Temat: Wartościowość pierwiastków w związkach chemicznych.

1. Wartościowość pierwiastka – liczba wiązań chemicznych, które tworzy atom danego

pierwiastka w cząsteczce związku chemicznego.
2. Wartościowość jest równa liczbie elektronów, które atom oddaje tworząc kation,
lub przyjmuje tworząc anion, albo uwspólnia tworząc wiązanie kawalencyjne.
3. Wartościowość jest podstawową właściwością chemiczną pierwiastka. Większość pierwiastków
wykazuje w związkach chemicznych różne wartościowości w stosunku do różnych partnerów
(np. H-S-H i O=S=O), a nawet w stosunku do tego samego partnera (C=O i O=C=O).
Zmienną wartościowość w związkach wykazują zarówno metale i niemetale, np.

METALE NIEMETALE

Miedź I i II Azot od I do V

Rtęć I i II Fosfor III i V

Żelazo II i III Siarka II, IV i VI

Ołów II i IV Chlor I, III, V i VII

4. Wartościowość maksymalna jest równa liczbie elektronów walencyjnych.

Wartościowość w związkach z wodorem i w związkach z metalami w grupach 1 i 2 oraz 13 i 14
jest taka sama jak wartościowość maksymalna. Najwyższa znana wartościowość wynosi VIII.

Numer grupy 1 2 13 14 15 16 17 18

Liczba elektronów walencyjnych 1 2 3 4 5 6 7 8

Wartościowość maksymalna I II III IV V VI VII VIII

Wartościowość względem wodoru i metali I II III IV III II I 0

 
(tlen leżący w grupie 16 dobiera do oktetu 2 elektrony, jest więc zawsze dwuwartościowy) 
(pierwiastkom grupy 17 brakuje tylko jednego elektronu
do oktetu, w większości związków są więc jednowartościowe)

5. Znając wartościowości pierwiastków wchodzących w skład cząsteczek związków chemicznych,

można ustalić ich wzory i nazwy:
a) wzór sumaryczny – wzór chemiczny określający rodzaj i liczbę atomów wchodzących w skład
cząsteczki (przedstawia skład atomowy cząsteczki),
b) wzór kreskowy (strukturalny) – wzór chemiczny, który obrazuje - oprócz składu cząsteczki
budowę cząsteczki (kolejność i sposób powiązania atomów).

Posługując się regułą „na krzyż”, można na podstawie wartościowości poszczególnych pierwiastków
zbudować wzór związku chemicznego. Można także z wzoru związku odczytać wartościowość obu
tworzących go pierwiastków.
Trzy rady jak utworzyć związek doskonały! Ogólny wzór związków chemicznych
(zbudowanych z dwóch różnych pierwiastków)
Jeśli chcesz utworzyć związek
musisz spełnić obowiązek.
Po pierwsze mój drogi sokole
zapisz dobrze symbole!
Po drugie spokojnie bez złości
wpisz w górze wartościowości!
Po trzecie rusz jeszcze głową
I użyj „regułę krzyżową”.
Na końcu dla własnej pewności
sprawdź czy się coś nie uprości.
I teraz wierz mi mój drogi
spełniłeś już wszystkie wymogi.
Choć to był wysiłek niemały
Twój związek jest doskonały!