FILIPINO SA PILING LARANG: REVIEWER BIONOTE- para sa buhay pa Talambuhay- para sa patay na Mga hakbang sa pagsulat ng bionote: 1 -tiyakin ang layunin mabasa/marinig ng mga tao. 2. Pagdesisyonan ang¢ ng sususlating bionote 3. Gamiting ang ikatlong panauhang perspektib: 4 Simulan &a Pangalap 5. llahad ang propesyong , -Kinabibilangan 6. Isa-isahing ang mga mahahalagang 7. Idagd: 9 fagdag ang ilang di-inaasahan, detalye 8. Basahin at isulat muli ang bionote ETIKA ements sa salitang Griyego na @thosha may kahulugang “karakter’ ang ethos ay mula sa salitang ugat fla ethicos, na nangangahulugang “moral moral na karakter” -katumbas ito ng salitang character sa Ingles o pagkatao o karakter sa Filipino ~ ay tumutugon sa mahalagang tanong moralidad, kensepto ng tama at mali, mabuti at masama, pagpapahalaga at paghabalewala, tatakda ng mga batayan sa mga ito. sa mga ito. Ang etika at pagpapahalaga ay kapuwa gumagabs ay sung pane natin pakikiharapan ang ating kapuwa, ETIKA SA PAGSULAT -Sa akademikong-pagsulat, ang fia (Facebook, Twitter, Instagram, atbp) ay hindi malinaw kung makatutulong sa iskolarsyip. AcCOPYRIGHT -Sa Pilipinas, nililinaw n Intellectual Proj Cadets itp. Dapat tukuyin ang may-akda o kung saan nanggaling ang datos, petsa, naglimbag at iba pang impormasyon. B. PLAGIARISM ~~ Ito ay maling paggamit, “pagnanakaw ng mga ideya, paRaaiskTevagewahe-st panayag” rng ibang tao sa layuning angkinin ito 0 magmukhang sa kaniya ‘Ayon kay DIANA HACKER, paglabag ang: 41. Hindi it sa.may-akda ng bahaging sinipi at kinuhaan ng ideya 2. Hindi paglalagay ng panipi sa hiniram na direktang salita o pahayag 3. Hindi ginamitan ng sariling pananalita ang mga akdang ibinuod (summary) at hinalaw (paraphrase) cc. PAY iG DATOS 1. nsiyon ng Datos 2. Sinadyang di-paglalagay ng ilang datos 3, Pagbabaga,o madipikasyon ng datos 4. Pagbili ng mga papel o pananaliksik sa mga lugar gaya ng Tang tindahan sa Maynila at lagyan ng sariling pangalan pang ipasa sa guro. 5. Pag-subscribe upang bumili ng tikulo 0 ite upang gamitin at angkinin bilang sariling papel na isusumite sa guro. 6. Pagpapagawa a pagbabayad sa iba upang igawa ng tesis. KASO NG PANDARAYA SA PAGSULAT 1, Maramihan at malawakang pagkopya ng mga sipi at datos nang hindi binibigyang-kredito ang pinagkuhanan. 2. Nagsumite ng isang group paper ang tatlong mag-aaral ng isang kilalang unibersidad sa Metro Manila.Pagpapahalagang Moral sa Etikal na Pagsulat 1, Kababaang-Loob 2. Lakas ng loob na harapin at tanggapin ang ideyang humahamon sa sariling ideya at pangatuwiranan ito. 3. Pakikiisa at pag-unawa sa karanasan at kalikasan ng iba 4. Integredad 5. Pagsisikhay 6. Paniniwala sa Katuwiran 7. Pagkamakatarungan, katapatan, at Pagsunod sa mga alituntunin, may matuwid at karampatang Pagpapahalaga sa tao, katuwiran, ideya, at mga Gawain. 8. Kamalayang Mapanuri 9. Pag-aatubil 10. Hiya MGA ISYUNG PAPAKSAIN ‘1-Cloning 2:Eksperimento sa mga hayop 3. Pag-upa ng mga ghost writer 4-Pagtitinda ng mga mamahaling gamot ng mga kompanyang parmasyutikal 5. Pagbili ng mga mamahaling sasakyan ng mga opisyal ng pamahalaan. 6. Iba pang isyung maaring gustong talakayin ng magkapareha. INTRODUKSYON SA AKADEMIKONG PAGSULAT MGA BATAYANG KAALAMAN SA PAGSULAT Kapag tumigil sa pagsulat ang isang tao, tumigil na rin siya sa pag-iisip. (dahil sa Pagsulat, naitatala ng tao ang lahat ng karunungan at kaalaman, mula sa mga Pansariling karanasan hanggang sa mga kaalamang pang-edukasyon.) KAHULUGAN AT KALIKASAN NG PAGSULAT ‘Ang pagsulat ay pagsasalin sa papel o sa ano mang kasangkapang maaring magamit na mapagsasalinan ng mga Nabuang_salta, simbolo at ilustrasyon ng isang tao.o mga tao sa layUning maipahayag ang kanyangfkaniang kai > Tite ay kapwa isang pisikal at mental na aktibiti na ginagawa para sa iba't ibang layunin. ~ ayon kina ing at jid, ang Pagsulat.ay isang komprehensibong kakayahang naglalaman ng wastong gamit, talasalitaan, pagbubuo ng kaisipan, retorika at iba pang mga elemento. = SSS ~_skompr 0 ang pagsusulat sapagkat ENG aang akong kasanayang pangwika, inaasahang masusunad ng isang-manumulat ang maraming tuntuning kaugnay niito. Kung “gayon, maituturing ito bilang isang. mataas na uring komunikasyon sapagkat esensyal dito ang napakaraming elemento at rekwayrment ng gramatika at bokabolaryo. ~sinabi ni payados, na ang kakahayan sa Santa bisa ay isang bagay na totoong.mailap para'sa nakararami sa atin maging ito'y pagsulat sa unang wika 0 pangalawang wika man. Sa pagkakataong ito, maaari ‘ating tanggapin na ang pagsulat ay isang kasanayang pangwika na mahirap matamo. -Ayon naman kay Kelletang _pagsulat ay isang biyaya, isang pangangailangan at isang kaligayahan fg nagsasagawa nito. - Biyaya ito sapagkat ito ay isang kasanayang kaloob ng maykapal at eksklusibo ito sa tao. - isa itong pangangailan sapagkat kasama ang kasanayang pakikinig, pagbasa at pagsasalita, kailangan nating matutunang sumulat. Samantala ayun kay Peck at_ buckingham: Ang pagsulat ay ekst ng wika at karanasang ‘natamo ng Tsang taomula sa kanyang pakikinig, pagsasalita at pagbabasa. «my & SaoMGA PANANAW SA PAGSULAT_ ig pananaw isa itong kilalang paniniwala hinggil sa pagsulat. - Ang sosyo ay isang salitang tumutukoy sa lipunan ng mga tao. Ang kognitibo naman ay ano mang tumutukoy sa pag-iisip. Nauugnay rin ito sa mga empirikal o pakwal na kaalaman. -Ang sosyo-kognitibong pananaw sd pagsulat, kung gayun, ay ‘sang paraan ng pagtingin sa proseso ng pagsulat. Ayon sa pananaw na ito, ang pagsulat ay kapwa isang mental at sosyal na aktibit -Masasabi rin , kung gayon, na ang pagsulat ay kapwa isang komunikasyong intrapersonal at interpersonal. -Isa itong pakikipag-usap sa sarili, ano ang aking isusulat? Paanu ko iyon isusulat? Sino ang babasa ng aking isusulat? Anu nais kong maging reaksyon ng babasa sa aking isusulat? -Ang pagsulat bilang isang multi- dimensyonal na proseso. Ang pagsulat ay isang biswal na pakikipag-ugnayan. Ito ay isang gawaing personal at sosyal. Personal, ang pagsusulat ay tumutulong sa pag-unawa sa sariling kaisipan, damdamin, karanasan. -Sosyal na gawain, nakatutulong ito sa ating pagganap sa ating mga tungkuling panlipunan at sa pakikisalamuha sa isa't isa - Madalas, sa pagsulat ay naibabahagi ng isang tao sa ibang tao ang kanyang mga karanasan o ang kanyang pagkakaunawa sa mga impormasyong kanyang mga karanasan © ang kanyang pagkakaunawa sa mga impormasyong kanyang nakalap. -Minsan, nagsusulat ang isang indibidwal upang maimpluwensyahan ang paniniwala at reaksyon ng ibang tao. Reader reaction theory ni ise ANG PAGSULAT BILANG ISANG MULTI-DIMENSYONAL NA PROSESO AY BINUBUO NG DAWALANG DIMENSYON: Kapag ang isang indibidwal ay nagbabasa ng isang tekstong iyong isinulat, masasabing nakikinig narin siya sa yo. Hind ka man sya personal na~ ‘lala, o kahit pa hindi ka niya nakikita, nagkakarron siya ng ideya kung sinu at anu ka, kung ano ang iyong kaalaman at kasanayan at kung paano ka magsasalita na inilalantad ng teksto mismo at ng iyong estilo at organisasyon sa teksto. _Biswal na dimensyon, ‘Ang dimensyong ito ay mahigpit na nauugnay sa mga salita 0 lenggwaheng ginamit ng isang awtor sa kanyang teksto na inilalantad ng mga nakalimbag na.simbolo, Sa dimensyong ito, kailangang maisaalang- alang ang tuntunin sa pagsulat, upang ang mga simbolong nakalimbag ay maging epektibo at makamit ANG LAYUNIN NG MANUNULAT. MGA LAYUNIN SA PAGSULAT ‘Ang pagsulat ay kapwa isang gawaing personal at sosyal. Personal ang gawaing ito kung ang pagsulat ay ginamit para sa layuning ekspresibo o sa pagpapahayag ng inisip at nadarama. Sosyal na gawain naman ‘ang pagsusulat kung ito ay ginagamit_ para sa layuning panglipunan o kung ito ay nagsasangkkot ng akkipag-ugaay sa iba pang tag sa.lipunan. Ang faye ee teetawag ding transaksyonal. ‘Samantala, inuri nina bernales, et al. Ang mga layunin sa pagsulat sa tatlo: Impormati6o, mapanghikayat at p malikh: Impormatibong pagsulat (kilala bilang expository writing) ay naglalahad na makapagbigay ng impormasyon at mga paliwanag. Seo Impor MAU her3. Mapanghikayat na pagsulat (kilala rin satawag na persuasive vriting) ay naglalayong makumbinsi ang mga mambabasa tungkol sa katwiran, opinion 0 paniniwala. 3. Malikhaing pagsulat ay ginagawa ng mga manunulat ng mga akdang pampanitikang tulad ng maikling katha nobela, tula, dula at iba pa Wika ni arrogante, ang malikhaing pagsulat ay isang pagtuklas sa kakayahang pasulat ng sarili tungo sa pakikipag-ugnayang sosyal. llan sa mga batayang tanong na mahalagang masagot para a paghahanda ng isang sulatin: 1. Ano ang paksa ng tekstong aking isusulat? 2. Ano ang aking layunin sa pagsulat niito? 3, Saan at paano ako makakakuha ng sapat na datos kaugnay ng aking paksa? 4, Paano ko ilalahad ang mga datos na aking nakalap upang maging higit na makahulugan ang aking paksa? 5. Sino ang babasa ng aking teksto? Para kanino ito? 6. Paano ko maibabahagi sa aking mambabasa ang nalalaman ko sa aking paksa? 7. llang oras ang aking gugugulin sa pagsusulat? Kailan ko dapat ito ipasa? 8. Paano ko pa madedebelop 0 mapagbubuti ang aking teksto? Anu- ano ang mga dapat ko pang gawin para sa layunin ito? Tatlong pangunahing hakbang. Ngunit dapat tandaan, na sa bawat kasunod na hakbang ay maraming mga sub-hakbang na nakapaloob: 1 Presmniting. Sa hakbang na ito nagaganap ang Paghahanda sa pagsulat. Ginagawa rito ang pagpili ng paksang isusulat at ang pangangalap ng mga datos 0 impormasyong kailangan sa pagsulat. Ang pagpili ng tono at perspektibong gagamitin ay nagaganap din sa hakbang na ito, 2. Actual writing Ito ay ikalawang hakbang sa pagsulat. Dito isinasagawa ang aktwal na pagsulat. Nakapaloob ditto ang burador o draft batay sa wastong grammar. 3, Rewriting Ito ang ikatlong hakbang sa pagsulat Dito nagaganap ang pag-eedit at Pagrerebisa ng draft batay sa wastong gramar, bokabulari at pagkakasunod- Sunod ng mga ideya 0 lohika. Ang isang sulatin ay hindi magiging kumpleto at epektibo kung hindi ito dadaan sa edting at rebisyon. MGA URI NG PAGSULAT Maraming uri ang pagsusulat. Mauuri ito ayon sa iba't ibang pangangailangan ng mga tao sa lipunan. Ang mga ito ang itinuturing na mga batayan ay mahahalagang dahilan kung bakit nagsusulat ang isang tao. juturing na intelektwal na pagsulat dahil layunin nitong pataasin ang antas at kalidad ng kaalaman ng mga estudyante sa paaralan. Teknikal “ito ay isang espesyalisadong uri ng pagsusulat na tumutugon sa mga kognitibo at sikolohikal na pangangailangan ng mga mambabasa, at minsan, maging ng manunulat mismo. Journalistik -pampamamahayag ang uri ng pagsulat na kadalasang ginagawa ng mga mamahayag o journalist. Saklaw nito ang pagsulat ng balita, editoryal, kolum, lathalain at iba pang akdang karaniwang makikita sa mga pahayagan o magasinReperensyal. -isang uri ng pagsulat na naglalayong magrekomenda ng iba Pang reperens o sors hingil sa isa pang Paksa Propesyonal -ito ang uri ng pagsulat na nakatuon o eksklusibo sa isang tiyak na propesyon, Malikhain -Masining ang uring ito ng pagsulat. Ang pokus dito ay ang imahinasyon ng manunulat, bagama't maaring piksyonal at di-piksyonal ang akdang isunulat. PAGSULAT NG MGA KARANIWANG ‘SULATIN AKADEMIKO KAHULUGAN AT KAHINGIAN NG BUOD -Kailangan ang isang buod ay tumatalakay sa kabuuan ng orihinal na teksto. -Kailangan nailahad ang sulatin sa pamamaraang nyutral o walang kinikilingan. -Kailangang ang sulatin ay pinaiksing bersyon ng orihinal at naisulat ito sa sariling pananalita ng gumawa. KATANGIAN NG MAHUSAY NA BUOD -Nagtataglay ng obhetibong balangkas 1g orihinal na teksto. -Hindi nagbibigay ng sariling ideya at kritisismo. -Hindi nagsasama ng mga halimbawa, detalye, o impormasyong wala sa orihinal na teksto. -Gumagamit ng mga susing salita. -Gumagamit ng sariling pananalita Agunit napananatili ang orihinal na mensahe. MGA HAKBANGIN SA PAGBUBUOD 1. Habang binabasa ang akda, salungguhitan ang mga mahahalagang Punto at detalye. 2. llista 0 igrupo ang pangunahing ideya, ang mga katulong na ideya, at ang Pangunahing paliwanag sa bawat ideya. 3. Kung kinakailangan, ayusin ang pagkasunod-sunod ng mga ideya sa lohikal na paraan. 4, Kung gumamit ng unang panauhan (hal. Ako) ang awtor, palitan ito ng kanyang apelyido, ng ang manunulat, 0 siya 5. Isulat ang buod. KAHULUGAN AT ANYO NG SINTESIS 1. Explanatory synthesis © 2. Argumentative synthesis * URI NG SINTESIS 7 1. Background synthesis 2. Thesis-driven synthesis 3. Synthesis for the Literature MGA URI AT KATANGIAN NG MAHUSAY NA SINTESIS. KATANGIAN NG SINTESIS 1. Nag-uulat ng tamang impormasyon mula sa mga sanggunian at gumagamit rng iba't ibang estraktura ng pagpapahayag. 2. Nagpapakita ng organisasyon ng teksto na kung saan madaling makikita ang mga impormasyon nagmumula sa iba’t ibang sangguniang ginamit 3. Napagtitibay nito ang nilalaman ng mga pinaghanguang akda na napalalalim nito ang pag-unawa ng nagbabasa sa mga akdang pinag- ugnay-ugnay. MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG ‘SINTESIS 1. Linawin ang layunin sa pagsulat. 2. Pumili ng mga naaayong sanggunian batay sa layunin at basahin nang mabuti ang mga ito. 3. Buuin ang sintesis ng sulatin. 4, Bumuo ng plano sa organisasyon ng sulatin 5. Isulat ang unang burador 6. lista ang mga sanggunian 7. Rebisahin ang sintesis 8. Isulat ang pinal na sintesis.TALUMPATI - Ang talumpati ay Pagpapahayag ng-mga-kaisipan, Pananaw, saloobin ng isang tao Sa" harap ng madia. Ang layunin nito ay humikayat, magbahagi ng katotohanan, mangatuwiran, at magbigay kaalaman © impormasyon. - Masasabi ring ang talumpati ay sining ng pagpapahayag ng kaisipan sa Paraang pasalita sa harap ng mga tagapakinig. Ang talumpati ay maaring magdulot ng sigla o lugod, magbigay Papuri, o magpahayag ng katuwiran. ‘Ang talumpati ay mahahati sa talong bahagi: 1. Panimula; / 2. Katawan o Kaalaman; 3.Katapusan Sa pangkalahatan, para maging matagumpay ang pagtatalumpati, isaalang-alang ang mga sumusunod: 1. Kaaya-ayang personalidad 2. Malinaw na pananalita 3. Malawak na kaalaman sa paksa 4. Maayos at angkop na kumpas 5. May ugnayan sa tagapanood EDITORYAL Ang editoryal ay kumakatawan sa sama-samang paninindigan ng patnugutan ng pahayagan kaya sinasabing kaluluwa ito ng publikasyon. Layunin nito sa pagbibigay kuro-kuro ang magpabatid, magpakahulugan, magbigay-kahulugan, magbibigay-puri, at magpasaya. May tatlong bahagi ang editorial: 4. Panimula 2. Katawan 3. Pangwakas May iba't ibang uri ng editoryal: 1. Pasalaysay 2. Paglalahad 3. Paglalarawan 4, Pangangatuwiran 5. Pagtutol 6. Nag-aaliw 7. Espesyal na Okasyon KOLUM ‘Ang kolum ay regular na lathalain 0 serye ng mga artikulo sa pahayagan, magasin, at iba pang kauri nito. Madalas mayroon nang kilalalng heading at byline ng manunulat o editor, na nagbibigay ng ulat o komento ukol sa isang lawak ng interes, politika, teatro, at iba pa. Ang ilang halimbawa ng kolum sa pahayagan ay ang mga sumusunod: @ Nagpapayo © Suring-basa Community Correspondent @ Fashion Column @ Food Column © Sports Column KARIKATURA ‘Ang karikatura ay paglalarawan sa tao na gumagamit ng pagpapayak o paglalabis na paraan. Maaring ang karikatura ay mapang-insulto 0 mapagbigay papuri. May mga pagkakataong ginagamit ito sa layuning political o kaya naman ay para manlibang. LAKBAY-SANAYSAY to'y tinatawag ding travel essay 0 travelogue, Ito'y itinuturing na isang uri ng lathalaing ang pangunahing layunin ay maitala ang mga naging karanasan sa paglalakbay. Mga Katanglan ng Lakbay Sanaysay May malakas na kabatiran at may pokus sa isang lugar, rehiyon 0 syudad © May element ng kwento tulad ng eksena, diyalogo, lunan, tauhan, at tunggalian © maaring pangkasaysayan o paniipunan ang tuon © malaman sa detalye at pagmumuni ng mga danas