Aριστοβάθμιο

ΜΟΡΦΕΣ ΠΕΙΘΟΥΣ

Α. Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο

Β. Η πειθώ στη διαφήμιση
Γ. Η πειθώ στον πολιτικό λόγο

A
Α. Η πειθώ στον επιστημονικό λόγο

Επιστημονικό κείμενο είναι αυτό που πραγματεύεται φαινόμενα της ζωής (φυσικά, οικονομικά, κοινωνικά, ψυχικά
κτλ.) με τρόπο ορθολογικό και επιστημονικές μεθόδους, όπως η παρατήρηση, το πείραμα, η τεκμηρίωση των
υποθέσεων κ.ά. Είναι, επίσης, απρόσωπος και αντικειμενικός γιατί στηρίζεται στη λογική και όχι στο συναίσθημα,
απευθύνεται στη λογική ικανότητα του ανθρώπου. Ο λόγος είναι τεκμηριωμένος και διακρίνεται για την αυστηρή
λογική οργάνωσή του.
- Περιγραφικός, όταν ο επιστήμονας περιγράφει απρόσωπα και ουδέτερα ένα φαινόμενο,
ένα γεγονός ή ένα αντικείμενο.
- Ερμηνευτικός, όταν ο επιστήμονας προσπαθεί να ερμηνεύσει (αναζήτηση
Α. Περιεχόμενο
αιτιών/συνεπειών)
- Αποδεικτικός, όταν ο επιστήμονας προσπαθεί να πείσει για την ορθότητα των όσων
υποστηρίζει ή καταρρίπτει άλλες ερμηνείες-θεωρίες.
- λόγος περιγραφικός και ερμηνευτικός → διαφώτιση-πληροφόρηση.
-λόγος ερμηνευτικός και αποδεικτικός → πειθώ.
Β. Πρόθεση
-μέθοδοι πειθούς : επίκληση στη λογική / επίκληση στην αυθεντία (αναφορά στο έργο και
στις απόψεις άλλων επιστημόνων).
Λογικά οργανωμένη: σαφής διατύπωση της επιστημονικής θέσης, συνήθως στην
Γ. Δομή
αρχή/πρόλογο (σπανιότερα στο τέλος του κειμένου).
-Ακριβής / κυριολεκτική χρήση της γλώσσας.
- Μεταφορική χρήση της γλώσσας → μόνο σε περίπτωση εκλαΐκευσης νοημάτων και
προσέλκυσης του ενδιαφέροντος του αναγνώστη.
Δ. Γλώσσα
1. -απουσία σχημάτων λόγου.
2. - ύφος = αντικειμενικό/ουδέτερο, αυστηρό και λιτό → γ΄ πρόσωπο.
3. - Χρήση ειδικού/ επιστημονικού λεξιλογίου.

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

Β4. Να επισημάνετε χαρακτηριστικά γνωρίσματα επιστημονικού λόγου στα παρακάτω κείμενα και να
επισημάνετε την πρόθεση του συντάκτη

Παράδειγμα 1:
Το οικοδόμημα έχει κατασκευασθεί κυρίως από πεντελικό μάρμαρο και χωρίζεται σε τρία τμήματα. Το
κεντρικό ορθογώνιο τμήμα είναι το κυρίως πρόπυλο. Στην ανατολική και δυτική όψη έχει δύο εξάστυλες
στοές δωρικού ρυθμού, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλεται εγκάρσιος τοίχος με πέντε θύρες. Η δίοδος
προς την Ακρόπολη γινόταν από την κεντρική θύρα, που πλαισιώνεται, μεταξύ της δυτικής στοάς και του
εγκάρσιου τοίχου, από τρεις κίονες ιωνικού ρυθμού σε κάθε πλευρά. Το κεντρικό οικοδόμημα
ακολουθούσε την ανωφέρεια του εδάφους και η ανατολική στοά βρισκόταν ψηλότερα από τη δυτική, το
ίδιο και η αετωματική στέγη, ενώ τα δύο πλευρικά οικοδομήματα ήταν χαμηλότερα. ...
(περιγραφή των Προπυλαίων) Ιωάννα Βενιέρη, αρχαιολόγος

Επιμέλεια : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΙΑΝΗ

9
 Aριστοβάθμιο
Παράδειγμα 2:
Δυσλεξία είναι με απλά λόγια μια απροσδόκητη αποτυχία ή πολύ χαμηλή επίδοση στην ανάγνωση και τη
γραφή, που δε δικαιολογεί η ηλικία, οι εκπαιδευτικές ευκαιρίες και το νοητικό επίπεδο του παιδιού. Είναι
μια μαθησιακή δυσκολία που εξακολουθεί να προκαλεί διαφωνίες, αμφιβολίες και σύγχυση λόγω κυρίως
της ελλιπούς γνώσης των αιτιών που τη δημιουργούν. Μια δυσκολία που συνεπάγεται προβλήματα

A
εκπαιδευτικά, ψυχολογικά και κοινωνικά που επηρεάζουν κάθε πλευρά της προσωπικότητας και της
εξέλιξης του παιδιού. Είναι ένα πρόβλημα που δυσκολεύονται πολύ να κατανοήσουν και συνεπώς να
δεχτούν και σωστά να το αντιμετωπίσουν οι γονείς, οι δάσκαλοι και ιδιαίτερα οι εκπαιδευτικοί της
δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Σταυρούλα Πολυχρονοπούλου, σχολική ψυχολόγος

Παράδειγμα 3:

Η εφηβεία χαρακτηρίζεται ως μια περίοδος αλλαγών η οποία σηματοδοτεί τη μετάβαση από την παιδική
ηλικία στην ενηλικίωση. Οι εμφανείς σωματικές αλλαγές συνοδεύονται από την αναζήτηση της
ταυτότητας και την ένταξη στο κοινωνικό σύνολο και τη κοινωνική πραγματικότητα. Το άγχος, η ανάγκη
για κατανόηση, η δυσκολία διαμόρφωσης της ταυτότητας και η περιπλοκότητα της δημιουργίας σχέσεων
δεν είναι κάτι εύκολο για τα παιδιά που περνούν την εφηβεία. Το διαδίκτυο, με τις απεριόριστες
πιθανότητες, προσφέρει στους έφηβους μια διέξοδο [> θέση για την οποία θέλει να πείσει, άρα θέση
που ζητά να αποδείξει] για να καλύψουν τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητα...
Λουίζου Αμαλία, Ψυχοθεραπεύτρια-Οικογενειακή Σύμβουλος MA

Παράδειγμα 4:

Με τον όρο (6)αυτομόρφωση περιγράφουμε μία σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία της οποίας

θεμελιώδης κινητήρια δύναμη είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος, έχοντας επίγνωση των αναγκών και
των επιθυμιών του, καλείται να συμβάλει αποφασιστικά στην πορεία της εκπαιδευτικής και
επαγγελματικής του κατάρτισης. Σε αυτή την ατομική, και πολλές φορές εξαιρετικά δύσκολη, πορεία
κατάκτησης νέων γνώσεων, δεν ενεργεί μόνος του, όπως θα μπορούσαμε να υποθέσουμε με βάση το
πρώτο συνθετικό της λέξης αυτο-μόρφωση. Ο άνθρωπος δεν δραστηριοποιείται μέσα σε ένα κοινωνικό
κενό, αλλά μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον. Βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή επικοινωνία με τους άλλους,
σε επαφή και ανταλλαγή με τους (6) επίσημους ή ανεπίσημους εκπαιδευτικούς θεσμούς, με ποικίλους
οργανισμούς και κέντρα κατάρτισης, ακόμη και όταν οι νέες τεχνολογίες του επιτρέπουν να μαθαίνει και
να εργάζεται σε φυσική απόσταση από τους άλλους.
Με αυτή την έννοια, οι διαδικασίες και οι πρακτικές αυτομόρφωσης στη σημερινή εποχή δεν
σημαίνουν την απουσία των άλλων, θεσμών και ατόμων, ούτε την κοινωνική απομόνωση του καθενός
ατόμου, αλλά την ενεργητική στάση του, αφού το ίδιο αποφασίζει, άλλοτε αυτοβούλως και άλλοτε κάτω
από την πίεση συγκεκριμένων αναγκών, να εκπαιδευθεί. Η ενεργητική στάση συνίσταται στο ότι ο
άνθρωπος καλείται να διαμορφώσει μαζί με τους άλλους συμμετέχοντες (οργανισμούς, εκπαιδευτές,
εκπαιδευόμενους) το περιεχόμενο, τη διαδικασία και τους τρόπους της εκπαίδευσής του.
Όμως οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των
σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνεπακόλουθες
μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλά
επαγγέλματα χάνουν γρήγορα την αξία και τη χρησιμότητά τους, ενώ οι γνώσεις και οι δεξιότητες που τα
άτομα κατέκτησαν στα πρώτα στάδια της ζωής τους καθίστανται ανεπαρκείς για το παρόν και το μέλλον.
Η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί όλο και περισσότερο στα
άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της
ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης

Επιμέλεια : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΙΑΝΗ

9
 Aριστοβάθμιο
για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία
επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει στα άτομα να κατακτούν
διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή, να
εκπαιδεύονται συνεχώς.
(3) Η εκπαίδευση δεν νοείται πια ως η απλή, (6) κανονιστική μετάδοση γνώσεων από τις μεγαλύτερες
γενιές στις νεότερες, όπως την όριζε ο (8) E. Durkheim κατά τον 19ο αιώνα. Και τούτο επειδή, τόσο το

A
περιεχόμενο της εκάστοτε εκπαιδευτικής πράξης όσο και ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτήν, αποτελούν
αντικείμενο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις διαφορετικές γενιές, τα δύο φύλα και τις διαφορετικές
κουλτούρες των ανθρώπων, γεγονός που παρατηρείται σε όλες τις σύγχρονες πρακτικές της καθημερινής
ζωής. Η εκπαιδευτική πράξη καθίσταται επομένως μια διαδικασία που δεν περιορίζεται στο χώρο (το
σχολείο) και το χρόνο (περίοδος της νεότητας), αλλά επεκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πέραν
των σχολικών τειχών.
Αλεξάνδρα Κορωναίου, Εκπαιδεύοντας Εκτός Σχολείου, 2002 (Διασκευή) [Νέα Ελληνική Γλώσσα 2010]

Η μνήμη στο πολιτισμικό στερέωμα

Η καλλιέργεια της μνήμης ή της λήθης είναι προφανώς ένα ζήτημα ηθικό, πολιτικό και, βέβαια,
ιστορικό. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, ο λόγος περί μνήμης απέκτησε ένταση και πυκνότητα τις
τελευταίες δεκαετίες συνοδεύοντας το πρακτικό και θεωρητικό ενδιαφέρον για τις ταυτότητες. Η μνήμη
θεωρείται πυρήνας ταυτότητας και συνοχής. Δεν ήταν, όμως, πάντα έτσι. Η εποχή που καθοδηγήθηκε
από τις βασικές ιδέες του Διαφωτισμού και, επομένως, από την ιδέα της προόδου, έδινε έμφαση στην
ιστορία καi όχι στη μνήμη. Το πρόβλημα ήταν η απελευθέρωση από το παρελθόν. Η ιστορία επομένως
αποσκοπούσε στην εκλογικευμένη ανασυγκρότησή του. Γι’ αυτό βασίστηκε στη διαμεσολάβηση της
μνήμης από έννοιες καθολικές. Η ιστορία ως μορφή γνώσης τοποθετεί τη βιωμένη ή παραδομένη
εμπειρία στην ανάλυση των δομών μιας κοινωνίας και των αιτιωδών συναφειών που υπόκεινται στην
εξέλιξή της.
Αν, όμως, η ιστορία ανέδειξε τον ιστορικό ως διαμεσολαβητή ανάμεσα στο παρελθόν και στο
παρόν, αυτός ο διαμεσολαβητής δεν ήταν ουδέτερος ή ανιδιοτελής. Η ιστορία υπηρέτησε το εθνικό
κράτος στην ανάδυσή του, τις άρχουσες ελίτ και την ομογενοποίηση των κοινωνιών. Σ’ αυτή τη
διαδικασία λειτούργησε επιλεκτικά. Ορισμένες περίοδοι και ορισμένες εμπειρίες αναδείχτηκαν. Άλλες
αποσιωπήθηκαν ή απλώς δεν ανασύρθηκαν από τη σιωπή και τη καταφρόνηση. Την ιστορία την γράφουν
οι νικητές. Αλλά και οι ηττημένοι εκδικούνται.
Σ’ αυτήν την εκδίκηση οφείλεται και η ανάδειξη της μνήμης. Γιατί, αν οι κατώτερες τάξεις, οι
καταπιεσμένοι λαοί και κοινωνικές ομάδες δε διαθέτουν την πολυτέλεια των αρχείων και της
καταγραφής, έχουν τους δικούς τους τρόπους να διατηρήσουν την αξιοπρέπειά τους, να εκφράσουν την
αντίστασή τους, να συντηρήσουν την ελπίδα της χειραφέτησης. Αν οι νικητές είχαν την ιστορία, οι
νικημένοι απαντούν με τη μνήμη. Αν οι Ναζί κατέστρεψαν τα τεκμήρια στα στρατόπεδα εξόντωσης, τα
θύματα που επέζησαν είχαν τις προσωπικές τους μαρτυρίες. Και αν η επίσημη ιστορία είχε εξαφανίσει
την παρουσία τους, τα θύματα των διώξεων, όπως η Ρωσία, απαντούσαν περισυλλέγοντας τις
θρυμματισμένες τους μνήμες. Η μνήμη απαντούσε στην αρχειακή τεκμηρίωση της ιστορίας με τη
δικαιωματική παρρησία του επιζήσαντος, στην εμβρίθεια της ανάλυσης με τη συναισθηματική φόρτιση
του υποκειμενικού βιώματος, με τη μαρτυρία, τα αδιαμεσολάβητα κατάλοιπα.
Αλλά η αθωότητα των πραγμάτων δε διατηρείται. Γιατί η μνήμη εργαλειοποιήθηκε. Το
Ολοκαύτωμα έγινε κρατική ιδεολογία στο Ισραήλ και πυροδότησε μια βιομηχανία μνήμης. Τα εθνικιστικά
και μειονοτικά κινήματα χρησιμοποίησαν τον αποσπασματικό και συναισθηματικό λόγο περί μνήμης ως
ιδεολογία διεκδίκησης και ακύρωσης της μνήμης του γείτονά τους. Οι αποεδαφοποιημένες σύγχρονες
διασπορές αντικατέστησαν την αγάπη για την πατρίδα με την προσκόλληση στη μνήμη. Καθώς η
μεταβίβαση της μνήμης από γενιά σε γενιά αδυνάτισε, τη θέση της κατέλαβε η εμπρόθετη καλλιέργεια
της μνήμης.

Επιμέλεια : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΙΑΝΗ

9
 Aριστοβάθμιο
Το πρόβλημα δεν είναι το τι πρέπει να θυμόμαστε και το τι να ξεχνάμε, αλλά το πώς. Ο τρόπος
προσέγγισης της μνήμης. Θα πρέπει, βέβαια, να γίνει σαφές ότι εδώ προσεγγίζουμε τις ηθικές και
πολιτικές πλευρές του διλήμματος μνήμη/λήθη. Οι ιστοριογραφικές και επιστημονικές πλευρές, δηλαδή
η μνήμη /λήθη ως εγγραφή του ιστορικού αρχείου στο σώμα μιας κοινωνία, έχουν διαφορετικές
παραμέτρους και θα τις δούμε άλλη φορά.
Αντ. Λιάκος, Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία;, εκδ. Πόλις, 2007

A
Τα χαρακτηριστικά των δυσλεξικών παιδιών
Τα συμπτώματα της δυσλεξίας είναι ποικίλα και αναφέρονται στην αντίληψη, κινητικότητα, γνωστική
ανάπτυξη και νευρολογική κατάσταση του ατόμου. Δεν είναι βέβαια απαραίτητο να συνυπάρχουν όλα τα
συμπτώματα για να χαρακτηριστεί ένα άτομο ως δυσλεξικό, ούτε όμως είναι αρκετό ένα και μόνο
σύμπτωμα για να δικαιολογήσει το χαρακτηρισμό. Μερικοί ερευνητές του προβλήματος (π.χ. Miles, 1974)
ισχυρίζονται, πως όταν υπάρχει μια ασυμφωνία μεταξύ της νοηματικής κατάστασης του παιδιού και της
σχολικής του επίδοσης και η κατάσταση αυτή συνοδεύεται από μερικά χαρακτηριστικά της δυσλεξίας,
τότε είναι πολύ βέβαιο πως το παιδί είναι δυσλεξικό.
α. Στα ευδιάκριτα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς του δυσλεξικού παιδιού συγκαταλέγονται τα εξής:
1. Δυσκολία στη διάκριση αριστερού - δεξιού.
2. Σύγχυση ως προς το κυρίαρχο χέρι, μάτι, πόδι.
3. Δυσκολίες στην αντίληψη των εννοιών της διαδοχής, σειράς και διεύθυνσης.
4. Ενδεχόμενη κινητική αδεξιότητα ή υπερκινητικότητα. [..]
β. Τα κυριότερα αναγνωστικά λάθη, που συνήθως γίνονται από τους δυσλεξικούς μαθητές (και τα οποία
έχουν επισημανθεί από πολλούς ερευνητές, όπως Critchley, 1970˙ Miles, 1974˙ Newton & Thomson, 1974),
είναι τα εξής:
1. Δυσκολία στη διάκριση διαφορετικών λέξεων οι οποίες όμως περιλαμβάνουν τα ίδια γράμματα (π.χ.
ΤΗΣ - ΣΤΗ).
2. Δυσκολία στην ανάγνωση και προφορά ασυνήθιστων λέξεων.
3. Λαθεμένη προφορά φωνηέντων.
4. «Καθρεφτική ανάγνωση» (π.χ. η λέξη «ΑΧ» διαβάζεται «ΧΑ»).
5. Παρεμβολή άσχετων φωνημάτων στην ανάγνωση λέξεων.
6. Ενδεχόμενη αντικατάσταση μιας λέξης από μια άλλη με παρόμοια σημασία (π.χ. «ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ -
ΜΑΥΡΟΣ»).

γ. Οι δυσκολίες στη γραφή και ορθογραφία των δυσλεξικών παιδιών είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένες
με τα άλλα χαρακτηριστικά της δυσλεξίας που αναφέρθηκαν παραπάνω. Οι δυσκολίες όμως αυτές δεν
πρέπει να συνδέονται με την κατάσταση της «δυσγραφίας», η οποία είναι μια λειτουργική ανωμαλία που
οφείλεται σε βλάβη του οπτικο-κινητικού συντονισμού (βλ. Johnson 7 Myklebust, 1976). Αντίθετα, η
ειδική δυσκολία των δυσλεξικών παιδιών στη γραφή - ορθογραφία οφείλεται σε ανωμαλία των
γνωστικών λειτουργιών. Παρόλο που η δυσκολία αυτή είχε επισημανθεί από τις αρχές του αιώνα, μόλις
το 1946 άρχισε η συστηματική μελέτη της από τους Hermann και Voldly στη Δανία. Έχει διαπιστωθεί
λοιπόν ότι ενώ τα περισσότερα δυσλεξικά άτομα δεν παρουσιάζουν πρόβλημα στην αντιγραφή των
λέξεων, ωστόσο η αυθόρμητη γραφή τους είναι δυσανάγνωστη. Επιπλέον, όταν γράφουν καθ’
υπαγόρευση ή αυθόρμητα, κάνουν χαρακτηριστικά λάθη και μάλιστα τόσα πολλά, ώστε, έχοντας
επίγνωση της κατάστασής τους, πολλές φορές επιζητούν να αποφύγουν το γράψιμο.

Κ. Δ. Πόρποδας, Δυσλεξία, σελ. 66 - 68

Επιμέλεια : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΙΑΝΗ

9
 Aριστοβάθμιο
Β. Η πειθώ στη διαφήμιση

Διαφήμιση : η δημιουργία και προβολή ενός πρωτότυπου μηνύματος, το οποίο αναφέρεται σε κάποιο
υλικό ή πνευματικό προϊόν ή υπηρεσία/ εκδήλωση με τελικό σκοπό την παρακίνηση του αποδέκτη, ώστε
να αγοράσει το διαφημιζόμενο προϊόν ή να προβεί σε συγκεκριμένες ενέργειες.
α) οικονομική ή εμπορική β) πολιτική γ)κοινωνική δ) επαγγελματική

A
Α. Περιεχόμενο
α) Να γνωρίσει το κοινό καινούργια προϊόντα, υπηρεσίες, επιτεύγματα, ιδέες κ.λπ. .
β) Να υποκινηθεί το κοινό να δείξει ενδιαφέρον γι’ αυτά.
γ) Να πειστεί ότι αυτά διαθέτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με ό,τι ήδη γνωρίζει και
Β. Πρόθεση
χρησιμοποιεί ή ότι αποτελούν αξιοπρόσεκτη καινοτομία.
δ) Να υποκινηθεί/πειστεί να δράσει σχετικά, δηλ. είτε να αγοράσει προϊόντα ή υπηρεσίες είτε να
υιοθετήσει τις ιδέες που μεταδίδει το διαφημιστικό μήνυμα.
- Άμεσο, χωρίς προλόγους και περιττές εξηγήσεις
- Αφηγηματικό με την αφήγηση μιας ιστορίας για την επίδειξη του προϊόντος
Γ. Μορφή - Μήνυμα μονολόγου / διαλόγου
διαφημιστικού - Με επεξήγηση εικόνας (λεζάντα‐ υπότιτλος)
μηνύματος - Με τεχνάσματα και ευρήματα, με λογοπαίγνια, μεταφορές, παρομοιώσεις, σπάνιες και
εξεζητημένες λέξεις, χιούμορ, υπερβολές, εκπλήξεις κλπ.
- Με επιχειρήματα
Α) Επίκληση στη λογική → εκτενής περιγραφή και παρουσίαση των ιδιοτήτων ενός
προϊόντος, επιχειρηματολογία, λογική ή σοφιστική
Β) Επίκληση στο συναίσθημα → συνειρμός ιδεών, φόβος, ενοχή, ευθύνη, ευχαρίστηση κ.λπ.
Γ) Επίκληση στην αυθεντία → μαρτυρίες δημοφιλών προσώπων ή προσώπων με κύρος
(ειδικών – επιστημόνων)
Δ.1.) Επίκληση στο ήθος του τονίζεται η μακρόχρονη παρουσία και προσφορά μιας
πομπού → εταιρίας (η διεθνής αναγνώριση, βραβεία – διακρίσεις ενός
Γ. Τρόποι και
ομίλου)
μέσα πειθούς
Δ.2.) Επίκληση στο ήθος του - λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός (που λειτουργεί
δέκτη → δεσμευτικά για το δέκτη,)
- διέγερση θυμικού δέκτη → πρόκληση συγκεκριμένης
συναισθηματικής αντίδρασης
Ε) Επίθεση στο ήθος του Υποτίμηση του αντιπάλου: τα τελευταία χρόνια πέρασε από
αντιπάλου → την πολιτική διαφήμιση, όπου ήταν σύνηθες φαινόμενο,
στην εμπορική διαφήμιση.
Δ. Γλώσσα Απλό, λιτό, καθημερινό, αντλούμενο από τον προφορικό λόγο → Στόχος:
οικειότητα με τον αναγνώστη
Λεκτικός πληθωρισμός: υπερβολή , λογοπαίγνια , συσσώρευση επιθέτων και
α. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ:
επιρρημάτων, Πολυσημία / Συμβολικότητα, Οξύμωρα σχήματα, Προτροπή,
Νεανική γλώσσα, Ξενικοί όροι, Συνθηματολογία, Πλεοναστική διατύπωση,
Μίμηση προφορικού λόγου → Στόχος: εντυπωσιασμός, υποβολή
- Οριστική Ενεστώτα ‐ Μέλλοντα = βεβαιότητα για το παρόν/μέλλον,
β. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΙ προεξόφληση του μέλλοντος
ΤΥΠΟΙ: -Υποτακτική ‐ Προστακτική = έντονη παρότρυνση, παρακίνηση, ενθάρρυνση ή
αποτροπή, απαγόρευση
- Α΄\ Β΄ πρόσωπο= αμεσότητα, οικειότητα, επικοινωνία.
ΜΝΗΜΟΝΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ : Ομοιοκαταληξία, Παρηχήσεις, Επαναλήψεις
γ. ΗΧΗΤΙΚΑ
(slogan/σύνθημα) → Στόχος: άμεση εντύπωση του μηνύματος στο νου του
ΣΧΗΜΑΤΑ ‐
δέκτη.
δ. ΣΧΗΜΑΤΑ Μεταφορές‐ Παρομοιώσεις, Προσωποποιήσεις, Υπερβολές, Αναγραμματισμούς,

Επιμέλεια : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΙΑΝΗ

9
 Aριστοβάθμιο Εξωραϊστικά λογοπαίγνια → Στόχος: Παραστατικότητα, έμφαση,
ΛΟΓΟΥ
συναισθηματική φόρτιση
ε. ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ Αφήγηση, Περιγραφή, Επεξηγηματικός μονόλογος, Διάλογος
ΤΡΟΠΟΙ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

A
Να σχολιάσετε τα παρακάτω διαφημιστικά μηνύματα ως προς τις γλωσσικές επιλογές και το πρόθεση
του δημιουργού τους..

Σουρωτή: Ξεδιψάστε τη φαντασία σας!

150 κατασκευαστές πλυντηρίων συνιστούν skip.

ΣΑΣ ΑΦΗΝΟΥΝ ΣΤΗΝ ΗΣΥΧΙΑ ΣΑΣ

Χάρη στο νέο μονωτικό σύστημα που περιορίζει υψηλές συχνότητες και δονήσεις, αλλά και στο νέο
μοναδικό μοτέρ INVERTER, το πλύσιμο των ρούχων γίνεται σχεδόν αθόρυβο. Κι αν θέλετε στερεοφωνική
ησυχία, υπάρχει αθόρυβο στεγνωτήριο! Αναμφίβολα, ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο θορύβους. Ας τους
βγάλουμε τουλάχιστον από το σπίτι μας! AEG

Basic: Το νέο ROLLER με ανταλλακτικό μελάνι.

DENIM (Άρωμα): για άνδρες που δε χρειάζεται να προσπαθήσουν πολύ

Επιμέλεια : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΙΑΝΗ

9
 Aριστοβάθμιο
Γ. Η πειθώ στον πολιτικό λόγο

Πολιτικός λόγος : αναπτύσσεται από τον πομπό (πολιτικό) για να πείσει το δέκτη (πολίτη) να πάρει κάποιες
αποφάσεις ή να προβεί σε κάποια ενέργεια. Ο δέκτης πρέπει να πεισθεί ότι η απόφαση του είναι σύμφωνη με τα
δικά του προσωπικά συμφέροντα κα με τα συμφέροντα του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου στο οποίο ανήκει.

A
Α. Περιεχόμενο - Θέματα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά, εξωτερικής πολιτικής κ.ά.
- Ως ένα βαθμό, ο πομπός έχει ως σκοπό να πληροφορήσει, να διαφωτίσει το κοινό για το θέμα
που εξετάζει.
Β. Πρόθεση - Κυρίαρχη είναι η πρόθεσή του να πείσει τους ακροατές ή τους αναγνώστες για την ορθότητα
της πολιτικής που ακολουθεί/ να δείξει ότι η πολιτική της παράταξής του είναι καλύτερη,
αποτελεσματικότερη και ωφελιμότερη σε σχέση µε την πολιτική της αντίπαλης παράταξης.
Α) Επίκληση στη λογική → επιχειρήματα και τεκμήρια
Β) Επίκληση στο συναίσθημα → συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις, περιγραφή ή αφήγηση,
χιούμορ ή ειρωνεία, χρήση α’ πληθ. προσώπου, ρητορικά ερωτήματα
Γ. Τρόποι και Γ)Επίκληση στην αυθεντία → ο πομπός παρουσιάζεται ως συνεχιστής του έργου σπουδαίων
μέσα πειθούς πολιτικών που συνήθως ανήκουν στην πολιτική παράταξή του.
Δ) Επίκληση στο ήθος του πομπού /δέκτη → προβολή των ατομικών χαρακτηριστικών και
αρετών του πομπού ή αντίστοιχα του δέκτη
Ε) Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου → επίθεση σε προσωπικό ή σε πολιτικό επίπεδο
Εκφραστικά μέσα Επιδίωξη του πολιτικού είναι:
 Χρήση α' πληθυντικού προσώπου  Η αμεσότητα, η οικειότητα, η
συλλογικότητα, η ταύτιση µε το λαό.
 Πλεονασμοί και συνώνυµα  Η έμφαση.
 Βεβαιωτικές εκφράσεις που λειτουργούν  Η απόσπαση της εύνοιας του
(συχνά) ως επίκληση στο ήθος. ακροατηρίου.
 Θαυμαστικές εκφράσεις που συχνά  Η προβολή του ως συνεχιστή του έργου
Δ. Γλώσσα λειτουργούν ως επίκληση στην αυθεντία. σπουδαίων προσώπων.
 Δεοντολογικές εκφράσεις µε τις οποίες  Ο προσεταιρισµός της ψήφου των
προβάλλονται τα καθήκοντα των πολιτών. πολιτών και η προβολή του ως ηγέτη του
λαού µε όραμα.
 Συνθηματολογία, μεγαλοστομία, χρήση  Η έκφραση γενικότερων προσδοκιών και
λέξεων με ηθική διάσταση, πομπώδες και η διέγερση των συναισθημάτων του
επίσημο ύφος ως επίκληση στο συναίσθημα. ακροατηρίου.

 Ένας υπεύθυνος πολιτικός λόγος στοχεύει σε έγκυρη πληροφόρηση του πολίτη και στον
προβληματισμό του. Στηρίζεται σε επιχειρήματα, σε λογική δομή, σε κριτική, αλλά όχι σε εξύβριση των
αντιπάλων, σε λογική χρήση της γλώσσας. Αντίθετα, ο ανεύθυνος πολιτικός λόγος αποσκοπεί στην
παραπλάνηση και τη χειραγώγηση του πολίτη. Στηρίζεται σε συνθήματα, σε δημαγωγία και φανατισμό,
σε παραποίηση των εννοιών και καπηλεία των αξιών, σε ηθικολογία, σε αμετροέπεια, σε εριστική
διάθεση και σε συγκινησιακή χρήση της γλώσσας. Τότε, ο πολιτικός λόγος χαρακτηρίζεται
νοσηρός/προπαγανδιστικός.

Τα χαρακτηριστικά του νοσηρού πολιτικού λόγου

 Συκοφάντηση ή και δαιμονοποίηση των αντιπάλων.

 Προσωπολατρία-μεσσιανισμός.
 Υπεραπλούστευση των προβλημάτων.
 Διαστρέβλωση εννοιών ή αξιών.
 Προπαγανδιστικός λόγος.

Επιμέλεια : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΙΑΝΗ

9
 Aριστοβάθμιο
Ποια χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου μπορείτε να διακρίνετε στα επόμενα αποσπάσματα; Να
ανιχνεύσετε τα χαρακτηριστικά της γλώσσας στα αποσπάσματα αυτά, αναφέροντας, επίσης,
τεκμηριωμένα αν πρόκειται για δίκαιο ή άδικο-εξουσιαστικό λόγο.

A
 1. «Δεν θέλω να πεθάνει το Έθνος μου, το Έθνος αυτό, που τόσα έκαμε στην ζωή του, το έξυπνο, το τόσο
ανθρώπινο. Για να το φυλάξω από τον θάνατο πρέπει τώρα να το κάμω πεισματάρικο στην ΕΘΝΙΚΗ
ΠΙΣΤΗ, στον ΕΘΝΙΣΜΟ, ας είναι και υπερβολικό το αίσθημα που θέλω να δώσω στους Έλληνες. Μόνον
έτσι θα ζήσει το ΕΘΝΟΣ.»

«Σε όποιους με κατηγορούν ή με περιγελούν, γιατί τους κεντρώ το Εθνικό τους αίσθημα και τους μιλώ
αποκλειστικά ,θα λέγω: Λοιπόν, θέλετε να πεθάνει το Έθνος σας; Αν το θέλετε, πέστε το καθαρά, μην
κρυβόσαστε!’»
(ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ)

2. «Από στενός πατριώτης, γίνομαι εθνικιστής, με τη συνείδηση του έθνους μου και όλων των άλλων
εθνών, γιατί οι διαφορές των εθνών πάντα θα υπάρχουν, και έχω τη συνείδησή τους και χαίρομαι που
υπάρχουν αυτές οι διαφορές, που με τις αντιθέσεις τους, με τις αντιλήψεις τους, υψώνουν την
ανθρώπινη συνείδηση και ενέργεια. Από άτομο γίνομαι άνθρωπος.»
(ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 18-3-1919)

3. […] Το επ’ εμοί συναισθάνομαι, εξάλλου, βαθέως τας βαρυτάτας ευθύνας, αίτινες επίκεινται επί των
ώμων των πολιτικών ανδρών της χώρας. Ανταποκρινόμενος προς τας υποχρεώσεις, τας οποίας μου
επιβάλλει η πανηγυρική εκλογή, διά της οποίας με ετιμήσατε, και δι’ ην τιμήν εκφράζω ημίν την
ευγνωμοσύνην μου, απεφάσισα να αποδεχθώ την εντολήν υμών και εγκαταλείψω το στάδιον τής μέχρι
τούδε πολιτικής μου δράσεως, προς το οποίον τοσούτοι και τοιούτοι με συνδέουν δεσμοί.
Δεν έρχομαι ενταύθα ως αρχηγός νέου και εσχηματισμένου κόμματος. Έρχομαι απλώς
σημαιοφόρος νέων πολιτικών ιδεών και υπό την σημαίαν ταύτην καλώ πάντας εκείνους, οίτινες
συμμερίζονται τας ιδέας ταύτας, εμπνέονται από τον ιερόν πόθον ν’ αφιερώσωσι πάσας τας δυνάμεις της
ψυχής και του σώματος, να συντελέσωσιν εις την επιτυχίαν των ιδεών τούτων.
Η ιθύνουσα την πολιτείαν μου κεντρική αρχή είναι ότι ο πολιτικός ανήρ οφείλει να έχει γνώμονα
πάσης αυτού πράξεως το κοινόν συμφέρον και εις το συμφέρον τούτο να υποτάσση άνευ ενδοιασμού το
τε συμφέρον του κόμματος, εις ο ανήκει και το των μελών του κόμματος τούτου. Ότι οφείλει να έχη
πάντοτε το θάρρος των γνωμών αυτού, μηδέποτε θυσιάζων ταύτας διά να γίνεται αρεστός προς τα άνω ή
προς τα κάτω. Ότι προς την εξουσίαν πρέπει να αποβλέπη όχι ως σκοπόν, αλλ’ ως μέσον προς επιτυχίαν
άλλου υψηλότερου σκοπού, μηδέποτε σπεύδων προς ανάληψιν της Αρχής, αν πρόκειται τούτο να γίνη
επί θυσία μικρά ή μεγάλη των αρχών αυτού, μηδέποτε διστάζων να απορρίπτη αυτήν, αν η διατήρησις
αυτής έπρεπε να εξαγορασθή διά θυσίας του προγράμματος προς εφαρμογήν του οποίου εκλήθη υπό
του Λαού. Αναγνωρίζων την ανάγκην της διαπαιδαγωγήσεως του Ελληνικού Λαού και της χειραφετήσεως
αυτού από του προσωπικού κομματισμού, θα εργασθώ μετ’ εκείνων τους οποίους η εξέλιξις των
εργασιών της Βουλής ήθελεν αποδείξει ότι συμπίπτουσιν αι ιδέαι μου διά την οργάνωσιν πολιτικού
Συλλόγου, διακλαδουμένου καθ’ όλον το Κράτος και μέλλοντος ν’ αποτελέση την οργάνωσιν νέου

Επιμέλεια : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΙΑΝΗ

9
 Aριστοβάθμιο
πολιτικού κόμματος της ανορθώσεως, του οποίου την συγκρότησιν ανυπομόνως αναμένει ο Ελληνικός
Λαός.[…]

(“Τα κείμενα του Ελευθερίου Βενιζέλου” (1909-1935),  επιμέλεια και ιστορικά υπομνήματα Στ. I.
Στεφάνου,  τ. Α’, Αθήνα 1981, σελ. 174-178)[Πηγή: Εφημερίς “Αθήναι” της 6ης Σεπτεμβρίου 1910. (Λόγος

A
στενογραφημένος)]

 4. «Ελπίζω ότι όσοι εξ’ υμών συμμετάσχουν εις την Κυβέρνησιν θέλουν γνωρίσει μεθ’ εμού ότι εις τας
παρούσας περιπτώσεις, όσοι ευρίσκονται εις δημόσια υπουργήματα δεν είναι δυνατόν να λαμβάνουν
μισθούς αναλόγως με τον βαθμό του υψηλού υπουργήματός των και με τας εκδουλεύσεις των, αλλά ότι
οι μισθοί ούτοι πρέπει να αναλογούν ακριβώς με τα χρηματικά μέσα, τα οποία έχει η Κυβέρνησις εις την  
εξουσίαν της. Εφ’ όσον τα ιδιαίτερα εισοδήματά μου αρκούν διά να ζήσω, αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και
του οβολού τα δημόσια χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις
εσχάτην πενίαν».
(Ιωάννης Καποδίστριας, Πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος, προς την Δ΄ Εθνοσυνέλευση, Άργος, 11 Ιουλίου
– 6 Αυγούστου 1829)

5. “Οι απαιτήσεις μας απέναντι στην γερμανική νεολαία είναι διαφορετικές από ότι ήταν οι απαιτήσεις
του παρελθόντος. Κατά την άποψή μας η γερμανική νεολαία του μέλλοντος πρέπει να είναι σφριγηλή και
λεπτόκορμη σαν κυνηγόσκυλα, ανθεκτική σαν δέρμα και σκληρή σαν χάλυβα Κρουπ. Πρέπει να
εκπαιδεύσουμε το νέο άνθρωπο, ώστε ο λαός μας να μην γίνει θύμα του εκφυλισμού, που συνεχώς
φανερώνεται στην εποχή μας.”

(από ομιλία μπροστά σε 54.000 μέλη της Χιτλερικής Νεολαίας στη Νυρεμβέργη, 14 Σεπτεμβρίου 1935)

6. Ζητείται κοινωνική δικαιοσύνη

Σε μια διάσημη απόφασή του το 1923 ο Λόρδος Χιούαρτ, επιφανής φιλόσοφος  του Δικαίου και
σημαίνων δικαστής, δηλώνει ότι η δικαιοσύνη δεν αρκεί να αποδίδεται, πρέπει και να φαίνεται.
Ακριβέστερα: «είναι πρωταρχικής σημασίας όχι μόνο να αποδίδεται δικαιοσύνη, αλλά και να μπορεί να
γίνεται αντιληπτό, χωρίς την παραμικρή σκιά αμφιβολίας, ότι έχει αποδοθεί». Είναι χρήσιμο να
σκεφθούμε αυτό το αίτημα αξιολογώντας τα πλεονεκτήματα και τα προβλήματα της παγκοσμιοποίησης
και τον ιδιαίτερο ρόλο που έχει αλλάξει η αλληλεξάρτηση στην επιτυχία της.
Υπάρχουν ικανοί λόγοι για να θεωρήσει κανείς ότι η οικονομική παγκοσμιοποίηση αποτελεί έναν
έξοχο συλλογικό στόχο κι ότι συμβάλλει σημαντικά στην ευημερία του κόσμου. Ταυτοχρόνως κανείς δε
θα αρνηθεί ότι είναι δύσκολο να πείσει κάποιος τους επικριτές της ότι αποτελεί καλό για όλους, ακόμη
και για τους πιο φτωχούς. Πολλοί, ιδιαίτερα στις λιγότερο πλούσιες χώρες του πλανήτη, δυσκολεύονται,
απόλυτα καλόπιστα, να θεωρήσουν ότι η παγκοσμιοποίηση είναι επωφελής για αυτούς: αυτή η διαφορά
απόψεων αποτελεί μια τεράστια πρόκληση.
Οι επιτυχίες της παγκοσμιοποίησης είναι εμφανείς σε πολλά σημεία του πλανήτη. Πριν από
μερικούς αιώνες ο κόσμος κυριαρχούταν από τη φτώχια και οι ανθρώπινες ζωές ήταν «σκληρές, βίαιες
και σύντομες», εκτός από ελάχιστους θυλάκους ευημερίας. Η ανέχεια ξεπεράστηκε σε μεγάλο βαθμό
χάρη στην επέκταση των οικονομικών σχέσεων και στη διάδοση της σύγχρονης τεχνολογίας…

Σπύρος Βλαχόπουλος, Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιμέλεια : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΙΑΝΗ

9
 Aριστοβάθμιο
7. Ο Μ. Αλέξανδρος μας θυμίζει ότι οι Έλληνες είναι κατακτητές. Οι Έλληνες είναι λαός κυρίων. Λαός
κυριάρχων. Και όμως. Αυτοί οι Έλληνες έχουν φτάσει σήμερα να δίνουν μάχη για να διατηρήσουν την
ίδια τους την πατρίδα. Μια πατρίδα που καταλαμβάνεται μέρα με τη μέρα από τους παράνομους
μετανάστες. Έχουν φτάσει αυτοί που εκπολιτίσαμε να μας βιάζουν, να μας σκοτώνουν, να μας κλέβουν,
να μας παίρνουν τις δουλειές μας. Να είμαστε στον τόπο μας οι τελευταίοι των τελευταίων. Μια

A
κυβέρνηση που μας έχει παραδώσει. Μια αντιπολίτευση που συμπράττει. Εκείνος που χαρακτήρισε τον
Αλέξανδρο ιμπεριαλιστή και σφαγέα των λαών δεν ήταν ένας αριστερός, ήταν ο κ. Μίχας, ο οποίος ανήκει
και υποστηρίζει τη μεγάλη δημοκρατική και φιλελεύθερη παράταξη της Ν.Δ. Βρισκόμαστε, λοιπόν, σε ένα
γόρδιο δεσμό. Είτε ψηφίσουμε εκεί είτε ψηφίσουμε εδώ. Και όμως. Το δεσμό ο Αλέξανδρος μας έδειξε
πώς να τον κόψουμε: με το σπαθί. Το λαϊκό εκείνο σπαθί που σημαίνει ξεσηκωμό, αντίσταση πατριωτική,
αγώνα πολιτικό, εθνική επανάσταση, λαϊκή επανάσταση!
Το κοινό υποδέχεται τα κελεύσματα με το ρυθμικό σύνθημα «Πατρίδα, λαός, εθνικισμός».
Μ. Βορίδης, αρχηγός του «Ελληνικού Μετώπου», Ομιλία στις 18/06/2003 (αναδημοσίευση από
εφημ. Ελευθεροτυπία, 13/01/2008)

8. Οι μεγάλες μάζες ενός λαού δεν κατανοούν τις αφηρημένες έννοιες, μόνο το συναίσθημα τις συγκινεί,
και  σ’ αυτό βρίσκονται οι πηγές  των αντιδράσεών τους, τόσο  των θετικών όσο και των  αρνητικών. Η
δυνατότητα αφομοίωσης  στις μεγάλες μάζες είναι  πολύ περιορισμένη, η  διανοητική τους δύναμη 
μικρή. Αντίθετα απεριόριστη  είναι η τάση της μάζας να  λησμονεί. Γι’ αυτό, κάθε  αποτελεσματική
προπαγάνδα  οφείλει να περιορίζεται σε  ελάχιστα σταθερά σημεία και  να τα αξιοποιεί με έντονες
στερεότυπες φράσεις. Η μάζα  δεν θα θυμηθεί παρά τότε  μόνο όταν της επαναλάβουν  χίλιες φορές
ορισμένες απλές  έννοιες..
Εάν ψεύδεσθε, πρέπει τα  ψεύδη σας να είναι πελώρια… Κι απ’ το πιο  μεγάλο απ’ τα ψέματα, 
πάντοτε γίνεται πιστευτό ένα  μέρος του.
Ορμή, πάθος και  φανατισμός, αυτά τα τρία  στοιχεία συνθέτουν αυτή τη δυνατή μαγνητική έλξη
που δεν μπορεί να ασκηθεί στις μάζες παρά με την βοήθεια  των υψηλών ιδεών. Μόνο η  δύναμη μιας
σταθερής  πεποίθησης προσφέρει την  τυφλή πίστη στις αρχές της  και τη φανατική απόφαση  του
τελικού θριάμβου. Μόνο  μια θύελλα καυτού πάθους  μπορεί να αλλάζει τη μοίρα των λαών, αλλά μόνο
αυτός  που φλέγεται από το πάθος,  έχει τη δυνατότητα να το  μεταδώσει και στους άλλους.

[ Α. Χίτλερ, Ο Αγών μου. Το απόσπασμα αναφέρεται στο έργο του Α. Μπύλλοκ, Χίτλερ, τομ. 1 (1962)]

Επιμέλεια : ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΜΗΤΣΙΑΝΗ

9