Identifying and Prioritizing the Disabled

Needs to Design and Plan Suitable Services

in Public Libraries
Esmaeil Vaziri (Corresponding Author)
Assistant Prof., Department of Knowledge and Information science, University of Zabol,
Zabol, Iran
evaziri@uoz.ac.ir
Mansoureh Feizabadi
PhD in Information science and Knowledge studies, Sabzevar University of Medical
Sciences, Sabzevar, Iran
feizabadi_mns@alumni.ut.ac.ir

Abstract
Purpose: Disability is a biosocial reality that is defined as an obstacle to a
person’s ability in doing an activity in a natural position. People with disabilities
[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17 ]

are the largest minority in the international community, and more than two-
thirds of the world’s disabled people are living in developing countries. The
present study aimed to identify and prioritize the most important needs of the
disabled in order to design and plan suitable services for Iranian public libraries.
Method: The present research is an applied study in terms of purpose, a
descriptive-analytical one in terms of nature, and a survey in terms of the
method of implementation, and was conducted during a particular period. The
statistical population of this study consisted of all physically disabled, blind and
visually impaired, deaf and hard of hearing people aged 15 and over 15 who
were under the auspices of the Welfare Organization. Using sample power
software, the sample population for every group of disabled consists of 82
people that were selected by multi-stage cluster sampling among 10 provinces of
Iran. The data gathering tool was 3 researcher-made questionnaires which were
used in two print (paper) and online formats. Two questionnaires related to the
deaf and physically disabled, in addition to the paper questionnaire, were
designed in the online format using WordPress. The questionnaire for the blind
was designed by Google Form due to the need to coordinate with screen reader
software. To analyze data, SPSS version 23 was used.
[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3 ]

Findings: Friedman statistical test was used to rank the needs. The result of the
study showed that expert librarians with proper behaviors, having Elevator or
Lift if the library is multi-storey building, and supporting the need of disabled by
 7 ‫ شماره‬72 ‫ دوره‬0011 ‫تابستان‬

managers and other responsible people were the most important needs for
physically disabled persons. In the blind and visually impaired group, having
elevator with a braille button if the library is multi-storey building, allocating
suitable budget for providing related resources and providing access to full
catalogs of audiobooks in Iranian public libraries via the Internet, were in the top
priorities. Among the deaf and hard of hearing people, holding group programs
and recreational trips, presence of translators familiar with sign language skills
and holding sign language classes were among the top third high-priority needs.
Originality/value: Up till now, no research has been conducted on a population
as wide-ranging as the population of this research to consider diverse needs of
three groups of the disabled. Public libraries can help empower the disabled
people and provide them with equal access to information by considering
various needs of them, thus providing a better life conditions for them.
Keywords: Public libraries, Disabled, Library services, Library building and
equipment, Blind and visually impaired, Deaf and hard of hearing peopl

Conflicts of Interest: None

Funding: Iran Public Libraries Foundation.
Citation: Vaziri, E., & Feizabadi, M. (2021). Identifying and Prioritizing the Disabled
Needs to Design and Plan Suitable Services in Public Libraries. Research on
[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17 ]

Information Science & Public Libraries. 27(2), 359-393.

Research on Information Science and Public Libraries, 2021, Vol.27, No.2, pp. 359-393
DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3
th th
Received: 10 June 2021; Accepted: 10 August 2021
Article Type: Research-based
© Iran Public Libraries Foundation
[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3 ]

211
 ‫شناسايي و اولويتبندي نيازهاي معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات‬
‫و طراحي برنامهها در كتابخانههاي عمومي‬
‫اسماعيل وزيري (نويسندة مسئول)‬
‫استاديار‪ ،‬گروه علم اطالعات و دانششناسي‪ ،‬دانشگاه زابل‪ ،‬زابل‪ ،‬ايران‬
‫‪evaziri@uoz.ac.ir‬‬
‫منصوره فيضآبادي‬
‫دكتری علم اطالعات و دانششناسي‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکي سبزوار‪ ،‬سبزوار‪ ،‬ايران‬
‫‪feizabadi_mns@alumni.ut.ac.ir‬‬

‫چكيده‬
‫هدف‪ :‬هدف پژوهش حاضر شناسايي مهمترين نيازهای معلوالن (جسمي‪-‬حركتي‪ ،‬نابيناياان و كامبيناياان‪،‬‬
‫ناشنوايان و كمشنوايان) كشور بهمنظور ارائه و طراحي خدمات و برناماههاای كتابخاناههاای عماومي اياران‬
‫است‪.‬‬
‫روش‪ :‬پژوهش حاضر از نظرِ هدف‪ ،‬كااربردی و از نظارِ ماهيات‪ ،‬توصايفي‪-‬تحليلاي و از نظارِ روش اجارا‪،‬‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫پيمايشي بود كه بهصورت مقطعي انجام شده است‪ .‬نمونة آمااری متشاکل از ‪ 15‬نفار از ساه گاروه معلاوالن‬
‫جسمي‪-‬حركتي‪ ،‬نابينايان وكمبينايان و ناشنوايان و كمشنوايان ‪ 05‬سال به باال بود كاه باهروشِ نموناهگياری‬
‫خوشهای چندمرحلهای از ‪ 01‬استان انتخاب شدند‪ .‬ابزار گردآوری اطالعات ساه پرساشناماة محقاقسااخته‬
‫بود‪ .‬برای تجزيهوتحليل دادهها و ارائة آمار توصيفي و تحليلي از نرمافزار ‪ SPSS‬ويرايش ‪ 57‬استفاده شد‪.‬‬
‫يافتهها‪ :‬نتايج نشان داد وجود كتابداران متخصص با برخورد مناسب‪ ،‬داشتن آسانساور ياا بااالبر و حمايات‬
‫مسئوالن از نيازهای معلوالن‪ ،‬برای معلوالن جسمي‪-‬حركتي مهمترين نياز باوده اسات‪ .‬در گاروه نابيناياان و‬
‫كمبينايان‪ ،‬وجود آسانسور مجهز به دكمههای بريل در صورت چندطبقه بودن كتابخاناه‪ ،‬تخصايص بودجاة‬
‫مناسب برای ت مين منابع موردنياز و فراهم كردن دسترسي به فهرست كامل كتاابهاای گوياای موجاود در‬
‫كتابخانههای عمومي كشور از طريق اينترنت جزء نيازهای دارای اهميات ايان گاروه باوده اسات‪ .‬در گاروه‬
‫ناشنوايان و كمشنوايان نيز برگزاری برنامههای گروهي و اردوهای تفريحي‪ ،‬وجود مترجماان آشانا باه زباان‬
‫اشاره در كتابخانه و برگزاری كالسهای آشنايي با زبان اشاره از جملة مهمترين نيازها بوده است‪.‬‬
‫اصالت‪/‬ارزش‪ :‬تاكنون پژوهشي در داخل كشور در اين حجم از نظرِ گستردگي جامعة موردبررساي و در‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫نظر گرفتن نيازهای ساه گاروه از معلاوالن (معلاوالن جسامي‪-‬حركتاي‪ ،‬نابيناياان و كامبيناياان‪ ،‬ناشانوايان و‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫كمشنوايان) انجام نگرفته است‪ .‬كتابخانههای عمومي ميتوانند با در نظر گرفتن نيازهای گروههاای مختلاف‬
‫معلوالن‪ ،‬با ارائة خدمات مناسب به معلوالن‪ ،‬در زمينة توانمندسازی آنان و فاراهم كاردن دسترساي برابار باه‬
‫اطالعات و در نتيجه كمک به فراهم كردن شرايش زندگي بهتر برای آنان مساعدت كنند‪.‬‬
‫كليدواژهها‪ :‬كتابخانههای عمومي‪ ،‬معلوالن جسمي‪-‬حركتي‪ ،‬خدمات كتابخانهای‪ ،‬سااختمان و تجهيازات‬
‫كتابخانه‪ ،‬نابينايان‪ ، ،‬ناشنوايان‪.‬‬

‫تعارض منافع‪ :‬گزارش نشده است‪.‬‬

‫منبع حمايتكننده‪ :‬نهاد كتابخانههای عمومي كشور‪.‬‬
‫استناد‪ :‬وزيری‪ ،‬اسماعيل؛ و فيضآبادی‪ ،‬منصوری (‪ .)0011‬شناسايي و اولويتبندی نيازهای معلوالن بهمنظور ارائة خدمات و طراحي‬
‫برنامهها در كتابخانههای عمومي‪ .‬تحقيقات اطالعرساني و كتابخانههای عمومي‪.797-759 ،)5(53 .‬‬
‫تحقيقات اطالعرساني و كتابخانههای عمومي‪ .‬دورة ‪ ،53‬شمارة ‪ ،5‬صص ‪797-759‬‬
‫‪DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬
‫تاريخ دريافت‪0011/17/51 :‬؛ تاريخ پذيرش‪0011/15/09 :‬‬
‫نوع مقاله‪ :‬علمي پژوهشي‬
‫© نهاد كتابخانههای عمومي كشور‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪211‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫مقدمه‬
‫ناتواني يا معلوليت عباارت اساات از هر گونااه محاادوديت يااا فقادان تواناايي انجاام فعالياتهاای‬
‫معمولي و متعارف كه از يک نقض عضو نشئت ميگيرد (منظمايتباار‪ .)0799 ،‬معلوليات ساابقهای‬
‫به قادمت تااريخ زنادگي بشاری دارد و در هار دورة زمااني رويکارد و نگااه جامعاه نسابت باه آن‬
‫متفاوت بوده است‪ .‬امروزه اين گروه از جامعه كاه بازرگتارين اقليات جهاان محساوب مايشاوند‬
‫خواهان ايفای نقش و كسب مسئوليتي برابر با ساير افاراد جامعاه هساتند (توسالي ناائيني و كاوياار‪،‬‬
‫‪ .)0713‬بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهاني در سال ‪ ،5101‬بيش از يک ميليارد نفار از ماردم‬
‫جهان دارای نوعي معلوليت هستند كه اين جمعيت معاادل حادود ‪ 05‬درصاد از كال جمعيات دنياا‬
‫است (سازمان بهداشت جهاني‪ .)5100 ،‬برآوردهای انجاامگرفتاه در ساال ‪ 5101‬حااكي از آن باود‬
‫كااه ‪ 515‬ميليااون نفاار (‪ 0/55‬درصااد) در سراساار دنيااا از اخااتالالت بينااايي رنااج ماايبرنااد (سااازمان‬
‫بهداشت جهااني‪ .)5105 ،‬عاالوه بار ايان‪ ،‬بايش از ‪ 5‬درصاد جمعيات جهاان (‪ 044‬ميلياون نفار) از‬
‫اختالالت شنوايي رنج ميبرند‪ .‬برآوردهاا حااكي از آن اسات كاه تاا ساال ‪ ،5151‬تعاداد جمعيات‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫دارای اختالالت شنوايي در جهان به بيش از ‪ 911‬ميليون نفر خواهد رسيد‪ .‬اين بدان معناا اسات كاه‬
‫از هر ده نفر‪ ،‬يک نفر دارای اختالالت شنوايي خواهد بود‪ .‬همچنين‪ ،‬آمارهاا حکايات از آن دارناد‬
‫كه بيشتر اين افراد در كشورهای كمتر توسعهيافته و يا در حاال توساعه زنادگي مايكنناد (ساازمان‬
‫بهداشت جهاني‪.)5109 ،‬‬
‫در ايران‪ ،‬بر اساس اطالعات مستخرج از سرشماری نفوس و مسکن ساال ‪ ،0791‬از جمعيات‬
‫‪ 35009449‬نفری كشور‪ 0103459 ،‬نفر دارای حداقل يک معلوليات باودهاناد كاه ‪ 0/75‬درصاد از‬
‫كل جمعيت كشور را تشکيل ميدهند (مركز آمار اياران‪ .)0793 ،‬علات اخاتالف درصاد معلاوالن‬
‫ايران با آمار سازمان بهداشت جهاني را ميتوان تفاوت در تعريف و حيطههای مختلاف معلوليات و‬
‫روشهای جمعآوری اطالعات دانست‪ .‬در صورتي كه بر اساس تخماين ساازمان بهداشات جهااني‬
‫‪ 05‬درصد جمعيت هر كشور معلول در نظر گرفته شود‪ ،‬حدود ‪ 05‬ميلياون نفار از جمعيات اياران را‬
‫معلوالن تشکيل ميدهند‪.‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫با توجه به تعداد جمعيت معلوالن در دنيا و رشد آنها‪ ،‬دولتهاا باياد سياسات مناسابي بارای‬
‫دسترس پذير كردن خدمات و منابع اطالعاتي برای گروههای مختلف آنها در نظار داشاته باشاند و‬

‫‪212‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫مشوق ايجااد و دساترسپاذيری نهادهاای فرهنگاي و خادماتي مانناد ماوزههاا و كتابخاناههاا بارای‬
‫معلوالن باشند (نبيزاده عليشاه‪)0791 ،‬؛ چراكه بررسايهاا نشاان مايدهاد اساتفادة افاراد معلاول از‬
‫خدمات كتابخانه ای و دسترسي به اطالعات موردنياز به طور اساسي منجر به بهبود داناش و زنادگي‬
‫آنها ميشود (آتابور‪.)5105 ،0‬‬
‫يکي از شاخصهای رفاه اجتماعي جامعه‪ ،‬وجود يا توسعة كتابخانههاای عماومي اسات‪ .‬ايان‬
‫كتابخانهها در خدمت همة اقشار جامعه از جمله معلوالن هستند و با فاراهم كاردن مناابع و خادمات‬
‫مناسب مي توانند در رفع نيازهای اطالعاتي آنان كوشيده و فرصت حضور در جامعاه را بارای آناان‬
‫فراهم كنند (يعقوبپور نرگسي‪ .)0717 ،‬اين كتابخانهها با ارائة خدماتي از قبيل خادمات فرهنگاي‪،‬‬
‫فکری و اجتماعي‪ ،‬فراهم آوردن مجموعة مناسب برای كودكان‪ ،‬نوجوانان و بزرگساالن معلاول‪،‬‬
‫ايجاد برنامههايي برای سرگرمي و پركردن اوقات فراغت آنان‪ ،‬برگازاری دورههاايي بارای تقويات‬
‫روحية معلوالن و برگشت آنان به جامعه‪ ،‬تهياة ماواد دياداری و شانيداری‪ ،‬تهياة فهرسات جاامع از‬
‫مواد موجود در كتابخانه برای اطالع و جذب معلوالن به كتابخانه‪ ،‬فراهم آوردن امکاناات تکثيار از‬
‫منابع كتابخانه برای معلوالن‪ ،‬پيشبيني فضای الزم برای اساتفادة معلاوالن از مناابع‪ ،‬اساتخدام افاراد‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫متخصصِ كار با معلوالن و منابع مخصوص آنها و يا آموزش كتابداران در اين زميناه و اساتفاده از‬
‫فناوریهاای اطالعااتي جديادی كاه مناساب معلاوالن باشاد مايتوانناد در زميناة تا مين اطالعاات‬
‫موردنياز آنها و فراهم كردن شرايش بهتر زندگي برای آنان كمک كنند (موسویزاده‪.)0733 ،‬‬
‫عليرغم اهميت اطالعات برای معلوالن و نقش قابالتوجاه كتابخاناههاای عماومي در زميناة‬
‫توانمندسازی آنان‪ ،‬نتايج پژوهشها در داخل كشور نشان ميدهد نيازهای ايان گاروه از جامعاه در‬
‫كتابخانهها مورد توجه قارار نگرفتاه اسات و كتابخاناههاای عماومي كشاور برناماة مشخصاي بارای‬
‫معلوالن ندارند (نوشينفارد و رضاوی‪0719 ،‬؛ فرقااني‪ ،‬كيااني و تاجاداران‪0791 ،‬؛ نصايریمقادم‪،‬‬
‫دياني و فتااحي‪ .)0791 ،‬شناساايي نيازهاا و انتظاارات معلاوالن از كتابخاناههاا باعاث مايشاود كاه‬
‫نيازهای گروههای مختلف معلوالن با توجه به شرايش خاص آنان مورد تعمياق قارار گيارد‪ ،‬افاراد و‬
‫ذی نفعان به انجام فعاليتهای بيشتر ترغيب شوند‪ ،‬و به اولويتبندی برنامهها و بهبود خادمات آناان‬
‫كمک شود‪ .‬از همين رو‪ ،‬هادف پاژوهش حاضار شناساايي مهامتارين نيازهاای معلاوالن جسامي‪-‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫حركتي‪ ،‬نابينايان و كمبينايان‪ ،‬و ناشنوايان و كمشنوايان و اولويتبندی آنها است‪.‬‬

‫‪1. Atabor‬‬

‫‪212‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫در زمينة شناسايي نيازهای معلوالن‪ ،‬مطالعات اندكي در داخل كشور انجام شده اسات‪ .‬بيشاتر‬
‫مطالعات انجامگرفته در زمينة معلوالن و كتابخانه در داخل كشور به بررسي وضعيت كتابخاناههاا از‬
‫نظرِ ارائة خدمات به معلوالن از ديادگاه ماديران كتابخاناههاا‪ ،‬كتاباداران ياا انطبااق كتابخاناههاا باا‬
‫استانداردها و دستورالعملهای ملي و بينالمللي پرداختهاند و در مطالعات اندكي نيازهاای معلاوالن‬
‫در ميان جامعة معلوالن بررسي شدهاند‪ ،‬كه در ادامه به برخي از آنها اشاره ميشود‪.‬‬
‫نوشينفرد و رضوی (‪ )0719‬در پژوهش خود با عناوان «مطالعاة نيازهاای اطالعااتي كااربران‬
‫نابينا و كمبينای شهر كرمان و ميزان بهرهگيری آنهاا از خادمات كتابخاناهای» باه بررساي نيازهاای‬
‫اطالعات كاربران كمبينا و نابينا و ميزان استفادة آنها از خدمات كتابخاناه پرداخات‪ .‬ايان پاژوهش‬
‫دربارة كمبينايان و نابينايان استان كرمان و كتابداران شاغل در كتابخانههای عمومي انجاام گرفات‪.‬‬
‫بيشترين منبع مورداستفادة كاربران نابينا و كمبينا‪ ،‬منابع گويا (‪ 40‬درصد) و منابع بريال (‪ 05‬درصاد)‬
‫است‪ .‬مت سفانه درصد بسيار اندكي از كاربران از منابع الکترونيکاي اساتفاده مايكنناد‪ .‬همچناين‪ ،‬از‬
‫تجهيزات و فناوریها در حد بسيار كمي در كتابخانهها استفاده ميشود‪ 91 .‬درصد كااربران نابيناا و‬
‫كمبينا منابع كتابخانهها را كافي ندانساتهاناد‪ 11 .‬درصاد كااربران نقاش كتابخاناه در رفاع نيازهاای‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫اطالعاتي خود را در حاد متوساش و پاايينتار از آن دانساتهاناد‪ .‬اكثار كااربران نابيناا و كامبيناا (‪31‬‬
‫درصد) اظهاار داشاتند كاه از راهنماايي كتاباداران در دسترساي باه اطالعاات موردنيااز برخاوردار‬
‫بودهاند‪.‬‬
‫فرقاني‪،‬كياااني و تاجااداران (‪ )0791‬بااا پرسااش از ‪ 757‬شااهروند نابينااای عضااو كتابخانااههااای‬
‫عمومي استان آذربايجان شرقي به بررسي ميازان رضاايت آناان از خادمات كتابخاناههاای نابيناياان‬
‫پرداختند‪ .‬نتايج پژوهش نشان داد كه بيشترين نارضايتي مرباوط باه فقادان خادمات پساتي و تلفناي‬
‫بااود‪ .‬مجموعااة كتابخانااه نيازهااای مراجعااان را بااهطااور متوسااش برطاارف ماايكاارد امااا در بخااش‬
‫دسترسپذيری‪ ،‬بيشترين نارضايتي ناشي از فقدان آسانسور و ساطوح شايبدار باود‪ .‬عادم ساهولت‬
‫دسترسي به كتابخانه يکي ديگر از مشکالتي بود كاه كااربران مزباور ذكار كردناد و ‪ 45‬درصاد از‬
‫كاربران بيشترين نارضايتي خود را از فقدان امکان و تجهيزات مربوط به فناوری اعالم كردند‪.‬‬
‫رسولي و فهيمنيا (‪ )0795‬در پژوهش خود به بررسي ميزان رضايت كاربران باا آسايب بيناايي‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫از خدمات كتابخانه مركزی دانشگاه تهاران پرداختناد‪ .‬نتاايج ايان پاژوهش نشاان داد كاه بيشاترين‬

‫‪212‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫رضايت كاربران مربوط به برخورد مناسب و تخصص كتابداران و كاركنان باوده اسات و بيشاترين‬
‫نارضايتي مربوط به عالئم و نشانههايي است كه كاربران را به بخاش نابيناياان هادايت مايكناد‪50 .‬‬
‫درصد كاربران از طراحي و معماری بخش نابينايان ناراضي بودناد‪ .‬پاايين باودن كيفيات فايالهاای‬
‫صوتي‪ ،‬عدم وجود من ابع در قالاب فايال صاوتي و كتااب گوياا‪ ،‬كمباود فضاا در بخاش نابيناياان و‬
‫نامناسب بودن مسير رفتوآمد از جمله مشکالت اين گروه بوده است‪ .‬مهمترين نيااز ايان گاروه از‬
‫كاربران‪ ،‬ضبش متون و منابع بهصورت صوتي بوده است‪.‬‬
‫عالوه بر نابينايان‪ ،‬پژوهشهايي نيز در زمينة نظرات كاربران ناشنوای كتابخانههاا نياز صاورت‬
‫گرفتااه اساات‪ .‬زاهااد بيگاادلي و سااالحي(‪ )0791‬نيااز در پااژوهش خااود بااه نيازهااای اطالعاااتي‬
‫دانشآموزان ناشنوا و كمشنوای مدارس استثنايي شهر شيراز پرداختناد‪ .‬نتاايج ايان پاژوهش كاه از‬
‫طريااق پيمااايش نظاارات معلمااان اياان دانااشآمااوزان صااورت گرفاات نشااان داد كااه نيازهااای اياان‬
‫دانشآموزان شامل كتاابهاای ساادهنويسايشاده هماراه باا تصااوير‪ ،‬متاون مناسابساازیشاده و‬
‫سيدیهای آموزشي به زبان اشاره است و كتابخانه بايد به افزايش گنجينة لغات اين داناشآماوزان‬
‫كمک كند‪ .‬استفاده از قصهگويي و نمايش فيلم به زبان اشاره ميتواند به آناان در عالقاهمناد شادن‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫به درس و پيشرفت تحصيلي كمک كند‪ .‬همچنين‪ ،‬نتايج اين پژوهش نشاان داد كاه ميازان اساتفادة‬
‫دانشآموزان ناشنوا از كتابخانه ناچيز اسات و در هماين راساتا كتابخاناههاا باياد بارای جلابتوجاه‬
‫كاربران تبليغات انجام دهند و از كتابدار آموزشديده بارای ارائاة خادمات باه ايان گاروه اساتفاده‬
‫كنند‪ .‬يکي ديگر از راههای جذب اين گروه به كتابخانه برگزاری جلساات آشانايي باا كتابخاناه در‬
‫محل كتابخانه است‪.‬‬
‫در خصوص معلوالن جسمي‪-‬حركتي‪ ،‬پژوهشها به بررسي وضيعت كتابخانههاا پرداختاهاناد‬
‫و پژوهشهای زيادی در زمينة بررسي نظرات اين گروه از كاابران انجاام نگرفتاهاناد‪ .‬از جملاة ايان‬
‫پاژوهشهااای محاادود ماايتاوان بااه پااژوهش نصاايریمقادم‪ ،‬دياااني و فتاااحي (‪ )0791‬اشاااره كاارد‪.‬‬
‫نصيریمقدم در پژوهش خود به ارزيابي توان كتابخانههای عمومي شهر مشاهد در پاساخگاويي باه‬
‫نيازهااای فيزيکاي و اطالعاااتي معلااوالن باار اساااس اسااتانداردهای جهاااني و كشااوری پرداخاات‪ .‬از‬
‫ديدگاه معلوالن‪ ،‬بيشاترين مواناع حركتاي باهترتياب وضاعيت پاركيناگ‪ ،‬ساطح شايبدار‪ ،‬فضاای‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫اختصاصي‪ ،‬فضای عمومي و فضای دروني بوده است‪.‬‬

‫‪211‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫شعباني و الری (‪ )0713‬به بررسي ميازان رضاايت داناشآماوزان ناشانوای مقطاع متوساش از‬
‫خدمات كتابخاناههاای عماومي اساتان اصافهان پرداختناد‪ .‬در ايان پاژوهش كاه ‪ 054‬داناشآماوز‬
‫شركت داشتند‪ ،‬نتايج نشان داد كه ‪ 33/7‬درصد دانشآموزان از خدمات كتابخاناه رضاايت انادكي‬
‫داشتند‪ 00/5 .‬درصد پاسخگويان از رفتار كتابدار رضايت داشتد كه اين امر بياانگر عادم اساتفاده از‬
‫كتابداران آموزشديده‪ ،‬متخصص و عالقهمند در زمينة كار با معلوالن در كتابخانههاای ايان اساتان‬
‫است‪.‬‬
‫در منابع خارجي نيز پژوهشهای متعددی در زمينة خادمات كتابخاناه و گاروههاای مختلاف‬
‫افراد دارای معلوليت با هدف شناسايي نيازها و نظرات آن هاا انجاام گرفتاه اسات‪ ،‬كاه در اداماه باه‬
‫برخي از آنها اشاره ميشود‪.‬‬
‫اوسادبه‪ ،‬انويبو و اوا‪ )5109( 0‬در پژوهششان خدمات كتابخانههای دانشاگاهي كشاور نيجرياه‬
‫به دانشجويان نابينا را بررسي كردند‪ .‬در اين پژوهش كه روی ‪ 597‬دانشجو انجاام گرفات‪ ،‬يافتاههاا‬
‫حاكي از آن بود كه هيچكدام از كتابخانهها خدمات مربوط به مجله و روزنامة چااپ درشات ارائاه‬
‫نميكردند‪ .‬تنها يکي از كتابخانهها دارای برجستهنگار بريل بود‪ .‬مهامتارين انتظاار كااربران محايش‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫عاری از هرگونه ماانع‪ ،‬كاركناان توانمناد‪ ،‬فاراهم كاردن فضاا بارای مطالعاة انفارادی و تجهيازات‬
‫اختصاصي و دسترسپذير بود‪.‬‬
‫در پااژوهش انجااامگرفتااه توسااش سااامبو‪ 5‬و همکاااران (‪ )5101‬كااه روی ‪ 07‬نفاار از معلااوالن‬
‫جسمي‪ -‬حركتي باا اساتفاده از مصااحبه و پيماايش انجاام گرفات‪ ،‬نتاايج نشاان داد كاه ‪ 41‬درصاد‬
‫پاسخ گويان مناابع كتابخاناه را بارای رفاع نيازهاای اطالعااتي خاود ناكاافي دانساتهاناد‪ 95 .‬درصاد‬
‫پاسخگويان معماری ساختمانهای كتابخانه را نامناسب و ‪ 011‬درصد آنان از ورودیهای كتابخاناه‬
‫ناراضي بودند‪ 43 .‬درصاد پاساخگوياان از تجهيازات كتابخاناه ناراضاي بودناد و ‪ 50‬درصاد نحاوة‬
‫برخورد و نگرش كاركنان با معلوالن ويلچری را نامناسب دانستند‪.‬‬
‫آرامايد‪ ،‬الوال و ادول‪ )5101( 7‬كه روی ‪ 50‬دانشاجوی نابيناا در كشاور نيجرياه انجاام گرفات‪،‬‬
‫نتايج نشان داد كه ‪ 91/3‬درصد پاسخگويان مهمترين نياز اطالعاتي خود را نياز باه اطالعاات موفقيات‬
‫در امتحانات اعالم كردند‪ 44/3 .‬درصد پاسخگويان اعالم كردند كاه كتابخاناة آنهاا دارای كاامپيوتر‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪1. Osadebe, Onuigbo & Ewa‬‬ ‫‪2. Sambo‬‬ ‫‪3. Aramide, Lawal & Odunlade‬‬

‫‪212‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫مجهز به دستگاه صفحهخوان‪ 40/0 ،‬درصد پاسخگوياان اعاالم كردناد كاه كارمناد آماوزشدياده در‬
‫زمينة كمک به نابينايان‪ ،‬و ‪ 33/1‬درصد اعالم كردند كه كتابخانة آنها خدمات كتاابخاواني را ارائاه‬
‫ميكند‪ 00/1 .‬درصد اعالم كردهاند كه كتابخانة آنها تور آشنايي با خدمات كتابخانه برايشاان برگازار‬
‫كرده است و در هيچكدام از كتابخانهها خدمت ضبش صدا و سيساتم ماديريت نوبات ارائاه نمايشاد‪.‬‬
‫مهمترين قالب ارائهشده منابع كتابهای چاپِ درشت (‪ 55/9‬درصد) و كتابهای بريال ‪ 50/0‬درصاد‬
‫بوده است‪ ،‬اما در هيچ كتابخانهای كتابهای تصويری و مجالت گويا وجود نداشات‪ .‬در ايان مطالعاه‬
‫تنها ‪ 7/3‬درصد پاسخگويان اعالم كردند كه ميز امانت بهراحتاي قابالدساترس اسات‪ ،‬و ‪ 51/0‬درصاد‬
‫اعالم كردند كه در موارد لزوم‪ ،‬كتابدار در دسترس آنها بوده است‪.‬‬
‫نتايج پژوهش فکوپيه و نگوپاه‪ )5103( 0‬كاه روی ‪ 55‬دانشاجوی معلاول در كشاور آفريقاای‬
‫جنوبي انجام گرفت‪ ،‬حاكي از آن بود كه ‪ 90‬درصد پاسخگويان خدمات ارائهشاده در كتابخاناههاا‬
‫به معلوالن را ناكافي دانستند‪ .‬تنها بخش كوچکي از مجموعه به قالابهاای گونااگون تباديل شاده‬
‫است‪ 57 .‬درصد پاسخ گويان اعالم كردند كاه آموزشاي در زميناة اساتفاده از خادمات كتابخاناه و‬
‫منابع آن نديدهاند‪ 43 .‬درصد اعالم كردند كه برای استفاده از كتابخانه به كمک كتاباداران احتيااج‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫دارند‪ 45 .‬درصد پاسخ گويان هدف خود از استفاده از كتابخانه را افزايش داناش و انجاام كارهاای‬
‫پژوهشي خود ذكار كردناد‪ 50 .‬درصاد پاساخگوياان اعاالم كردناد كاه مناابع موردنيااز آنهاا در‬
‫كتابخانه وجود نداشته است‪.‬‬
‫فيضل‪ ،‬فيصل و عبدالهادی‪ )5105( 5‬در پژوهش خاود باا عناوان «خادمات كتابخاناهای بارای‬
‫كاربران معلول» به بررسي خدمات در كتابخانة دانشگاه مااليا در مالزی با روش پيماايش پرداختناد‪.‬‬
‫در اين پژوهش‪ ،‬روش گردآوری دادهها پرسشناماه باود كاه نظارات دانشاجويان دارای نااتواني و‬
‫معلوليت را جمع آوری كرد‪ .‬نتايج نشان داد كه اين كتابخانه شرايش دسترساي برابار باه اطالعاات و‬
‫كتابخانه برای معلوالن فراهم كرده است‪ .‬يکي از خدمات اين كتابخانه برای معلوالن فاراهم كاردن‬
‫جايگاااه مخصااوص باارای اياان افااراد اساات كااه دارای ميااز‪ ،‬صااندلي‪ ،‬خاادمات اينترناات باايساايم و‬
‫رابشهای الکترونيکي است‪ 10 .‬درصد كااربران از ايان امکاناات اعاالم رضاايت كردناد‪.‬همچنين‪،‬‬
‫فااراهم كااردن دكمااة برياال باارای افااراد نابينااا در آسانسااورها از ديگاار امکانااات ارائااهشااده بااود‪ ،‬و‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪1. Phukubje & Ngoepe‬‬ ‫‪2. Faizal, Faisal & Abdul Hadi‬‬

‫‪211‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫آزمايشگاههای كامپيوتر مخصوص كاربران دارای معلوليت و سرويسهای بهداشاتي مخصاوص از‬
‫امکانات ديگر اين كتابخانه بود‪.‬‬
‫الوالسوالرين‪ )5105( 0‬در پژوهش خود با عنوان «بررسي خدمات كتابخانهای و اطالعاتي باه‬
‫دانشجويان دارای مشکالت جسمي در كتابخانههای دانشگاهي در ايالت اوگاان‪ ،‬نيجرياه» را انجاام‬
‫داد‪ .‬در اين پژوهش‪ ،‬از پرسشنامه و مصاحبه برای گاردآوری دادههاا اساتفاده شاد‪ .‬پاس از انجاام‬
‫مصاحبه با مسئوالن كتابخانهها و دانشجويان‪ ،‬پرسشنامه طراحاي و توزياع شاد‪ .‬نتاايج ايان پاژوهش‬
‫نشان داد كه در بيشتر موارد‪ ،‬خدمتهای ويژه برای خدمات كتابخاناهای باه دانشاجويان معلاول در‬
‫نظر گرفته نشده است و بيش از ‪ 17‬درصد از پاسخگويان اعاالم كردناد كاه در دسترساي باه مناابع‬
‫اطالعاتي موردنياز خود مشکل دارند‪ .‬از نظرِ طراحي ساختمان كتابخانهها نيز نيازهای آنها در نظار‬
‫گرفته نشده است‪.‬‬
‫در مجموع‪ ،‬اغلب پژوهشهای صورتگرفته در داخل و خارج كشور در زميناة كتابخاناههاا‬
‫و معلوالن باه بررساي وضاعيت كتابخاناههاا از نظارِ خادمات ارائاهشاده باه معلاوالن پرداختاهاناد و‬
‫نيازسنجيای در سطح كالن از معلوالن صاورت نگرفتاه اسات‪ .‬علايرغام اينکاه در داخال كشاور‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫مطالعات اندكي به بررسي نيازها و انتظارات معلوالن جسمي‪-‬حركتاي از كتابخاناههاا پرداختاهاناد‪،‬‬

‫در خارج كشور مطالعات زيادی روی نيازهای اين گروه از معلاوالن انجاام گرفتاهاناد‪ .‬در داخال و‬
‫خارج از كشور‪ ،‬ناشنوايان و كم شنوايان دارای مطالعاات انادكي باوده و باه نيازهاای ايان گاروه از‬
‫معلوالن به اندازة كافي توجه نشاده اسات‪ .‬باا توجاه باه مطالاب ذكرشاده‪ ،‬ايان پاژوهش باا هادف‬
‫شناسايي و اولويتبندی نيازهاای ساه گاروه معلاوالن (جسامي‪-‬حركتاي‪ ،‬نابيناياان و كامبيناياان و‬
‫ناشنوايان و كمشنوايان) در زمينة خدمات و برنامههای كتابخاناههاای عماومي تحات پوشاش نهااد‬
‫كتابخانههای عمومي كشور طراحي شده است و در صدد پاسخگويي به پرسشهای زير است‪:‬‬
‫‪ )0‬مهمترين نيازهای معلوالن جسمي‪-‬حركتاي در زميناة خادمات و برناماههاای كتابخاناههاای‬
‫عمومي كداماند؟‬
‫‪ )5‬مهمترين نيازهای نابينايان و كمبينايان در زمينة خدمات و برنامههای كتابخاناههاای عماومي‬
‫كداماند؟‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪1. Lawal-Solarin‬‬

‫‪219‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫‪ )7‬مهمترين نيازهای ناشانوايان و كامشانوايان در زميناة خادمات و برناماههاای كتابخاناههاای‬

‫عمومي كداماند؟‬

‫روششناسی پژوهش‬
‫پژوهش حاضر از نظرِ هدف پژوهشي كاربردی است كه بهروشِ پيمايشي و باهصاورت مقطعاي انجاام‬
‫شده اسات‪ .‬جامعاة آمااری ايان پاژوهش را ‪ 914971‬نفار از معلاوالن جسامي‪ -‬حركتاي‪ ،‬ناشانوايان و‬
‫كمشنوايان‪ ،‬و نابينايان و كمبينايان تحت پوشش سازمان بهزيستي كاه ‪ 05‬ساال باه بااال بودناد تشاکيل‬
‫دادند‪ .‬در اين پژوهش‪ ،‬از نمونهگياری خوشاهای اساتفاده شاد‪ .‬در ابتادا‪ 70 ،‬اساتان بار اسااس درصاد‬
‫فراواني معلوليت در ‪ 7‬گروه معلوليت موردبررسي در اين پژوهش در ‪ 5‬خوشة مسااوی از نظارِ درصاد‬
‫فراواني (هر گروه ‪ 51‬درصد) قرار گرفتند و ‪ 01‬استان از ميان آنها بهصاورت تصاادفي سااده انتخااب‬
‫شد‪ .‬سپس‪ ،‬در هر استان به نسبت سهم معلوليت‪ ،‬نمونهگيری بهصورت تصادفي ساده انجام شد‪.‬‬
‫بهمنظور برآورد حجم نمونه‪ ،‬از نرمافزار اسپاياساس سامپل پااور‪ 0‬اساتفاده شاد‪ .‬باا مادنظر‬
‫قرار دادن نوع تحليل اصلي در پژوهش حاضار (تحليال وارياانس)‪ ،‬بارای بارآورد حجام نموناه بار‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫مبنای تحليل واريانس‪ ،‬پيشفرضهای زير مورد توجه قرار گرفته است‪:‬‬
‫‪ .0‬احتمال خطای نوع اول حداكثر ‪ %5‬باشد؛‬
‫‪ .5‬احتمال خطای نوع دوم حداكثر ‪ %51‬باشد‪ ،‬يا بهبياني ديگر توان آزمون حداقل ‪ %11‬باشد؛‬
‫‪ .7‬حجم نمونه به اندازه ای باشد كه حداقل ‪ 1/51‬اندازة اثر را بتوان در جامعة آماری باهدرساتي‬
‫تشخيص داد‪.‬‬
‫شايان ذكر است كه پيشفرضهای فوق مطلوبترين و رايجترين پيشفرضها بارای تعياين حجام‬
‫نمونه در تحقيقات مقايسة بين چند گروه هستند‪ .‬بر مبناای پايشفارضهاای ماذكور‪ ،‬مطاابق شاکل‬
‫زير‪ ،‬نرمافزار سمپل پاور تعداد ‪ 15‬نفر را بهازای هر گروه از سه دساته معلاوالن (معلاوالن جسامي و‬
‫حركتي‪ ،‬اختالالت بينايي و شنوايي) و در مجموع ‪ 504‬نفر را بهعنوان حجام نموناه محاسابه كارده‬
‫است‪ .‬با توجه به اينکه احتماال ريازش و عادم پاساخگاويي باه پرسشانامههاا وجاود داشات‪ ،‬بارای‬
‫جلوگيری از كمتر شدن تعداد حجم نمونة نهايي‪ 91 ،‬پرسشنامه در هر گروه توزيع شد‪.‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪ :SPSS Sample Power .0‬اين نرمافزار با در نظر گرفتن عوامل ت ثيرگذار بار حجام نموناه در موقعياتهاای مختلاف و‬
‫متناسب با روشهای آماری تحليل داده‪ ،‬حجم بهينة نمونه را برآورد ميكند‪.‬‬

‫‪221‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫تصوير ‪ .0‬برآورد حجم نمونه با در نظر گرفتن آلفای ‪%5‬‬

‫برای گردآوری دادهها‪ ،‬از سه پرسشنامة جداگانه در دو قالب چااپي و بارخش اساتفاده شاد‪ .‬بارای‬
‫اين منظور‪ ،‬دو پرسشنامة مربوط به ناشنوايان و كمشنوايان و معلوالن جسمي‪ -‬حركتاي‪ ،‬عاالوه بار‬
‫پرسشنامة كاغذی‪ ،‬بهصورت برخش با استفاده از ويرايشاگر وردپارس‪ 0‬طراحاي شاد‪ .‬پرساشناماة‬
‫مربوط به نابينايان بهدليل ضرورت هماهنگي با نرمافزارهای صفحهخوان‪ ،‬با گوگل فارم (فارمنگاار)‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫طراحي شد و كاربردپذيری آن مورد ت ييد دو نفر از كتابداران نابينا قرار گرفات‪ .‬باهمنظاور تکميال‬
‫پرسشنامهها در هر گروه از معلوليتهای موردبررسي‪ ،‬از رابطان آشنا با زباان اشااره بارای تکميال‬
‫پرسشنامة مربوط به ناشنوايان و كامشانوايان و پرسشاگران تلفناي بارای تکميال پرساشناماههاای‬
‫مربوط به نابينايان و كمبينايان و معلوالن جسمي‪-‬حركتي استفاده شد‪ .‬بدين منظور‪ ،‬نساخة كاغاذی‬
‫و فايل ‪ PDF‬پرسشنامه‪ ،‬پرسشنامههای كاغذی و فايل پرساشناماههاا بارای راحتاي كاار رابطاان‬
‫آشنا با زبان اشاره بهمنظور ترجمة سواالت به پاسخدهنادههاا و پرسشاگران تلفناي در اختياار آنهاا‬
‫قرار گرفت‪ .‬برای طراحي سواالت اين پرسشنامهها‪ ،‬از تحليل متون و پژوهشهاای گونااگون كاه‬
‫به بررسي خدمات موردنياز معلوالن در كتابخانههای عمومي پرداختاه بودناد اساتفاده شاد‪ .‬پاس از‬
‫استخراج مهمترين عوامل‪ ،‬پرسشنامهای بهصورت برخش طراحاي شاد‪ .‬پرساشناماة ماذكور از دو‬
‫بخش تشکيل شاده اسات‪ :‬ساؤاالت جمعيات شاناختي و ساؤاالت تخصصاي‪ .‬بخاش اول ساواالت‬
‫جمعيتشناختي است كه بهمنظور شناساايي و تعياين مشخصاات نموناة آمااری از لحااظِ جنسايت‪،‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫شغل و سن تدوين شده بود و دستة دوم سؤاالت تخصصي است كه بهمنظور بررسي ميازان اهميات‬

‫‪1. WordPress‬‬

‫‪220‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫نيازها از ديدگاه معلوالن تهيه شده بود‪ .‬اين سؤاالت بهصورت ساده و روان در قالب طياف ليکارت‬
‫پنجگزينهای طراحي شد (‪ :0‬خيلي كماهميت تا ‪ :5‬بسيار بااهميت)‪ .‬برای بررسي رواياي محتاوايي و‬
‫صااوری از سااه گااروه از افااراد اسااتفاده شااد‪ 0 :‬نفاار دكتااری علااوم اجتماااعي بااهعنااوان متخصااص‬
‫روششناسي در حوزة علوم انساني‪ 0 ،‬نفر از كتابداران دارای ساابقة كاار در بخاشهاای مارتبش باا‬
‫معلوالن و‪ 01‬نفر از گروه مخاطب و معلوالني كاه قارار باود پرساشناماه بارای آنهاا ارساال شاود‬
‫تشکيل دادند‪.‬‬
‫در اين پژوهش‪ ،‬برای سنجش پايايي از آزمون آلفای كرونباخ اساتفاده شاد‪ .‬ضاريب آلفاای‬
‫كرونباخ برای پرساش ناماة مرباوط باه نابيناياان و كامبيناياان‪ ،‬كامشانوايان و ناشانوايان و معلاوالن‬
‫جساامي‪-‬حركتااي بااهترتيااب ‪ 1/945 ،1/139‬و ‪ 1/954‬بااه دساات آمااد‪ .‬بااا توجااه بااه ضااريب آلفااای‬
‫كرونباخ هر سه پرسشنامه‪ ،‬پايايي پرسشنامهها ت ييد شد‪ .‬پس از ت ييد روايي و پايايي پرساشناماه‪،‬‬
‫و انجام مکاتبه و هماهنگي با انجمنهای معلوالن در هر سه گروه موردبررساي‪ ،‬ليناک پرساشناماه‬
‫بااههمااراه متنااي كوتاااه حاااوی توضاايحات در خصااوص هاادف انجااام پيمااايش از طريااق ايمياال‪،‬‬
‫تلگرام و واتساپ برای انجمنها ارسال شد‪ .‬برای تجزيهوتحليل يافتههاا و آماار توصايفي مياانگين‪،‬‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫انحراف استاندارد‪ ،‬فراواني‪ ،‬درصد فراواني‪ ،‬درصد فراواني تراكمي و آزماون فريادمن از نارمافازار‬
‫‪ SPSS 23‬استفاده شد‪.‬‬

‫يافتهها‬
‫در هر گروه از معلوالن‪ 10 ،‬پرسشناماه تکميال شاد (در مجماوع‪ 555 ،‬پرساشناماه) كاه اعضاای‬
‫گروه ها در خصوص نيازها نظرات خود را اعالم كرده بودند‪ .‬در گروه معلاوالن جسامي‪-‬حركتاي‪،‬‬
‫از نظرِ جنسيت هر دو گروه زن و مرد بهطور مساوی در پيمايش شركت كرده بودند‪.‬‬
‫بيشتر شاركتكننادگان در گاروه ساني ‪ 55‬تاا ‪ 00‬ساال قارار داشاتند (‪ 45/5‬درصاد) و ‪34/5‬‬
‫درصد عضو كتابخانة عمومي نبودند‪ .‬در گروه نابينايان و كمبينايان‪ ،‬از نظارِ جنسايت‪ 40/9 ،‬درصاد‬
‫از پاسخگويان را زنان و ‪ 71/0‬درصد را مردان تشکيل دادند‪ .‬بيشتر شركتكنندگان در گاروه ساني‬
‫‪ 55‬تا ‪ 00‬سال قرار داشتند (‪ 44/3‬درصد)‪ .‬از نظرِ عضويت در كتابخانة عمومي‪ 47/0 ،‬درصاد آنهاا‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫عضو كتابخانة عمومي بودند‪.‬‬

‫‪221‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫جدول ‪ .0‬توزيع فراواني معلوالن موردمطالعه بر اساس متغيرهای جمعيتشناختي‬

‫ناشنواي ان و‬
‫ناب يناي ان و كم بيناي ان‬ ‫جسم ي ‪ -‬حركت ي‬
‫كم شنواي ان‬ ‫متغي ر‬
‫درصد‬ ‫تعداد‬ ‫درصد‬ ‫تعداد‬ ‫درصد‬ ‫تعداد‬
‫‪9/5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5/0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫زير ‪ 05‬سال‬
‫‪55 / 4‬‬ ‫‪09‬‬ ‫‪07 / 0‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪01 / 3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪ 05- 50‬سال‬
‫‪50 / 1‬‬ ‫‪04‬‬ ‫‪44 / 3‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪45 / 5‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪ 55- 00‬سال‬
‫سن‬
‫‪01 / 3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪03 / 9‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪00 / 7‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪ 05- 40‬سال‬
‫‪5/0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪ 45‬سال و باالتر‬
‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫مجموع‬

‫‪31 / 4‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪74 / 9‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪34 / 5‬‬ ‫‪40‬‬ ‫خي ر‬
‫عضوي ت در‬
‫‪50 / 0‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪47 / 0‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪57 / 1‬‬ ‫‪51‬‬ ‫بله‬
‫كتابخانه‬
‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫مجموع‬

‫‪01 / 1‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪57 / 4‬‬ ‫‪05‬‬ ‫ب يکار‬

‫‪77 / 7‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪01 / 5‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪77 / 7‬‬ ‫‪51‬‬ ‫شاغل‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫‪7/4‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪3/0‬‬ ‫‪4‬‬ ‫بازنشسته‬ ‫وضع ي ت‬

‫‪5/0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5/0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫دانشجو‬ ‫اشتغال‬
‫‪00 / 9‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪5/0‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫دانش آموز‬
‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫مجموع‬

‫‪57 / 1‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪04 / 3‬‬ ‫‪00‬‬ ‫‪53 / 0‬‬ ‫‪57‬‬ ‫زير د يپلم‬
‫‪03 / 4‬‬ ‫‪01‬‬ ‫‪09‬‬ ‫‪04‬‬ ‫‪54 / 5‬‬ ‫‪55‬‬ ‫ديپلم‬
‫‪05 / 5‬‬ ‫‪07‬‬ ‫‪1/7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪51 / 5‬‬ ‫‪03‬‬ ‫كاردان ي‬
‫سطح‬
‫‪1/7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪00 / 3‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪00 / 7‬‬ ‫‪05‬‬ ‫كارشناس ي‬
‫تحص ي الت‬
‫‪7/4‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪00 / 7‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪01 / 3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫كارشناسي ارشد‬
‫‪0/5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0/5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫دكتری و باالتر‬
‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫مجموع‬

‫‪04 / 0‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪40 / 9‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪05‬‬ ‫زن‬

‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪57 / 4‬‬ ‫‪05‬‬ ‫‪71 / 0‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪05‬‬ ‫مرد‬

‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪011‬‬ ‫‪10‬‬ ‫مجموع‬

‫‪222‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫در گروه ناشنوايان و كمشنوايان‪ ،‬بيشتر پاسخگويان را مردان (‪ 57/4‬درصد) تشاکيل دادناد‪ .‬از نظارِ‬
‫سني‪ ،‬بيشتر پاسخگويان در گروه سني ‪ 55‬تا ‪ 00‬سال قرار داشتند (‪ 50/1‬درصاد)‪ .‬تنهاا ‪ 50/0‬درصاد‬
‫از پاسخگويان در كتابخانههای عمومي عضويت داشتند و ‪ 01/1‬درصد آنها شاغل نبودناد‪ .‬از نظارِ‬
‫تحصيالت‪ 30/0 ،‬درصد آن هاا دارای تحصايالت دياپلم و زيار دياپلم بودناد‪ .‬جزئياات مرباوط باه‬
‫اطالعات جمعيتشناختي در جدول ‪ 5‬ارائه شده است‪ .‬با توجه به اينکه در هار پرساشناماه ‪ 51‬نيااز‬
‫بررسي شده بود‪ ،‬بهدليل جلوگيری از طاوالني شادن بخاش يافتاههاا‪ ،‬تنهاا ‪ 51‬نياازی كاه بااالترين‬
‫اولويت را داشتند گزارش شد‪.‬‬

‫اولويتبندی نیازهای معلوالن جسمی‪-‬حرکتی‬

‫برای رتبهبندی نيازهای معلوالن جسمي‪-‬حركتي‪ ،‬از آزمون فريدمن استفاده شده اسات‪ .‬باا اساتفاده‬
‫از آزمون فريدمن ميتوان رتبة متغيرها را مقايسه كرد‪.‬‬

‫جدول ‪ .5‬رتبهبندی ‪ 51‬نياز دارای باالترين اولويت از نظرِ معلوالن جسمي‪-‬حركتي‬

‫نتا يج حاصل از آزمون‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫آمار ي‬ ‫مي انگ ين‬

‫رتبه‬ ‫نام متغي ر‬
‫سطح‬ ‫درجۀ‬ ‫مقدار‬ ‫رتبه‬
‫آزاد ي معنادار ي‬ ‫آماره‬
‫‪0‬‬ ‫‪‬‬ ‫دارا ی كاركناني با برخورد مناسب باشد ‪.‬‬
‫در صورت چندطبقه بودن ‪ ،‬دارای آسانسور ي ا باالبر‬
‫‪5‬‬ ‫‪‬‬
‫باشد ‪.‬‬
‫مسئوالن از ني ازها ی افراد دارای معلول يت آگاهي‬
‫‪7‬‬ ‫‪‬‬
‫داشته باشند و از آن ها حماي ت كنند ‪.‬‬
‫تابلوها و عالمت ها ی مناسب و بزرگ به منظور‬
‫‪0‬‬ ‫‪‬‬
‫راهنما يي بخش های مختلف داشته باشد‪.‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪‬‬ ‫كالس ها و كارگاه های توانمندسازی برگزار كند ‪.‬‬
‫‪1 / 10‬‬ ‫‪09‬‬ ‫‪057 /353‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫درب ورود ی آن خودكار باز شو (اتومات يک ) باشد ‪.‬‬
‫فرهنگ سازی مناسب در زمي ن ة رفتار با افراد دارای‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫معلولي ت در جامعه صورت گيرد ‪.‬‬

‫‪222‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫نتا يج حاصل از آزمون‬

‫آمار ي‬ ‫مي انگ ين‬
‫رتبه‬ ‫نام متغي ر‬
‫سطح‬ ‫درجۀ‬ ‫مقدار‬ ‫رتبه‬
‫آزاد ي معنادار ي‬ ‫آماره‬
‫سرو يس بهداشت ي مناسب برای افراد دارا ی معلول ي ت‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫داشته باشد ‪.‬‬
‫كف پوش های مناسب در فضا ی داخلي و بي رون ي‬
‫‪9‬‬ ‫‪‬‬
‫داشته باشد ‪.‬‬
‫ورود ی ساختمان كتابخانه دسترس پذي ر و دارا ی رمپ‬
‫‪01‬‬ ‫‪‬‬
‫با ش ي ب استاندارد باشد ‪.‬‬
‫در صورت غ ي رخودكار بودن درب‪ ،‬به راحتي باز شده و‬
‫‪00‬‬ ‫‪‬‬
‫دارای عرض مناسب باشد ‪.‬‬
‫تج هيزات و فناوری های كمکي مانند وي لچر‪ ،‬واكر‪،‬‬
‫‪05‬‬ ‫‪‬‬ ‫تلويز يون مداربسته‪ ،‬تجهي زات د يدار ی و شن يداری و‬
‫داشته باشد ‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫راه پله ها و سطوح ناهموار با رنگ ها ی قابل تشخ يص‪،‬‬

‫‪07‬‬ ‫‪‬‬
‫نشان دار شده باشند ‪.‬‬
‫پارك ي نگ مناسب برا ی افراد دارای معلول يت و در‬
‫‪00‬‬ ‫‪‬‬
‫نزدي ک ي در ورودی داشته باشد ‪.‬‬
‫كاركنان آموزش د ي ده در زم ي نة ارائ ة خدمات به افراد‬
‫‪05‬‬ ‫‪‬‬
‫دارای معلول يت داشته باشد ‪.‬‬
‫‪04‬‬ ‫‪‬‬ ‫فضا ی ب ي ن قفس ه ها ی كتاب مناسب و بدون مانع باشد ‪.‬‬
‫بودج ة مناسب برای ارائ ة خدمات به افراد دارای‬
‫‪03‬‬ ‫‪‬‬
‫معلولي ت در اختيار داشته باشد ‪.‬‬
‫ميز‪ ،‬صندل ي و مبلمان مناسب و در اندازه ها و ارتفاع‬
‫‪01‬‬ ‫‪‬‬
‫مختلف داشته باشد ‪.‬‬
‫از نور مناسب در فضا ی داخلي و بي روني برخوردار‬
‫‪09‬‬ ‫‪‬‬
‫باشد ‪.‬‬
‫‪‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪51‬‬ ‫قفسه ها ی كوتاه برای كتاب و مجالت داشته باشد ‪.‬‬

‫‪222‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫بر اساس رتبهبندی انجامگرفته با استفاده از اين آزمون‪ ،‬سه نياازِ برخاورد مناساب كاركناان‪ ،‬وجاود‬
‫آسانسور يا باالبر در صاورت چندطبقاه باودن كتابخاناه و آگااهي مسائوالن و ماديران از نيازهاای‬
‫معلوالن‪ ،‬به ترتياب در رتباة اول تاا ساوم قارار دارناد و پاايينتارين رتباههاا مرباوط باه برناماههاای‬
‫كتابخواني و معرفي كتاب و بحث دربارة كتاب‪ ،‬استفاده از كمکهای مردماي توساش كتابخاناه‪،‬‬
‫برگزاری دورههای قصهخواني و قصهگويي بوده است‪ .‬جزئيات بيشاتر در خصاوص ‪ 51‬نياازی كاه‬
‫باالترين رتبه را داشتند در جدول ‪ 5‬ارائه شده است‪.‬‬

‫اولويتبندی نیازهای نابینايان و کمبینايان‬

‫برای رتبهبندی نيازهای نابينايان و كم بينايان‪ ،‬از آزمون فريدمن استفاده شده است‪.‬‬

‫جدول ‪ .7‬رتبهبندی ‪ 51‬نياز دارای باالترين اولويت از نظرِ نابينايان و كمبينايان‬

‫نتا يج حاصل از آزمون آمار ي‬
‫مي انگ ين‬
‫سطح‬ ‫درجۀ‬ ‫مقدار‬ ‫رتبه‬ ‫نام متغي ر‬
‫رتبه‬
‫آزاد ي معنادار ي‬ ‫آماره‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫در صورت چندطبقه بودن ‪ ،‬دارا ی آ سانسور مجهز به‬

‫‪0‬‬ ‫‪‬‬
‫دكمه های برجسته باشد‪.‬‬
‫‪5‬‬ ‫بودج ة مناسب برای ارائ ة خدمات در اخت يار داشته باشد‪ .‬‬
‫دسترسي به فهرست كامل كتاب های گو يا و بر يل‬
‫‪7‬‬ ‫‪‬‬ ‫كتابخانه ها ی عموم ي كشور را از طر ي ق اي نترنت و ‪...‬‬
‫فراهم كند‪.‬‬
‫مسئوالن از ني ازها ی نابي نايان آگاهي داشته باشند و از‬
‫‪0‬‬ ‫‪‬‬
‫آن ها حماي ت كنند‪.‬‬
‫مسي رها ی منته ي به آن مناسب ساز ی شده و دارا ی نور‬
‫‪5‬‬ ‫‪‬‬
‫كاف ي باشد‪.‬‬
‫عالئم هشدار و خطر (آتش سوز ی و ‪ )...‬قابل شن ي دن‬
‫‪1 / 10‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪431 /500‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬
‫داشته باشد‪.‬‬
‫دارا ی كاركناني با برخورد مناسب با افراد نابي نا و‬
‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫كم بي نا باشد‪.‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫وبگاه كتابخانه دسترس پذير باشد‪.‬‬

‫‪221‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫نتا يج حاصل از آزمون آمار ي‬

‫مي انگ ين‬
‫سطح‬ ‫درجۀ‬ ‫مقدار‬ ‫رتبه‬ ‫نام متغي ر‬
‫رتبه‬
‫آزاد ي معنادار ي‬ ‫آماره‬
‫وس ي لة رفت وآمد به كتابخانه برا ی ناب ينا يان و كم ب ينايان‬
‫‪9‬‬ ‫‪‬‬
‫فراهم كند‪.‬‬
‫تابلوها و عالمت ها ی بزرگ برای راهنمايي بخش ها ی‬
‫‪01‬‬ ‫‪‬‬
‫مختلف داشته باشد‪.‬‬
‫در محل مناسب قرار داشته باشد كه دسترسي به آن‬
‫‪00‬‬ ‫‪‬‬
‫آسان باشد ‪.‬‬

‫‪05‬‬ ‫‪‬‬ ‫بخش مخصوص ناب يناي ان و كم بي نايان داشته باشد‪.‬‬

‫درب ها ی شي شه ای ‪ ،‬راه پله ها و سطوح ناهموار با‬

‫‪07‬‬ ‫‪‬‬ ‫رنگ های قابل تشخ ي ص برای كم ب يناي ان‪ ،‬نشان دار شده‬
‫باشند‪.‬‬
‫ورود ی كتابخانه دسترس پذير و دارای رمپ با ش يب‬
‫‪00‬‬ ‫‪‬‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫استاندارد باشد‪.‬‬

‫‪05‬‬ ‫‪‬‬ ‫كامپ يوتر مخصوص و مناسب سازی شده فراهم كند‪.‬‬

‫امکانات مربوط به ته ي ه و تول ي د كتاب به شکل بر يل و‬

‫‪04‬‬ ‫‪‬‬ ‫گو يا (استود ي و ضبش‪ ،‬م ي کروفن‪ ،‬چاپگر بر ي ل و ‪)...‬‬
‫داشته باشد‪.‬‬
‫تجهيزاتي مانند بهد يد‪ ،‬ذره ب ين‪ ،‬دستگاه پخش في لم و‬
‫‪03‬‬ ‫‪‬‬
‫صوت داشته باشد‪.‬‬
‫كتاب به صورت غي ر حضور ی و از طر يق پست و پ ي ک‬
‫‪01‬‬ ‫امانت بدهد يا از طري ق ارسال لينک دانلود كتاب‪ ،‬ا يميل ‪‬‬
‫فا ي ل كتاب را در اختيار قرار دهد‪.‬‬
‫كاركنان آموزش دي ده در زمي ن ة ارائه خدمات به ناب يناي ان‬
‫‪09‬‬ ‫‪‬‬
‫داشته باشد‪.‬‬
‫سطح آگاه ي افراد جامعه و والد ين در خصوص ناب ينا يي‬
‫‪51‬‬ ‫‪‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫و ني ازهای آن ها باال برود‪.‬‬

‫‪222‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫بر اساس رتبهبندی انجام گرفته با استفاده از اين آزمون‪ ،‬سه نياز شامل وجاود آسانساور در صاورت‬
‫چندطبقه بودن كتابخانه‪ ،‬در نظر گرفتن بودجة مناسب برای ارائة خدمات به نابينايان و كامبيناياان و‬
‫فراهم كردن دسترسي به فهرست كامل كتابهاای گوياا و بريال كتابخاناههاای عماومي كشاور از‬
‫طريق اينترنت و ‪ ...‬بهترتيب در رتبههای اول تاا ساوم قارار دارناد و پاايينتارين رتباههاا مرباوط باه‬
‫برگزاری كالسهای نويسندگي و داستاننويسي‪ ،‬برگزاری دورههای قصهخاواني و قصاهگاويي‪ ،‬و‬
‫استفاده از كمکهای مردمي توسش كتابخانه بوده است‪ .‬جزئيات بيشتر در خصاوص ‪ 51‬نياازی كاه‬
‫باالترين رتبه را از نظرِ نابينايان و كمبينايان داشتند در جدول ‪ 7‬ارائه شده است‪.‬‬

‫اولويتبندی نیازهای ناشنوايان و کمشنوايان‬

‫برای رتباه بنادی نيازهاای ناشانوايان و كامشانوايان در زميناة خادمات و برناماههاای قابالارائاه در‬
‫كتابخانههای عمومي‪ ،‬از آزمون فريدمن استفاده شده است‪.‬‬

‫جدول‪ .0‬رتبهبندی ‪ 51‬نياز دارای باالترين اولويت از نظرِ ناشنوايان و كمشنوايان‬

‫نتا يج حاصل از آزمون آمار ي‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫مي انگ ين‬

‫سطح‬ ‫درجۀ‬ ‫مقدار‬ ‫رتبه‬ ‫نام متغي ر‬
‫رتبه‬
‫آزاد ي معنادار ي‬ ‫آمار ه‬
‫برنامه های گروهي و اردوها ی تفر يح ي برا ی‬
‫‪0‬‬ ‫‪‬‬
‫ناشنواي ان برگزار كند‬
‫از مترجمان زبان اشاره كه داوطلب هستند استفاده‬
‫‪5‬‬ ‫‪‬‬
‫كند‬
‫‪7‬‬ ‫‪‬‬ ‫كالس آموزش زبان اشاره برگزار كند‬
‫كالس سوادآموزی برای ناشنوا يان بي سواد ي ا‬
‫‪0‬‬ ‫‪‬‬
‫كم سو اد برگزار كند‬
‫‪5‬‬ ‫‪‬‬ ‫كالس جمله ساز ی و روخوان ي برگزار كند‬
‫كالس ها و كارگاه های توانمندسازی ناشنوايان و‬
‫‪1 / 10‬‬ ‫‪09‬‬ ‫‪057 /150‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪‬‬
‫كمک به استقالل و اشتغال آن ها برگزار كند‬
‫دوره ها ی آموزش ي نما يش‪ ،‬تئاتر و نما ي ش عروسک ي‬
‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫اجرا كند‬
‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫بخ ش مخصوص ناشنوايان و كم شنواي ان داشته باشد‬

‫‪221‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫نتا يج حاصل از آزمون آمار ي‬

‫مي انگ ين‬
‫سطح‬ ‫درجۀ‬ ‫مقدار‬ ‫رتبه‬ ‫نام متغي ر‬
‫رتبه‬
‫آزاد ي معنادار ي‬ ‫آمار ه‬
‫‪9‬‬ ‫‪‬‬ ‫في لم به زبان اشاره ي ا با زي رنو يس نما ي ش دهد‬
‫‪01‬‬ ‫‪‬‬ ‫كاركناني آشنا با زبان اشاره داشته باشد‬
‫‪00‬‬ ‫‪‬‬ ‫برا ی جذب ناشنواي ان به كتابخانه برنامه ري ز ی كند‬
‫از نظرات ناشنوايان در برنامه ري ز ی خدمات خود‬
‫‪05‬‬ ‫‪‬‬
‫استفاده كند‬
‫دارا ی كاركناني با برخورد مناسب با افراد ناشنوا و‬
‫‪07‬‬ ‫‪‬‬
‫كم شنوا باشد‬
‫خدمات كتابخانه را به روش های مختلف اطالع رسان ي‬
‫‪00‬‬ ‫‪‬‬
‫كند‬
‫فضا يي برای گفت وگوی دوستانه و دور هم‬
‫‪05‬‬ ‫‪‬‬
‫جمع شدن داشته باشد‬
‫‪04‬‬ ‫‪‬‬ ‫دسترسي به ا ينترنت را ي گان را فراهم كند‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫‪03‬‬ ‫‪‬‬ ‫كالس های آموزش كامپ يوتر و اي نترنت برگزار كن ن د‬

‫كاركنان آموزش د ي ده در زم ي نة ارائ ة خدمات به‬
‫‪01‬‬ ‫‪‬‬
‫ناشنواي ان داشته باشد‬
‫‪09‬‬ ‫‪‬‬ ‫آموزش سرودخوان ي و شعرخوان ي داشته باشد‬
‫عالئم هشدار و خطر ( آتش سوز ی و ) قابل د يدن داشته‬
‫‪51‬‬ ‫‪‬‬
‫باشد‬

‫نتايج حاصل از اين آزمون نشان داد كه از ميان ‪ 51‬نياز موردبررسي‪ ،‬بر اساس ميانگين رتباه‪ 7 ،‬نيااز‬
‫شامل برگزاری برنامههای گروهي و اردوهای تفريحاي بارای ناشانوايان و كامشانوايان‪ ،‬اساتفاده از‬
‫مترجمان زبان اشارة داوطلب در كتابخانهها و برگزاری كالس آموزش زبان اشااره دارای بااالترين‬
‫رتبه بودهاند‪ .‬پايينترين رتبهها نيز مربوط به برگزاری دورههای قصهخواني و قصهگاويي گروهاي و‬
‫ارسال و امانت كتاب بهصورت غيرحضوری و از طريق پسات و پياک باوده اسات‪ .‬جزئياات بيشاتر‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫مربوط به ‪ 51‬نياز دارای باالترين اولويت در جدول ‪ 0‬ارائه شده است‪.‬‬

‫‪229‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫بحث و نتیجهگیری‬
‫با توجه به افزايش تعداد معلوالن در جهان بهويژه در كشورهای جهان ساوم‪ ،‬فاراهم كاردن شارايش‬
‫بهتر زندگي برای آنها و استفاده از قابليتهاا و توانااييهاای ايان گاروه از افاراد جامعاه ضاروری‬
‫است‪ .‬يکي از ساازمانهاا ی مهام در زميناة افازايش توانمنادی معلاوالن و فاراهم كاردن اطالعاات‬
‫مناسب برای آنها برای حضور بهتر در جامعه كتابخانة عمومي است‪ .‬ازايانرو‪ ،‬پاژوهش حاضار باا‬
‫اسااتفاده از پيمااايش بااه شناسااايي مهاامتاارين خاادمات و برنامااههااای موردنياااز معلااوالن (نابينايااان و‬
‫كمبينايان‪ ،‬ناشنوايان و كمشنوايان و معلوالن جسامي‪-‬حركتاي) پرداختاه شاده اسات كاه از طرياق‬
‫كتابخانههای عمومي به آنها قابلارائه اسات‪ .‬نتاايج ايان پاژوهش نشاان داد كاه وجاود كتاباداران‬
‫برخااوردار از برخااورد مناسااب‪ ،‬داشااتن آسانسااور و حماياات مساائوالن از نيازهااای معلااوالن‪ ،‬باارای‬
‫معلوالن جسمي‪-‬حركتي مهمترين نياز بوده است‪ .‬در گاروه نابيناياان‪ ،‬وجاود آسانساور‪ ،‬تخصايص‬
‫بودجة مناسب برای ت مين منابع مورد نياز و فراهم كاردن دسترساي باه فهرسات كامال كتاابهاای‬
‫گويای موجود در كتابخانههای عمومي سراسر كشور جزء نيازهاای دارای اهميات باوده اسات‪ .‬در‬
‫گروه ناشنوايان‪ ،‬برگزاری برنامههای گروهي و اردوهای تفريحاي‪ ،‬وجاود مترجماان آشانا باا زباان‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫اشاره و برگزاری كالسهای آشنايي با زبان اشاره از جمله مهمترين نيازها بوده است‪.‬‬
‫يکي از نيازهای دارای اهميت هر سه گروه معلوالن بهويژه معلوالن جسامي‪-‬حركتاي‪ ،‬رفتاار‬
‫شايسته و برخورد مناسب كتابداران باا آنهاسات‪ .‬مت سافانه‪ ،‬برخاي از افاراد جامعاه باادون در نظار‬
‫گرفتن شارايش و توانمنادیهاای معلوالن باهطاور خواسته يا ناخواسته از روی دلساوزی و تاارحم‬
‫با آنان رفتار كرده اسات كاه ايان امار ضاربات روحاي جبارانناپاذيری را باه آناان وارد مايساازد‬
‫(يکتااامرام و غالمااي ساالطانماارادی‪ .)0711 ،‬در مطالعااات گوناااگون بااه اهمياات برخااورد رفتااار و‬
‫برخورد كتابداران با معلوالن توجه شده است‪ .‬كاركنان نقش اساساي در عملکارد كتابخاناه و ارائاة‬
‫خدمات دارند‪ .‬برای ارائاة خادمات باه كااربران باهوياژه كااربران دارای نيازهاای خااص از جملاه‬
‫معلوالن‪ ،‬كاركناان دارای مهاارت و آشانا در ايان زميناه از اهميات باااليي برخاوردار اسات‪ .‬ارائاة‬
‫خدمات مناسب و باكيفيت به معلوالن زماني ميسر ميشود كه كاركناان عاالوه بار داشاتن داناش و‬
‫تجربة كافي در زمينة كار با معلوالن از نگرش مثبت نسبت به معلوالن نيز برخوردار باشاند (انجمان‬
‫كتابداری كانادا‪a0993 ،0‬؛ دی و الخليفه‪ .)5111 ،5‬با اين حال‪ ،‬نتايج پژوهشها حااكي از آن اسات‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪1. Gill‬‬ ‫‪2. Day & Al-Khalifah‬‬

‫‪211‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫كه تعداد اندكي از كتابخانهها دارای نيروهای متخصص و آموزشديده در زمينة كار باا معلاوالن و‬
‫آگاااه بااه نحااوة اسااتفاده از تجهياازات مورداسااتفادة آنهااا هسااتند (كوليکااوردی‪ .)b5111 ،0‬نتااايج‬
‫پژوهش برودسکي و ولز‪ )5100( 5‬نشان داد كه ديدگاه مثبت نسبت به معلوالن در مياان كتاباداراني‬
‫كه در اين زمينه آموزش رسامي دياده بودناد بيشاتر از ديگاران باود‪ .‬ارتبااط ماؤثر باين كتابادار و‬
‫مراجعهكننده نيازمناد داشاتن مهاارت هاای برقاراری ارتبااط اسات كاه هماة كتاباداران دارای ايان‬
‫مهارتها نيستند‪ .‬اين مهارتها برای صاحبان مشاغل خدمتمدار از جمله كتاباداران دارای اهميات‬
‫بسيار است‪ .‬كتابداراني موفق هستند كه بتوانند بهطور مؤثر با مراجعهكننادگان خاود ارتبااط برقارار‬
‫كنند‪ .‬ازاينرو‪ ،‬بهمنظور افزايش سطح مهاارتهاای ارتبااطي كتاباداران و آماوزش نحاوة برخاورد‬
‫مناسااب بااا مراجعااهكنناادگان‪ ،‬برگاازاری دورههااای آموزشااي ضااروری بااه نظاار ماايرسااد (رداد و‬
‫قطاابزاده اردكاااني‪ .)0794 ،‬مطالعااات گوناااگون حاااكي از آن هسااتند كااه در ارتباااط و برخااورد‬
‫كتابداران و معلوالن مشکالتي وجود دارد‪ .‬سامبو و همکاران (‪ )5101‬در مطالعة خود نشاان دادهاناد‬
‫كه ‪ 50‬درصد معلوالن جسمي‪-‬حركتي نحوة برخاورد و نگارش كاركناان باا معلاوالن ويلچاری را‬
‫‪7‬‬
‫نامناسااب دانسااتهانااد (سااامبو و همکاااران‪ .)5101 ،‬در پااژوهش كياادينگ‪ ،‬والسااکوئز و پاارايس‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫(‪ ،)5103‬مهم ترين مانع بار سار راه ارائاة خادمات باه معلاوالن‪ ،‬داناش و نحاوة برخاورد كتاباداران‬
‫شناخته شد (كيدينگ‪ ،‬والسکوئز و پرايس‪.)5103 ،‬‬
‫گروهااي از نيازهااای دارای اهمياات بااهويااژه باارای معلااوالن جساامي‪-‬حركتااي و نابينايااان و‬
‫كمبينايان‪ ،‬دساترس پاذيری و سااختار فيزيکاي كتابخاناه باوده اسات‪ .‬حاق دسترساي باه امکاناات‪،‬‬
‫خدمات و منابع اطالعاتي از جمله حقوق اصالي معلاوالن اسات كاه كتابخاناههاا باياد آن را ماورد‬
‫توجااه قاارار دهنااد (چاااپوتوال و ماپوالنکااا‪ .)5104 ،0‬از اصااول اساسااي كتابخانااههااای عمااومي‪ ،‬در‬
‫دسترس همگان بودن خدمات كتابخانه برای همة افراد و گروههای جامعه است‪ .‬بارای ايان منظاور‪،‬‬
‫طراحي ساختمان كتابخانهها و محيش آن بايد بر اساس اساتانداردهای معمااری باوده و باه گوناهای‬
‫باشد كه برای همة افراد جامعه و معلاوالن قابالدساترس باشاد (انجمان كتاباداری كاناادا‪a0993 ،‬؛‬
‫انجمن كتابداری اساتراليا‪ .)0991 ،5‬وجاود آسانساور‪/‬باالبر در صاورت چندطبقاه باودن كتابخاناه‪،‬‬
‫وجود عالئم مناسب و تصويری بهمنظور راهنماايي بخاشهاای مختلاف‪ ،‬آسانساور و ‪ ،...‬خودكاار‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪1. Koulikourdi‬‬ ‫‪2. Brodsky & Wells‬‬

‫‪3. Kaeding, Velasquez & Price‬‬ ‫‪4. Chaputula & Mapulanga‬‬ ‫‪5. Library Association of Australia‬‬

‫‪210‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫باودن درب ورودی سااختمان‪ ،‬وجاود كافپاوشهاای مناساب در فضاای داخلاي كتابخاناه باارای‬
‫حركاات معلااوالن از جملااه نيازهااای دارای اهمياات باارای معلااوالن در اياان پااژوهش اساات كااه در‬
‫مطالعات گوناگون بر اهميت آن ت كيد شده است (انجمن كتاباداری آمريکاا‪5114 ،0‬؛ چااپوتوال و‬
‫ماپوالنکا‪5104 ،‬؛ كوليکوردی‪b5111 ،‬؛ لئوناگ و هاايگينز‪5101 ،5‬؛ اساتيلول و ماجيناگ‪5107 ،7‬؛‬
‫يوسل‪ .)5104 ،0‬پژوهشها نشان ميدهد از عمده چالش های پايشِ روی معلاوالن بارای اساتفاده از‬
‫منابع و خدمات كتابخانهها‪ ،‬دسترسي به آنهاست (اكولن‪ .5)5107 ،‬نتاايج پاژوهش الوالساوالرين‬
‫نشان داد كه بيشتر پاسخگويان اعالم كردهاند كه مشکل دسترسي به منابع اطالعاتي موردنيااز خاود‬
‫دارند (الوالسوالرين‪ .)5105 ،‬نتايج پژوهشي انجامشده در كتابخاناههاای كشاور مااالوی نياز نشاان‬
‫داد كه مشکل دسترسي به ساختمان كتابخانه و ورودی كتابخانه برای معلاوالن وجاود دارد و ياک‬
‫نياز معلوالن اين كشور‪ ،‬فاراهم شادن دسترساي باه فضااها و سااختمانهاا باوده اسات (چااپوتوال و‬
‫ماپوالنکا‪.)5104 ،‬‬
‫از جملااه ديگاار نيازهااای دارای اهمياات باارای معلااوالن جساامي‪-‬حركتااي و ناشاانوايان و‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫كمشنوايان در حوزة خدمات و برنامهها‪ ،‬برگازاری دورههاای اشاتغالياابي و توانمندساازی اسات‪.‬‬

‫مطالعات گوناگون به لزوم توانمندسازی معلوالن توسش كتابخانه عمومي اشااره داشاتهاناد (دميار‪،4‬‬
‫‪5104‬؛ انجمن كتاباداری اساتراليا‪0991 ،‬؛ ماورلي‪5111 ،3‬؛ انجمان كتاباداری نيوياورک‪.)0995 ،1‬‬
‫واقعيت اين است كه فرصتهای استخدامي برای معلاوالن انادک اسات‪ .‬اشاتغال معلاوالن يکاي از‬
‫مشکالت و معضالت اساسي اين گروه است كه بايد برای آن راهحلاي يافات‪ .‬در ايان زميناه‪ ،‬نباياد‬
‫اشااتغال معلااوالن را بااه كساابوكارهااای دولتااي محاادود كاارد و بايااد باارای اشااتغال آنهااا در‬
‫كسبوكارهای غيردولتي و خصوصي و باهكاارگيری آنهاا توساش كارآفريناان ياا فاراهم آوردن‬
‫زمينااهای باارای كااارآفريني آنهااا برنامااهريازی كاارد (ابراهيمااينااژاد‪ ،‬سااپهرنيا‪ ،‬احمااد‪ ،‬و عسااکری‬
‫باقرآبادی‪ .)0793 ،‬تغييرات فناوری در چند سال گذشته منجر باه تغييارات و ناوآوری در خادمات‬
‫كتابخانهها نياز شاده اسات‪ .‬كتابخاناههاا نياز باياد خاود را باا تغييارات نيازهاای كااربران همگاام و‬
‫هماهنگ كنند‪ .‬با اين تفکر ميتوان اميدوار بود كتابخاناههاا باا فاصاله گارفتن از حفاو روشهاای‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪1. American Library Association‬‬ ‫‪2. Leong & Higgins‬‬ ‫‪3. Stilwell & Majinge‬‬
‫‪4. Yucel‬‬ ‫‪5. Ekwelem‬‬ ‫‪6. Demir‬‬
‫‪7. Morley‬‬ ‫‪8. New York Library Association‬‬

‫‪211‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫سنتي و بازنگری در روشهای ارائة خدمات‪ ،‬گام مؤثری در راساتای بهباود جايگااه خاود بردارناد‬
‫(كاظمي و سيفي‪ .)0791 ،‬در عصار حاضار‪ ،‬يکاي از عناصار كليادی توساعة توانمنادیهاای افاراد‬
‫جامعه‪ ،‬سواد اطالعاتي است‪ .‬سواد اطالعاتي مهارتهايي است كه از طرياق آن فارد يااد مايگيارد‬
‫در محيش پيچيده و در حاال رشاد ساريع اطالعاات‪ ،‬چگوناه از اطالعاات باهطاور ماؤثر و كارآماد‬
‫استفاده كند‪ .‬بنابراين‪ ،‬فردِ دارای سواد اطالعاتي فردی است كاه مايتواناد نيااز اطالعااتي خاود را‬
‫تشخيص دهد‪ ،‬بر اساس نياز اطالعاتي خود سؤالهاايي طراحاي كارده و مناابع باالقوة اطالعاات را‬
‫شناسايي كند‪ ،‬راهبردهاای موفقياتآميازی بارای جساتوجاو تادوين كناد‪ ،‬اطالعاات را از مناابع‬
‫اطالعاتي مختلف به دست آورد‪ ،‬اطالعات را ارزيابي كند‪ ،‬اطالعاات را بارای اساتفادههاای بعادی‬
‫سازماندهي كند‪ ،‬اطالعات جديد را در مجموعة دانش موجود خود ادغام كند‪ ،‬از اطالعاات بارای‬
‫تصميمگيری و حل مشکل استفاده كند‪ .‬از آنجا كه كاربران كتابخانة عمومي از گروههاای ساني و‬
‫قوميتهای مختلف بوده و هركدام دارای رفتارهای اطالعيابي و قابلياتهاای متفااوت در فنااوری‬
‫هستند‪ ،‬كتابخاناههاا مايتوانناد باا شناساايي نيازهاای آنهاا و تادوين برناماههاای آموزشاي ماداوم‬
‫نيازهايشان را پاسخ دهند (باباغيبي‪.)0795 ،‬‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫گروهي از نيازهای معلوالن مربوط به حوزة سياستگذاری‪ ،‬برنامهريازی و بودجاه اسات‪ .‬در‬
‫مطالعات و دستورالعمل های گونااگون نياز ت كياد شاده اسات كاه كلياة خادمات اساتانداردی كاه‬
‫كتابخانة عمومي بارای كااربران خاود ارائاه ماي كناد باياد بارای معلاوالن نياز ارائاه شاود (انجمان‬
‫كتابداری كانادا‪a0993 ،‬؛ دی و الخليفه‪ .)5111 ،‬با اين حال‪ ،‬نتايج پژوهشها نشان ميدهناد كاه در‬
‫بيشتر موارد به خدمات كتابخانهای برای معلوالن توجه نشده و خدمات ويژهای بارای آناان در نظار‬
‫گرفته نشده است (الوالسوالرين‪ )5105 ،‬و به نظر ميرسد كه دانش كاافي از خادمات كتابخاناهای‬
‫مورد نياز افراد ناتوان وجود نادارد (كوليکاوردی‪a5111 ،‬؛ ‪.)5110‬كتابخاناههاا باياد هنگاام تعياين‬
‫بودجه و هزينهها‪ ،‬نيازهای معلوالن را در نظر داشته باشند‪ .‬در واقع‪ ،‬بخشي از بودجاة كتابخاناه باياد‬
‫برای ت مين نيازهای معلوالن و تجهيزات موردنياز آنان كنار گذاشته شود (انجمن كتابداری كاناادا‪،‬‬
‫‪a0993‬؛ گيل‪5110 ،0‬؛ انجمن كتابداری استراليا‪.)0991 ،‬‬
‫در عصر حاضر‪ ،‬فناوری نقشي بسزا در زندگي و كاار انساانهاا دارد و تقريبااً بادون فنااوری‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫زندگي امکان پذير نيست‪ .‬امروزه‪ ،‬فناوری بار زنادگي معلاوالن نياز تا ثيری بسازا داشاته اسات كاه‬

‫‪1. Gill‬‬

‫‪212‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫بهكمک آن معلوالن ميتوانند در هر فضايي حضور پيدا كنند‪ .‬يکي از راههاای پيشارفت و حضاور‬
‫معلوالن در جامعه استفاده از كامپيوتر و فناوریهای مبتني بر اينترنت اسات (وحادت‪ ،‬شااهحسايني‪،‬‬
‫بيات و ارزاني‪ .)0714 ،‬يکي از راههای افزايش خدمات و بهبود ارائة آن در كتابخاناههاا اساتفاده از‬
‫فناوریها است‪ .‬كتابخانه بايد همواره تالش كند نيازهای همة كاربران از جملاه معلاوالن را در نظار‬
‫داشته باشد‪ .‬يکي از راههای مهم فراهم كردن خدمات برای معلاوالن اساتفاده از فنااوری اطالعاات‬
‫است‪ .‬كتابخانههای عمومي بايد تا جای ممکن‪ ،‬تجهيازات موردنيااز معلاوالن را باهمنظاور اساتفادة‬
‫آنان از منابع و خدمات فراهم كنناد‪ .‬ايان فنااوریهاا مايتواناد شاامل پرينتار بريال‪ ،‬نارمافزارهاای‬
‫مختلف تبديل متن به گفتار يا بالعکس‪ ،‬انواع مختلف موس و صافحه كلياد و غياره باشاد (انجمان‬
‫كتابداری كانادا‪b0993 ،‬؛ انجمن كتابداری استراليا‪ .)0991 ،‬نتايج پژوهش انجامشاده در خصاوص‬
‫كتابخانااههااای عمااومي شااهر تهااران نشااان داد كااه هرچااه مياازان منااابع اطالعااات و فناااوریهااا در‬
‫كتابخانهها باالتر باشاد‪ ،‬ارائاة خادمات افازايش مايياباد (ميرحسايني‪ ،‬ابااذری‪ ،‬و بهنياائي‪.)0795 ،‬‬
‫بنابراين‪ ،‬استفادة بيشتر و مناسبتر از فناوریهای اطالعاتي در ارائة خدمات به معلاوالن باياد ماورد‬
‫توجه كتابداران و كتابخانههای عمومي كشور قرار بگيرد‪ .‬افاراد دارای اخاتالالت بيناايي باهعناوان‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫گروهي خاص از معلوالن نياز به توجه ويژه در زمينة دسترسي به اطالعات موردنيااز در قالابهاای‬
‫مناسب و قابلاساتفاده دارناد‪ .‬فنااوریهاای جدياد اطالعااتي فرصاتهاای تاازهای بارای مطالعاه و‬
‫دسترسي اين گروه از افراد به اطالعات فراهم كردهاند‪ .‬با استفاده از فنااوریهاای ناوين‪ ،‬ايان افاراد‬
‫قادر به استفاده از رايانه و برنامههای رايانهای هستند‪ .‬از جمله فناوریهای كمکكننده مايتاوان باه‬
‫نمايشگرهای بريل برای استفاده از منابع ديجيتالي و اينترنات‪ ،‬نارمافزارهاای تباديل ماتن باه گفتاار‪،‬‬
‫نمايشاگرهای مخصااوص باازرگنمااايي‪ ،‬صاافحهخااوانهااا‪ ،‬فناااوری ‪ OCR‬اشاااره كاارد (اونويياان‪،0‬‬
‫‪ .)5109‬يکي از خدمات اصلي كتابخانه به افراد نابينا و كمبينا‪ ،‬در دساترس قارار دادن فايال اساکن‬
‫كتابهای چاپي در قالبِ فايل الکترونيکي قابلخواندن با نرمافزارهای صفحهخوان است‪ .‬فنااوری‬
‫‪OCR‬يا نويسهخوان نوری كمک ميكند تا تصاوير به متن تباديل شاود؛ در واقاع‪ ،‬ايان فنااوری باا‬
‫شناسايي متن موجود در تصوير‪ ،‬متني تايپشده و قابلويرايش را به شما تحويال مايدهاد (برهااني‬
‫يزدی‪ .)0719 ،‬كتابخانههای عمومي با ارائة خدمات اسکن مجهز به ‪ OCR‬ميتوانناد در زميناة رفاع‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪1. Onoyeyan‬‬

‫‪212‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫كمبود كتابهای گويا قدم بردارند و باا در اختياار قاراردادن فايال اساکنشادة كتااب‪ ،‬نابيناياان و‬
‫كمبينايان را در دسترسي به منابع و كتب موردنياز كمک كنند‪.‬‬
‫يکي ديگر از نيازهای دارای اهميت برای نابيناياان و كامبيناياان‪ ،‬فاراهم كاردن دسترساي باه‬
‫فهرستگان كتاابهاای گوياا و بريال كتابخاناههاای عماومي كشاور باوده اسات‪ .‬م موريات اصالي‬
‫كتابخانههای عمومي فراهم كردن امکان دسترسي باه اطالعاات ساازمانيافتاه بارای توساعة داناش‪،‬‬
‫برای همة اقشار و گاروههاای جامعاه اسات‪ .‬باا وجاود ايان‪ ،‬عاواملي از قبيال تاداوم پديادة انفجاار‬
‫اطالعات‪ ،‬كمبود منابع مالي‪ ،‬و محدوديت فضای نگهداری منابع اطالعات‪ ،‬كتابخاناههاای عماومي‬
‫را با مشکالتي در اين زمينه مواجه كرده اسات‪ .‬چناين عاواملي باعاث شادهاناد كتابخاناههاا نتوانناد‬
‫سياست خوداتکايي و مالکيت منابع موردنياز كاربران خود را به طور كامل دنباال كنناد و باه هماين‬
‫دليل باه راهکارهاايي روی آورده اناد كاه در چهاارچوب توافاقهاا و برناماههاايي بتوانناد از مناابع‬
‫يکديگر برای پاسخ به نيااز مراجعاان خاود اساتفاده كنناد‪ .‬يکاي از ايان ابزارهاا فهرساتگان اسات‪.‬‬
‫فهرستگان ابزاری كتاب شناختي است كه فهرست موجودی دو يا چند كتابخاناه را نشاان مايدهاد‪.‬‬
‫وجود فهرستگان باعث ميشود كه كاربران سريعتر به منابع ماورد نيااز خاود دسترساي پيادا نمايناد‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫(عليدوستي و حاجي عزيزی‪.)0715 ،‬‬

‫نتاايج پيماايش انجااامشاده در ايان پااژوهش نشاان داد كاه از نظارِ ناشانوايان و كامشاانوايان‪،‬‬
‫مهمترين خدمات كتابخانه كه بهترتيب بارای آناان دارای اهميات هساتند عباارتاناد از‪ :‬برگازاری‬
‫اردوهای تفريحي‪-‬آموزشي‪ ،‬استفاده از مترجماان زباان اشااره در كتابخاناه‪ ،‬كاالسهاای آماوزش‬
‫زبان اشاره و سوادآموزی‪ ،‬كالسهای جملهسازی و روخاواني‪ .‬كتابخاناة عماومي باياد مناابع را در‬
‫قالبهای مناسب برای پشتيباني از فرايندهای ياادگيری رسامي و غيررسامي ارائاه دهاد‪ .‬همچناين‪،‬‬
‫بايد به كاربر كمک كند تا از اين منابع و امکانااتي كاه در زميناة ياادگيری و آماوزش ماادامالعمار‬
‫فراهم شدهاند بهنحوی مؤثر استفاده كند‪ .‬توانايي دستيابي به اطالعاات و اساتفادة ماؤثر از آن بارای‬
‫آموزش موفق بسايار حيااتي اسات و در صاورت امکاان‪ ،‬كتابخاناههاای عماومي باياد در آماوزش‬
‫استفاده از منابع اطالعااتي باا سااير ساازمانهاای آموزشاي همکااری كنناد‪ .‬در حقيقات‪ ،‬كتابخاناة‬
‫عمااومي ماايتوانااد مکماال خاادمات آمااوزش رساامي باشااد‪ .‬همچن اين‪ ،‬كتابخان اة عمااومي باي اد از‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫فعاليتهای سوادآموزی بهطور جدی پشتيباني كناد؛ زيارا ساوادآموزی كلياد آماوزش و داناش و‬

‫‪212‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫استفاده از كتابخانهها و خدمات اطالعاتي است‪ .‬نوسوادان برای حفاو و توساعة مهاارتهاای خاود‬
‫به دسترسي آسان به مطالب خواندن مناسب نياز دارند (گيل‪ .)5110 ،‬كتابخانه باياد برناماههاايي باه‬
‫زبان اشاره برای ناشنوايان برگزار كند‪ .‬يکي از اين برنامهها آماوزش ساواد و افازايش ساطح ساواد‬
‫ناشنوايان است (دی و الخليفه‪ .)5111 ،‬سوادآموزی در حااوزههاااای مختلاااف زنااادگي انساااان‬
‫دارای اهميات اسات‪ ،‬باهوياژه بارای افاراد دارای نااتواني‪ .‬ساوادآموزی بار ارتبااط و حااوزههااای‬
‫اجتمااعي تا ثير مايگذارد‪ .‬افراد ناتوان باساواد عمومااً در ارتبااط رُودررُو بااا فارد ديگار موفاقتار‬
‫هستند‪ .‬سااواد پااايين تاا ثيری منفااي باار اشااتغال مااي گااذارد‪ .‬بزرگسااالن نااتواني كاه دارای‬
‫ساواد هساتند بارای انتخااب شاغل نسابت باه همسااالن باايسااواد خااود از گزينااههااای بيشاتری‬
‫برخوردار هستند‪ .‬از آنجا كه آموزش محدود به مدارس رسمي نميشاود و يکاي از اهاداف اصالي‬
‫كتابخانه عمومي آموزش است‪ ،‬كتابخانههای عمومي مايتوانناد در ايان زميناه نقشاي ماؤثر داشاته‬
‫باشند‪ .‬در طول زندگي‪ ،‬مردم هم به آماوزشهاای رسامي كاه از طرياق مؤسساات رسامي از قبيال‬
‫مدارس‪ ،‬دانشکدهها و دانشگاهها نيااز دارناد و هام باه آماوزشهاای غيررسامي‪ .‬كتابخاناة عماومي‬
‫نقشي مهم در كمک به آموزشهاای غيررسامي و ياادگيری ماادامالعمار دارد‪ .‬ساوادآموزی بارای‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫ناشنوايان شامل توانايي خواندن‪ ،‬نوشتن‪ ،‬محاسبه‪ ،‬صحبت كردن و درک كاردن‪ ،‬و همچناين امضاا‬
‫و برقراری ارتباط با ساير اشکال زبان باا توجاه باه نيااز اسات‪ .‬كاالسهاای ساوادآموزی باا هادف‬
‫توانمندسازی ناشنوايان ‪ 01‬سال به باال در زمينة خواندن‪ ،‬نوشاتن‪ ،‬محاسابه كاردن‪ ،‬اساتفاده از زباان‬
‫اشاره‪ ،‬منجر به بهبود ارتباط آنها با ديگران شده و به بهبود شرايش كاری و اقتصاادی آناان كماک‬
‫ميكند (عرباني دانا‪.)0790 ،‬‬
‫يکي از فراگيرترين مشکالت زبان در ميان افراد مبتال به كاهش شنوايي‪ ،‬محادوديت گنجيناة‬
‫واژگان است‪ .‬كودكان اين گروه اغلب فقاش واژگاان روزماره را مايآموزناد‪ .‬آنهاا ممکان اسات‬
‫شکاف هايي در گنجينة واژگانشان داشته باشند و كلماتي مانناد فضاا را كاه باا مفااهيم كال مارتبش‬
‫هستند نشناسند‪ .‬بنابراين‪ ،‬واژگاني مانناد ساياره‪ ،‬ساتاره‪ ،‬و تلساکوپ فضاايي ممکان اسات برايشاان‬
‫ناآشانا باشااد‪ .‬آنهااا اغلااب از واژگااان محاادودی اسااتفاده ماايكننااد‪ .‬بسااياری از آنهااا نماايتواننااد‬
‫مترادف ها و متضادها را شناسايي كنند ياا اصاطالحاتي مانناد ياک ببار زخماي خطرنااک اسات را‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫درک كننااد‪ .‬گنجينااة واژگااان خردساااالن ناشاانوا در مقايسااه بااا هاامساااالن شاانوا‪ ،‬محاادودتر و بااا‬

‫‪211‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫ت خيرهااايي همااراه اساات‪ .‬كودكااان اياان گااروه در مقايسااه بااا كودكااان دارای شاانوايي طبيعااي‪،‬‬
‫تفاوت هايي در خواندن دارند‪،‬كه اين مشکالت خوانادن بيشاتر از نظاام زبااني نامناساب سرچشامه‬
‫ميگيرد‪ .‬گنجينة واژگان ناقص‪ ،‬ناآشنايي با ساختار نحوی زبان‪ ،‬بيتجربگاي و ناآگااهي باه داناش‬
‫روز‪ ،‬مهارت خواندن آنها را تضعيف ميكند‪ .‬اين گروه از افراد اغلب اطالعات خاود را از طرياق‬
‫حس بينايي و بهصورت بصری دريافات مايكنناد‪ ،‬و يکاي از مهامتارين ابازاری كاه مايتواناد باه‬
‫گسترش دايرة لغات آنها كمک كند ابزار كتااب و كتاابخاواني اسات؛ چارا كاه افازايش دايارة‬
‫لغات باعث افزايش اعتمادبهنفس و برقراری ارتباط با جامعه ميشاود و افازايش اعتمادباهنفاس نياز‬
‫باعث بيرون آمدن آنها از انزوا خواهد شد (ابراهيمي‪0710 ،‬؛ ‪ . )0711‬باهطاور كلاي‪ ،‬باا توجاه باه‬
‫نيازهای شناساييشده در گروههای مختلف معلوالن‪ ،‬كتابخانههای عماومي باياد در زميناة آماوزش‬
‫كاركنان‪ ،‬فراهم كردن امکانات و تجهيزات فناوری اطالعات‪ ،‬دسترسپذير ساختن كتابخاناه‪ ،‬ارائاة‬
‫خاادمات و برنامااههااای متنااوع و موردنياااز معلااوالن‪ ،‬و تاا مين مجموعااة مناسااب برنامااهرياازی و‬
‫سياست گذاری كنند تا اين گروه از افراد جامعه نيز بتوانند از كتابخانه و خدمات آن استفاده كنند‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫تقدير و تشکر‬
‫اين مقاله حاصل بخشي از يافتههای طرحي تحقيقاتي با عنوان «شناخت و سنجش نيازهای معلاوالن‬
‫بهمنظور طراحي خدمات و برنامههای متناسب برای كتابخانههاای عماومي» اسات كاه توساش نهااد‬
‫كتابخانههای عمومي كشور به شمارة ‪ 50/30510‬مورد حمايت مالي قرار گرفتاه اسات‪ .‬نويساندگان‬
‫اين مقاله بر خود الزم ميدانند از همکااری معلاوالن و كتاباداران شاركتكنناده در ايان پاژوهش‬
‫تشکر كنند‪.‬‬

‫منابع‬
‫ابراهيمي‪ ،‬اميرعباس (‪ .)0710‬گفتار‪ ،‬زبان و سواد آموزی در ناشنوايان‪ .‬تعليموتربيت اساتثنايي‪-59 ،)05(0 ،‬‬
‫‪.71‬‬
‫ابراهيمي‪ ،‬اميرعباس (‪ .)0711‬گذری بر تاريخچة آموزش ناشنوايان‪ .‬تعليموتربيت استثنايي‪.54-09 ،)90(7 ،‬‬
‫ابراهيمينژاد‪ ،‬سپهرنيا؛ احمد؛ و عسکری باقرآبادی‪ ،‬محبوبه (‪ .)0793‬شناسايي و اولويتبندی موانع اشاتغال‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫معلاوالن حركتاي در بخااش خصوصاي از ديادگاه كارآفرينااان و معلاوالن بااا رويکاارد ‪ .ANP‬مجلاة‬
‫مطالعات ناتواني‪.39-39 ،1 ،‬‬

‫‪212‬‬
 ‫تابستان ‪ 0011‬دوره ‪ 72‬شماره ‪7‬‬

‫برهاني يزدی‪ ،‬بهاره (‪ .)0719‬نقش فناوری اُ‪.‬ساي‪.‬آر (‪ )OCR‬در ايجااد كتابخاناة ديجيتاالي‪ .‬شمساه‪ :‬نشارية‬
‫الکترونيکي سازمان كتابخانهها‪ ،‬موزهها و مركز اسناد آستان قدس رضوی‪.05-0 ،)9(5 ،‬‬
‫بيگدلي‪ ،‬زاهد؛ و سالحي‪ ،‬سوسن (‪ .)0791‬نيازهای اطالعاتي داناشآماوزان ناشانوا و كامشانوای مادارس‬
‫استثنايي شهر شيراز از نظرِ معلمان آنان‪ .‬تحقيقات اطالعرساني و كتابخانههای عمومي‪095- ،)7(03 ،‬‬
‫‪504‬‬
‫توسلي نائيني‪ ،‬منوچهر؛ و كاويار‪ ،‬ميرحسين (‪ .)0713‬ت ملي بر حقاوق معلاوالن از منظار كنوانسايون حقاوق‬
‫معلوالن و ساير اسناد بينالمللي‪ .‬مجلة علمي حقوق خصوصي‪.51-59 ،)07(5 ،‬‬
‫رداد‪ ،‬ايرج؛ و قطبزاده اردكاني‪ ،‬مصطفي (‪ .)0794‬بررسي ت ثير مهارتهای ارتباطي كتابداران بار كيفيات‬
‫ارائة خدمات (مطالعة موردی‪ :‬كتابخانة مركزی آساتان قادس رضاوی)‪ .‬مطالعاات كتاباداری و علام‬
‫اطالعات‪.001-90 ،)50(9 ،‬‬
‫شعباني‪ ،‬احماد؛ و الری‪ ،‬عاطفاه (‪ .)0713‬بررساي ميازان رضاايت داناشآماوزان مقطاع متوساطة ناشانوا از‬
‫خدمات كتابخانههای عمومي شهر اصفهان‪ .‬تحقيقات اطالعرساني و كتابخاناههاای عماومي‪،)0(00 ،‬‬
‫‪.00-50‬‬
‫عرباني دانا‪ ،‬علي (‪ .)0790‬سوادآموزی و افراد دارای ناتوانيهاای رشادی‪ :‬علال و شايوههاا‪ .‬تعلايموتربيات‬
‫استثنايي‪.33-49 ،)019(0 ،‬‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫عليدوستي‪ ،‬سيروس؛ و حاجيعزيزی‪ ،‬ناديا (‪ .)0715‬ت ثير فناوری اطالعاات بار فهرساتگانهاا ‪.‬كتاباداری و‬
‫اطالعرساني‪.35-05 ,)0(9 ،‬‬
‫فرقاااني‪ ،‬پريناااز؛ كياااني‪ ،‬حساان؛ و تاجااداران‪ ،‬منصااور (‪ .)0791‬ساانجش رضااايت نابينايااان از خاادمات‬
‫كتابخانههای نابينايان در آذربايجان شرقي‪ .‬فصلنامة مطالعات ملي كتابداری و ساازماندهي اطالعاات‪.‬‬
‫‪.011-011 ،)0(55‬‬
‫فهيمنيا‪ ،‬فاطمه؛ و رسولي‪ ،‬بهاروز (‪ .)0795‬رضاايت كااربران باا آسايب بيناايي از خادمات بخاش نابيناياان‬
‫كتابخاناة مركازی و مركاز اساناد دانشاگاه تهاران‪ .‬فصالنامة مطالعاات ملاي كتاباداری و سااازماندهي‬
‫اطالعات‪.50-71 ،)7(50 ،‬‬
‫كاظمي‪ ،‬راضيه؛ و سيفي‪ ،‬ليلي (‪ .)5109‬نقش كتابخانه های عمومي و دانشگاهي در ترويج و اشاعة خدمات‬
‫كارآفريني‪ :‬مرور نظاممند‪ .‬فصلنامة مطالعات ملي كتابداری و سازماندهي اطالعات‪.53-79 ،)5(71 ،‬‬
‫مركز آمار ايران (‪ .)0793‬سالنامة آماری كشور ‪ .0795‬تهران‪ :‬مركز آمار ايران‪ ،‬دفتر رياست روابش عماومي‬
‫و همکاریهای بينالملل‪.‬‬
‫منظميتبار‪ ،‬جواد (‪ .)0799‬مطالعة عوامل فردی واجتماعي مؤثر بر معلوليت در جامعاة اياران‪ .‬بيماه ساالمت‬
‫ايران‪.540-535 ،)0(7 .‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪211‬‬
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

‫موسویزاده‪ ،‬زهرا (‪ .)0733‬كتابخانة عمومي و معلوالن‪ .‬تحقيقات اطاالعرسااني و كتابخاناههاای عماومي‪،‬‬

‫‪.45-47 ،)0(1‬‬
‫نبيزاده عليشاه‪ ،‬پرويز (‪ .)0791‬انطباق تسهيالت و خدمات كتابخانههای عمومي با نيازهای خاص معلاوالن‪:‬‬
‫مورد استان آذربايجان [پاياننامة كارشناسيارشد]‪ .‬دانشگاه شهيد بهشتي‪.‬‬
‫نصيریمقدم‪ ،‬محمد (‪ .)0791‬ارزيابي توان كتابخانههای عماومي شاهر مشاهد در پاساخگاويي باه نيازهاای‬
‫فيزيکي و اطالعاتي معلوالن بر اساس استانداردهای جهاني و كشوری [پايانناماة كارشناسايارشاد]‪.‬‬
‫دانشگاه فردوسي مشهد‪.‬‬
‫نوشينفرد‪ ،‬فاطمه؛ و رضوی‪ ،‬سيده يلدا (‪ .)0719‬مطالعة نيازهای اطالعاتي كااربران نابيناا و كامبيناای شاهر‬
‫كرمان و ميزان بهرهگياری آنهاا از خادمات كتابخاناهای‪ .‬تحقيقاات اطاالعرسااني و كتابخاناههاای‬
‫عمومي‪.009-059 ،)0(04 ،‬‬
‫يعقوبپور نرگسي‪ ،‬طاهره (‪ .)0717‬خدمات و منابع برای معلوالن در كتابخانههای عمومي تهاران‪ .‬فصالنامة‬
‫مطالعات ملي كتابداری و سازماندهي اطالعات‪.11-49 ،)0(05 ،‬‬
‫وحدت‪ ،‬داود؛ شاهحسيني‪ ،‬حسنيه؛ بيات‪ ،‬آيدين؛ و ارزاني‪ ،‬بهاره (‪ 0-5 ،0714‬اسفند)‪ .‬فنااوری اطالعاات و‬
‫معلولين بهعنوان شهروند الکترونيک [ارائة مقاله]‪ .‬اولين كنفرانس بينالمللي شهر الکترونياک‪ ،‬جهااد‬
‫دانشگاهي تهران‪ ،‬تهران‪ ،‬ايران‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17‬‬

‫يکتامرام‪ ،‬سيدمحمدعلي؛ و غالمي سلطانمرادی‪ ،‬رضاا (‪ .)0711‬چگاونگي تعامال باا افاراد معلاول‪ .‬تهاران‪:‬‬
‫سازمان بهزيستي كشور‪ ،‬ادارة كل روابش عمومي‪.‬‬
‫‪References‬‬
‫‪Alidousti, S., Hajibabaei, N. (2006). The Impact of Information Technology on‬‬
‫)‪Catalogs. (2006). Library and Information Sciences, 9(4), 45-72. (in Persian‬‬
‫‪American Library Association. (2006). Library Services for People with‬‬
‫‪Disabilities Policy. American Library Association.‬‬
‫‪Aramide, K. A., Lawal, W. O., & Odunlade, R. O. (2018). Information Needs and‬‬
‫‪Library Services Delivery for Students with Visual Impairment in Oyo State,‬‬
‫‪Niger. In IASL Annual Conference Proceedings.‬‬
‫‪Arabani Dana, A. (2012). Literacy and people with developmental disabilities:‬‬
‫‪Causes and methods. Journal of Exceptional Education, 1(109), 69-77. (in‬‬
‫)‪Persian‬‬
‫‪Atabor, C. A. (2015). Information Needs and Use of Library Resources by Special‬‬
‫‪Needs Students in Selected Government Schools in Kaduna State and Federal‬‬
‫‪Capital Territory, Abuja, Nigeria. Chinese Librarianship: An International‬‬
‫‪Electronic Journal, 47(40), 47-55.‬‬
‫‪Bigdeli Z., & Selahi, S. (2011). Information needs of hearing-impaired students in‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3‬‬

‫‪exceptional schools in Shiraz from their teachers’ viewpoint. Research on‬‬

‫)‪Information Science & Public Libraries, 17(3), 495-516. (in Persian‬‬

‫‪219‬‬
 7 ‫ شماره‬72 ‫ دوره‬0011 ‫تابستان‬

Borhani Yazdi, B. (2011). The role of OCR technology in creating a digital library.
Shamseh, 2(9), 1-12. (in Persian)
Brodsky, J., & Wells, M. K. (2011). Attitudes towards library patrons with physical
challenges: A survey of members of the Public Library Division of the
Alabama Library Association. The Southeastern Librarian, 59(1), 4.
Canadian Library Association. (1997). Canadian guidelines on library and
information services for people with disabilities. Canadian Library
Association.
Chaputula, A. H., & Mapulanga, P. M. (2016). Provision of library services to
people with disabilities in Malawi. South African Journal of Libraries and
Information Science, 82(2), 1-10.
Day, J. M., & Al-Khalifah, A. (2000). Guidelines for library services to deaf
people. IFLA.
Demir, G. (2016). Guidelines for Libraries Serving Hospital Patients and the
Elderly and Disabled in Long-Term Care Facilities. Turkish Librarianship,
30(2), 282-318.
Ebrahimi, A. (2005). Speech, language and literacy in the deaf. Journal of
Exceptional Education, 4(45), 29-38. (in Persian)
Ebrahimi, A. (2009). An overview of the history of deaf education. Journal of
Exceptional Education, 8(91), 49-56. (in Persian)
[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17 ]

Ebrahimi, M., Sepehrnia, A., & Askari Baqerabadi, M. (2018). Identifying and
Prioritizing the Barriers to employment of motional disabled people in the
private sector from the perspective of entrepreneurs and disabled people with
the ANP approach. Middle Eastern Journal of Disability Studies, 8, 79. (in
Persian)
Ekwelem, V. O. (2013). Library services to disabled students in the digital era:
challenges for outcome assessment. Library Philosophy and Practice, 970, 1-
29.
Fahimnia, F., & Rasuli, B. (2013). Visually impaired users satisfaction of the
services provided by the Central Library and Document Center of the
University of Tehran. National Studies on Librarianship and Information
Organization, 24(3), 38-54. (in Persian)
Faizal, H. M., Faisal, Y. M. A., & Annur Thahirah, A. H. (2015, October). Services
to Library Users with Disabilities. In 6th International Conference on Asia-
Pacific Library and Information Education and Practice (p. 52).
Forghani, P., Kiani, H., & Tajdaran, M. (2011). A survey on the satisfaction of
users of libraries for the blind in the East Azerbaijan Province. National
Studies on Librarianship and Information Organization, 22(1), 100-108. (in
Persian)
[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3 ]

Gill, P. (2001). The public library service: IFLA/UNESCO guidelines for

development. NewYork: Biblion Publishers.

291
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

Kaeding, J., Velasquez, D. L., & Price, D. (2017). Public Libraries and Access for
Children with Disabilities and Their Families: A Proposed Inclusive Library
Model. Journal of the Australian Library and Information Association, 66(2),
96-115.
Kazemi, R., & Seifi, L. (2019). Role of public and academic libraries in promoting
and dissemination of entrepreneurship services: Systematic review. National
Studies on Librarianship and Information Organization, 30(2), 39-57. (in
Persian)
Koulikourdi, A. (2008a). Library education and disability issues. Education for
information, 26(3-4), 203-212.
Koulikourdi, A. (2008b). Library services for people with disabilities in Greece.
Library Review, 57(2), 138-148.
Lawal-Solarin, E. (2012). A survey of library and information services to
physically-challenged students in academic libraries in Ogun state, Nigeria.
Library Philosophy and Practice, 699, 1-7.
Leong, I. C. B., & Higgins, S. E. (2010). Public library services for wheelchair-
bound young people in Singapore. Public Library Quarterly, 29(3), 210-229.
Library Association of Australia. (1998). Guidelines on library standards for
people with disabilities. Canberra: Library Association of Australia.
[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17 ]

Morley, J. (2000). Mainstreaming Disability Services in Victorian Public Libraries

– Report, Recommendations and Key Performance Indicators. Melbourne:
Victorian Public Library and Information Network.
Mousavizadeh, Z. (1998). Public libraries and the disabled. Research on
Information Science and Public Libraries, 8(1), 63-65. (in Persian)
Nabizadeh Alishah, P. (2011). Adaptation of public library facilities and services to
the special needs of the disabled: The case of Azerbaijan province
[Unpublished master’s thesis]. Shahid Beheshti University. (in Persian)
Nasirimoghaddam, M. (2011). Assessing the ability of public libraries in Mashhad
to meet the physical and information needs of the disabled according to
international and national standards [Unpublished master’s thesis]. Ferdowsi
University of Mashhad. (in Persian)
New York Library Association. (1992). Guidelines For Libraries Serving Persons
With A Hearing Impairment. Library Trends, 41(1), 164-172.
Nooshinfard, F., & Razavi, S. Y. (2011). Investigation of information needs of
blind and low-sighted users in Kerman City and their use of library services.
Research on Information Science & Public Libraries, 16(4), 129-149. (in
Persian)
Onoyeyan, G. (2019). Provision of library and information service to the visually
[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3 ]

impaired in Ogun State, Nigeria. Library Philosophy and Practice (e-journal),

2170.

290
 7 ‫ شماره‬72 ‫ دوره‬0011 ‫تابستان‬

Osadebe, N. E., Onuigbo, L. N., & Ewa, B. O. (2019). Library services for students
with visual impairment in selected universities in Nigeria. African Journal of
Library Archives and Information Science, 29(1), 29-44.
Phukubje, J., & Ngoepe, M. (2017). Convenience and accessibility of library
services to students with disabilities at the University of Limpopo in South
Africa. Journal of Librarianship and Information Science, 49(2), 180-190.
Radad, I. (2017). A survey about impact of communication skills of librarians of
Central Library of Astan Quds Razavi on quality of services they provided.
Journal of Studies in Library and Information Science, 9(21), 91-110. (in
Persian)
Sambo, A. S., Eruvwe, U., Yakubu, M. D., & Promise, A. (2018). Wheelchair
Users and Their Information Needs: Library in Rescue. Library Philosophy
and Practice (e-journal), 1588.
Shabani, A., & Lari, A. (2009). Deaf high school students’ satisfaction of Isfahan’s
public library services. Research on Information Science & Public Libraries,
14(4), 41-54. (in Persian)
Statistical Centre of Iran. (2018). Statistical Yearbook of 2016. Tehran: Statistical
Centre of Iran. (in Persian)
Stilwell, C., & Majinge, R. M. (2013). Library services provision for people with
visual impairments and in wheelchairs in academic libraries in Tanzania.
South African Journal of Libraries and Information Science, 79(2), 38-50.
[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17 ]

Tavasoli Naeeini, M., & Kavyar, M. (2008). Reflections on the rights of persons
with disabilities from the perspective of the Convention on the Rights of
Persons with Disabilities and other international instruments. Private Law,
5(13), 29-50. (in Persian)
Vahdat D., Shahhoseini H., Bayat A., & Arzani B. (2008, Febrauary 20-21).
Information technology and people with disabilities as e-citizens [Paper
presentation]. The First International Conference of Electronic City, Tehran
Academic Center for Education, Culture and Research, Tehran, Iran. (in
Persian)
Williamson, K., Schauder, D., Stockfield, L., Wright, S., & Bow, A. (2001). The
role of the internet for people with disabilities: issues of access and equity for
public libraries. The Australian Library Journal, 50(2), 157-174.
World Health Organization. (2011). Summary: World report on disability 2011.
Geneva: World Health Organization.
World Health Organization. (2012). Global data on visual impairments 2010.
Geneva: World Health Organization.
World Health Organization. (2019). Deafness and hearing loss. Geneva: World
Health Organization.
[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3 ]

291
 ‫شناسايی و اولويتبندی نیازهای معلوالن بهمنظور ارائۀ خدمات و طراحی برنامهها در کتابخانههای عمومی‬

Yaghoubpur Nargessi, T. (2004). Library sources and services for handicapped

users of public libraries of Tehran. National Studies on Librarianship and
Information Organization, 15(1), 69-80. (in Persian)
Yektamaram, M., & Gholami Sultan Moradi, R. (2009). How to interact with
people with disabilities. Tehran: State Welfare Organization of Iran, General
Office of Public Relations. (in Persian)
Yucel, G. (2016). Libraries and accessibility: Istanbul public libraries case. Iconarp
International Journal of Architecture and Planning, 4(2), 81-95.
[ Downloaded from publij.ir on 2022-09-17 ]
[ DOR: 20.1001.1.26455730.1400.27.2.5.3 ]

292

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)