ANG KAHALAGAHAN NG PANTIG (SYLLABLE) SA PAG-UNAWA NG WIKA

Ricardo Ma. Duran Nolasco

1. Ang diminutibo (diminutive) na konstruksyon sa Sorsoganon ay sensitibo sa

istruktura ng pantig at maipapahayag sa dalawang paraan. Ang una ay ang
kumpletong reduplikasyon. Halimbawa: tása `cup’ > tasa-tása `toy cup’;
matá `eye’ > mata-máta `miniature eye’; bádo’ `dress’ > badu’-bádo’ `toy
dress’ ( ’= impit na tunog, ´ = aksento). Ikalawa, ang C-uru na pag-uulit. Dito,
kinokopya ang onset o unang konsonante (C) ng ugat + uru. Halimbawa:
talínga `ear’ > turutalínga `miniature ear’, kawáli’ `frying pan’ >
kurukawáli’ `toy frying pan’; bintiladór `electric fan’ > burubintiladór `toy
electric fan.’ Sa ganap na pag-uulit, ang ugat ay kailangang may dalawang
pantig. Sa C-uru na pag-uulit, ang ugat ay mahigit dapat sa dalawang pantig.

2. Pero hindi eksakto ang tuntunin. May kaso na ang ugat ay binubuo ng
dalawang pantig subalit ang aplikable ay C-uru na pag-uulit. Halimbawa:
kótse `car’ > kurukótse `toy car’ (hindi *kótse-kótse); bá’ba’ `mouth’ >
burubá’ba’ `miniature mouth’; súdlay `comb’ > surusúdlay `toy comb’.
Kailangang iwasto ang tuntunin at lagyan ng kulatilya: ang penultimang pantig
(pangalawang pantig buhat sa huli) ay kailangang bukas (i.e. nagtatapos sa
patinig) at hindi sarado (i.e. nagtatapos sa katinig). Samakatwid, sa
kumpletong pag-uulit, ang ugat ay kailangang buuin ng dalawang pantig kung
saan ang penultimang pantig ay bukas. Sa C-uru na panlapi, pinapayagan
ang ugat na dalawang pantig basta’t sarado ang penultima.

3. May isa pa akong halimbawa na magpapakita kung bakit hindi dapat

maliitin ang konsepto ng pantig. Sa Tagalog, ang saradong pantig ng
penultima ay hindi maaaring tumanggap ng aksento. Halimbawa, ang salitang
takbó ay may saradong penultima (tak) na di maaaring aksentuhan.
Awtomatiko ang aksento sa hulihan. Kaya, takbó `run’ hindi *tákbo; guntíng
`scissors’ hindi *gúnting; sampáy `to hang (as in clothes)’ hindi *sámpay.
Kabaligtaran sa Sorsoganon at maging sa Waray. Ang inaaksentuhan ay ang
saradong penultima ng salita. Kaya, súdlay `comb’, hindi *sudláy; dágko’
`big’, hindi *dagkó’; báyli `dance’, hindi *baylí.

4. Nitong nakaraang taon ay may ilang linguista na nagmungkahi na ang

pantig ay maaari pang hatiin sa mas maliit na yunit na ang tawag ay mora.
Sa pagsusuri nila, ang pantig na kót ng kótse `car’ ay mahahati pa sa
dalawang mora: ko- + -t na siyang magpapaliwanag kung bakit ang
aplikableng tuntunin sa diminutibo ng kótse sa Sorsoganon ay pang mahigit
na dalawang pantig (e.g. C-uru). Kailangan nating pag-aralan ang moraic na
lapit sa pag-aaral ng pantig at alamin kung angkop ito sa ating wika.

Lungsod Quezon. Hunyo 22, 2022.