Professional Documents
Culture Documents
/ 79
Imię i nazwisko ...................................
Badania przyrodnicze
1 Uszereguj etapy prowadzenia badań naukowych zgodnie z kolejnością ich (.../1 pkt)
przeprowadzania.
A. Weryfikacja hipotezy.
B. Obserwacja.
C. Sformułowanie problemu badawczego.
D. Postawienie hipotezy.
E. Wyciągnięcie wniosków.
2 Metale ciężkie u roślin mogą zaburzać przebieg procesów fizjologicznych, np. wpływać (.../4 pkt)
na aktywność enzymów uczestniczących w syntezie chlorofilu a i b – głównych
barwników niezbędnych do fotosyntezy. Przeprowadzono doświadczenie, w którym
zbadano wpływ soli metali ciężkich: kadmu (Cd), chromu (Cr) i ołowiu (Pb), mających
różne stężenie, na zawartość chlorofilu a w liściach żyta. Przyjęto, że zawartość
chlorofilu a w próbie kontrolnej wynosiła 100%. Wyniki doświadczenia przedstawiono
w tabeli.
Wpływ soli kadmu, chromu i ołowiu na zawartość chlorofilu a w liściach żyta
Ilość chlorofilu a przy określonym stężeniu jonów
Jony metalu
10–6 mol/dm3 10–5 mol/dm3 10–4 mol/dm3 10–3 mol/dm3
Grupa A | strona 1 z 14
3 W komórkach somatycznych (budujących ciało) kobiety występują dwa chromosomy (.../1 pkt)
płciowe X. Jeden z nich ulega inaktywacji, nazywamy go ciałkiem Barra.
W prawidłowych komórkach somatycznych mężczyzn ciałko Barra nie występuje.
Studenci wykonali obserwacje ciałek Barra w 10 preparatach, wykorzystując w tym celu
mikroskop optyczny. Preparaty przygotowali z wyizolowanej komórki tkanki
nabłonkowej jamy ustnej. Wyniki obserwacji są zawarte w poniższej tabeli.
Przeanalizuj je, a następnie wykonaj polecenie.
Liczba komórek z jednym Liczba komórek z dwoma Liczba komórek bez ciałek
ciałkiem Barra ciałkami Barra Barra
6 2 2
Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli
jest fałszywe.
5 Na podstawie analizy poniższego tekstu podaj cztery czynności życiowe jaszczurki (.../2 pkt)
zwinki.
Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) należy do najpospolitszych gadów w Polsce. Jej ciało
pokrywają łuski różniące się wielkością i gładkością. W odróżnieniu od płazów ma klatkę
piersiową, która wykonuje rytmiczne ruchy umożliwiające wentylację gąbczastych płuc.
Zbędnym produktem przemiany materii jest kwas moczowy. Pokarmem zwinek są
głównie bezkręgowce: pająki, owady, ślimaki i gąsienice. Stwierdzono także u nich
przypadki kanibalizmu, czyli pożerania osobników własnego gatunku. Okres godowy
u zwinek trwa od kwietnia do czerwca. W tym czasie samce toczą zażarte walki o samice.
Liczebność tego gatunku w Polsce ciągle się zmniejsza. Wpływa na to rozwój przemysłu
i postępująca degradacja środowiska polegająca na niszczeniu siedlisk. Dlatego w naszym
kraju zwinka jest gatunkiem chronionym.
6 Zaznacz podpunkt, w którym wymieniono najmniej wiarygodne źródło informacji (.../1 pkt)
biologicznej.
A. Artykuł naukowy.
B. Podręcznik akademicki.
C. Specjalistyczna strona internetowa.
D. Wypowiedź podróżnika.
Grupa A | strona 2 z 14
8 Zaznacz zdanie, które poprawnie opisuje różnicę między doświadczeniem (.../1 pkt)
a obserwacją.
A. Doświadczenie polega na prowadzeniu badań nad procesem lub zjawiskiem,
a obserwacja – nad organizmem.
B. Doświadczenie polega na analizie wpływu danego czynnika na badany obiekt, proces
lub zjawisko, a obserwacja – na poszukiwaniu informacji o organizmach, procesach
lub zjawiskach.
C. W doświadczeniu przygotowujemy próbę kontrolną i próby badawcze, a w obserwacji
tylko próbę badawczą.
D. Doświadczenie obejmuje kilka zmiennych, a obserwacja tylko jedną zmienną.
9 (.../1 pkt)
W XVII w. włoski przyrodnik Francesco
Redi przeprowadził doświadczenie,
pozwalające odrzucić teorię samorództwa
(abiogenezy). W tym celu użył mięsa,
umieszczonego w słoikach, z różnym
dostępem dla much, zgodnie ze
schematem.
Na podstawie analizy doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń, zaznaczając P,
jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe. (0–1 p.)
Pozostawione na powietrzu gnijące mięso, do którego muchy mają swobodny
P F
dostęp, staje się pożywką dla ich larw.
Przeprowadzone doświadczenie potwierdziło teorię abiogenezy. P F
Siatka nie stanowi skutecznej osłony uniemożliwiającej rozwój owadów. P F
10 Zaznacz podpunkty, w których zawarto opisy badań będących obserwacjami. (.../1 pkt)
A. Liczebność łabędzi niemych (Cygnus olor) gniazdujących w stawie znajdującym się
na terenie leśnego rezerwatu.
B. Wpływ wilgotności powietrza na aktywność samic komarów.
C. Rozmieszczenie chloroplastów w komórkach moczarki kanadyjskiej (Elodea
canadensis).
D. Wpływ rodzaju paliw kopalnianych używanych w paleniskach domowych na
zawartość dioksyn w powietrzu.
E. Badania nad zawartością metali ciężkich w organach podziemnych roślin rosnących na
glebach o różnym odczynie.
F. Analiza różnic między zewnętrzną a wewnętrzną stroną blaszki liściowej u klonu
pospolitego (Acer platanoides).
Grupa A | strona 3 z 14
12 Chrząszcz fasolowy żeruje na strąkach roślin bobowatych. Powoduje powstawanie blizn (.../2 pkt)
na strąku i obniżenie jakości nasion. Przeprowadzono doświadczenie sprawdzające, czy
sztywne włoski występujące na powierzchni strąków soi powstrzymują chrząszcze przed
zjadaniem owoców tej rośliny. Chrząszcze wraz ze strąkami roślin o rożnej gęstości
włosków zostały umieszczone w szczelnie zamkniętych woreczkach wykonanych z gazy.
Podział strąków ze względu na rodzaj owłosienia:
a) strąki silnie owłosione – 10 włosków na 1 mm2,
b) strąki lekko owłosione – 2 włoski na 1 mm2,
c) strąki nieowłosione – brak włosków.
Po 24 godzinach sprawdzono wielkość uszkodzeń strąków. Wyniki badań przedstawiono
w tabeli.
Grupa A | strona 4 z 14
13 W pewnym laboratorium farmaceutycznym testowano nowy lek na obniżenie ciśnienia (.../2 pkt)
tętniczego. Do badań zakwalifikowano 90 uczestników. Podzielono ich na grupy. Lek był
stosowany w trzech dawkach przez dwa tygodnie w ilościach podanych w tabeli.
Grupa A | strona 5 z 14
14 Naukowcy postanowili sprawdzić skuteczność nowo odkrytego gatunku owada (.../2 pkt)
w zwalczaniu stonki ziemniaczanej (larw i osobników dorosłych). W 30 odizolowanych
szklarniach posadzono ziemniaki. W dniu rozpoczęcia doświadczenia, kiedy ziemniaki
wykształciły już odpowiednio rozwinięte pędy nadziemne, do każdej szklarni
wprowadzono taką samą liczbę larw stonki ziemniaczanej oraz taką samą liczbę
osobników nowo odkrytego owada. Po tygodniu, a potem także po upływie dwóch
i trzech tygodni we wszystkich szklarniach sprawdzano liczbę osobników stonki
ziemniaczanej.
15 (.../1 pkt)
Chcąc się przekonać, jaka metoda Liczba kolonii
mycia rąk jest najskuteczniejszym Metoda mycia rąk bakteryjnych
sposobem ograniczającym liczbę (w szt.)
kolonii bakterii na dłoniach,
przeprowadzono doświadczenie. Zimna woda wodociągowa 45
Wyniki przedstawiono w tabeli. Zimna woda wodociągowa
Zapoznaj się z nimi, a następnie 35
z zastosowaniem mydła
określ, które z podanych
stwierdzeń jest prawidłowo Gorąca woda wodociągowa 25
sformułowanym problemem Gorąca woda wodociągowa
badawczym do przeprowadzonego z zastosowaniem mydła 5
doświadczenia.
A. Najskuteczniejszą metodą mycia rąk jest zastosowanie gorącej wody wodociągowej
oraz mydła.
B. Czy metoda mycia rąk wpływa na liczbę kolonii bakterii na dłoniach?
C. Wpływ rodzaju mydła na skuteczność eliminowania bakterii na rękach.
D. Metoda mycia nie ma wpływu na liczbę kolonii bakterii.
Grupa A | strona 6 z 14
16 Poniżej podano opis wykonania pewnego doświadczenia oraz użyte w nim materiały. (.../3 pkt)
Materiały: 80 g suchych kłączy perzu, 1000 ml wody destylowanej, 100 nasion grochu,
4 jednakowe doniczki, czysty, przepłukany piasek, rzeczny
Opis: Przygotować wyciąg z kłączy perzu. W tym celu zalać kłącza wodą destylowaną
i po trzech dobach odsączyć. Doniczki napełnić wilgotnym piaskiem, w każdej posiać
25 nasion grochu. Podlewać nasiona codziennie 20 ml wyciągu z perzu. Wszystkie
doniczki umieścić na parapecie okiennym. Wykonywać obserwacje przez 14 dni od daty
wysiewu nasion.
17 (.../1 pkt)
Wiele owoców pod wpływem kontaktu z powietrzem
ciemnieje. Proces ten można opóźnić, wykorzystując
sok z cytryny. Aby zweryfikować tę informację,
przygotowano dwa zestawy badawcze A i B.
18 Wrona alaskańska żywi się trąbikami – ślimakami morskimi. Aby jednak mogła je zjeść, (.../2 pkt)
wzbija się z muszlą w powietrze i następnie upuszcza ją na skały. Tę czynność powtarza
do skutku, aż muszla pęknie. Im wyżej wrona się wzniesie, z tym większą siłą muszla
uderzy o skały. Jednak latanie na większe wysokości oznacza większy wydatek
energetyczny. Naukowcy wysnuli hipotezę, że musi istnieć wysokość zrzutu, która byłaby
kompromisem między kosztem energetycznym związanym z lataniem wyżej a korzyścią
płynącą z częstszego sukcesu. Aby to sprawdzić, przeprowadzili doświadczenie,
w którym zrzucali muszle trąbika z rożnych wysokości i notowali liczbę zrzutów
potrzebnych do rozbicia muszli. Dla każdej wysokości obliczyli średnią liczbę zrzutów
oraz całkowitą wysokość wzlotów. Wyniki eksperymentu przedstawiono na wykresie.
Grupa A | strona 7 z 14
19 Drożdże to grzyby przeprowadzające fermentację alkoholową, w wyniku której jednym (.../2 pkt)
z produktów jest dwutlenek węgla CO2. Gaz ten można wykorzystać do napełnienia
balonów. W tym celu przygotowano trzy szklane butelki, w których umieszczono po 10 g
sacharozy i po 30 ml drożdży rozpuszczonych w wodzie o różnej temperaturze.
W pierwszej butelce temperatura roztworu wynosiła 20°C, w drugiej 35°C, a w trzeciej
65°C. Na wlocie każdej butelki umieszczono balon. Po upływie 30 minut stwierdzono,
że balon na butelce numer 2 ma największą objętość. Następnie delikatnie zdjęto balon
z tej butelki i przyłożono go do świeczki, tak aby strumień gazu z uwolnionego balonu
skierował się na płomień. Świeczka zgasła.
a) Sformułuj hipotezę do przedstawionego doświadczenia.
20 Produkcją pierwotną netto danego terenu jest całkowita ilość materii organicznej zawartej (.../2 pkt)
w biomasie wyprodukowanej przez rośliny występujące na tym terenie.
W środkowo-północnej części stanu Kolorado przeprowadzono doświadczenie mające na
celu zbadanie produkcji pierwotnej netto prerii. W tym celu wyznaczono poletka
badawcze, które przez 6 kolejnych lat poddawano odpowiednio nawożeniu azotem,
nawadnianiu lub równoczesnemu nawożeniu azotem i nawadnianiu. Wyznaczono także
poletko, które stanowiło próbę kontrolną. Co roku podczas trwania eksperymentu na
każdym z poletek badano produkcję pierwotną netto. Wyniki przedstawiono na wykresie.
Grupa A | strona 8 z 14
21 Obecność wołka zbożowego (Sitophilus granarius) w przechowywanych ziarnach zbóż (.../1 pkt)
powoduje straty gospodarcze. Dawniej w celu ochrony ziaren stosowano środki
chemiczne, obecnie poszukuje się naturalnych metod walki z ich szkodnikami. Sądzi się,
że mięta pieprzowa wpływa negatywnie na rozwój tych owadów. Aby się o tym
przekonać, wykonano doświadczenie.
Zapoznaj się z jego przebiegiem, a następnie wykonaj polecenie.
Wzięto trzy szklane kolby z następującą zawartością:
- kolba nr 1: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego,
- kolba nr 2: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego oraz 1 g sproszkowanej mięty pieprzowej,
- kolba nr 3: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego oraz 0,5 g sproszkowanej mięty pieprzowej.
Doświadczenie prowadzono w stałych warunkach, tj. w temp. 25°C i przy wysokiej
wilgotności powietrza. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli.
Liczba osobników Liczba osobników Liczba osobników
potomnych uzyskanych potomnych uzyskanych potomnych uzyskanych
w kolbie nr 1 w kolbie nr 2 w kolbie nr 3
1200 750 980
Na podstawie analizy wyników doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń.
Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Grupa A | strona 9 z 14
23 Zbadano, czy sposób kiełkowania nasion czarnuszki polnej (Nigella arvensis) jest zależny (.../2 pkt)
od temperatury. Przygotowano 4 zestawy doświadczalne, składające się z doniczek
zawierających podłoże optymalne dla rozwoju nasion tego gatunku. W każdej z doniczek
umieszczono po 20 nasion. Uprawę prowadzono w różnych warunkach temperaturowych.
Po upływie tygodnia oszacowano ilość skiełkowanych nasion, a wyniki przedstawiono
w tabeli.
Skonstruuj wykres liniowy przedstawiający wyniki uzyskane w prezentowanym
doświadczeniu.
24 Aparaty szparkowe to struktury służące do wymiany gazowej między rośliną (.../3 pkt)
a otoczeniem. Dzięki nim rośliny pobierają dwutlenek węgla niezbędny w procesie
fotosyntezy i regulują parowanie wody.
W tabeli przedstawiono wyniki badania wpływu temperatury na rozwarcie szparek
w liściach bawełny.
25 Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było określenie wpływu temperatury na (.../3 pkt)
tempo bicia serca u planktonicznych skorupiaków – rozwielitek. Sześć probówek z wodą
umieszczono w łaźniach wodnych o rożnych temperaturach i dodano po 15 rozwielitek.
Po upływie 5 minut sprawdzono pod mikroskopem tempo bicia serca u skorupiaków
w każdej probówce. Wyniki doświadczenia zostały przedstawione w tabeli.
Grupa A | strona 10 z 14
26 Uczniowie mieli w warunkach domowych zweryfikować następującą hipotezę: (.../4 pkt)
Na kiełkowanie nasion wpływają temperatura, woda i światło. W tym celu w czterech
ponumerowanych naczyniach wypełnionych watą zasiali pieprzycę siewną. Następnie
każde z naczyń umieścili w odmiennych warunkach:
• naczynie nr 1 – na parapecie, nasiona miały nie być podlewane,
• naczynie nr 2 – na parapecie, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 3 – w szafce bez dostępu do światła, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 4 – w lodowce, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 5 – w lodowce, nasiona miały nie być podlewane.
Po dwóch dniach nasiona wysiane w naczyniach nr 2 i 3 zaczęły kiełkować, natomiast
u nasion wysianych w naczyniach nr 1, 4 i 5 nie zaszły widoczne zmiany. Po kilku dniach
w naczyniach nr 2 i 3 kiełki były już zielone i miały kilka centymetrów wysokości,
w naczyniu nr 4 nasiona zaczęły kiełkować, a w naczyniach nr 1 i 5 u nasion nadal nie
zaszły widoczne zmiany.
Grupa A | strona 11 z 14
28 W komórkach liści kakaowca właściwego w warunkach naturalnych żyją endofityczne (.../5 pkt)
grzyby. Zasiedlają one liście po wykiełkowaniu siewek. Naukowcy przeprowadzili
następujący eksperyment – wyhodowali w laboratorium siewki kakaowca, a następnie
do części z nich dodali endofityczne grzyby. Następnie zaszczepili siewki gatunkiem
protista, ktory powoduje uszkodzenia, a nawet zamieranie liści. Wyniki eksperymentu
przedstawiono w poniższej tabeli.
Grupa A | strona 12 z 14
31 Wymień elementy optyczne i mechaniczne mikroskopu. (.../2 pkt)
33 Uczniowie oglądali preparaty pod mikroskopem, którego okular powiększał 10 razy, (.../3 pkt)
a obiektyw – 40 razy. Zdolność rozdzielcza tego mikroskopu wynosiła 0,2 μm.
b) Oceń, czy elementy odległe o 0,1 mm uczniowie widzieli jako oddzielne struktury.
36 Zaznacz punkt, który dotyczy obserwacji przy użyciu mikroskopu transmisyjnego. (.../1 pkt)
Grupa A | strona 13 z 14
37 Oceń prawdziwość poniższych zdań. Skreśl P, jeśli zdanie jest prawdziwe lub F, jeśli (.../2 pkt)
jest fałszywe.
Do obserwacji w mikroskopach fluorescencyjnych konieczne jest zabarwienie
P F
preparatów znacznikami.
Mikroskopy optyczne używane są wyłącznie do obserwacji martwych
P F
komórek.
W mikroskopie transmisyjnym i skaningowym powstaje obraz
P F
dwuwymiarowy.
38 Przyporządkuj podane obiekty do mikroskopów, których użyjesz do ich obserwacji. (.../2 pkt)
Grupa A | strona 14 z 14
Grupa B Klasa .................... Liczba punktów ...... / 79
Imię i nazwisko ...................................
Badania przyrodnicze
1 Uszereguj etapy prowadzenia badań naukowych zgodnie z kolejnością ich (.../1 pkt)
przeprowadzania.
A. Sformułowanie problemu badawczego.
B. Weryfikacja hipotezy.
C. Wyciągnięcie wniosków.
D. Postawienie hipotezy.
E. Obserwacja.
2 Metale ciężkie u roślin mogą zaburzać przebieg procesów fizjologicznych, np. wpływać (.../4 pkt)
na aktywność enzymów uczestniczących w syntezie chlorofilu a i b – głównych
barwników niezbędnych do fotosyntezy. Przeprowadzono doświadczenie, w którym
zbadano wpływ soli metali ciężkich: kadmu (Cd), chromu (Cr) i ołowiu (Pb), mających
różne stężenie, na zawartość chlorofilu a w liściach żyta. Przyjęto, że zawartość
chlorofilu a w próbie kontrolnej wynosiła 100%. Wyniki doświadczenia przedstawiono
w tabeli.
Wpływ soli kadmu, chromu i ołowiu na zawartość chlorofilu a w liściach żyta
Ilość chlorofilu a przy określonym stężeniu jonów
Jony metalu
10–6 mol/dm3 10–5 mol/dm3 10–4 mol/dm3 10–3 mol/dm3
Grupa B | strona 1 z 14
3 W komórkach somatycznych (budujących ciało) kobiety występują dwa chromosomy (.../1 pkt)
płciowe X. Jeden z nich ulega inaktywacji, nazywamy go ciałkiem Barra.
W prawidłowych komórkach somatycznych mężczyzn ciałko Barra nie występuje.
Studenci wykonali obserwacje ciałek Barra w 10 preparatach, wykorzystując w tym celu
mikroskop optyczny. Preparaty przygotowali z wyizolowanej komórki tkanki
nabłonkowej jamy ustnej. Wyniki obserwacji są zawarte w poniższej tabeli.
Przeanalizuj je, a następnie wykonaj polecenie.
Liczba komórek z jednym Liczba komórek z dwoma Liczba komórek bez ciałek
ciałkiem Barra ciałkami Barra Barra
6 2 2
Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli
jest fałszywe.
5 Na podstawie analizy poniższego tekstu podaj cztery czynności życiowe jaszczurki (.../2 pkt)
zwinki.
Jaszczurka zwinka (Lacerta agilis) należy do najpospolitszych gadów w Polsce. Jej ciało
pokrywają łuski różniące się wielkością i gładkością. W odróżnieniu od płazów ma klatkę
piersiową, która wykonuje rytmiczne ruchy umożliwiające wentylację gąbczastych płuc.
Zbędnym produktem przemiany materii jest kwas moczowy. Pokarmem zwinek są
głównie bezkręgowce: pająki, owady, ślimaki i gąsienice. Stwierdzono także u nich
przypadki kanibalizmu, czyli pożerania osobników własnego gatunku. Okres godowy
u zwinek trwa od kwietnia do czerwca. W tym czasie samce toczą zażarte walki o samice.
Liczebność tego gatunku w Polsce ciągle się zmniejsza. Wpływa na to rozwój przemysłu
i postępująca degradacja środowiska polegająca na niszczeniu siedlisk. Dlatego w naszym
kraju zwinka jest gatunkiem chronionym.
6 Zaznacz podpunkt, w którym wymieniono najmniej wiarygodne źródło informacji (.../1 pkt)
biologicznej.
A. Specjalistyczna strona internetowa.
B. Wypowiedź podróżnika.
C. Podręcznik akademicki.
D. Artykuł naukowy.
Grupa B | strona 2 z 14
8 Zaznacz zdanie, które poprawnie opisuje różnicę między doświadczeniem (.../1 pkt)
a obserwacją.
A. W doświadczeniu przygotowujemy próbę kontrolną i próby badawcze, a w obserwacji
tylko próbę badawczą.
B. Doświadczenie obejmuje kilka zmiennych, a obserwacja tylko jedną zmienną.
C. Doświadczenie polega na analizie wpływu danego czynnika na badany obiekt, proces
lub zjawisko, a obserwacja – na poszukiwaniu informacji o organizmach, procesach lub
zjawiskach.
D. Doświadczenie polega na prowadzeniu badań nad procesem lub zjawiskiem,
a obserwacja – nad organizmem.
9 (.../1 pkt)
W XVII w. włoski przyrodnik Francesco
Redi przeprowadził doświadczenie,
pozwalające odrzucić teorię samorództwa
(abiogenezy). W tym celu użył mięsa,
umieszczonego w słoikach, z różnym
dostępem dla much, zgodnie ze
schematem.
Na podstawie analizy doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń, zaznaczając P,
jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe. (0–1 p.)
Przeprowadzone doświadczenie potwierdziło teorię abiogenezy. P F
Siatka nie stanowi skutecznej osłony uniemożliwiającej rozwój owadów. P F
Pozostawione na powietrzu gnijące mięso, do którego muchy mają swobodny
P F
dostęp, staje się pożywką dla ich larw.
10 Zaznacz podpunkty, w których zawarto opisy badań będących obserwacjami. (.../1 pkt)
A. Wpływ wilgotności powietrza na aktywność samic komarów.
B. Rozmieszczenie chloroplastów w komórkach moczarki kanadyjskiej (Elodea
canadensis).
C. Badania nad zawartością metali ciężkich w organach podziemnych roślin rosnących na
glebach o różnym odczynie.
D. Analiza różnic między zewnętrzną a wewnętrzną stroną blaszki liściowej u klonu
pospolitego (Acer platanoides).
E. Liczebność łabędzi niemych (Cygnus olor) gniazdujących w stawie znajdującym się na
terenie leśnego rezerwatu.
F. Wpływ rodzaju paliw kopalnianych używanych w paleniskach domowych na
zawartość dioksyn w powietrzu.
Grupa B | strona 3 z 14
12 Chrząszcz fasolowy żeruje na strąkach roślin bobowatych. Powoduje powstawanie blizn (.../2 pkt)
na strąku i obniżenie jakości nasion. Przeprowadzono doświadczenie sprawdzające, czy
sztywne włoski występujące na powierzchni strąków soi powstrzymują chrząszcze przed
zjadaniem owoców tej rośliny. Chrząszcze wraz ze strąkami roślin o rożnej gęstości
włosków zostały umieszczone w szczelnie zamkniętych woreczkach wykonanych z gazy.
Podział strąków ze względu na rodzaj owłosienia:
a) strąki silnie owłosione – 10 włosków na 1 mm2,
b) strąki lekko owłosione – 2 włoski na 1 mm2,
c) strąki nieowłosione – brak włosków.
Po 24 godzinach sprawdzono wielkość uszkodzeń strąków. Wyniki badań przedstawiono
w tabeli.
Grupa B | strona 4 z 14
13 W pewnym laboratorium farmaceutycznym testowano nowy lek na obniżenie ciśnienia (.../2 pkt)
tętniczego. Do badań zakwalifikowano 90 uczestników. Podzielono ich na grupy. Lek był
stosowany w trzech dawkach przez dwa tygodnie w ilościach podanych w tabeli.
Grupa B | strona 5 z 14
14 Naukowcy postanowili sprawdzić skuteczność nowo odkrytego gatunku owada (.../2 pkt)
w zwalczaniu stonki ziemniaczanej (larw i osobników dorosłych). W 30 odizolowanych
szklarniach posadzono ziemniaki. W dniu rozpoczęcia doświadczenia, kiedy ziemniaki
wykształciły już odpowiednio rozwinięte pędy nadziemne, do każdej szklarni
wprowadzono taką samą liczbę larw stonki ziemniaczanej oraz taką samą liczbę
osobników nowo odkrytego owada. Po tygodniu, a potem także po upływie dwóch
i trzech tygodni we wszystkich szklarniach sprawdzano liczbę osobników stonki
ziemniaczanej.
15 (.../1 pkt)
Chcąc się przekonać, jaka metoda Liczba kolonii
mycia rąk jest najskuteczniejszym Metoda mycia rąk bakteryjnych
sposobem ograniczającym liczbę (w szt.)
kolonii bakterii na dłoniach,
przeprowadzono doświadczenie. Zimna woda wodociągowa 45
Wyniki przedstawiono w tabeli. Zimna woda wodociągowa
Zapoznaj się z nimi, a następnie 35
z zastosowaniem mydła
określ, które z podanych
stwierdzeń jest prawidłowo Gorąca woda wodociągowa 25
sformułowanym problemem Gorąca woda wodociągowa
badawczym do przeprowadzonego z zastosowaniem mydła 5
doświadczenia.
A. Czy metoda mycia rąk wpływa na liczbę kolonii bakterii na dłoniach?
B. Najskuteczniejszą metodą mycia rąk jest zastosowanie gorącej wody wodociągowej
oraz mydła.
C. Metoda mycia nie ma wpływu na liczbę kolonii bakterii.
D. Wpływ rodzaju mydła na skuteczność eliminowania bakterii na rękach.
Grupa B | strona 6 z 14
16 Poniżej podano opis wykonania pewnego doświadczenia oraz użyte w nim materiały. (.../3 pkt)
Materiały: 80 g suchych kłączy perzu, 1000 ml wody destylowanej, 100 nasion grochu,
4 jednakowe doniczki, czysty, przepłukany piasek, rzeczny
Opis: Przygotować wyciąg z kłączy perzu. W tym celu zalać kłącza wodą destylowaną
i po trzech dobach odsączyć. Doniczki napełnić wilgotnym piaskiem, w każdej posiać
25 nasion grochu. Podlewać nasiona codziennie 20 ml wyciągu z perzu. Wszystkie
doniczki umieścić na parapecie okiennym. Wykonywać obserwacje przez 14 dni od daty
wysiewu nasion.
17 (.../1 pkt)
Wiele owoców pod wpływem kontaktu z powietrzem
ciemnieje. Proces ten można opóźnić, wykorzystując
sok z cytryny. Aby zweryfikować tę informację,
przygotowano dwa zestawy badawcze A i B.
18 Wrona alaskańska żywi się trąbikami – ślimakami morskimi. Aby jednak mogła je zjeść, (.../2 pkt)
wzbija się z muszlą w powietrze i następnie upuszcza ją na skały. Tę czynność powtarza
do skutku, aż muszla pęknie. Im wyżej wrona się wzniesie, z tym większą siłą muszla
uderzy o skały. Jednak latanie na większe wysokości oznacza większy wydatek
energetyczny. Naukowcy wysnuli hipotezę, że musi istnieć wysokość zrzutu, która byłaby
kompromisem między kosztem energetycznym związanym z lataniem wyżej a korzyścią
płynącą z częstszego sukcesu. Aby to sprawdzić, przeprowadzili doświadczenie,
w którym zrzucali muszle trąbika z rożnych wysokości i notowali liczbę zrzutów
potrzebnych do rozbicia muszli. Dla każdej wysokości obliczyli średnią liczbę zrzutów
oraz całkowitą wysokość wzlotów. Wyniki eksperymentu przedstawiono na wykresie.
Grupa B | strona 7 z 14
19 Drożdże to grzyby przeprowadzające fermentację alkoholową, w wyniku której jednym (.../2 pkt)
z produktów jest dwutlenek węgla CO2. Gaz ten można wykorzystać do napełnienia
balonów. W tym celu przygotowano trzy szklane butelki, w których umieszczono po 10 g
sacharozy i po 30 ml drożdży rozpuszczonych w wodzie o różnej temperaturze.
W pierwszej butelce temperatura roztworu wynosiła 20°C, w drugiej 35°C, a w trzeciej
65°C. Na wlocie każdej butelki umieszczono balon. Po upływie 30 minut stwierdzono, że
balon na butelce numer 2 ma największą objętość. Następnie delikatnie zdjęto balon z tej
butelki i przyłożono go do świeczki, tak aby strumień gazu z uwolnionego balonu
skierował się na płomień. Świeczka zgasła.
a) Podkreśl właściwe określenia w zdaniu.
CO2 uwolniony z balonu jest gazem podtrzymującym spalanie / niepodtrzymującym
spalania, ponieważ po skierowaniu go na świecę jej płomień wzmógł się / zgasł.
20 Produkcją pierwotną netto danego terenu jest całkowita ilość materii organicznej zawartej (.../2 pkt)
w biomasie wyprodukowanej przez rośliny występujące na tym terenie.
W środkowo-północnej części stanu Kolorado przeprowadzono doświadczenie mające na
celu zbadanie produkcji pierwotnej netto prerii. W tym celu wyznaczono poletka
badawcze, które przez 6 kolejnych lat poddawano odpowiednio nawożeniu azotem,
nawadnianiu lub równoczesnemu nawożeniu azotem i nawadnianiu. Wyznaczono także
poletko, które stanowiło próbę kontrolną. Co roku podczas trwania eksperymentu na
każdym z poletek badano produkcję pierwotną netto. Wyniki przedstawiono na wykresie.
Grupa B | strona 8 z 14
21 Obecność wołka zbożowego (Sitophilus granarius) w przechowywanych ziarnach zbóż (.../1 pkt)
powoduje straty gospodarcze. Dawniej w celu ochrony ziaren stosowano środki
chemiczne, obecnie poszukuje się naturalnych metod walki z ich szkodnikami. Sądzi się,
że mięta pieprzowa wpływa negatywnie na rozwój tych owadów. Aby się o tym
przekonać, wykonano doświadczenie.
Zapoznaj się z jego przebiegiem, a następnie wykonaj polecenie.
Wzięto trzy szklane kolby z następującą zawartością:
- kolba nr 1: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego,
- kolba nr 2: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego oraz 1 g sproszkowanej mięty pieprzowej,
- kolba nr 3: 100 ziaren pewnej odmiany pszenicy i po 10 szt. samic i samców wołka
zbożowego oraz 0,5 g sproszkowanej mięty pieprzowej.
Doświadczenie prowadzono w stałych warunkach, tj. w temp. 25°C i przy wysokiej
wilgotności powietrza. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli.
Liczba osobników Liczba osobników Liczba osobników
potomnych uzyskanych potomnych uzyskanych potomnych uzyskanych
w kolbie nr 1 w kolbie nr 2 w kolbie nr 3
1200 750 980
Na podstawie analizy wyników doświadczenia oceń prawdziwość stwierdzeń.
Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Grupa B | strona 9 z 14
23 Zbadano, czy sposób kiełkowania nasion czarnuszki polnej (Nigella arvensis) jest zależny (.../2 pkt)
od temperatury. Przygotowano 4 zestawy doświadczalne, składające się z doniczek
zawierających podłoże optymalne dla rozwoju nasion tego gatunku. W każdej z doniczek
umieszczono po 20 nasion. Uprawę prowadzono w różnych warunkach temperaturowych.
Po upływie tygodnia oszacowano ilość skiełkowanych nasion, a wyniki przedstawiono
w tabeli.
Skonstruuj wykres liniowy przedstawiający wyniki uzyskane w prezentowanym
doświadczeniu.
25 Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było określenie wpływu temperatury na (.../3 pkt)
tempo bicia serca u planktonicznych skorupiaków – rozwielitek. Sześć probówek z wodą
umieszczono w łaźniach wodnych o rożnych temperaturach i dodano po 15 rozwielitek.
Po upływie 5 minut sprawdzono pod mikroskopem tempo bicia serca u skorupiaków
w każdej probówce. Wyniki doświadczenia zostały przedstawione w tabeli.
Grupa B | strona 10 z 14
26 Uczniowie mieli w warunkach domowych zweryfikować następującą hipotezę: (.../4 pkt)
Na kiełkowanie nasion wpływają temperatura, woda i światło. W tym celu w czterech
ponumerowanych naczyniach wypełnionych watą zasiali pieprzycę siewną. Następnie
każde z naczyń umieścili w odmiennych warunkach:
• naczynie nr 1 – na parapecie, nasiona miały nie być podlewane,
• naczynie nr 2 – na parapecie, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 3 – w szafce bez dostępu do światła, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 4 – w lodowce, nasiona miały być podlewane,
• naczynie nr 5 – w lodowce, nasiona miały nie być podlewane.
Po dwóch dniach nasiona wysiane w naczyniach nr 2 i 3 zaczęły kiełkować, natomiast
u nasion wysianych w naczyniach nr 1, 4 i 5 nie zaszły widoczne zmiany. Po kilku dniach
w naczyniach nr 2 i 3 kiełki były już zielone i miały kilka centymetrów wysokości,
w naczyniu nr 4 nasiona zaczęły kiełkować, a w naczyniach nr 1 i 5 u nasion nadal nie
zaszły widoczne zmiany.
Grupa B | strona 11 z 14
28 W komórkach liści kakaowca właściwego w warunkach naturalnych żyją endofityczne (.../5 pkt)
grzyby. Zasiedlają one liście po wykiełkowaniu siewek. Naukowcy przeprowadzili
następujący eksperyment – wyhodowali w laboratorium siewki kakaowca, a następnie
do części z nich dodali endofityczne grzyby. Następnie zaszczepili siewki gatunkiem
protista, ktory powoduje uszkodzenia, a nawet zamieranie liści. Wyniki eksperymentu
przedstawiono w poniższej tabeli.
Grupa B | strona 12 z 14
31 Wymień elementy mechaniczne i optyczne mikroskopu. (.../2 pkt)
33 Uczniowie oglądali preparaty pod mikroskopem, którego okular powiększał 10 razy, (.../3 pkt)
a obiektyw – 20 razy. Zdolność rozdzielcza tego mikroskopu wynosiła 0,2 μm.
b) Oceń, czy elementy odległe o 0,3 mm uczniowie widzieli jako oddzielne struktury.
36 Zaznacz punkt, który dotyczy obserwacji przy użyciu mikroskopu transmisyjnego. (.../1 pkt)
Grupa B | strona 13 z 14
37 Oceń prawdziwość poniższych zdań. Skreśl P, jeśli zdanie jest prawdziwe lub F, jeśli (.../2 pkt)
jest fałszywe.
Mikroskopy optyczne używane są wyłącznie do obserwacji martwych
P F
komórek.
Do obserwacji w mikroskopach fluorescencyjnych konieczne jest zabarwienie
P F
preparatów znacznikami.
W mikroskopie transmisyjnym i skaningowym powstaje obraz
P F
dwuwymiarowy.
38 Przyporządkuj podane obiekty do mikroskopów, których użyjesz do ich obserwacji. (.../2 pkt)
Grupa B | strona 14 z 14