EEM 4413 ÇOĞUL ORTAMA GİRİŞ

DERS NOTLARI

Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi

Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

Öğr.Gör.Dr.İBRAHİM KOÇYİĞİT M.Sc Ph.D

BURSA- EKIM 2020

1
 1. BÖLÜM

ÇOĞUL ORTAMA GİRİŞ

1.1. Çoğul Ortam

Çoğul ortam (multimedya) için çok çeşitli tanımlar yapılabilir. Bu

tanımların bazıları aşağıda sıralanmıştır:

 Herhangi bir içeriğin çok çeşitli formlarda (düz metin, ses, resim,
görüntü, animasyon, müzik vb.) sunulması, aynı anda ve aynı
ortamda işlenmesi ve iletilmesidir.
 Resim, ses, video veya film formatındaki içeriktir. Bir çoğul
ortam dökümanı düz bir metinden çok daha fazlasını
kapsamaktadır.
 Düz metin ile birlikte en az bir ses, müzik, video, fotoğraflar, üç
boyutlu grafik, yüksek çözünürlüklü grafik veya animasyonların
bulunduğu bilgisayar ortamlardan oluşmaktadır.
 Pek çok medya aracının örneğin filmler, slaytlar, müzikler ve
ışığın özellikle eğitim ve reklam amaçlı kullanılmasıdır.

Şekil 1.1. Çoğul ortam bileşenleri

Özetle çoğul ortam; belirli bir içeriğin sunumu için düz metin,
grafik, yüksek çözünürlüklü resim, animasyon, fotoğraf, üç
boyutlu resim, video ve seslerin birlikte kullanılmasıdır. Çoğul
ortam terimi, temel olarak farklı iletişim türlerinin kendi aralarında
karışması olayını özetler. Çoğul ortamda bir metin resimlerle ve
konuyu daha derinlemesine inceleyen bir filmle zenginleştirilebilir.
Eğer aynı metin bir müzisyenin hayatından bahsediyorsa onu
hatırlatan bir melodiyle de zenginleştirilebilir.

2
1.2. Çoğul ortam donanım, yazılım ve etkileşim
(interaktivite)

Çoğul ortam donanımları insan duyu organlarına veya beynine

hitap eden aygıtlardır. Kayıt cihazları (video kamera, mikrofon,
klavye, 3D sensörler vs), hafıza aygıtları (hard diskler, CD_ROM,
Flash kart, DVD), Ethernet, ATM, Internet gibi büyük boyutlu
haberleşme ağları, multimedya bilgisayarlardan ve iş istasyonlarından
oluşan bilgisayar ağları, görüntü ve ses çıkış elemanları (ev sinema
sistemleri, IPTV, HDTV, SVGA, Printer, Hoperlör vs) çoğul ortam
donanımlarına verilebilecek örneklerdendir. İnternet Explorer,
Netscape gibi web tarayıcılar, bilgisayar oyunları, harita ve
navigasyon programları, Macromedia, Flash, Soundforge, Adobe
Photoshop, 3Ds Max, AutoCAD gibi programlar ise çoğul ortam
yazılımlarına örnek teşkil eder.
Çoğul ortam ürünleri ise dört başlıkta incelenebilir. Bunlar:

 Tanıtım CD'leri: Görselliğin etkili olacağı çok geniş katalogların

sunulmasında ya da hedef kitlenin her an elinin altında
bulunması gereken belgelerin sunulması istendiğinde hem
yüksek miktarlarda verinin sunulması, hem de görsel tekniklerin
etkili şekilde kullanılması için hazırlanırlar.
 Demo ve Animasyonlar: Belirli bir konuda ilgi çekmek veya
görsel teknikler yardımıyla anlatımı desteklemek yani reklam
için kullanılır.
 Gösteri İstasyonları: Yüksek nitelikli sunumların, kullanıcının
bilgisayarından uzakta olacağı yerlerde sunulması için genellikle
kamuya açık yerlerde kullanılır. (Kiosk, ATM, IPTV arayüzleri)
 Etkileşimli Eğitimler: Öğrenme hızına göre belli yöntemlerin
izlenmesi istendiğinde kullanılır.

Soru: Aşağıdakilerden hangisi çoğul ortam olarak değerlendirilebilir?

a) Video kaydının yerleştirildiği web sayfası

b) Olayları özetleyen metin (text)
c) Ses kaydı
d) Fotoğraf
e) Ortamın durumunu anlatan çizimler

3
1.3. Çoğul Ortam Uygulama Çevresi ve Özellikleri
Çoğul ortam uygulamaları; ses, video, görüntü ve yazılı metinlerin
bir konuyu açıklamak için birlikte kullanılmasıyla oluşur. Değişik veri
türleri bilgisayar ortamında harmanlanıp ortaya saklanabilir, bir
yerden bir yere taşınabilir ve sunulabilir entegre bir ürün çıkmalıdır.

Şekil 1.2. Çoğul ortam uygulama çevresi

Bir çoğul ortam uygulamasının diğer uygulamalara göre en

ayırt edici özelliği etkileşimli olmasıdır. Bunu ortaya koyan en iyi
örnek günümüz bilgisayar oyunlarıdır. Bilgisayar oyunları tamamen
kullanıcının kontrolü altındadır. Sonuç olarak; bir uygulamanın
çoğul ortam uygulaması olarak sınıflandırılabilmesi için
zaman bağımlı olması (interaktif) ve statik verilerin
kullanılması gerekir. Çoğul ortam uygulama çevresi için aşağıdaki
örnekleri verilebilir:

4
  Yüksek yoğunluklu dosya transferleri
 Resim(graphic) içerikli dosya transferleri
 Ses(audio) içerikli dosya transferleri
 Görüntü(video) içerikli dosya transferleri
 Ses haberleşmesi
 Bilgisayar tabanlı telefon haberleşmesi
 Bilgisayar tabanlı sesli konferans
 Kesintisiz ses akımı(streaming audio)
 Görüntülü Haberleşme
 Görüntülü Konferans
 Kesintisiz görüntü akımı(streaming video)
 Medikal Uygulamalar
 Hava Tahmin Sistemleri

Çoklu ortam verilerin iletilmesi için gerekli olan ortam

seçilirken aşağıdaki özelliklerin göz önünde bulundurulması
gerekmektedir.
 Verinin düzenli ve kesintisiz olarak iletilmesi.
 Etkileşimliliğin sürdürülebilmesi için gecikmenin belirli bir
değerde olması.
 Sistem kaynaklarının tüm kullanıcılara eşit dağıtılması.
 İletişim altyapısının her tarafta bulunabilmesi.
 Özellikle görüntü ve animasyon iletimi için gereken
yüksek bant genişliğini sağlaması.
Çoğul ortam uygulamaları, değişik veri tiplerinin bir fikri, bir olayı, yeri
veya konuyu açıklamak için bilgisayar ortamında kullanılmasıdır.
Bundan dolayı bu ders notunda öncelikle bilgisayar ortamında geçerli
sayısal iletişim terimleri ve ağ yapıları genel olarak incelenecek ve
çoğul ortam ile ilişkilendirilecektir.

5
1.4. Çoğul Ortam Bilgisayar Ağları

Birden çok bilgisayarın birbirlerine kablolu veya kablosuz sistemlerle

bağlı olduğu, çoğul ortam veri haberleşmesinin yanı sıra yan
donanımların ve yazılımların da paylaşılmasına imkan sağlayan
elektronik ortama çoğul ortam ağı denir. Farklı standartlara sahip
çoğul ortam veri tipleri ağ üzerinden entegre edilir ve uygun
mekanizmalarla aşırı yüklenme önlenerek hizmet sürekliliği sağlanır.
Ağ sistemi iki kişisel bilgisayardan oluşabileceği gibi binlerce iş
istasyonundan da oluşabilir. Her kullanıcı sahip olduğu donanım ve
yazılımların tümünü veya bir kısmını paylaşıma açabilir. Ağ sisteminin
diğer avantajları şu başlıklar altında toplanabilir:

 Hızlı İletişim: Veri haberleşmesi ile birlikte ses ve video

iletişimleri de gerçek zamanlı olarak gerçekleştirilebilir.
 Ortak Donanımlar: Bilgisayar donanımlarında ek olarak
kullanılan yazıcı, cd yazıcı, disket sürücü gibi donanımlar ortak
kullanıma açılabilir.
 Ortak Yazılımlar: Çok kullanıcılı yazılımlar kullanılabilir.
 Yedekleme: Veri ortak bir yedekleme ortamında yedeklenebilir.
Böylece veri güvenliği sağlanır.
 İnternet Paylaşımı: Ağdaki bütün bilgisayarlar bir bilgisayar
üzerinden internet hizmeti alabilir.

Çoğul ortam ağ donanım elemanları; ağ kartları (Ethernet, Token

ring, FDDI, ATM vs.), Hub, Anahtar (Switch), Tekrarlayıcı (Repeater),
Köprü (Bridge), Yönlendirici (Router) ve Geçityolu (Gateway)
elemanlarıdır.

6
1.5. Çoğul Ortam Veri Aktarımı: Senkron, Asenkron, Multicast,
Unicast Aktarım

Video dosyaları gibi görüntü ve ses içeren multimedya verinin ağ

üzerinden aktarımı asenkron (eszamanlı olmayan) ya da senkron
(eszamanlı, canlı) olabilir.

Asenkron veri transferinde kullanıcı yayından önce hazırlanmış ve

medya sunucusu üzerinde depolanmış video dosyalarına erişim sağlar.
İstemci bilgisayar seçilen videoyu parça parça arabelleğe alarak
kullanıcının videoyu akıcı bir sekilde izlemesini sağlar. Bu islemin
süresi bağlantı hızına göre değişir. Asenkron multimedya veri
transferinde video dosyası kullanıcının istemi dışında bilgisayara
indirilmez.

Senkron veri transferinde ise o anda var olan bir yayın yine
arabelleğe alınarak kullanıcıya aktarılır. Senkron yayın günümüzdeki
televizyon yayına benzer. İstemci bilgisayar mevcut yayını yakalar.
Eger seçilen kanalda, gösterimde bir video ya da canlı bir yayın var ise
bu yayın istemci bilgisayarda izlenebilir.
Video dosyaları için görüntü akarken konuşulanlar görüntüye uygun
olmalı, görüntüyü tamamlamalı ve görüntü ile ses arasında
uyumsuzluk yaratacak bir gecikme olmamalıdır. Normal sartlarda ses
ve görüntü paketleri ayrı kanallardan gönderilir ve görüntü
paketlerinin boyut olarak daha büyük ve daha kompleks bir yapıda
olması nedeniyle ses paketleri hedefe görüntü paketlerinden daha
hızlı ulaşır. Ses ve görüntü arasındaki uyuşmazlığın
engellenebilmesi için ses paketlerinin görüntü paketlerine
bağlanması gerekir. Bu islem iki sekilde gerçeklestirilebilir:
Birinci yöntemde görüntünün kaydı ya da çekimi sırasında ortamda
aktarılmak istenen sesler mikrofon ile kameraya girdi olarak verilebilir.
Bu sayede kamera çekmekte olduğu görüntü ile eş zamanlı olarak
gelen sesi birbirine entegre ederek kaydeder ya da çıktı olarak verir.
İkinci yöntemde harici bir ses kaynağından (mesela ses mikserinden)
gelen ses ile kameradan gelen görüntü çesitli yazılımlar ve cihazlar
vasıtası ile birleştirilebilir. Örnek ile açıklamak gerekirse internet
üzerinden TV yayınlarında kamera ve ses cihazından gelen veri
Capture Card adı verilen, analog görüntüyü ve analog sesi dijital
ortama aktarabilen kartlar ile sayısal ortama, yayın yapan bilgisayara,
eşzamanlı olarak aktarılmaktadır.

Önceki paragrafta multimedya verinin senkron ve asenkron olmak

üzere iki türlü aktarılabileceği anlatılmıştı. Baska bir sınıflama verinin
unicast ya da multicast olarak aktarılması üzerinden temellendirilebilir.
Unicast veri aktarımında medya sunucusu talepte bulunan her
istemciye verinin akışı için ayrı bir kanal açar. Bu kanalın bant genişliği,
aktarılacak verinin sunucu tarafından belirlenen yayın genişliği

7
kadardır. Her istemciye ayrı yayın kanalı açılması istemci sayısının
planlanan rakamın üzerine çıktığı durumlarda sunucunun işlemci ve
ağ bağlantısı kapasitesinin dolmasına ve buna paralel olarak
sunucunun servisinde aksamayla sonuçlanabilir. Bunun yanında aynı
multimedya verisi ağda istemci sayısı kadar kopyalanmış şekilde akar.
Multicast veri aktarımında ise sunucu veri aktarımı için tek bir
kanal açar ve bu kanallar yönlendirici cihazlar (router) tarafından
istemcilere paylaştırılır. Diğer bir deyişle veri istemcinin bağlı oldugu
son yönlendiriciye kadar tek bir kanal ile gelir ve yönlendirici verinin
kopyasını kendisine bağlı her istemci için ayrı kanaldan gönderir.
Multicast yayın ile sunucu üzerindeki yükün yönlendirici cihazlar
aracılığı ile azaltılması sunucu servisinin aksamamasına ve ağın daha
verimli kullanılmasına olanak sağlar. Multicast yayın için yönlendirici
cihazlar ve güvenlik duvarları üzerinde gerekli ayarların yayından
önce yapılması gerekmektedir.

Sayısal ortama aktarılmış görüntü ve ses verileri aracı bir yazılım ile
işlenmekte, entegre edilmekte ve senkron olarak ağ üzerinden medya
sunucusuna gönderilmektedir. Yayın sunucuya tek bir format ve
çözünürlükte gitmekte, sunucu, yayın bilgisayarından gelen veriyi
önceden belirlenmis olan üç ayrı formatta (512 kbps multicast, 512
kbps unicast ve 56 kbps unicast) istemciye sunmaktadır.

Günümüzde video dosyalarının kullanıcılara verimli bir sekilde

aktarılabilmesi için en uygun yöntem verilerin bir sunucuda
depolanarak ya da sunucu üzerinden canlı olarak yayınlanmasıdır.
Resim, video, ses ve animasyon gibi multimedya verinin boyutları
metin veriye göre yüksek olduğundan medya sunucusunun göreceli
olarak yüksek kapasiteli sabit disk ve islemci kapasiteli olması, yüksek
bant genislikli ağ baglantısı ile desteklenmesi gerekir. Sunucuların
sahip olması gereken disk alanı videonun uzunluğuna ve saniyede
aktardığı veri miktarına (görüntü çözünürlüğü ve saniyede akan film
kare sayısı) bağlıdır. Diğer yandan sunucuların sahip olması gereken
bant genisliği videonun saniyede aktardığı veri miktarına ve sunucuya
aynı anda baglanacak istemci bilgisayar sayısına bağlıdır.

Ağ üzerinden transfer edilen multimedya verinin görüntü

çözünürlüğü arttıkça boyutu ve aktarılması için ihtiyaç
duyulan bant genişliği artar. Günümüzde videolar genellikle
176x144 pixel çözünürlükten 720x576 pixel çözünürlüğe, 28,8 Kbit
bant genişliğinden 2 Gbit bant genişligine kadar olan aralıkta
yayınlanmaktadır. Bu değerleri belirlerken izleyici kitlesinin ağ
baglantı türü ve kapasitesi göz önüne alınmalıdır. Değerler
belirlendikten sonra uygun görülen çözünürlük ve bant genisliği için
video dosyaları kodlanır ve sunucu üzerinden kullanıcılara sunulur.

8
1.6. Protokol Kavramı : TCP/IP ve UDP Protokolleri
Ağ iletişimini düzenleyen kurallara protokol denir. Bu kurallar
bir mesajın; nasıl hazırlanacağını, gönderileceğini, iletişim kanalının
nasıl düzenleneceğini ve yöneltileceğini tanımlar. Protokol standartları
genellikle belli kurumlar ve komiteler tarafından yayınlanır.
Senkronize etmek, zaman açısından çakıştırmak veya bir konuda
zaman açısından anlaşmaya varmak demektir. Verinin fiziksel yollarla
iletimi esnasında ortaya çıkabilecek 2 temel konu vardır. Bunlar bit
senkronizasyonu ve karakter senkronizasyonudur. Senkronizasyon
deyince saat sinyali (clock pulse) kavramından da bahsedilmelidir.
Saat sinyali, birbiriyle çalışmak zorunda olan donanım ve yazılımların
eşzamanlı hareket etmelerini düzenleyen kavramdır. Her yeni işlem,
görevine başlamak için saat sinyalinin gelmesini bekler.
Bilindiği gibi işletim sistemleri birden çok protokolü aynı anda
kullanabiliyor. Hatta aynı PC’de iki ethernet kartı içinde aynı protokolü
kullanabiliyor. İşte bu network özelliklerini, NDIS “Network Driver
Interface Specification” (Microsoft networkleri için), ODI
“Open Driver Interface” ( Netware networkleri için) sağlar.
Driver arayüzlerinin tam olarak görevlerini şöyle tanımlayabiliriz:
İşletim sistemleri ile ethernet kartı driver’ları arasında bir köprü
oluşturmak.
NDIS teknolojisinden önce bir network kart ile yalnızca bir protokol
tanımlanabiliyordu. NDIS; kart driver’larını protokollerden bağımsız
hale getiriyor ve böylece aynı anda bazı uygulamalar TCP, bazılarıda
IPX kullanılabiliyor. Ayrıca NDIS arayüzünün Plug and Play özelliği
olmasıda kurulumunda artı bir yük getirmiyor. Protokoller
yönlendirilebilir ve yönlendirilemeyenler olmak üzere iki gruba ayrılır.

Yönlendirilebilir protokoller: TCP/IP, IPX/SPX, Apple Talk, DECnet,

XNS.
Yönlendirilemeyen protokoller: NetBEUI, DLC, LAT

9
Uygulama Seviyesi HTTP, HTTPS, SMTP, FTP, TFTP, UUCP, NNTP, SSL,
SSH, IRC, SNMP, SIP, RTP, Telnet, ….
Sunum Seviyesi ISO 8822, ISO 8823, ISO 8824, ITU-T T.73, ITU-T
X.409, …
Oturum Seviyesi SMB, ISO 8326, NFS, ISO 8327, ITU-T T.6299, ...
Nakil Seviyesi SPX, TCP, UDP, NetBEUI,IGMP, ICMP, …
Ağ Seviyesi ARP, IP, IPv4, IPv6, NWLink, RIP, …
Veri Link Seviyesi MAC, CSMA/CD, Ethernet, Token ring, Wi-Fi, HDLC, …
Fiziksel Seviye ISDN, RS-232, EIA-422, RS-449, EIA-485,
Fiberoptik, …

Tablo 1. OSI Model Seviyelerinde Mevcut Bazı Protokoller

Çoğul Ortam Protokolleri

Çoğul ortam verilerin ağ üzerinden aktarımı yüksek yoğunluklu ve
kesintisiz paket akışı gerektirdiğinden veri akışını sağlayan
protokollerin paket kayıplarını en aza indirebilme ya da kaybolan
paketleri çok çabuk bir sekilde tamamlayabilme ve multicast vb. yayın
türlerini destekleyebilme gibi özelliklere sahip olması gerekmektedir.
İnternet'in popüler protokolü TCP/IP, klasik anlamda veri aktarımı
için tasarlanmıstır. Bu protokol düşük bant genişliğinde çalışır ve veri
transferini geribildirimle sürekli kontrol ettiğinden paketleri çoğul
ortam veri transferinin gereksindiği ölçüde hızlı ve ardışık olarak
göndermeye uygun değildir. Bunun yanında TCP protokolünün
multicast desteği yeterli ölçüde verimli değildir. Bundan ötürü
multimedya dosyalarının ağ üzerinden aktarımı genellikle UDP (User
Datagram Protokol) ile yapılır.

UDP, multimedya veriyi datagram adı verilen küçük paketler halinde

ardışık ve seri halde gönderir. Çoğul ortam verilerin UDP ile transferi
basit ama hızlı ve verimli bir iletişim şekli olmakla birlikte paket
kayıpları mümkündür. Paketlerin gönderildikleri sıra ile istemciye
ulaşma garantisi yoksa da bu kayıplar eksik paketlerin istemci
tarafından tekrar istenmesi gibi hata kontrol ve telafi mekanizmaları
ile en aza indirgenebilmektedir. Web sunucusundan multimedya
verilerin aktarılması web tarayıcısının sunucudan istekte bulunması ile
başlar. Sunucu, bunun karşılığında video ya da ses dosyasının kendisi
yerine istenen multimedya dosyasını tanımlayan bir meta dosyası
gönderir. Bu dosya çalıstırılacak olan video ya da ses dosyasının tam
adresini içerir. Bir sonraki adımda tarayıcı medya oynatıcıyı aktive
eder ve meta dosyasını medya oynatıcıya aktarır.

10
Ağ üzerinden multimedya verilerin aktarılması için tasarlanmış en
temel protokoller RTP (Real-time Transport Protocol), RTSP (Real
Time Streaming Protocol) ve RTCP (Real Time Control Protocol)
protokolleridir. Bu protokoller, UDP tabanlı protokollerdir.

Soru:

1.UDP protokolü yüksek bant genişliğinde TCP/IP ise düşük bant

genişliğinde çalışır.

2.UDP protokolünün multicast desteği verimlidir. TCP/IP

protokolünün multicast desteği yeterli ölçüde verimli değildir.

3.UDP ile veri transferi geribildirimle sürekli kontrol edilmediği için

veriler hızlı gönderilebilir.

4.TCP/IP protokolü yavaş ve kontrollü veri transferi gerçekleştirir.

5.UDP ile paket kayıpları söz konusu olabilir. TCP/IP ile paket kayıpları
çok düşüktür.

Yukarıdakilerden kaç tanesi doğrudur?

a) 5
b) 4
c) 3
d) 2
e) 1

RTP protokolünün gerçek zamanlı veri paketlerinin aktarılmasını

sağlar. Paketlerin transferi sırasında hata kontrolü ve hataların
düzeltilmesi ile ilgilenmez. RTP, multicast protokolü olarak
tasarlanmış olmakla birlikte unicast uygulamaları da destekler; video
konferans, baskonuş ve ip-telefon sistemlerinde kullanılmaktadır.

RTCP protokolü, multimedya veri transferi sırasında RTP protokolü ile

birlikte çalışır. RTCP bir nevi kontrol protokolü görevi görür. Veri akışı
sırasında RTP'ye eşlik etmesine rağmen hiçbir veri paketi taşımaz.
RTCP ile gönderilen paketler, gönderim hataları hakkında bilgi toplar
ve istemci ile sunucu arasındaki bağlantının verimliliği konusunda geri
besleme sağlar. Byte cinsinden gönderilen paket boyutu, kaybolan
paketler, paketler arasındaki gecikmeler ve genel aktarım sırasındaki
gecikmeler hakkında istatistiksel bilgiler toplar. Çesitli yazılımlar
vasıtası ile de bu bilgiler işlenip sunucudan verilen servisin verimliliği,
kalitesi ve ağ yapısının yeterliliği gibi konularda bilgi edinilebilir.

11
Medya oynatıcı sunucu ile ilk bağlantısını TCP protokolü ile yapar ve
sunucuya HTTP isteği gönderir. HTTP, multimedya veri transferi
sırasında istemcinin kullanmak isteyeceği, "oynat" (play) dısında
"duraksat" (pause), "ileri" (forward) ya da "geri" (backward) gibi
komutları uygulamak için tasarlanmadığından medya oynatıcı bu
komutları yerine getirebilmek için RTSP protokolünü kullanır. RTSP,
istemcinin uzaktaki medya sunucusunu kontrol edebilmesi için
tasarlanmış ve RTP kullanan bir protokoldür. Medya oynatıcı
sunucudan aldığı video adres bilgilerini URL üzerinden “rtsp://”
komutuna yerlestirir ve sunucu ile istemci arasında RTP üzerinden bir
kanal oluşturularak medya sunucusundaki video dosyasının aktarımı
başlar. İstemcinin “oynat” komutu ile video sunucudan istemciye
doğru akmaya baslar. “Duraklat” komutu ile medya akışı geçici olarak
durdurulur. Fakat bağlantı koparılmaz. “Kaydet” komutu ile gelen
dosyanın depolanması saglanır. “Kop” komutu ile de istemci ile
sunucu arasındaki oturum sonlandırılmış olur.

1. BÖLÜM GENEL DEĞERLENDİRME SORULARI

1.Özet çoğul ortam tanımını yaparak iletim ortamı seçilirken hangi özelliklerin göz
önüne alınması gerektiğini maddeler halinde yazınız.

2.Çoğul ortam ürünlerinin isimlerini ve bir uygulamanın çoğul ortam uygulaması

sayılabilmesi için sahip olması gereken özellikleri yazınız.

3.Çoğul ortam ağlarının avantajlarını, çoğul ortam ağ donanım elemanlarının

isimlerini ve beş adet çoğul ortam uygulama çevresini yazınız.

4.Çoğul ortamda senkron, asenkron, unicast ve multicast veri aktarımını

açıklayınız.

5.Hareketli görüntü ve sesi birlikte içeren video tabanlı çoğul ortam verinin ağ
üzerinden aktarımda ses ile görüntü arasındaki uyuşmazlığın engellenmesi
kullanılan iki yöntemi açıklayınız.

6.Protokol nedir? UDP protokolünün TCP/IP protokolünden farkını ve çoğul ortamda

kullanımını kısaca açıklayınız.

7. OSI referans modelinde fiziksel ve veri link seviyesinde çalışan protokollerin

isimlerini yazınız

8.Ağ üzerinden çoğul ortam veri aktarımını sağlamak için tasarlanmış RTP, RTSP ve
RTCP protokollerinin işlevlerini açıklayınız.

9.Bir medya oynatıcı ve bir medya sunucu arasındaki bağlantının nasıl kurulduğunu,
video aktarımının nasıl gerçekleştirildiğini ve oturumun nasıl sonlandırıldığını kısaca
açıklayınız.

10.İnternet üzerinden canlı TV yayını bir medya sunucusuna nasıl aktarılır? İstemci
bu yayını hangi formatlarda ve hangi protokoller ile alabilir?

12
 1. BÖLÜM GENEL TEST SORULARI

1. Multimedia teriminin Türkçe karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Çoklu basın

b) Çoğul ortam

c) Çoklu geçiş

d) Çoklanmış veri

e) Çoğullanmış medya

2. Aşağıdakilerden hangisi çoğul ortam ürünlerinden değildir?

a) Tanıtım CDleri

b) Bilgisayar oyunları

c) Kioks

d) Animasyon

f) Uzaktan erişim

3. Aşağıdakilerden hangisi çoğul ortama örnek gösterilemez?

a) İngilizce öğrenmek için kursa giden bir kimseye kursun verdiği aşamalı
İngilizceyi öğrenmesinde yardımcı olması için tasarlanmış etkileşimli CD

b) FIFA2021 deneme sürümü

c) Bir kitleye yapılan bir sunumda kullanılan çöp adam animasyonu

d) Bankalarda bulunan sıra alma cihazları

e) Dergilerin elektronik ortama aktarılması

4.

I. İnternet II. Veri güvenliği III. Yazıcı Paylaşımı IV. Tek elden kontrol

Yukarıdakilerden hangisi çoğul ortam ağ sisteminin avantajlarındandır?

a) I, II b) I, II, III c) I, II, IV d) II, III e) I,II,III,IV

13
5. Aşağıdakilerden hangisinde çoğul ortam verilerinin iletilmesi için gerekli
ortam seçilirken dikkate alınması gereken özelliklerden biri doğru ifade
edilmemiştir?

a) Verinin düzenli ve kesintisiz olarak iletilmesi.

b) Etkileşimliliğin sürdürülebilmesi için gecikmenin belirli bir değerde

olması.

c) Sistem kaynaklarının tüm kullanıcılara eşit dağıtılması.

d) İletişim altyapısının tek bir tarafta bulunabilmesi.

e) Özellikle görüntü ve animasyon iletimi için gereken yüksek bant

genişliğini sağlaması.

6. Çoğul ortamda istemcinin uzaktaki medya sunucusunu kontrol edebilmesi

için tasarlanmış protokol aşağıdakilerden hangisidir?

a) rtsp b) tcp c) udp d) http e) smtp

14