Τρίτη 19 Μαΐου 2020 Γλώσσα Ε΄ τάξης (από Αλέξανδρο Μπογδάνο)

Θεωρία 1η: Ξαναθυµόµαστε ότι τα ρήµατα έχουν:

• 8 χρόνους: ενεστώτας, παρατατικός, αόριστος, κτλ.

• 2 φωνές: ενεργητική(-ω/-ώ) και παθητική (-µαι)

• 2 συζυγίες: Α΄(-ω) και Β΄(-ώ)

• 3 πρόσωπα : α΄, β΄, γ΄ στους 2 αριθµούς!ενικό + πληθυντικό

(εγώ- εµείς, εσύ – εσείς, αυτός-ή-ό – αυτοί-ές-ά)

• 3 ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ:

ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

(κάτι που θέλω ή εύχοµαι να γίνει) (προσταγή)
(το βέβαιο, το
πραγµατικό)

• Έχουν όλοι οι • Έχουν 3 χρόνοι: • Έχουν 2 χρόνοι:

χρόνοι. ➢ Ενεστώτας ➢ ενεστώτας(εξακολουθητική)

(εξακολουθητική) ➢ αόριστος (συνοπτική)

➢ Αόριστος (συνοπτική)
➢ Παρακείµενος • Μόνο στο β΄ ενικό +
(συντελεσµένη) πληθυντικό πρόσωπο" εσύ-
• Σχηµατίζεται µε: εσείς
τα µόρια να, ας
τους συνδέσµους αν, άµα, για
να, όταν, πριν(να),µη(ν)
Κατάφαση: Κατάφαση: Κατάφαση:
τρέχουµε να τρέχουµε τρέχε
Άρνηση: Άρνηση: Άρνηση:
δεν τρέχουµε να µην τρέχουµε µην τρέχεις

Άσκηση: Συµπλήρωσε σωστά τους παρακάτω πίνακες, προσέχοντας την ορθογραφία:

▪ (-ίζω) -ισε, -ίστε /-ισου, ιστείτε # σκούπισε, σκουπίστε/σκουπίσου, σκουπιστείτε

▪ (-ώ) -ησε, -ήστε /-ήσου, -ηθείτε # φίλησε, φιλήστε, φιλήσου, φιληθείτε

▪ (-ώνω) -ωσε, -ώστε / -ώσου, -ωθείτε # ξάπλωσε, ξαπλώστε, ξαπλώσου, ξαπλωθείτε

▪ -είτε #σκουπιστείτε, φιληθείτε, ξαπλωθείτε

▪ (-εύω) -ψε, -ψτε / -έψου, -ευτείτε #δούλεψε, δουλέψτε, δουλέψου, δουλευτείτε

1. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Οριστική Προστακτική Οριστική Προστακτική
ενεστώτα ενεστώτα αορίστου αορίστου
(εγώ) (εσύ – εσείς) (εγώ) (εσύ – εσείς)

στολίζω στόλιζε - στολίζετε στόλισα στόλισε - στολίστε

σκουπίζω
συγυρίζω
αθροίζω
κουρεύω κούρεψα
µαζεύω
µαγεύω
µπαλώνω µπάλωσα
λασπώνω
πληγώνω
πατώ πάτησα
κρατώ
κατακτώ
οδηγώ
2. ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Οριστική Προστακτική Οριστική Προστακτική
ενεστώτα ενεστώτα αορίστου αορίστου
(εγώ) (εσύ – εσείς) (εγώ) (εσύ – εσείς)
στολίζοµαι (στολίζου – στολίζεστε) στολίστηκα στολίσου - στολιστείτε

(κουρεύου – κουρεύεστε) κουρεύτηκ

α
 (µπαλώνου - µπαλώνεστε) µπαλώθηκ
α

- πατήθηκα
-
-
-

Θεωρία 2η: Επίσης µάθαµε ότι τα ρήµατα έχουν ΜΕΤΟΧΕΣ σε 2 χρόνους:

ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ
a)Στην ενεργητική φωνή (-οντας/-ώντας) Στην παθητική φωνή
Π.χ. τρέχοντας, µιλώντας
(-µένος-η-ο)
Π.χ. σκουπισµένος-η-ο
β) Στην παθητική φωνή,(πιο σπάνια)
µαλωµένος-η-ο
(–όµενος-η-ο, άµενος-η-ο, ούµενος-η-ο, -ώµενος-
µιληµένος-η-ο
η-ο)
βαµµένος-η-ο κτλ.
Π.χ. εργαζόµενος-η-ο, τρεµάµενος-η-ο,
αρνούµενος-η-ο, τιµώµενος-η-ο

Θεωρία 3η: Το απαρέµφατο

!ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ έχει µόνο ο αόριστος:

α)ενεργητικής φωνής !κρύψει

β)παθητικής φωνής !κρυφτεί

!Είναι άκλιτο και χρησιµοποιείται στους συντελεσµένους χρόνους:

➢ Παρακείµενο " έχω κρύψει – έχω κρυφτεί

➢ Υπερσυντέλικο " είχα κρύψει –είχα κρυφτεί

➢ Συντελ. µέλλοντα " θα έχω κρύψει – θα έχω κρυφτεί

Η µετοχή και το απαρέµφατο συχνά θεωρούνται κι αυτά εγκλίσεις.

Άσκηση: Φτιάξε τις ενεργητικές και παθητικές µετοχές, καθώς και τα απαρέµφατα των ρηµάτων:
 Ρήµατα Ενεργητικές Παθητικές Απαρέµφατ Απαρέµφατο
µετοχές µετοχές " -µένος-η-ο ο Παθητικής
(-οντας/-ώντας) -ισµένος, -ωµένος,-ηµένος, - Ενεργητικής Φωνής
µµένος Φωνής
χωρίζω χωρίζοντας χωρισµένος χωρίσει χωριστεί

µυρίζω

δανείζω
µαζεύω

παντρεύω
κουµπώνω

απλώνω
πληγώνω

φιλώ
απαντώ

οδηγώ

Θεωρία 4η: Πώς κάνουµε χρονική αντικατάσταση ενός ρήµατος:

α) Γράφουµε τους 8 χρόνους, τον έναν κάτω από τον άλλο.

β)Παρατηρούµε αρχικά σε ποιο χρόνο βρίσκεται το ρήµα.

γ)Το βάζουµε σε αυτόν.

δ) Γράφουµε το ρήµα σε όλους τους (8) χρόνους, χωρίς να αλλάξουµε:

πρόσωπο - αριθµό, φωνή, έγκλιση

!Παραδείγµατα χρονικής αντικατάστασης:

α) έχουν βραχεί

Το ρήµα δίνεται σε χρόνο παρακείµενο. Το γράφουµε εκεί. Προσέχουµε ότι είναι στο γ΄ πληθυντικό
πρόσωπο, στην οριστική έγκλιση, στην παθητική φωνή. Το γράφουµε τώρα και στους άλλους
χρόνους.

β) να µιλήσεις

Το ρήµα δίνεται σε χρόνο αόριστο. Το γράφουµε εκεί. Προσέχουµε ότι είναι στο β΄ ενικό πρόσωπο,
στην υποτακτική έγκλιση, στην ενεργητική φωνή. Το γράφουµε τώρα και στους άλλους χρόνους.
 1. ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ βρέχονται να µιλάς

2. ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ βρέχονταν -

3. ΑΟΡΙΣΤΟΣ βράχηκαν να µιλήσεις

4. ΕΞ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ θα βρέχονται -

5. ΣΤΙΓΜ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ θα βραχούν -

6. ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ έχουν βραχεί να έχεις µιλήσει

7. ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ είχαν βραχεί -

8. ΣΥΝΤ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ θα έχουν βραχεί -

Άσκηση: Αφού διαβάσεις τα παραπάνω παραδείγµατα, κάνε χρονική αντικατάσταση µε τον

ίδιο τρόπο, στα παρακάτω ρήµατα:

να πλυθείτε, έτρεχαν

Χρονική αντικατάσταση

1. ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

2. ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

3. ΑΟΡΙΣΤΟΣ

4. ΕΞ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

5. ΣΤΙΓΜ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

6. ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

7. ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ

8. ΣΥΝΤ. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

Θεωρία 5η: Σήµερα θα µάθουµε να κάνουµε εγκλιτική αντικατάσταση:

α) Γράφουµε τις 3 εγκλίσεις, στη σειρά.

β)Παρατηρούµε αρχικά σε ποια έγκλιση βρίσκεται το ρήµα.

γ)Το βάζουµε σε αυτήν.

 δ) Γράφουµε το ρήµα σε όλες τις δυνατές (3) εγκλίσεις, χωρίς να αλλάξουµε:
πρόσωπο - αριθµό, φωνή, χρόνο

!Παραδείγµατα εγκλιτικής αντικατάστασης:

α) έχουν βραχεί

Το ρήµα δίνεται σε οριστική έγκλιση. Το γράφουµε σε αυτήν. Παρατηρούµε ότι είναι στον παρακείµενο,
στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο, στην παθητική φωνή. Το γράφουµε στην υποτακτική, αλλά όχι στην
προστακτική, αφού ο παρακείµενος δεν έχει.

β) να µιλήσεις

Το ρήµα δίνεται σε υποτακτική έγκλιση. Το γράφουµε σε αυτήν. Παρατηρούµε ότι είναι στον
αόριστο, στο β΄ ενικό πρόσωπο, στην ενεργητική φωνή. Το γράφουµε λοιπόν και στην
υποτακτική και στην προστακτική.

1. ΟΡΙΣΤΙΚΗ 2. ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ 3. ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

(έχουν ο ενεστώτας, ο αόριστος (µόνο ο αόριστος στο
(όλοι οι χρόνοι) και ο παρακείµενος) β΄ πρόσωπο: εσύ-εσείς)

έχουν βραχεί να έχουν βραχεί -

µίλησες να µιλήσεις µίλησε

Άσκηση: Αφού διαβάσεις τα παραπάνω παραδείγµατα, κάνε εγκλιτική αντικατάσταση στα ίδια
ρήµατα:

να πλυθείτε, έτρεχαν

Εγκλιτική αντικατάσταση

1. ΟΡΙΣΤΙΚΗ 2. ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ 3. ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

(έχουν ο ενεστώτας, ο αόριστος (µόνο ο αόριστος στο
(όλοι οι χρόνοι) και ο παρακείµενος) β΄ πρόσωπο: εσύ-εσείς)

Καλή ξεκούραση τώρα!