Notatka do zeszytu (karta pracy) Imię i nazwisko:…………………………………………………..………..

klasa:………………………
Temat-Ćwiczenia w poprawnym zapisywaniu i odczytywaniu wzorów związków chemicznych oraz
symboli pierwiastków chemicznych.
1. Odczytywanie symboli pierwiastków i wzorów chemicznych:
Współczynnik stechiometryczny to liczba przed symbolem lub wzorem chemicznym, która oznacza
liczbę atomów pierwiastka albo liczbę cząsteczek pierwiastka lub liczbę cząsteczek związku
chemicznego.
Indeks stechiometryczny czyli liczba w indeksie dolnym, która informuje o liczbie atomów
pierwiastka chemicznego w cząsteczce.
Uzupełnij tabelkę na podstawie tabeli 15 str. 132 z podręcznika:
Zapis Sposób czytania Model Liczba atomów każdego
z pierwiastków
chemicznych
N
2N
N2
3N2

2Fe
H2O
2H2O

Znając wartościowość pierwiastków chemicznych tworzących związek chemiczny, można napisać jego
wzory chemiczne: ………………………..………….………………….. i ……………………………….………………………… Nie
musimy przy tym wiedzieć, jaki rodzaj wiązań występuje w związku.
2. Wzór sumaryczny określa rodzaj i liczbę atomów pierwiastków tworzących cząsteczkę.
Określenie dla prostych dwupierwiastkowych związków chemicznych wzoru sumarycznego
związku chemicznego na podstawie wartościowości tworzących go pierwiastków:
 1 krok - Zapisujemy poprawnie symbole pierwiastków we wzorze sumarycznym. Jako
pierwszy wpisujemy symbol metalu, a jako drugi – symbol niemetalu.
 2 krok - Nad każdym symbolem zapisujemy wartościowość pierwiastka.
 3 krok - Następnie przenosimy do indeksów dolnych – sposobem „na krzyż” – cyfry
odpowiadające wartościowościom.
 4 krok - Przy przenoszeniu liczb zamieniamy liczby rzymskie na arabskie.
 5 krok - Staramy się, aby we wzorze sumarycznym w indeksach stechiometrycznych
występowały liczby o jak najmniejszej wartości. Dlatego sprawdzamy, czy obie liczby nie mają
wspólnego dzielnika (liczby, przez którą można je podzielić bez reszty). 
 6 krok - Cyfrę 1 we wzorze pomijamy.
ĆWICZENIA PRAKTYCZNE
1. Ustalanie wzoru sumarycznego dla dwupierwiastkowego związku chemicznego na
podstawie:
a) Wartościowości pierwiastków tworzących go pierwiastków
„reguła krzyżowa” Wzór sumaryczny
Na (I) i S

Cr (III) i Cl
Fe (III) i O

As (V) i O

Cl (VII) i O

Pb (II) i O

b) Na podstawie nazwy związku chemicznego:

Nazwa związku chemicznego „reguła krzyżowa” Wzór sumaryczny
Tlenek manganu (VII)

Chlorek chromu (III)

Siarczek srebra (I)

Tlenek boru (III)

2. Wzór strukturalny odzwierciedla sposób połączenia atomów w cząsteczce. We wzorze

strukturalnym, podobnie jak we wzorze sumarycznym, posługujemy się symbolami
pierwiastków do oznaczenia atomów tworzących cząsteczkę związku chemicznego. Aby
poprawnie narysować wzór strukturalny należy znać wartościowość pierwiastków, z których
jest zbudowany dany związek chemiczny. Za pomocą kresek przedstawiamy wiązania
pomiędzy atomami (jedna kreska symbolizuje jedno wiązanie).
3. Tworzenie wzorów sumarycznych i strukturalnych związków kowalencyjnych:
a) Na podstawie znajomości wartościowości pierwiastków w tym związku chemicznym:
„reguła krzyżowa” Wzór strukturalny Wzór sumaryczny
HiO

N (III) i O

Si (IV) i O

S (IV) i O

b) Na podstawie nazwy związku chemicznego:

Nazwa związku „reguła krzyżowa” Wzór strukturalny Wzór sumaryczny
chemicznego
Tlenek azotu (IV)

Tlenek węgla (II)

Tlenek węgla (IV)

Bromowodór
ZADANIE DOMOWE – na podstawie przeczytanego w podręczniku tematu nr 23 od str.130 do 134
i proponowanych materiałów do lekcji oraz lekcji zdalnej w Microsoft Teams wydrukuj powyższą notatkę,
uzupełnij i wklej (lub przepisz) do zeszytu. Po dzisiejszej lekcji nie odsyłaj notatki z lekcji (zostały omówione i 
częściowo rozwiązane na lekcji online).