aan op welke wijze de richting doorlopen wordt.
• De pijlpunt gaat van het begin (p) tot het einde (q).
• Als de pijlpunt van 𝐹Ԧ gelijk gericht is met de pijlpunt van de referentie A, is de zin
positief en als de pijlpunt tegengesteld gericht is aan A, is de zin negatief.

VB: De zin van auto 1 is hetzelfde als die van de referentie as en is positief. De zin
van auto 2 is tegengesteld gericht aan die van de referentie as en is negatief.

1 2

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 46

3 Vectoren

Soorten vectoren
• Vaste vector: mag niet verplaatst worden, vb. een plaatsvector.

• Glijdende vector: mag verplaatst worden volgens de drager, vb. een krachtvector

• Vrije vector: mag verplaatst worden volgens de drager en evenwijdig met de drager.

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 47

3. Vectoren

Eenheidsvector
= 𝑒𝑥
= Een vector met:
• Zin: gekend
• Richting: gekend
• Grootte: 1

→ Wordt gebruikt om vectoren te vereenvoudigen:

De zin en richting zijn bepaald door de eenheidsvector, enkel de grootte moet worden
meegedeeld.

VB:

- : tegengestelde zin
11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 48
3 Vectoren

Hoek tussen vectoren

• De hoek tussen twee vectoren is de kleinste hoek tussen de twee
positieve zinnen.
• De hoek wordt voorgesteld door een griekse letter, vb: α

VB

α?
α
𝒃 verplaatsen
volgens drager
α

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 49

4 Goniometrie

Hoeken bepalen
• In een rechthoekige driehoek gelden volgende verhoudingen:

SOS

CAS

TOA

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 50

4 Goniometrie

Hoeken bepalen
• De som van de hoeken van een driehoek = 180o
• De som van de hoeken van een vierhoek = 360o

• De som van complementaire hoeken = 90o

• De som van supplementaire hoeken = 180o

• Als de werklijnen parallel lopen, zijn ook de hoeken gelijk.

• Een volle hoek is 360o

→ de som van inwendige hoeken = 360o

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 51

4 Goniometrie

Hoeken bepalen
VB:

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 52

4 Goniometrie

Hoeken bepalen
• In een willekeurige driehoek

B
A

𝐵2 + 𝐶2 − 𝐴2
𝑐𝑜𝑠𝛼 =
2𝐵𝐶
C

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 53

4 Goniometrie

Hoeken bepalen
VB1: B = 10, C = 20, α = 50°. Bepaal de grootte
van A
B
A
Oplossing:
𝐴2 = 102 + 202 - 2 . 10 . 20 . cos 50°
𝐴2 = 242,88
C A = 242,88 = 15,6

VB2: A = 16, B = 20, α = 50°. Bepaal de grootte van 𝛾

Oplossing:
sin 50° sin 𝛾
=
16 20
sin 50°
sin 𝛾 = . 20 = 0,96
16
𝛾 = si𝑛 𝛾 −1 = 73° 14’ 49’’ 54
4 Goniometrie

Hoeken bepalen
• Opmerking: als de hoek groter is dan 90 graden, gebruik je de
supplementaire hoek:

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 55

4 Goniometrie

Hoeken bepalen
VB: B, C, α zijn gekend. Bepaal de grootte van γ en A

Oplossing:
Cosinusregel als α is groter dan 90 °:
𝐴 = 𝐵2 + 𝐶 2 + 2𝐵𝐶. cos(180° − 𝛼)
−𝐵2 − 𝐶2 + 𝐴2
cos(180 − 𝛼) =
2𝐵𝐶

Sinusregel als α is groter dan 90 °:

𝐶
sin 𝛾 = sin(180° − 𝛼)
𝐴

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 56

Einde

Zelfstudie!
• De eerste les was een herhaling van de wiskunde die jullie nodig hebben voor
Mechanica

• Er is GEEN oefensessie aan gekoppeld

• Maak de oefeningen zelfstandig en controleer met de verbetersleutel

• Stel je vragen tijdens het monitoraat

• 90% van de gebuisde studenten faalden door te weinig kennis van de

Wiskunde!!! Oefen oefen oefen...

11/09/2022 Mechanica EMS Graduaat @ AP Hogeschool 57