Grupa A Klasa .................... Data .............

Imię i nazwisko .................................................... Liczba punktów ...... / 80 Ocena .............

1. Badania przyrodnicze

1 Uszereguj etapy prowadzenia badań naukowych zgodnie z kolejnością ich ( ... / 1 p.)

przeprowadzania.
A. Weryfikacja hipotezy.

B. Obserwacja.

C. Sformułowanie problemu badawczego.

D. Postawienie hipotezy.

E. Wyciągnięcie wniosków.
2 Metale ciężkie u roślin mogą zaburzać przebieg procesów fizjologicznych, np. wpływać ( ... / 4 p.)
na aktywność enzymów uczestniczących w syntezie chlorofilu a i b – głównych
barwników niezbędnych do fotosyntezy. Przeprowadzono doświadczenie, w którym
zbadano wpływ soli metali ciężkich: kadmu (Cd), chromu (Cr) i ołowiu (Pb), mających
różne stężenie, na zawartość chlorofilu a w liściach żyta. Przyjęto, że zawartość
chlorofilu a w próbie kontrolnej wynosiła 100%. Wyniki doświadczenia przedstawiono
w tabeli.
Wpływ soli kadmu, chromu i ołowiu na zawartość chlorofilu a w liściach żyta
Ilość chlorofilu a przy określonym stężeniu jonów
Jony metalu
10–6 mol/dm3 10–5 mol/dm3 10–4 mol/dm3 10–3 mol/dm3

Cd2+ 96% 85% 61% 21%

Cr2+ 96% 84% 75% 10%

Pb2+ 96% 86% 55% 25%

a) Zaznacz poprawny opis próby kontrolnej do przedstawionego doświadczenia.

1. Żyto poddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu o najmniejszym badanym

stężeniu.

2. Żyto poddawane działaniu mieszaniny soli: chromu, kadmu i ołowiu o innym stężeniu
niż w badaniach.

3. Żyto poddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu o największym badanym

stężeniu.

4. Żyto niepoddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu.

b) Wykorzystując dane z tabeli, skonstruuj wykres słupkowy przedstawiający

zależność między stężeniem jonów kadmu a zawartością chlorofilu a w liściach żyta.

c) Na podstawie sporządzonego wykresu sformułuj wniosek dotyczący wpływu

stężenia soli kadmu na zawartość chlorofilu a w liściach żyta.

Grupa A | strona
1 z 13
3 W komórkach somatycznych (budujących ciało) kobiety występują dwa chromosomy ( ... / 1 p.)

płciowe X. Jeden z nich ulega inaktywacji, nazywamy go ciałkiem Barra.

W prawidłowych komórkach somatycznych mężczyzn ciałko Barra nie występuje.
Studenci wykonali obserwacje ciałek Barra w 10 preparatach, wykorzystując w tym celu
mikroskop optyczny. Preparaty przygotowali z wyizolowanej komórki tkanki
nabłonkowej jamy ustnej. Wyniki obserwacji są zawarte w poniższej tabeli.

Przeanalizuj je, a następnie wykonaj polecenie.

Liczba komórek z jednym Liczba komórek z dwoma Liczba komórek bez ciałek

ciałkiem Barra ciałkami Barra Barra
6 2 2
Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli
jest fałszywe.

Cztery preparaty mikroskopowe wyizolowano z organizmu zdrowego

P F
mężczyzny.
W prezentowanej obserwacji było 10 uwidocznionych ciałek Barra. P F
W celu stwierdzenia obecności ciałek Barra studenci użyli mikroskopu,
P F
który maksymalnie może powiększyć obraz ok. 1000-krotnie.
4 Skreśl błędne informacje w zdaniach dotyczących cech organizmów.
( ... / 1 p.)

A. Najmniejszym elementem strukturalnym i funkcjonalnym budującym ciała

organizmów są komórki / tkanki.

B. DNA jest / białka są nośnikiem informacji genetycznej u organizmów.

C. Każdy organizm dąży do utrzymywania stanu równowagi wewnętrznej, czyli

ewolucji / homeostazy.
5 Na podstawie analizy poniższego tekstu podaj cztery czynności życiowe jaszczurki ( ... / 2 p.)

zwinki.

Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) należy do najpospolitszych gadów w Polsce. Jej ciało
pokrywają łuski różniące się wielkością i gładkością. W odróżnieniu od płazów ma klatkę
piersiową, która wykonuje rytmiczne ruchy umożliwiające wentylację gąbczastych płuc.
Zbędnym produktem przemiany materii jest kwas moczowy. Pokarmem zwinek są
głównie bezkręgowce: pająki, owady, ślimaki i gąsienice. Stwierdzono także u nich
przypadki kanibalizmu, czyli pożerania osobników własnego gatunku. Okres godowy
u zwinek trwa od kwietnia do czerwca. W tym czasie samce toczą zażarte walki o samice.
Liczebność tego gatunku w Polsce ciągle się zmniejsza. Wpływa na to rozwój przemysłu
i postępująca degradacja środowiska polegająca na niszczeniu siedlisk. Dlatego w naszym
kraju zwinka jest gatunkiem chronionym.
6 Zaznacz podpunkt, w którym wymieniono najmniej wiarygodne źródło informacji ( ... / 1 p.)

biologicznej.
A. Artykuł naukowy. C. Specjalistyczna strona internetowa.
B. Podręcznik akademicki. D. Wypowiedź podróżnika.
7 Zaznacz podpunkty, w których zawarto wypowiedzi będące informacjami ( ... / 1 p.)

naukowymi.
A. Moim zdaniem niektóre leki powodują w organizmie więcej szkód niż przynoszą
pożytku.
B. Replikacja jest procesem zachodzącym w jądrze komórkowym.
C. Sądzę, iż organy roślinne wykazują identyczną wrażliwość na działanie hormonów.
D. Uważam, że choroby bakteryjne są groźniejsze od chorób wirusowych.
E. Większość roślin przeprowadza proces fotosyntezy.
F. Niektóre ssaki opanowały zdolność do lotu.

Grupa A | strona
2 z 13
8 Zaznacz zdanie, które poprawnie opisuje różnicę między doświadczeniem a ( ... / 1 p.)

obserwacją.
A. Doświadczenie polega na prowadzeniu badań nad procesem lub zjawiskiem,
a obserwacja – nad organizmem.
B. Doświadczenie polega na analizie wpływu danego czynnika na badany obiekt, proces
lub zjawisko, a obserwacja – na poszukiwaniu informacji o organizmach, procesach
lub zjawiskach.

C. W doświadczeniu przygotowujemy próbę kontrolną i próby badawcze, a w obserwacji

tylko próbę badawczą.
9
D Doświadczenie obejmuje kilka zmiennych a obserwacja tylko jedną zmienną ( ... / 1 p.)
W XVII w. włoski przyrodnik Francesco
Redi przeprowadził doświadczenie,
pozwalające odrzucić teorię samorództwa
(abiogenezy). W tym celu użył mięsa,
umieszczonego w słoikach, z różnym
dostępem dla much, zgodnie ze
schematem.
Na podstawie analizy doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń, zaznaczając P,
jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe. (0–1 p.)

Pozostawione na powietrzu gnijące mięso, do którego muchy mają

1. P F
swobodny dostęp, staje się pożywką dla ich larw.
2. Przeprowadzone doświadczenie potwierdziło teorię abiogenezy. P F
Siatka nie stanowi skutecznej osłony uniemożliwiającej rozwój
3. P F
owadów.
10 Zaznacz podpunkty, w których zawarto opisy badań będących obserwacjami. ( ... / 1 p.)

A. Liczebność łabędzi niemych (Cygnus olor) gniazdujących w stawie znajdującym się

na terenie leśnego rezerwatu.
B. Wpływ wilgotności powietrza na aktywność samic komarów.
C. Rozmieszczenie chloroplastów w komórkach moczarki kanadyjskiej (Elodea
canadensis).
D. Wpływ rodzaju paliw kopalnianych używanych w paleniskach domowych na
zawartość dioksyn w powietrzu.
E. Badania nad zawartością metali ciężkich w organach podziemnych roślin rosnących na
glebach o różnym odczynie.
F. Analiza różnic między zewnętrzną a wewnętrzną stroną blaszki liściowej u klonu
pospolitego (Acer platanoides).
11 Przeczytaj opis doświadczenia, a następnie wykonaj polecenia.
( ... / 5 p.)

W celu zgęszczenia śmietany producenci dodają do niej skrobię. Aby stwierdzić, czy w
zakupionej śmietanie jest skrobia, przeprowadzono doświadczenie. Przygotowano trzy
zlewki, w których umieszczono:

- zlewka nr 1 – 15 ml zakupionej śmietany,

- zlewka nr 2 – 15 ml roztworu skrobi ziemniaczanej (skrobia wymieszana z wodą

destylowaną),

- zlewka nr 3 – 15 ml wody destylowanej.

Następnie do każdej zlewki dodano 5 kropli odczynnika. Przeprowadzono obserwację,

podczas której odnotowano granatowe zabarwienie w zlewkach o numerach 1 i 2.

a) Podkreśl nazwę odczynnika, który został użyty w tym doświadczeniu.

kwas azotowy (V), wodorotlenek sodu, płyn Lugola, Sudan III

b) Określ, jaką rolę w doświadczeniu pełniła zlewka nr 1. Odpowiedź uzasadnij.

c) Określ, która zlewka w tym doświadczeniu pełniła rolę próby kontrolnej

pozytywnej. Odpowiedź uzasadnij.

Grupa A | strona
3 z 13
12 Chrząszcz fasolowy żeruje na strąkach roślin bobowatych. Powoduje powstawanie blizn ( ... / 2 p.)

na strąku i obniżenie jakości nasion. Przeprowadzono doświadczenie sprawdzające, czy

sztywne włoski występujące na powierzchni strąków soi powstrzymują chrząszcze przed
zjadaniem owoców tej rośliny. Chrząszcze wraz ze strąkami roślin o rożnej gęstości
włosków zostały umieszczone w szczelnie zamkniętych woreczkach wykonanych z gazy.

Podział strąków ze względu na rodzaj owłosienia:

a) strąki silnie owłosione – 10 włosków na 1 mm2,

b) strąki lekko owłosione – 2 włoski na 1 mm2,

c) strąki nieowłosione – brak włosków.

Po 24 godzinach sprawdzono wielkość uszkodzeń strąków. Wyniki badań przedstawiono

w tabeli.

a) Sformułuj wniosek wynikający z doświadczenia.

b) Narysuj diagram słupkowy przedstawiający procent uszkodzeń strąków o różnej

gęstości włosków, będący wynikiem żerowania na nich chrząszcza fasolowego.

Grupa A | strona
4 z 13
13 W pewnym laboratorium farmaceutycznym testowano nowy lek na obniżenie ciśnienia ( ... / 2 p.)

tętniczego. Do badań zakwalifikowano 90 uczestników. Podzielono ich na grupy. Lek był

stosowany w trzech dawkach przez dwa tygodnie w ilościach podanych w tabeli.
Numer grupy Liczba osób w grupie Dawka leku [mg]
1 20 150
2 30 300
3 40 450
Następnie dokonano pomiaru ciśnienia tętniczego. Średnie wyniki uzyskane
w przeprowadzanym badaniu zamieszczono w tabeli poniżej.
Wartość ciśnienia Wartość ciśnienia
Numer grupy
skurczowego [mm Hg] rozkurczowego [mm Hg]
1 140 90
2 130 90
3 120 80
a) Zaznacz dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze do tego
doświadczenia.

1. Im wyższa dawka testowanego leku, tym bardziej obniża się ciśnienie skurczowe.

2. Wpływ testowanego leku na wartość ciśnienia tętniczego u ludzi.

3. Testowany lek nie wpływa na wartość ciśnienia tętniczego u badanych pacjentów.

4. Czy wartość ciśnienia tętniczego zależy od płci pacjenta?

5. Czy dawka testowanego leku wpływa na wartość ciśnienia tętniczego u ludzi?

6. Testowany lek znacznie wpływa na obniżenie ciśnienia skurczowego, a nieznacznie na

wartość ciśnienia rozkurczowego.

b) Zaznacz podpunkty opisujące błędy popełnione przez zespół badawczy

przeprowadzający to doświadczenie.

1. Brak pomiaru wartości ciśnienia tętniczego u osób biorących udział w doświadczeniu

przed rozpoczęciem badania.

2. Podawanie leku w trzech dawkach.

3. Brak próby kontrolnej w przeprowadzonym doświadczeniu.

4. Brak kilku prób badawczych w przeprowadzonym doświadczeniu.

5. Różna liczebność grup testowych.

6. Podawanie testowanym pacjentom różnej dawki leku.

Grupa A | strona
5 z 13
14 Naukowcy postanowili sprawdzić skuteczność nowo odkrytego gatunku owada ( ... / 2 p.)

w zwalczaniu stonki ziemniaczanej (larw i osobników dorosłych). W 30 odizolowanych

szklarniach posadzono ziemniaki. W dniu rozpoczęcia doświadczenia, kiedy ziemniaki
wykształciły już odpowiednio rozwinięte pędy nadziemne, do każdej szklarni
wprowadzono taką samą liczbę larw stonki ziemniaczanej oraz taką samą liczbę
osobników nowo odkrytego owada. Po tygodniu, a potem także po upływie dwóch
i trzech tygodni we wszystkich szklarniach sprawdzano liczbę osobników stonki
ziemniaczanej.

a) Wybierz spośród podanych propozycji dwa prawidłowo sformułowane problemy

badawcze i dwie prawidłowo sformułowane hipotezy.

1. Wpływ nowo odkrytego owada na zmiany liczebności stonki ziemniaczanej w uprawie

ziemniaka.

2. Nowo odkryty owad nie zwalcza stonki ziemniaczanej.

3. Czy nowo odkryty owad chroni ziemniaki przed stonką ziemniaczaną?

4. Badania nad skutecznością nowo odkrytego owada w zwalczaniu stonki ziemniaczanej.

5. Nowo odkryty owad skutecznie zwalcza stonkę ziemniaczaną w uprawach ziemniaka.

b) Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Uzasadnij swój wybór.

W momencie rozpoczęcia doświadczenia do szklarni z roślinami z grupy kontrolnej

A. należało wprowadzić zarówno larwy stonki ziemniaczanej, jak i mającego je zwalczać

owada.

B. należało wprowadzić jedynie owada, którego sprawdzano pod kątem skuteczności

w zwalczaniu stonki ziemniaczanej.

C. nie należało wprowadzać ani larw stonki ziemniaczanej, ani mającego je zwalczać
owada.

D. należało wprowadzić jedynie larwy stonki ziemniaczanej.

15 ( ... / 1 p.)
Chcąc się przekonać, jaka metoda Liczba kolonii
mycia rąk jest najskuteczniejszym Metoda mycia rąk bakteryjnych
sposobem ograniczającym liczbę (w szt.)
kolonii bakterii na dłoniach,
przeprowadzono doświadczenie. Zimna woda wodociągowa 45
Wyniki przedstawiono w tabeli. Zimna woda wodociągowa
Zapoznaj się z nimi, a następnie 35
z zastosowaniem mydła
określ, które z podanych
stwierdzeń jest prawidłowo Gorąca woda wodociągowa 25
sformułowanym problemem Gorąca woda wodociągowa
badawczym do przeprowadzonego 5
z zastosowaniem mydła
doświadczenia.
A. Najskuteczniejszą metodą mycia rąk jest zastosowanie gorącej wody wodociągowej
oraz mydła.
B. Czy metoda mycia rąk wpływa na liczbę kolonii bakterii na dłoniach?
C. Wpływ rodzaju mydła na skuteczność eliminowania bakterii na rękach.
D. Metoda mycia nie ma wpływu na liczbę kolonii bakterii.
16 Poniżej podano opis wykonania pewnego doświadczenia oraz użyte w nim materiały.
( ... / 3 p.)

Materiały: 80 g suchych kłączy perzu, 1000 ml wody destylowanej, 100 nasion grochu,
4 jednakowe doniczki, czysty, przepłukany piasek, rzeczny

Opis: Przygotować wyciąg z kłączy perzu. W tym celu zalać kłącza wodą destylowaną
i po trzech dobach odsączyć. Doniczki napełnić wilgotnym piaskiem, w każdej posiać
25 nasion grochu. Podlewać nasiona codziennie 20 ml wyciągu z perzu. Wszystkie
doniczki umieścić na parapecie okiennym. Wykonywać obserwacje przez 14 dni od daty
wysiewu nasion.

a) Zaprojektuj próbę kontrolną dla tego doświadczenia.

b) Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia.

c) Określ znaczenie próby kontrolnej w doświadczeniach biologicznych.

Grupa A | strona
6 z 13
17 ( ... / 1 p.)
Wiele owoców pod wpływem kontaktu z powietrzem
ciemnieje. Proces ten można opóźnić, wykorzystując
sok z cytryny. Aby zweryfikować tę informację,
przygotowano dwa zestawy badawcze A i B.
Zapoznaj się ze schematem, a następnie wybierz
poprawne dokończenie zdania.

Rolę próby kontrolnej pełni

A. zestaw A 1. jabłko jest poddane działaniu badanego czynnika.
ponieważ
B. zestaw B 2. jabłko nie jest poddane działaniu badanego czynnika.

18 Wrona alaskańska żywi się trąbikami – ślimakami morskimi. Aby jednak mogła je zjeść, ( ... / 2 p.)
wzbija się z muszlą w powietrze i następnie upuszcza ją na skały. Tę czynność powtarza
do skutku, aż muszla pęknie. Im wyżej wrona się wzniesie, z tym większą siłą muszla
uderzy o skały. Jednak latanie na większe wysokości oznacza większy wydatek
energetyczny. Naukowcy wysnuli hipotezę, że musi istnieć wysokość zrzutu, która byłaby
kompromisem między kosztem energetycznym związanym z lataniem wyżej a korzyścią
płynącą z częstszego sukcesu. Aby to sprawdzić, przeprowadzili doświadczenie,
w którym zrzucali muszle trąbika z rożnych wysokości i notowali liczbę zrzutów
potrzebnych do rozbicia muszli. Dla każdej wysokości obliczyli średnią liczbę zrzutów
oraz całkowitą wysokość wzlotów. Wyniki eksperymentu przedstawiono na wykresie.
a) Określ na podstawie wykresu, jaka wysokość
zrzutu muszli trąbika jest najkorzystniejsza dla
wrony.

b) Zaznacz dwa parametry, które były w tym

doświadczeniu zmienną zależną.

A. liczba zrzutów

B. wysokość zrzutu

C. całkowita wysokość zrzutów

D. liczba muszli trąbika

19 Drożdże to grzyby przeprowadzające fermentację alkoholową, w wyniku której jednym ( ... / 2 p.)

z produktów jest dwutlenek węgla CO2. Gaz ten można wykorzystać do napełnienia
balonów. W tym celu przygotowano trzy szklane butelki, w których umieszczono po 10 g
sacharozy i po 30 ml drożdży rozpuszczonych w wodzie o różnej temperaturze. W
pierwszej butelce temperatura roztworu wynosiła 20°C, w drugiej 35°C, a w trzeciej
65°C. Na wlocie każdej butelki umieszczono balon. Po upływie 30 minut stwierdzono, że
balon na butelce numer 2 ma największą objętość. Następnie delikatnie zdjęto balon z tej
butelki i przyłożono go do świeczki, tak aby strumień gazu z uwolnionego balonu
skierował się na płomień. Świeczka zgasła.

a) Sformułuj hipotezę do przedstawionego doświadczenia.

b) Skreśl błędne informacje w zdaniu.

CO2 uwolniony z balonu jest gazem podtrzymującym spalanie / niepodtrzymującym

spalania, ponieważ po skierowaniu go na świecę jej płomień wzmógł się / zgasł.

Grupa A | strona
7 z 13
20 Produkcją pierwotną netto danego terenu jest całkowita ilość materii organicznej zawartej ( ... / 2 p.)

w biomasie wyprodukowanej przez rośliny występujące na tym terenie.

W środkowo-północnej części stanu Kolorado przeprowadzono doświadczenie mające na

celu zbadanie produkcji pierwotnej netto prerii. W tym celu wyznaczono poletka
badawcze, które przez 6 kolejnych lat poddawano odpowiednio nawożeniu azotem,
nawadnianiu lub równoczesnemu nawożeniu azotem i nawadnianiu. Wyznaczono także
poletko, które stanowiło próbę kontrolną. Co roku podczas trwania eksperymentu na
każdym z poletek badano produkcję pierwotną netto. Wyniki przedstawiono na wykresie.

a) Określ, co stanowiło próbę kontrolną w tym doświadczeniu.

b) Sformułuj problem badawczy odpowiedni do opisanego doświadczenia.

21 Obecność wołka zbożowego (Sitophilus granarius) w przechowywanych ziarnach zbóż ( ... / 1 p.)
powoduje straty gospodarcze. Dawniej w celu ochrony ziaren stosowano środki
chemiczne, obecnie poszukuje się naturalnych metod walki z ich szkodnikami. Sądzi się,
że mięta pieprzowa wpływa negatywnie na rozwój tych owadów. Aby się o tym
przekonać, wykonano doświadczenie.

Zapoznaj się z jego przebiegiem, a następnie wykonaj polecenie.

Wzięto trzy szklane kolby z następującą zawartością:

- kolba nr 1: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego,

- kolba nr 2: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego oraz 1 g sproszkowanej mięty pieprzowej,

- kolba nr 3: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego oraz 0,5 g sproszkowanej mięty pieprzowej.

Doświadczenie prowadzono w stałych warunkach, tj. w temp. 25°C i przy wysokiej

wilgotności powietrza. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli.
Liczba osobników Liczba osobników Liczba osobników
potomnych uzyskanych potomnych uzyskanych potomnych uzyskanych
w kolbie nr 1 w kolbie nr 2 w kolbie nr 3
1200 750 980
Na podstawie analizy wyników doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń.
Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Rolę próby kontrolnej pełniła kolba nr 2, gdyż uzyskano w niej
1. P F
najmniejszą ilość osobników potomnych.
Mięta pieprzowa jest naturalną metodą służącą do zwalczania
2. innych szkodników ziaren tej odmiany pszenicy podczas jej P F
przechowywania.
Proszek z mięty pieprzowej wpływa na zmniejszenie rozrodczości
3. P F
populacji u wołka zbożowego.

Grupa A | strona
8 z 13
22 ( ... / 3 p.)
Procesy wzrostu i rozwoju roślin są regulowane
przez hormony roślinne, m.in. gibereliny (np. GA3)
i antygibereliny (np. CCC). Badano wpływ GA3 na
wzrost hipokotyla (część łodygi między korzeniem
a liścieniami) sałaty oraz interakcje GA3 i CCC
w tym procesie. Wyniki badań przedstawiono
w tabeli.
a) Podaj, co jest próbą kontrolną w tym
doświadczeniu.

b) Sformułuj jedną hipotezę odpowiednią do

przeprowadzonego badania.

c) Sformułuj dwa wnioski wynikające z tego

doświadczenia. 
 
23 Zbadano, czy sposób kiełkowania nasion czarnuszki polnej (Nigella arvensis) jest zależny ( ... / 2 p.)
od temperatury. Przygotowano 4 zestawy doświadczalne, składające się z doniczek
zawierających podłoże optymalne dla rozwoju nasion tego gatunku. W każdej z doniczek
umieszczono po 20 nasion. Uprawę prowadzono w różnych warunkach temperaturowych.
Po upływie tygodnia oszacowano ilość skiełkowanych nasion, a wyniki przedstawiono
w tabeli.

Skonstruuj wykres liniowy przedstawiający wyniki uzyskane w prezentowanym

doświadczeniu.

Temperatura 15oC 20oC 25oC 30oC

Liczba siewek czarnuszki polnej 4 10 13 17

24 Aparaty szparkowe to struktury służące do wymiany gazowej między rośliną ( ... / 3 p.)

a otoczeniem. Dzięki nim rośliny pobierają dwutlenek węgla niezbędny w procesie

fotosyntezy i regulują parowanie wody.

W tabeli przedstawiono wyniki badania wpływu temperatury na rozwarcie szparek

w liściach bawełny.

a) Przedstaw dane z tabeli w postaci wykresu liniowego.

b) Podaj zmienną zależną i niezależną w tym badaniu.

c) Sformułuj jeden wniosek wynikający z analizy wyników.

Grupa A | strona
9 z 13
25 Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było określenie wpływu temperatury na ( ... / 3 p.)

tempo bicia serca u planktonicznych skorupiaków – rozwielitek. Sześć probówek z wodą

umieszczono w łaźniach wodnych o rożnych temperaturach i dodano po 15 rozwielitek.
Po upływie 5 minut sprawdzono pod mikroskopem tempo bicia serca u skorupiaków
w każdej probówce. Wyniki doświadczenia zostały przedstawione w tabeli.

a) Zaznacz dwie hipotezy, które dotyczą opisanego doświadczenia.

A. Wpływ temperatury na tempo bicia serce rozwielitki.

B. Czy temperatura wpływa na zachowanie się rozwielitek?

C. Serce rozwielitki bije w tempie niezależnym od temperatury.

D. Temperatura przyspiesza tempo bicia serca rozwielitki.

E. Czy temperatura ma wpływ na tempo bicia serca u rozwielitek?

F. Liczba uderzeń serca na minutę u rozwielitki zależy od temperatury i wieku.

b) Narysuj na podstawie danych z tabeli wykres liniowy obrazujący wpływ

temperatury na tempo bicia serca u rozwielitek.

c) Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących budowy i funkcjonowania rozwielitek.

Wpisz znak X w odpowiednie miejsca tabeli.

26 Uczniowie mieli w warunkach domowych zweryfikować następującą hipotezę: ( ... / 4 p.)

Na kiełkowanie nasion wpływają temperatura, woda i światło. W tym celu w czterech

ponumerowanych naczyniach wypełnionych watą zasiali pieprzycę siewną. Następnie
każde z naczyń umieścili w odmiennych warunkach:

• naczynie nr 1 – na parapecie, nasiona miały nie być podlewane,

• naczynie nr 2 – na parapecie, nasiona miały być podlewane,

• naczynie nr 3 – w szafce bez dostępu do światła, nasiona miały być podlewane,

• naczynie nr 4 – w lodowce, nasiona miały być podlewane,

• naczynie nr 5 – w lodowce, nasiona miały nie być podlewane.

Po dwóch dniach nasiona wysiane w naczyniach nr 2 i 3 zaczęły kiełkować, natomiast u

nasion wysianych w naczyniach nr 1, 4 i 5 nie zaszły widoczne zmiany. Po kilku dniach
w naczyniach nr 2 i 3 kiełki były już zielone i miały kilka centymetrów wysokości, w
naczyniu nr 4 nasiona zaczęły kiełkować, a w naczyniach nr 1 i 5 u nasion nadal nie
zaszły widoczne zmiany.

a) Sformułuj problem badawczy do opisanego doświadczenia.

b) Określ, czy postawiona hipoteza została potwierdzona. Odpowiedź uzasadnij.

c) Podaj numery naczyń zawierających próby kontrolne.

d) Określ, ile nasion pieprzycy powinni wysiać uczniowie w naczyniach z próbą

kontrolną, jeżeli mieliw sumie do wysiania 250 nasion. Odpowiedź uzasadnij.

Grupa A | strona
10 z 13
27 Na rysunkach przedstawiono wyniki pewnego doświadczenia przeprowadzonego na ( ... / 3 p.)

bakterii – gronkowcu złocistym.

a) Sformułuj problem badawczy do tego doświadczenia.

b) Określ, który wynik (A czy B) obrazuje próbę kontrolną. Odpowiedź uzasadnij.

c) Oceń, które hipotezy zostały potwierdzone w doświadczeniu. Wpisz znak X

w odpowiednie miejsca tabeli.

28 W komórkach liści kakaowca właściwego w warunkach naturalnych żyją endofityczne ( ... / 5 p.)
grzyby. Zasiedlają one liście po wykiełkowaniu siewek. Naukowcy przeprowadzili
następujący eksperyment – wyhodowali w laboratorium siewki kakaowca, a następnie do
części z nich dodali endofityczne grzyby. Następnie zaszczepili siewki gatunkiem
protista, który powoduje uszkodzenia, a nawet zamieranie liści. Wyniki eksperymentu
przedstawiono w poniższej tabeli.

a) Na podstawie danych z tabeli narysuj wykres słupkowy (kolumnowy)

przedstawiający procent zniszczenia powierzchni liści kakaowca w każdej z prób.

b) Wybierz dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze i dwie prawidłowo

sformułowane hipotezy.

A. Endofity żyjące w kakaowcu zwiększają uszkodzenia liści wywołane przez patogeny.

B. Badania nad rolą odgrywaną przez endofity zasiedlające kakaowiec podczas obrony tej
rośliny przed patogenami.

C. Czy endofity pomagają kakaowcom w walce z patogenami?

D. Wpływ endofitow zasiedlających kakaowiec na stopień uszkodzeń jego liści w wyniku

zarażenia patogenem.

E. Endofity mają wpływ na walkę kakaowca z patogenami.

c) Na podstawie analizy danych z tabeli sformułuj jeden wniosek wynikający z

doświadczenia.

Grupa A | strona
11 z 13
29 Określ, które z podanych zastosowań nauk biologicznych są wykorzystywane ( ... / 2 p.)

w ochronie środowiska, a które w medycynie.

A. Produkcja biodegradowalnych opakowań.

B. Badania określające stadia rozwojowe owadów, w celu określenie czasu śmierci ofiary.

C. Badania nad DNA pozwalające na ustalenie tożsamości przestępcy.

D. Pozyskiwanie biogazu.

E. Produkcja perfum z roślinnych olejków eterycznych.

F. Wpływ genów i środowiska na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka.

G. Uzyskiwanie genetycznie modyfikowanych organizmów, np. roślin odpornych na

szkodniki.

H. Śledzenie mechanizmu uzależnień wśród populacji ludzkiej.

I. Produkcja szczepionek i antybiotyków z wykorzystaniem technik inżynierii

genetycznej.

J. Oczyszczanie ścieków z wykorzystaniem mikroorganizmów.

30 Zaznacz podpunkty, w których zamieszczono przykłady obserwacji ( ... / 1 p.)
makroskopowych.

A. Stopień rozwarcia łusek w szyszce sosny zwyczajnej w ściółce wilgotnej i ściółce

suchej.
B. Rozmieszczenie aparatów szparkowych w liściach grążela żółtego.
C. Obserwacja kształtu erytrocytów u człowieka po umieszczeniu ich w 6% roztworze
chlorku sodu.
D. Rozmieszczenie chloroplastów w komórkach moczarki kanadyjskiej.
E. Liczebność stonki ziemniaczanej występującej na jednym krzaku ziemniaka jadalnego.
F. Ocena stopnia rozwarcia kwiatostanów u stokrotek pospolitych przebywających
w wodzie o temperaturze 10°C i 20°C.
31 Wymień elementy optyczne i mechaniczne mikroskopu. ( ... / 2 p.)

32 Uczniowie na lekcji biologii otrzymali polecenia przeprowadzenia obserwacji ( ... / 2 p.)

mikroskopowej i wykonanie rysunku obrazu mikroskopowego komórek ziemniaka

powiększonych 200 razy.

a) Zaznacz podpunkt zawierający warunek konieczny do prawidłowego wykonania

wymaganego rysunku.

A. Okular powiększający 40 razy i obiektyw powiększający 10 razy.

B. Okular powiększający 20 razy i obiektyw powiększający 10 razy.

C. Okular powiększający 10 razy i obiektyw powiększający 5 razy.

D. Okular powiększający 5 razy i obiektyw powiększający 40 razy.

b) Zaznacz podpunkt prawidłowo opisujący obraz komórek, które uczeń zobaczył

w mikroskopie.

A. Powiększony, odwrócony.

B. Pomniejszony, nieodwrócony.

C. Powiększony, nieodwrócony.

D. Pomniejszony, odwrócony.
33 Uczniowie oglądali preparaty pod mikroskopem, którego okular powiększał 10 razy, ( ... / 3 p.)

a obiektyw – 40 razy. Zdolność rozdzielcza tego mikroskopu wynosiła 0,2 μm.

a) Podaj, jakie powiększenie miał obraz oglądany przez uczniów.

b) Oceń, czy elementy odległe o 0,1 mm uczniowie widzieli jako oddzielne struktury.

c) Podaj trzy cechy obrazu, który obserwowali uczniowie.

Grupa A | strona
12 z 13
34 Rożne rodzaje mikroskopów pozwalają na uzyskanie odmiennych powiększeń ( ... / 2 p.)

oglądanego obrazu. Charakteryzują się też rożną rozdzielczością.

a) Wyjaśnij znaczenie terminu zdolność rozdzielcza mikroskopu.

b) Podkreśl ten spośród podanych mikroskopów, który ma największą zdolność

rozdzielczą.

skaningowy mikroskop elektronowy, mikroskop fluorescencyjny, transmisyjny mikroskop

elektronowy, mikroskop optyczny

35 Przyporządkuj poszczególne elementy mikro­skopu optycznego do odpowiednich ( ... / 2 p.)

układów.

A – układ optyczny, B – układ mechaniczny

1. Kondensor. 2. Rewolwer. 3. Obiektyw. 4. Okular. 5. Tubus. 6. Śruba mikrometryczna.

36 Zaznacz punkt, który dotyczy obserwacji przy użyciu mikroskopu transmisyjnego. ( ... / 1 p.)
A. Umożliwia powiększenie obrazu 500 000 razy.
B. Preparat pokrywa się związkami fluoro­scencyjnymi.
C. Grubość preparatu musi być większa niż 1 μm.
D. Preparat często barwi się związkami metali ciężkich.
37 Oceń prawdziwość poniższych zdań. Skreśl P, jeśli zdanie jest prawdziwe lub F, jeśli ( ... / 1 p.)

jest fałszywe.

Do obserwacji w mikroskopach fluorescencyjnych konieczne jest

1. P F
zabarwienie preparatów znacznikami.
Mikroskopy optyczne używane są wyłącznie do obserwacji
2. P F
martwych komórek.
W mikroskopie transmisyjnym i skaningowym powstaje obraz
3. P F
dwuwymiarowy.
38 Przyporządkuj podane obiekty do mikroskopów, których użyjesz do ich obserwacji.
( ... / 2 p.)

A – mikroskop optyczny, B – mikroskop elektronowy

1. Wirus grypy. 2. Atom tlenu. 3. Cząsteczka wody. 4. Poruszająca się euglena. 5.

Mitochondria.
39 Przygotowano próby badawcze; trzy probówki z moaarką kanadyjską zanurzoną w ( ... / 1 p.)

wodzie mineralnej gazowanej o temperaturze kolejno, 1°c, 30°C i 50°C. Próbę kontrolną
stanowiła probówka z moczarką kanadyjską zanurzoną w wodzie mineralnej gazowanej o
temperaturze pokojowej (ok. 20"C). Wszystkie probówki umieszczono w tej samej
odległości od źródła światła i obserwowano wydzielanie się pęcherzyków tlenu przez
liście moczarki kanadyjskiej.

Zaznacz problemy badawcze dotyczące tego doświadczenia.

A. Wpływ temperatury na intensywność fotosyntezy. 

B. Czy temperatura wpływa na intensywność fotosyntezy? 
C. Światło i temperatura nie wpływają na intensywność fotosyntezy. 
40 Różne rodzaje mikroskopów pozwalają na uzyskanie odmiennych powiększeń obrazu ( ... / 1 p.)

oglądanego obiektu, Uczniowie oglądali wykonane przez siebie preparaty mikroskopowe

skórki cebuli, korzystając z mikroskopu, którego okular powiększa dziesięć razy, a
obiektyw dwadzieścia razy. Rozdzielczość wynosiła 0,2 µm.

Zaznacz rodzaj mikroskopu, którego użyli uczniowie.

A. Skaningowy mikroskop elektronowy. 
B. Mikroskop optyczny. 
C. Transmisyj ny mikroskop elektronowy.

Grupa A | strona
13 z 13
Grupa B Klasa .................... Data .............
Imię i nazwisko .................................................... Liczba punktów ...... / 80 Ocena .............
1. Badania przyrodnicze

1 Uszereguj etapy prowadzenia badań naukowych zgodnie z kolejnością ich ( ... / 1 p.)

przeprowadzania.
A. Sformułowanie problemu badawczego.

B. Weryfikacja hipotezy.

C. Wyciągnięcie wniosków.

D. Postawienie hipotezy.

E. Obserwacja.
2 Metale ciężkie u roślin mogą zaburzać przebieg procesów fizjologicznych, np. wpływać ( ... / 4 p.)
na aktywność enzymów uczestniczących w syntezie chlorofilu a i b – głównych
barwników niezbędnych do fotosyntezy. Przeprowadzono doświadczenie, w którym
zbadano wpływ soli metali ciężkich: kadmu (Cd), chromu (Cr) i ołowiu (Pb), mających
różne stężenie, na zawartość chlorofilu a w liściach żyta. Przyjęto, że zawartość
chlorofilu a w próbie kontrolnej wynosiła 100%. Wyniki doświadczenia przedstawiono
w tabeli.
Wpływ soli kadmu, chromu i ołowiu na zawartość chlorofilu a w liściach żyta
Ilość chlorofilu a przy określonym stężeniu jonów
Jony metalu
10–6 mol/dm3 10–5 mol/dm3 10–4 mol/dm3 10–3 mol/dm3

Cd2+ 96% 85% 61% 21%

Cr2+ 96% 84% 75% 10%

Pb2+ 96% 86% 55% 25%

a) Zaznacz poprawny opis próby kontrolnej do przedstawionego doświadczenia.

1. Żyto poddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu o najmniejszym badanym

stężeniu.

2. Żyto niepoddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu.

3. Żyto poddawane działaniu soli: chromu, kadmu i ołowiu o największym badanym

stężeniu.

4. Żyto poddawane działaniu mieszaniny soli: chromu, kadmu i ołowiu o innym stężeniu
niż w badaniach.

b) Wykorzystując dane z tabeli, skonstruuj wykres słupkowy przedstawiający

zależność między stężeniem jonów kadmu a zawartością chlorofilu a w liściach żyta.

c) Na podstawie sporządzonego wykresu sformułuj wniosek dotyczący wpływu

stężenia soli kadmu na zawartość chlorofilu a w liściach żyta.

Grupa B | strona
1 z 13
3 W komórkach somatycznych (budujących ciało) kobiety występują dwa chromosomy ( ... / 1 p.)

płciowe X. Jeden z nich ulega inaktywacji, nazywamy go ciałkiem Barra.

W prawidłowych komórkach somatycznych mężczyzn ciałko Barra nie występuje.
Studenci wykonali obserwacje ciałek Barra w 10 preparatach, wykorzystując w tym celu
mikroskop optyczny. Preparaty przygotowali z wyizolowanej komórki tkanki
nabłonkowej jamy ustnej. Wyniki obserwacji są zawarte w poniższej tabeli.

Przeanalizuj je, a następnie wykonaj polecenie.

Liczba komórek z jednym Liczba komórek z dwoma Liczba komórek bez ciałek
ciałkiem Barra ciałkami Barra Barra
6 2 2
Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli
jest fałszywe.
W celu stwierdzenia obecności ciałek Barra studenci użyli mikroskopu,
P F
który maksymalnie może powiększyć obraz ok. 1000-krotnie.
Cztery preparaty mikroskopowe wyizolowano z organizmu zdrowego
P F
mężczyzny.
W prezentowanej obserwacji było 10 uwidocznionych ciałek Barra. P F
4 Podkreśl poprawne informacje w zdaniach dotyczących cech organizmów.
( ... / 1 p.)

A. Każdy organizm dąży do utrzymywania stanu równowagi wewnętrznej, czyli

homeostazy / ewolucji.

B. Najmniejszym elementem strukturalnym i funkcjonalnym budującym ciała

organizmów są tkanki / komórki.

C. Białka są / DNA jest nośnikiem informacji genetycznej u organizmów.

5 Na podstawie analizy poniższego tekstu podaj cztery czynności życiowe jaszczurki ( ... / 2 p.)

zwinki.

Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) należy do najpospolitszych gadów w Polsce. Jej ciało
pokrywają łuski różniące się wielkością i gładkością. W odróżnieniu od płazów ma klatkę
piersiową, która wykonuje rytmiczne ruchy umożliwiające wentylację gąbczastych płuc.
Zbędnym produktem przemiany materii jest kwas moczowy. Pokarmem zwinek są
głównie bezkręgowce: pająki, owady, ślimaki i gąsienice. Stwierdzono także u nich
przypadki kanibalizmu, czyli pożerania osobników własnego gatunku. Okres godowy
u zwinek trwa od kwietnia do czerwca. W tym czasie samce toczą zażarte walki o samice.
Liczebność tego gatunku w Polsce ciągle się zmniejsza. Wpływa na to rozwój przemysłu
i postępująca degradacja środowiska polegająca na niszczeniu siedlisk. Dlatego w naszym
kraju zwinka jest gatunkiem chronionym.
6 Zaznacz podpunkt, w którym wymieniono najmniej wiarygodne źródło informacji ( ... / 1 p.)

biologicznej.
A. Specjalistyczna strona internetowa. C. Podręcznik akademicki.
B. Wypowiedź podróżnika. D. Artykuł naukowy.
7 Zaznacz podpunkty, w których zawarto wypowiedzi będące informacjami ( ... / 1 p.)

naukowymi.
A. Większość roślin przeprowadza proces fotosyntezy.
B. Moim zdaniem niektóre leki powodują w organizmie więcej szkód niż przynoszą
pożytku.
C. Niektóre ssaki opanowały zdolność do lotu.
D. Replikacja jest procesem zachodzącym w jądrze komórkowym.
E. Uważam, że choroby bakteryjne są groźniejsze od chorób wirusowych.
F. Sądzę, iż organy roślinne wykazują identyczną wrażliwość na działanie hormonów.

Grupa B | strona
2 z 13
8 Zaznacz zdanie, które poprawnie opisuje różnicę między doświadczeniem a ( ... / 1 p.)

obserwacją.
A. W doświadczeniu przygotowujemy próbę kontrolną i próby badawcze, a w obserwacji
tylko próbę badawczą.

B. Doświadczenie obejmuje kilka zmiennych, a obserwacja tylko jedną zmienną.

C. Doświadczenie polega na analizie wpływu danego czynnika na badany obiekt, proces
lub zjawisko, a obserwacja – na poszukiwaniu informacji o organizmach, procesach lub
zjawiskach.
D. Doświadczenie polega na prowadzeniu badań nad procesem lub zjawiskiem,
9 b j d i ( ... / 1 p.)
W XVII w. włoski przyrodnik Francesco
Redi przeprowadził doświadczenie,
pozwalające odrzucić teorię samorództwa
(abiogenezy). W tym celu użył mięsa,
umieszczonego w słoikach, z różnym
dostępem dla much, zgodnie ze
schematem.
Na podstawie analizy doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń, zaznaczając P,
jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe. (0–1 p.)

1. Przeprowadzone doświadczenie potwierdziło teorię abiogenezy. P F

Siatka nie stanowi skutecznej osłony uniemożliwiającej rozwój
2. P F
owadów.
Pozostawione na powietrzu gnijące mięso, do którego muchy mają
3. P F
swobodny dostęp, staje się pożywką dla ich larw.
10 Zaznacz podpunkty, w których zawarto opisy badań będących obserwacjami. ( ... / 1 p.)

A. Wpływ wilgotności powietrza na aktywność samic komarów.

B. Rozmieszczenie chloroplastów w komórkach moczarki kanadyjskiej (Elodea
canadensis).
C. Badania nad zawartością metali ciężkich w organach podziemnych roślin rosnących na
glebach o różnym odczynie.
D. Analiza różnic między zewnętrzną a wewnętrzną stroną blaszki liściowej u klonu
pospolitego (Acer platanoides).
E. Liczebność łabędzi niemych (Cygnus olor) gniazdujących w stawie znajdującym się na
terenie leśnego rezerwatu.
F. Wpływ rodzaju paliw kopalnianych używanych w paleniskach domowych na
zawartość dioksyn w powietrzu.
11 Przeczytaj opis doświadczenia, a następnie wykonaj polecenia.
( ... / 5 p.)

W celu zgęszczenia śmietany producenci dodają do niej skrobię. Aby stwierdzić, czy w
zakupionej śmietanie jest skrobia, przeprowadzono doświadczenie. Przygotowano trzy
zlewki, w których umieszczono:

- zlewka nr 1 – 15 ml zakupionej śmietany,

- zlewka nr 2 – 15 ml roztworu skrobi ziemniaczanej (skrobia wymieszana z wodą

destylowaną),

- zlewka nr 3 – 15 ml wody destylowanej.

Następnie do każdej zlewki dodano 5 kropli odczynnika. Przeprowadzono obserwację,

podczas której odnotowano granatowe zabarwienie w zlewkach o numerach 1 i 2.

a) Określ, która zlewka w tym doświadczeniu pełniła rolę próby kontrolnej

pozytywnej. Odpowiedź uzasadnij.

b) Podkreśl nazwę odczynnika, który został użyty w tym doświadczeniu.

płyn Lugola, kwas azotowy (V), wodorotlenek sodu, Sudan III

c) Określ, jaką rolę w doświadczeniu pełniła zlewka nr 1. Odpowiedź uzasadnij.

Grupa B | strona
3 z 13
12 Chrząszcz fasolowy żeruje na strąkach roślin bobowatych. Powoduje powstawanie blizn ( ... / 2 p.)

na strąku i obniżenie jakości nasion. Przeprowadzono doświadczenie sprawdzające, czy

sztywne włoski występujące na powierzchni strąków soi powstrzymują chrząszcze przed
zjadaniem owoców tej rośliny. Chrząszcze wraz ze strąkami roślin o rożnej gęstości
włosków zostały umieszczone w szczelnie zamkniętych woreczkach wykonanych z gazy.

Podział strąków ze względu na rodzaj owłosienia:

a) strąki silnie owłosione – 10 włosków na 1 mm2,

b) strąki lekko owłosione – 2 włoski na 1 mm2,

c) strąki nieowłosione – brak włosków.

Po 24 godzinach sprawdzono wielkość uszkodzeń strąków. Wyniki badań przedstawiono

w tabeli.

a) Sformułuj wniosek wynikający z doświadczenia.

b) Narysuj diagram słupkowy przedstawiający procent uszkodzeń strąków o różnej

gęstości włosków, będący wynikiem żerowania na nich chrząszcza fasolowego.

Grupa B | strona
4 z 13
13 W pewnym laboratorium farmaceutycznym testowano nowy lek na obniżenie ciśnienia ( ... / 2 p.)

tętniczego. Do badań zakwalifikowano 90 uczestników. Podzielono ich na grupy. Lek był

stosowany w trzech dawkach przez dwa tygodnie w ilościach podanych w tabeli.
Numer grupy Liczba osób w grupie Dawka leku [mg]
1 20 150
2 30 300
3 40 450
Następnie dokonano pomiaru ciśnienia tętniczego. Średnie wyniki uzyskane
w przeprowadzanym badaniu zamieszczono w tabeli poniżej.
Wartość ciśnienia Wartość ciśnienia
Numer grupy
skurczowego [mm Hg] rozkurczowego [mm Hg]
1 140 90
2 130 90
3 120 80
a) Zaznacz dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze do tego
doświadczenia.

1. Wpływ testowanego leku na wartość ciśnienia tętniczego u ludzi.

2. Czy wartość ciśnienia tętniczego zależy od płci pacjenta?

3. Testowany lek nie wpływa na wartość ciśnienia tętniczego u badanych pacjentów.

4. Testowany lek znacznie wpływa na obniżenie ciśnienia skurczowego, a nieznacznie na

wartość ciśnienia rozkurczowego.

5. Im wyższa dawka testowanego leku, tym bardziej obniża się ciśnienie skurczowe.

6. Czy dawka testowanego leku wpływa na wartość ciśnienia tętniczego u ludzi?

b) Zaznacz podpunkty opisujące błędy popełnione przez zespół badawczy

przeprowadzający to doświadczenie.

1. Podawanie leku w trzech dawkach.

2. Brak pomiaru wartości ciśnienia tętniczego u osób biorących udział w doświadczeniu

przed rozpoczęciem badania.

3. Różna liczebność grup testowych.

4. Brak próby kontrolnej w przeprowadzonym doświadczeniu.

5. Podawanie testowanym pacjentom różnej dawki leku.

6. Brak kilku prób badawczych w przeprowadzonym doświadczeniu.

Grupa B | strona
5 z 13
14 Naukowcy postanowili sprawdzić skuteczność nowo odkrytego gatunku owada ( ... / 2 p.)

w zwalczaniu stonki ziemniaczanej (larw i osobników dorosłych). W 30 odizolowanych

szklarniach posadzono ziemniaki. W dniu rozpoczęcia doświadczenia, kiedy ziemniaki
wykształciły już odpowiednio rozwinięte pędy nadziemne, do każdej szklarni
wprowadzono taką samą liczbę larw stonki ziemniaczanej oraz taką samą liczbę
osobników nowo odkrytego owada. Po tygodniu, a potem także po upływie dwóch
i trzech tygodni we wszystkich szklarniach sprawdzano liczbę osobników stonki
ziemniaczanej.

a) Wybierz spośród podanych propozycji dwa prawidłowo sformułowane problemy

badawcze i dwie prawidłowo sformułowane hipotezy.

1. Wpływ nowo odkrytego owada na zmiany liczebności stonki ziemniaczanej w uprawie

ziemniaka.

2. Badania nad skutecznością nowo odkrytego owada w zwalczaniu stonki ziemniaczanej.

3. Nowo odkryty owad nie zwalcza stonki ziemniaczanej.

4. Czy nowo odkryty owad chroni ziemniaki przed stonką ziemniaczaną?

5. Nowo odkryty owad skutecznie zwalcza stonkę ziemniaczaną w uprawach ziemniaka.

Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Uzasadnij swój wybór.

W momencie rozpoczęcia doświadczenia do szklarni z roślinami z grupy kontrolnej

A. należało wprowadzić jedynie larwy stonki ziemniaczanej.

B. należało wprowadzić jedynie owada, którego sprawdzano pod kątem skuteczności

w zwalczaniu stonki ziemniaczanej.

C. nie należało wprowadzać ani larw stonki ziemniaczanej, ani mającego je zwalczać
owada.

D. należało wprowadzić zarówno larwy stonki ziemniaczanej, jak i mającego je zwalczać

owada.
15 ( ... / 1 p.)
Chcąc się przekonać, jaka metoda Liczba kolonii
mycia rąk jest najskuteczniejszym Metoda mycia rąk bakteryjnych
sposobem ograniczającym liczbę (w szt.)
kolonii bakterii na dłoniach,
przeprowadzono doświadczenie. Zimna woda wodociągowa 45
Wyniki przedstawiono w tabeli. Zimna woda wodociągowa
Zapoznaj się z nimi, a następnie 35
z zastosowaniem mydła
określ, które z podanych
stwierdzeń jest prawidłowo Gorąca woda wodociągowa 25
sformułowanym problemem Gorąca woda wodociągowa
badawczym do przeprowadzonego 5
z zastosowaniem mydła
doświadczenia.
A. Czy metoda mycia rąk wpływa na liczbę kolonii bakterii na dłoniach?
B. Najskuteczniejszą metodą mycia rąk jest zastosowanie gorącej wody wodociągowej
oraz mydła.
C. Metoda mycia nie ma wpływu na liczbę kolonii bakterii.
D. Wpływ rodzaju mydła na skuteczność eliminowania bakterii na rękach.
16 Poniżej podano opis wykonania pewnego doświadczenia oraz użyte w nim materiały.
( ... / 3 p.)

Materiały: 80 g suchych kłączy perzu, 1000 ml wody destylowanej, 100 nasion grochu,
4 jednakowe doniczki, czysty, przepłukany piasek, rzeczny

Opis: Przygotować wyciąg z kłączy perzu. W tym celu zalać kłącza wodą destylowaną
i po trzech dobach odsączyć. Doniczki napełnić wilgotnym piaskiem, w każdej posiać
25 nasion grochu. Podlewać nasiona codziennie 20 ml wyciągu z perzu. Wszystkie
doniczki umieścić na parapecie okiennym. Wykonywać obserwacje przez 14 dni od daty
wysiewu nasion.

a) Zaprojektuj próbę kontrolną dla tego doświadczenia.

b) Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia.

c) Określ znaczenie próby kontrolnej w doświadczeniach biologicznych.

Grupa B | strona
6 z 13
17 ( ... / 1 p.)
Wiele owoców pod wpływem kontaktu z powietrzem
ciemnieje. Proces ten można opóźnić, wykorzystując
sok z cytryny. Aby zweryfikować tę informację,
przygotowano dwa zestawy badawcze A i B.
Zapoznaj się ze schematem, a następnie wybierz
poprawne dokończenie zdania.

Rolę próby kontrolnej pełni

A. zestaw A 1. jabłko nie jest poddane działaniu badanego czynnika.
ponieważ
B. zestaw B 2. jabłko jest poddane działaniu badanego czynnika.

18 Wrona alaskańska żywi się trąbikami – ślimakami morskimi. Aby jednak mogła je zjeść, ( ... / 2 p.)
wzbija się z muszlą w powietrze i następnie upuszcza ją na skały. Tę czynność powtarza
do skutku, aż muszla pęknie. Im wyżej wrona się wzniesie, z tym większą siłą muszla
uderzy o skały. Jednak latanie na większe wysokości oznacza większy wydatek
energetyczny. Naukowcy wysnuli hipotezę, że musi istnieć wysokość zrzutu, która byłaby
kompromisem między kosztem energetycznym związanym z lataniem wyżej a korzyścią
płynącą z częstszego sukcesu. Aby to sprawdzić, przeprowadzili doświadczenie,
w którym zrzucali muszle trąbika z rożnych wysokości i notowali liczbę zrzutów
potrzebnych do rozbicia muszli. Dla każdej wysokości obliczyli średnią liczbę zrzutów
oraz całkowitą wysokość wzlotów. Wyniki eksperymentu przedstawiono na wykresie.
a) Określ na podstawie wykresu, jaka wysokość
zrzutu muszli trąbika jest najkorzystniejsza dla
wrony.

b) Zaznacz dwa parametry, które były w tym

doświadczeniu zmienną zależną.

A. liczba zrzutów

B. liczba muszli trąbika

C. wysokość zrzutu

D. całkowita wysokość zrzutów

19 Drożdże to grzyby przeprowadzające fermentację alkoholową, w wyniku której jednym ( ... / 2 p.)

z produktów jest dwutlenek węgla CO2. Gaz ten można wykorzystać do napełnienia
balonów. W tym celu przygotowano trzy szklane butelki, w których umieszczono po 10 g
sacharozy i po 30 ml drożdży rozpuszczonych w wodzie o różnej temperaturze. W
pierwszej butelce temperatura roztworu wynosiła 20°C, w drugiej 35°C, a w trzeciej
65°C. Na wlocie każdej butelki umieszczono balon. Po upływie 30 minut stwierdzono, że
balon na butelce numer 2 ma największą objętość. Następnie delikatnie zdjęto balon z tej
butelki i przyłożono go do świeczki, tak aby strumień gazu z uwolnionego balonu
skierował się na płomień. Świeczka zgasła.

a) Podkreśl właściwe określenia w zdaniu.

CO2 uwolniony z balonu jest gazem podtrzymującym spalanie / niepodtrzymującym

spalania, ponieważ po skierowaniu go na świecę jej płomień wzmógł się / zgasł.

b) Sformułuj hipotezę do przedstawionego doświadczenia.

Grupa B | strona
7 z 13
20 Produkcją pierwotną netto danego terenu jest całkowita ilość materii organicznej zawartej ( ... / 2 p.)

w biomasie wyprodukowanej przez rośliny występujące na tym terenie.

W środkowo-północnej części stanu Kolorado przeprowadzono doświadczenie mające na

celu zbadanie produkcji pierwotnej netto prerii. W tym celu wyznaczono poletka
badawcze, które przez 6 kolejnych lat poddawano odpowiednio nawożeniu azotem,
nawadnianiu lub równoczesnemu nawożeniu azotem i nawadnianiu. Wyznaczono także
poletko, które stanowiło próbę kontrolną. Co roku podczas trwania eksperymentu na
każdym z poletek badano produkcję pierwotną netto. Wyniki przedstawiono na wykresie.

a) Określ, co stanowiło próbę kontrolną w tym doświadczeniu.

b) Sformułuj problem badawczy odpowiedni do opisanego doświadczenia.

21 Obecność wołka zbożowego (Sitophilus granarius) w przechowywanych ziarnach zbóż ( ... / 1 p.)
powoduje straty gospodarcze. Dawniej w celu ochrony ziaren stosowano środki
chemiczne, obecnie poszukuje się naturalnych metod walki z ich szkodnikami. Sądzi się,
że mięta pieprzowa wpływa negatywnie na rozwój tych owadów. Aby się o tym
przekonać, wykonano doświadczenie.

Zapoznaj się z jego przebiegiem, a następnie wykonaj polecenie.

Wzięto trzy szklane kolby z następującą zawartością:

- kolba nr 1: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego,

- kolba nr 2: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego oraz 1 g sproszkowanej mięty pieprzowej,

- kolba nr 3: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego oraz 0,5 g sproszkowanej mięty pieprzowej.

Doświadczenie prowadzono w stałych warunkach, tj. w temp. 25°C i przy wysokiej

wilgotności powietrza. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli.
Liczba osobników Liczba osobników Liczba osobników
potomnych uzyskanych potomnych uzyskanych potomnych uzyskanych
w kolbie nr 1 w kolbie nr 2 w kolbie nr 3
1200 750 980
Na podstawie analizy wyników doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń.
Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Proszek z mięty pieprzowej wpływa na zmniejszenie rozrodczości
1. P F
populacji u wołka zbożowego.
Mięta pieprzowa jest naturalną metodą służącą do zwalczania
2. innych szkodników ziaren tej odmiany pszenicy podczas jej P F
przechowywania.
Rolę próby kontrolnej pełniła kolba nr 2, gdyż uzyskano w niej
3. P F
najmniejszą ilość osobników potomnych.

Grupa B | strona
8 z 13
22 ( ... / 3 p.)
Procesy wzrostu i rozwoju roślin są regulowane
przez hormony roślinne, m.in. gibereliny (np. GA3)
i antygibereliny (np. CCC). Badano wpływ GA3 na
wzrost hipokotyla (część łodygi między korzeniem
a liścieniami) sałaty oraz interakcje GA3 i CCC
w tym procesie. Wyniki badań przedstawiono
w tabeli.
a) Podaj, co jest próbą kontrolną w tym
doświadczeniu.

b) Sformułuj jedną hipotezę odpowiednią do

przeprowadzonego badania.

c) Sformułuj dwa wnioski wynikające z tego

doświadczenia.

23 Zbadano, czy sposób kiełkowania nasion czarnuszki polnej (Nigella arvensis) jest zależny ( ... / 2 p.)
od temperatury. Przygotowano 4 zestawy doświadczalne, składające się z doniczek
zawierających podłoże optymalne dla rozwoju nasion tego gatunku. W każdej z doniczek
umieszczono po 20 nasion. Uprawę prowadzono w różnych warunkach temperaturowych.
Po upływie tygodnia oszacowano ilość skiełkowanych nasion, a wyniki przedstawiono
w tabeli.

Skonstruuj wykres liniowy przedstawiający wyniki uzyskane w prezentowanym

doświadczeniu.

Temperatura 15oC 20oC 25oC 30oC

Liczba siewek czarnuszki polnej 4 10 13 17

24 Aparaty szparkowe to struktury służące do wymiany gazowej między rośliną ( ... / 3 p.)

a otoczeniem. Dzięki nim rośliny pobierają dwutlenek węgla niezbędny w procesie

fotosyntezy i regulują parowanie wody.

W tabeli przedstawiono wyniki badania wpływu temperatury na rozwarcie szparek

w liściach bawełny.

a) Przedstaw dane z tabeli w postaci wykresu liniowego.

b) Podaj zmienną zależną i niezależną w tym badaniu.

c) Sformułuj jeden wniosek wynikający z analizy wyników.

Grupa B | strona
9 z 13
25 Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było określenie wpływu temperatury na ( ... / 3 p.)

tempo bicia serca u planktonicznych skorupiaków – rozwielitek. Sześć probówek z wodą

umieszczono w łaźniach wodnych o rożnych temperaturach i dodano po 15 rozwielitek.
Po upływie 5 minut sprawdzono pod mikroskopem tempo bicia serca u skorupiaków
w każdej probówce. Wyniki doświadczenia zostały przedstawione w tabeli.

a) Zaznacz dwie hipotezy, które dotyczą opisanego doświadczenia.

A. Serce rozwielitki bije w tempie niezależnym od temperatury.

B. Czy temperatura wpływa na zachowanie się rozwielitek?

C. Wpływ temperatury na tempo bicia serce rozwielitki.

D. Liczba uderzeń serca na minutę u rozwielitki zależy od temperatury i wieku.

E. Czy temperatura ma wpływ na tempo bicia serca u rozwielitek?

F. Temperatura przyspiesza tempo bicia serca rozwielitki.

b) Narysuj na podstawie danych z tabeli wykres liniowy obrazujący wpływ

temperatury na tempo bicia serca u rozwielitek.

c) Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących budowy i funkcjonowania rozwielitek.

Wpisz znak X w odpowiednie miejsca tabeli.

26 Uczniowie mieli w warunkach domowych zweryfikować następującą hipotezę: ( ... / 4 p.)

Na kiełkowanie nasion wpływają temperatura, woda i światło. W tym celu w czterech

ponumerowanych naczyniach wypełnionych watą zasiali pieprzycę siewną. Następnie
każde z naczyń umieścili w odmiennych warunkach:

• naczynie nr 1 – na parapecie, nasiona miały nie być podlewane,

• naczynie nr 2 – na parapecie, nasiona miały być podlewane,

• naczynie nr 3 – w szafce bez dostępu do światła, nasiona miały być podlewane,

• naczynie nr 4 – w lodowce, nasiona miały być podlewane,

• naczynie nr 5 – w lodowce, nasiona miały nie być podlewane.

Po dwóch dniach nasiona wysiane w naczyniach nr 2 i 3 zaczęły kiełkować, natomiast u

nasion wysianych w naczyniach nr 1, 4 i 5 nie zaszły widoczne zmiany. Po kilku dniach
w naczyniach nr 2 i 3 kiełki były już zielone i miały kilka centymetrów wysokości, w
naczyniu nr 4 nasiona zaczęły kiełkować, a w naczyniach nr 1 i 5 u nasion nadal nie
zaszły widoczne zmiany.

a) Sformułuj problem badawczy do opisanego doświadczenia.

b) Określ, czy postawiona hipoteza została potwierdzona. Odpowiedź uzasadnij.

c) Podaj numery naczyń zawierających próby kontrolne.

d) Określ, ile nasion pieprzycy powinni wysiać uczniowie w naczyniach z próbą

kontrolną, jeżeli mieliw sumie do wysiania 250 nasion. Odpowiedź uzasadnij.

Grupa B | strona
10 z 13
27 Na rysunkach przedstawiono wyniki pewnego doświadczenia przeprowadzonego na ( ... / 3 p.)

bakterii – gronkowcu złocistym.

a) Sformułuj problem badawczy do tego doświadczenia.

b) Określ, który wynik (A czy B) obrazuje próbę kontrolną. Odpowiedź uzasadnij.

c) Oceń, które hipotezy zostały potwierdzone w doświadczeniu. Wpisz znak X

w odpowiednie miejsca tabeli.

28 W komórkach liści kakaowca właściwego w warunkach naturalnych żyją endofityczne ( ... / 5 p.)
grzyby. Zasiedlają one liście po wykiełkowaniu siewek. Naukowcy przeprowadzili
następujący eksperyment – wyhodowali w laboratorium siewki kakaowca, a następnie do
części z nich dodali endofityczne grzyby. Następnie zaszczepili siewki gatunkiem
protista, który powoduje uszkodzenia, a nawet zamieranie liści. Wyniki eksperymentu
przedstawiono w poniższej tabeli.

a) Na podstawie danych z tabeli narysuj wykres słupkowy (kolumnowy)

przedstawiający procent zniszczenia powierzchni liści kakaowca w każdej z prób.

b) Wybierz dwa prawidłowo sformułowane problemy badawcze i dwie prawidłowo

sformułowane hipotezy.

A. Endofity żyjące w kakaowcu zwiększają uszkodzenia liści wywołane przez patogeny.

B. Badania nad rolą odgrywaną przez endofity zasiedlające kakaowiec podczas obrony tej
rośliny przed patogenami.

C. Czy endofity pomagają kakaowcom w walce z patogenami?

D. Wpływ endofitow zasiedlających kakaowiec na stopień uszkodzeń jego liści w wyniku

zarażenia patogenem.

E. Endofity mają wpływ na walkę kakaowca z patogenami.

c) Na podstawie analizy danych z tabeli sformułuj jeden wniosek wynikający z

doświadczenia.

Grupa B | strona
11 z 13
29 Określ, które z podanych zastosowań nauk biologicznych są wykorzystywane ( ... / 2 p.)

w ochronie środowiska, a które w medycynie.

A. Wpływ genów i środowiska na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka.

B. Pozyskiwanie biogazu.

C. Produkcja szczepionek i antybiotyków z wykorzystaniem technik inżynierii

genetycznej.

D. Śledzenie mechanizmu uzależnień wśród populacji ludzkiej.

E. Badania nad DNA pozwalające na ustalenie tożsamości przestępcy.

F. Badania określające stadia rozwojowe owadów, w celu określenie czasu śmierci ofiary.

G. Produkcja biodegradowalnych opakowań.

H. Uzyskiwanie genetycznie modyfikowanych organizmów, np. roślin odpornych na

szkodniki.

I. Oczyszczanie ścieków z wykorzystaniem mikroorganizmów.

J. Produkcja perfum z roślinnych olejków eterycznych.

30 Zaznacz podpunkty, w których zamieszczono przykłady obserwacji ( ... / 1 p.)
makroskopowych.

A. Obserwacja kształtu erytrocytów u człowieka po umieszczeniu ich w 6% roztworze

chlorku sodu.
B. Ocena stopnia rozwarcia kwiatostanów u stokrotek pospolitych przebywających
w wodzie o temperaturze 10°C i 20°C.
C. Liczebność stonki ziemniaczanej występującej na jednym krzaku ziemniaka jadalnego.
D. Rozmieszczenie chloroplastów w komórkach moczarki kanadyjskiej.
E. Stopień rozwarcia łusek w szyszce sosny zwyczajnej w ściółce wilgotnej i ściółce
suchej.
F. Rozmieszczenie aparatów szparkowych w liściach grążela żółtego
31 Wymień elementy mechaniczne i optyczne mikroskopu. ( ... / 2 p.)

32 Uczniowie na lekcji biologii otrzymali polecenia przeprowadzenia obserwacji ( ... / 2 p.)

mikroskopowej i wykonanie rysunku obrazu mikroskopowego komórek ziemniaka

powiększonych 200 razy.

a) Zaznacz podpunkt zawierający warunek konieczny do prawidłowego wykonania

wymaganego rysunku.

A. Okular powiększający 40 razy i obiektyw powiększający 10 razy.

B. Okular powiększający 10 razy i obiektyw powiększający 5 razy.

C. Okular powiększający 20 razy i obiektyw powiększający 10 razy.

D. Okular powiększający 5 razy i obiektyw powiększający 40 razy.

b) Zaznacz podpunkt prawidłowo opisujący obraz komórek, które uczeń zobaczył

w mikroskopie.

A. Pomniejszony, odwrócony.

B. Pomniejszony, nieodwrócony.

C. Powiększony, odwrócony.

D. Powiększony, nieodwrócony.
33 Uczniowie oglądali preparaty pod mikroskopem, którego okular powiększał 10 razy, ( ... / 3 p.)

a obiektyw – 20 razy. Zdolność rozdzielcza tego mikroskopu wynosiła 0,2 μm.

a) Podaj, jakie powiększenie miał obraz oglądany przez uczniów.

b) Oceń, czy elementy odległe o 0,3 mm uczniowie widzieli jako oddzielne struktury.

c) Podaj trzy cechy obrazu, który obserwowali uczniowie.

34 Rożne rodzaje mikroskopów pozwalają na uzyskanie odmiennych powiększeń ( ... / 2 p.)

oglądanego obrazu. Charakteryzują się też rożną rozdzielczością.

a) Wyjaśnij znaczenie terminu zdolność rozdzielcza mikroskopu.

b) Podkreśl ten spośród podanych mikroskopów, który ma największą zdolność

rozdzielczą.

skaningowy mikroskop elektronowy, mikroskop fluorescencyjny, transmisyjny mikroskop

elektronowy, mikroskop optyczny

Grupa B | strona
12 z 13
35 Przyporządkuj poszczególne elementy mikro­skopu optycznego do odpowiednich ( ... / 2 p.)

układów.

A – układ mechaniczny, B – układ optyczny

1. Okular. 2. Kondensor. 3. Śruba mikrometryczna. 4. Rewolwer. 5. Obiektyw. 6. Tubus.

36 Zaznacz punkt, który dotyczy obserwacji przy użyciu mikroskopu transmisyjnego. ( ... / 1 p.)

A. Grubość preparatu musi być większa niż 1 μm.

B. Umożliwia powiększenie obrazu 500 000 razy.
C. Preparat często barwi się związkami metali ciężkich.
D. Preparat pokrywa się związkami fluoro­scencyjnymi.
37 Oceń prawdziwość poniższych zdań. Skreśl P, jeśli zdanie jest prawdziwe lub F, jeśli ( ... / 1 p.)
jest fałszywe.

Mikroskopy optyczne używane są wyłącznie do obserwacji

1. P F
martwych komórek.
Do obserwacji w mikroskopach fluorescencyjnych konieczne jest
2. P F
zabarwienie preparatów znacznikami.
W mikroskopie transmisyjnym i skaningowym powstaje obraz
3. P F
dwuwymiarowy.
38 Przyporządkuj podane obiekty do mikroskopów, których użyjesz do ich obserwacji.
( ... / 2 p.)

A – mikroskop elektronowy, B – mikroskop optyczny

1. Atom tlenu. 2. Mitochondria. 3. Wirus grypy. 4. Poruszająca się euglena. 5. Cząsteczka

wody.
39 Przygotowano próby badawcze; trzy probówki z moaarką kanadyjską zanurzoną w ( ... / 1 p.)

wodzie mineralnej gazowanej o temperaturze kolejno, 1°c, 30°C i 50°C. Próbę kontrolną
stanowiła probówka z moczarką kanadyjską zanurzoną w wodzie mineralnej gazowanej o
temperaturze pokojowej (ok. 20"C). Wszystkie probówki umieszczono w tej samej
odległości od źródła światła i obserwowano wydzielanie się pęcherzyków tlenu przez
liście moczarki kanadyjskiej.

Zaznacz problemy badawcze dotyczące tego doświadczenia.

A. Wpływ temperatury na intensywność fotosyntezy. 

B. Światło i temperatura nie wpływają na intensywność fotosyntezy. 
C. Czy temperatura wpływa na intensywność fotosyntezy? 
40 Różne rodzaje mikroskopów pozwalają na uzyskanie odmiennych powiększeń obrazu ( ... / 1 p.)

oglądanego obiektu, Uczniowie oglądali wykonane przez siebie preparaty mikroskopowe

skórki cebuli, korzystając z mikroskopu, którego okular powiększa dziesięć razy, a
obiektyw dwadzieścia razy. Rozdzielczość wynosiła 0,2 µm.

Zaznacz rodzaj mikroskopu, którego użyli uczniowie.

A. Skaningowy mikroskop elektronowy. 
B. Transmisyj ny mikroskop elektronowy.
C. Mikroskop optyczny. 

Grupa B | strona
13 z 13