Professional Documents
Culture Documents
13.11.2020
2020-2021 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI
SOSYAL BİLGİLER
1. DÖNEM 1. SINAV KAPSAMI
Sevgili Öğrencilerimiz,
Sosyal Bilgisi dersimizde bugüne kadar aşağıda yer alan öğrenme alanları, konu ve
kazanımlar hakkında çalışmalar yaptık. Aşağıdaki öğrenme alanları içerisinde yer alan
konu ve kazanımları inceleyiniz ve soruları cevaplayınız.
Birey ve Toplum: Temel olarak “ben” ve “biz” olma süreçlerini içeren bu öğrenme
alanında sosyal bilimlerden psikoloji, sosyoloji ve sosyal psikolojiye odaklanılmakla
birlikte disiplinler arası bir yaklaşım benimsenmiştir. “Ben” ve “Biz” olma süreçlerini
etkileyen mekânsal, tarihî ve kültürel faktörler değerlendirilir.
Kültür ve Miras: Temelde tarih odaklı olan bu öğrenme alanı kültür ve kültürel mirası
ön plana çıkaran bir yapıya sahiptir. Kültürü oluşturan temel ögelerden hareketle
kültürün korunması ve geliştirilmesini sağlayacak bilincin oluşturulması
amaçlanmaktadır. Kültürel ögelerin, bir toplumu diğer toplumlardan ayıran özellikler
olduğu kavranır. Bunun yanında kültürümüzün, dünya kültürel mirasının renklenmesine
ve zenginleşmesine sağladığı katkı bulunur.
Kazanımlar Morpa Kampüs Çalışmaları
● Resmî kimlik belgesini inceleyerek
kişisel kimliğine ilişkin çıkarımlarda Birey ve Toplum
bulunur. Kimlik Kartlarım
● Yaşamına ilişkin belli başlı olayları Yaşam Öyküm
kronolojik sıraya koyar. İlgi, İhtiyaç ve Yeteneklerimiz
● Bireysel ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerini Benden Farklı Olanlar
tanır. Farklılıklara Saygı Gösterelim
● Kendisini farklı özelliklere sahip diğer
bireylerin yerine koyar. Kültür ve Miras
● Diğer bireylerin farklı özelliklerini Aile Tarihini Oluşturalım
saygı ile karşılar. Milli Kültürümüz
● Sözlü, yazılı, görsel kaynaklar ve Geçmişten Günümüze Çocuk Oyunları
nesnelerden yararlanarak aile tarihi
çalışması yapar.
● Ailesi ve çevresindeki millî kültürü
yansıtan ögeleri araştırarak örnekler
verir.
● Geleneksel çocuk oyunlarını değişim
ve süreklilik açısından günümüzdeki
oyunlarla karşılaştırır.
HERKESİN BİR KİMLİĞİ VAR
Ne kadar benzer olursa olsun hiçbir insanın özellikleri başka birinin özellikleriyle aynı
değildir. Çevremizdeki insanları incelediğimizde her birinin dış̧ görünüşünün,
davranışlarının diğerlerinden ayrıldığını fark edersiniz.
Her insanın kendine özgü̈ özellikleri vardır. Örneğin parmak izi her bireyin kendisine
özgüdür, kimsenin parmak izi bir başkasıyla aynı olamaz. Bunun dışında yüz şeklimiz,
gözümüzün rengi, sesimiz, yürüyüşümüz ve kalp atışımız da birbirimizinkilerden
farklıdır.
Her insan doğuştan getirdiği özelliklerinin yanı sıra kendisine ait resmî kimlik belgesiyle
de biriciktir. Her insana doğduğu andan itibaren geçerli olmak üzere vatandaşı olduğu
devlet tarafından bir kimlik belgesi verilir.
Kimlik belgeleri içerisinde en önemlisi nüfus cüzdanıdır. Soyadı Kanunu ile Büyük
Millet Meclisi, Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadını vermiştir. Buna göre Atatürk’e
aşağıdaki nüfus cüzdanı verilmiştir.
Yeni nüfus cüzdanı olarak kimlik kartları verilmeye başlanmıştır.
Kimlik kartımızın ön ve arka yüzlerinde Türkçe ve İngilizce olarak aşağıdaki bilgiler yer
alır:
ÖN YÜZ ARKA YÜZ
● fotoğraf ● anne adı
● TC kimlik numarası ● baba adı
● ad, soyad ● elektronik çip (yonga)
● doğum tarihi
● kimlik belgesi seri numarası
● son geçerlilik tarihi
● cinsiyet
● uyruk
● imza
Farklı alanlarda kullandığımız kimlik belgeleri vardır.
HERKESİN BİR ÖYKÜSÜ VAR
Hepimiz doğumumuzdan günümüze kadar pek çok olay yaşamışızdır ama hayat
öykümüzü anlatmamız istendiğinde bunların hepsini anlatamayız. Yaşantımızdaki
unutamadığımız, bizim için önemli olan belli başlı olayları düşünür, onları oluş sırasına
göre anlatırız.
Olayların oluş tarihlerine göre sıralanmasına kronoloji denir.
Aşağıdaki görseller Mert’in hayatına ait önemli olayları ve tarihlerini göstermektedir.
Bu olayları oluş sırasına göre numaralandırınız.
Tiyatro kursuna
İkinci sınıfı bitirdim. Doğdum.
başladım.
Yürümeye Emeklemeye
İlkokula başladım.
başladım. başladım.
NELERDEN HOŞLANIYORUM? NELERİ YAPABİLİRİM?
İnsanlar fiziki özellikleri kadar ilgi alanları ve yetenekleriyle de birbirlerinden ayrılırlar.
Bireyler kendilerini tanıyarak kişilik özelliklerini, ilgi alanlarını ve yeteneklerini fark ederler.
Böylece kendilerini geliştirebilirler.
Bireyleri birbirinden ayıran duygu, düşünce, ilgi ve yeteneklerin bütününe kişisel
özellikler denir.
Fiziksel, duygusal özelliklerimiz ve ilgi alanlarımızla ilgili tabloyu inceleyiniz.
FİZİKSEL UYGUSAL
D İLGİ
ÖZELLİKLERİMİZ ÖZELLİKLERİMİZ ALANLARIMIZ
Dış görünüşümüzle ilgili Yaşanan olaylar karşısında Yapmaktan
özelliklerimizdir. duyduğumuz hislerden oluşan hoşlandığımız, yakınlık
özelliklerimizdir. duyduğumuz işlerdir.
● göz rengi / şekli ● mutluluk / sevinç ● resim çizmek
● saç rengi / şekli ● endişe ● kitap okumak
● boy uzunluğu ● üzüntü / keder ● yürüyüş yapmak
● kütle ● öfke / kızgınlık ● voleybol / basketbol /
● ten rengi ● heyecan futbol vb. oynamak
● sevgi ● bisiklete binmek
● özlem ● seyahat etmek
● gurur ● tasarım yapmak
● utanç ● öykü yazmak
● müzik dinlemek
ONUN YERİNDE OLSAYDIM
Çevremizde bizimle aynı olanaklara sahip olmayan insanlar vardır. Bu farklılıklar insanlar
arasında bir üstünlük ya da eksiklik nedeni olarak görülemez. Bu insanların yerine
kendimizi koymalı, onlara yardımcı olmak için neler yapabileceğimiz düşünmeli, sosyal
sorumluluk bilinci ile hareket etmeliyiz.
FARKINDAYIM, FARKLILIKLARA SAYGILIYIM
Ortak özelliklere sahip insanlar olabilir ancak dünyada hiçbir insan bir başkasıyla
tamamen aynı özelliklere sahip değildir. Fiziksel özelliklerimiz gibi yeteneklerimiz,
beğenilerimiz ve kişilik özelliklerimiz de farklıdır. Bu da çok doğaldır. Irk, dil, din, cinsiyet
ayrımı gözetmeden her insan saygıya değer bir varlıktır. Bir düşünün, tüm insanlar aynı
özelliklere sahip olsa dünya nasıl bir yer olurdu?
Farklı olay ya da durumlara karşı değişik duygu ve düşüncelerimiz olabilir. Hatta kimi
zaman aynı olay ya da durum karşısında da farklı duygular hissedebilir, farklı tepkiler
verebiliriz. Duygu ve düşüncelerimiz de bizi birbirimizden bizi birbirimizden ayıran
özelliklerimizdir.
Yüzümüzün ifadesi, sesimizin tonu, beden dilimiz; duygu ve düşüncelerimizi anlatır.
Davranışlarımız, duygu ve düşüncelerimizle uyumlu olursa kendimizi doğru ifade etmiş
oluruz. Duygu ve düşüncelerimizi resim yaparak, şiir yazarak, günlük tutarak da ifade
edebiliriz.
DUYGU: DÜŞÜNCE: DAVRANIŞ:
Hayvanları seviyorum. Hayvanların Barınaklardaki hayvanlar için
doğal yaşam
alanlarını
korumalıyız.
yiyecek ve oyuncak
topladık.
Duygularımız, davranış ve düşüncelerimizi etkileyebildiği gibi düşüncelerimiz de
davranışlarımızı etkileyebilir.
Başkalarının bizim gibi düşünüp davranmasını beklememeliyiz. Bununla birlikte biz de
istemediğimiz bir durumla karşılaştığımızda bunu uygun bir dille açıkça belirtmeliyiz.
Böylece sağlıklı ilişkiler kurabiliriz.
Olay ya da durumları, başkalarının düşünce ve duygularını anlayışla karşılamaya
hoşgörü denir. Karşımızdaki insanın duygu ve düşüncelerine saygı duymalı ona hoşgörü
ile yaklaşmalıyız. Empati kurmalı yani kendimizi karşımızdaki kişinin yerine koymalı,
onu anlamaya çalışmalıyız.
AİLEMİN TARİHİ
Toplumun en küçük birimine aile denir. Anne, baba ve çocuklardan oluşan aile çekirdek
ailedir. Anneanne, dede, babaanne gibi akrabaların da bulunduğu aile ise geniş ailedir.
Kan bağı yoluyla birbirine bağlı olan kimselere akraba denir.
Hepimizin parçası olduğu ailelerimizin bir tarihi vardır. Aile birliğini, akrabalık bağlarını
sürdürebilmek için ailemizin geçmişini bilmemiz gerekir. Bunun için onu kendimiz
araştırıp ortaya çıkarmalı ve yazmalıyız.
Aile tarihi hazırlanırken genellikle sözlü tarih yöntemi kullanılır. Sözlü tarih, belli bir olayı
yaşamış ya da ona tanıklık etmiş kişilerle söyleşi yapılmasıdır. Aile tarihimizi oluştururken
bu yöntemin yanı sıra sözlü, yazılı, görsel kaynaklar ve nesnelerden yararlanırız.
Fotoğraflar, mektuplar, kıyafetler, tapu belgeleri, nüfus cüzdanları, ses kayıtları ve çeşitli
ev eşyaları bu kaynaklardan bazılarıdır.
Sözlü tarih yöntemini uygulamak için aile tarihini iyi bilen biri seçilmelidir. Görüşmede
gerçekleşen konuşmalar kayıt altına alınmalıdır.
Sözlü tarih çalışmasının aşamaları şunlardır:
✔ Görüşme yapılacak kişi belirlenir.
✔ Görüşme yeri ve zamanı belirlenir.
✔ Sorular belirlenir.
✔ Görüşme sırasında kullanılacak ses kayıt cihazı, not defteri, kalem, fotoğraf makinesi
vb. araç gereçler hazırlanır.
✔ Görüşme yapılır.
Sözlü tarih yöntemi ile yapılan bir araştırma bize toplumla ilgili çeşitli konularda bilgi verir:
● Aile ve akrabalık ilişkileri
● Göçlerin nasıl gerçekleştiği
● Evlenme gelenekleri
● Yaşam tarzları
● Değişen değerleri
Bir kişinin ya da ailenin soyunu gösteren çizelge ya da ağaç biçimindeki şemaya
soyağacı denir.
MİLLÎ KÜLTÜR ÖĞELERİMİZ
Bir toplumun geçmişten günümüze aktardığı ortak değerlere kültür denir. Kültür, ait
olduğu topluma özgüdür. Dolayısıyla kültürel ögeler toplumdan topluma farklılık gösterir.
Millî kültürümüzü yansıtan pek çok öğe vardır. En önemli kültür öğesi dildir.
Gelenek, göreneklerimiz, yemeklerimiz, halka oyunlarımız, ata oyunları ve sporlarımız millî
kültürümüzün öğelerindendir.
GELENEK, EL SANATLARI TARİHî MİMARî SÖZLÜ ESERLER
GÖRENEKLER YAPILAR
asker uğurlama ve halıcılık – kilimcilik Kız Kulesi atasözleri
karşılama dokumacılık Galata Kulesi bilmeceler
kına gecesi çinicilik Sultan Ahmet Cami tekerlemeler
sünnet düğünü seramik – çömlek Sümela Manastırı
bayram ziyaretleri yapımcılığı Ayasofya Cami
diş buğdayı ağaç işçiliği Yerebatan Sarnıcı
tığ işi (oya, dantel) Dolmabahçe Sarayı
ebru sanatı
bakırcılık
sepetçilik
hat sanatı
BAYRAMLAR HALK OYUNLARI YİYECEK – İÇECEK ÜNLÜ
KARAKTERLER
Cumhuriyet Bayramı zeybek Türk kahvesi Keloğlan
Zafer Bayramı horon ayran Nasreddin Hoca
Ulusal Egemenlik ve halay lokum Karagöz ve Hacivat
Çocuk Bayramı çayda çıra baklava
Atatürk’ü Anma, aşure
Gençlik ve Spor mantı
Bayramı karnı yarık
hünkâr beğendi
Kurban Bayramı
Ramazan (Şeker)
Bayramı
Halk Oyunlarımız
Ata Oyunlarımız
GEÇMİŞTEN BUGÜNE ÇOCUK OYUNLARI
Geçmişi insanlık tarihi kadar eski olan çocuk oyunları millî kültür öğelerimizden
biridir. Çocuklar ya büyüklerinin oyunlarını değiştirerek oynamışlar ya da kendileri yeni
oyunlar geliştirmişlerdir. Zaman içinde bazı oyunlar ortadan kalkarken bazıları şekil
değiştirmiştir. Kimi çocuk oyunları ise değişmeden günümüze kadar gelmiştir.
Çelik çomak, beştaş, seksek, körebe , saklambaç, yakan top, istop, aç kapıyı
bezirgânbaşı, dalye eskiden oynanan oyunlara örnek verilebilir. Bunların kimi günümüzde
de çocuklar tarafından oynanmaktayken bazıları bilinmemektedir.
● Aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
1) Aşağıda farklı alanlarda kullanılan kimlik belgeleri ile kullanım amaçları verilmiştir.
Açıklamalardaki uygun olan harfi, kimlik belgesi ile eşleştiriniz.
2) Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y”
yazınız.
( ) T.C. nüfus cüzdanı ülkemizde kadın erkek bütün vatandaşlara doğduğu andan
itibaren verilen kimlik belgesidir.
( ) Pasaport, nüfus cüzdanı yerine resmî kimlik belgesi olarak kullanılamaz.
( ) Yaşadığımız yer, ev adresimiz, ilgi alanlarımız, mesleğimiz nüfus cüzdanının arka
yüzünde yer alan bilgilerdir.
( ) Yurt dışı seyahatlerimiz için gerekli olan kimlik belgesi pasaporttur.
( ) İnsanlar birbirlerinden farklı duygu ve düşüncelere sahip olamazlar.
( ) Bir insanın zeki olup olmadığı fiziksel bir özelliğidir.
3) Aşağıdaki olayları oluş sırasına göre numaralandırınız.
liseden mezun olmak
okumayı öğrenmek
diş çıkarmak
4) Aşağıda dördüncü sınıf öğrencisi olan Defne’nin yaşamıyla ilgili çeşitli bilgiler
vermiştir.
Defne’nin paylaştığı bilgileri kronolojik olarak, numaraları yazarak sıralayınız.
……………………………………………………………………………………………….
5) Canan Dağdeviren günümüzün en önemli ihtiyacı olan enerji üzerine çalışan bir bilim
insanıdır. Çocukluğunda babasının hediye ettiği
“Marie Curie” ile ilgili kitabı okumaya başlayarak
fiziğe karşı ilgisi oluşmuştur. Çocukluk
oyunlarında onu bir çakıl taşını parçalayarak,
içerisindeki atomları bulmaya çalışırken görenler
fen alanına nasıl ilgi duyduğunu anlamıştır. Bu
çalışmalarıyla ailesinin onu anlamasını ve ilgi
alanını görmesini sağlamıştır. “İnsan vücudunda
telefonu şarj edebilecek elektrik enerjisi
üretilebilir mi?” üzerine düşünmüş ve bu fikrini geliştirmiştir. Organların hareketini
elektrik enerjisine çeviren cihazı icat ederek medikal teknoloji alanında çalışmış, pilsiz
çalışan giyilebilir bir kalp çipi ve cilt kanserini teşhis eden bir cihaz geliştirmiştir. Bir
röportajında “Kendi hayalimi gerçekleştirdim ve hayalleri olan, sorgulanan gençlere
aynı zamanda örnek oldum.” demiştir.
Metindeki bilgilere göre Canan Dağdeviren’in ilgi ve yeteneklerine örnekler yazınız.
……………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………
6) Aşağıdaki ifadelerde anlatılan özellikleri uygun başlığın altına ”X” işareti koyarak
belirtiniz.
Fiziksel Duygusal İlgi
Özellik Özellik Alanı
Aleyna sarı saçlı, mavi gözlüdür.
Emir, iyi bir satranç oyuncusudur.
Pelin uçağa binmekten korkuyor.
Melis, piyano çalmaktan hoşlanır.