450 PERKATAAN SANSKRIT DALAM BAHASA MELAYU

No. Sanskrit-Melayu Beka Melayu Catatan

1. acara [acara] rancangan, kegiatan, urutan
2. adi [adi] unggul
3. agama [agama] anutan
4. angkasa [akasa] gemawang
5. aksara [aksara]
6. alpa [alpa] lengah
7. aneka [aneka] macam
8. anggota [angga] awak, kaban (Iban)
9. angka [angka]
10. angkara [ahamkara] cabul
11. angsa [hamsa] bagong (Sarawak)
12. aniaya [anyaya]
13. antara [antara] tengka (Pahang)
14. anugerah [anugraha] pemberian
15. arca [arca] patung, ukiran
16. arti [artha] tegas
17. asa [asa] harap
18. asmara [smara] kasih sayang
19. asrama [asrama]
20. atau [athava] tauka, ke, apa
21. baca [vacas] kaji
22. bagai [bhaga] seperti, balas (Kelantan),
macam (KD)
23. bagi [bhagi] beri
24. bahagi [bhagi] bedak (Kedah), agih
25. bahagian [bhagya] panggu (Pinang)
26. bahagia [bhagya] lenang
27. bahasa [bhasa] beka (KD)
28. bahaya [bhaya] geruh, mahuk (Temuan),
rakan (Kelantan)
29. bahtera [vahitra] sambau (Melayu Kuno),
kerakah (KD)
30. bahu [bahu] belikat, pundak (Jawa),
payang (Lom)
31. bahawa [bhava] adapun
32. baiduri [vaidurya] baragi (batu ragi)
33. bakti [bhakti] bajik, satuh (Sasak satuq)
34. balatentera [bala+tantra] angkatan belantar
35. bangsa [vamsa] indung (ras), sembanua
(nation)
36. bangsawan [vamsa van] permasan (KBBI)
37. bangsi [vamsi] serunai, genggong
38. basmi [bhasmi] banteras
39. batara [bhattara] Tuhan, Sang Hyang
40. baya [vayas] pantar (Banjar)
41. bayu [vayu] angin
42. biaya [vyaya] tahur (Banjar)
43. beza [bheda] senjang (Minang)
44. begawan [bhagavan] batin, balian
45. bejana [bhajana] balang
46. bela [vela] pertahan
47. belaka [balaka] seluruh
48. belanja [valanyja] impas
49. belantara [vanantara] hutan, alas, pangan
50. belia [balya] pemuda/pemudi
51. bencana [vanycana] bilai (Jawa)
52. benda [bhanda] barang, perampu, moga
(Kelantan)
53. bendahara [bhandagara] mangkupatih
54. bentar [avantara] jenak, kejap, jamang (Minang)
55. bentara [abhyantara] pialang, telangkai
56. berahi [virahin] gasang, punan (Temuan)
57. berhala [bhattara] sempatung (Maanyan),
sapundu (Dayak)
58. berita [vrtta] bewaru, bebaru
59. bestari [vistarin] cerdik, pintar
60. biara [vihara] pajinggan <p+jingga+n
61. biasa [abhyasa] lumrah
62. bicara [vicara] pandir (Banjar)
63. bidadari [vidyadhari] perawan
64. bidan [vidvan] empuanak
65. biduan [vidvan] penyanyi
66. bijaksana [vicaksana] lanjar (Banjar)
67. biji [bija] butir
68. biksu [bhiksu] jemingga <jingga+em
69. bila [vela] kapan, kemaya
70. binasa [vinasa] musnah, hancur
71. bindu [bindhu] walu (Jawa)
72. bisa [visa] 1. racun, ipuh 2. boleh,
mampu
73. buana [bhuvana] ranah, pagun (Dusun), harat
(Minye Tujoh), pandum
(Ngaju)
74. budaya [buddhi udaya] kemekar kembang+mekar
75. budi [buddhi] bajik
76. bukti [bhukti] rangas (KBBI), tanda
77. bumi [bhumi] tanah, banua, daya, lema
(Jawa)
78. bupati [bhupati] datua (Melayu Kuno)
79. busana [bhusana] sandang
80. cabai [cavi] lombok
81. cahaya [chaya] kilau, girap (Banjar)
82. cakera [cakra] piring
83. candi [candi] ranyai (Iban)
84. candra [candra] bulan; rembulan
85. cara [acara] kiat (Minang), jalan, keda
(Sarawak)
86. cari [cari] gagau, gagar, gelintar
87. catur [caturangga] patang (Jawa)
88. cedera [chidra] luka, kelukur (Minang)
89. cela [chala] cacat, lumang (Minang)
90. celaka [chalaka] sial, pelar (Kedah)
91. celana [calanaka] lancingan, tancut (Reman)
92. cenangga [chinna angga] cacat
93. cenderawasih [candra vasin] manukawan
94. cengkerama [cankrama] berbual-bual, senda gurau
95. cerca [carc] keji, caci
96. ceria [carya] nimang (Iban-mantera) *spell, pure
97. cerita [carita] ensera (Iban), warah
(Lampung), jireh (Lahat),
carang (Kutai)
98. cerna [jirna] mumur, dahar (Jawa)
99. cinabuta [cihnabhuta] semboleh sem+boleh
100. cinta [cinta] kasih, sayang
101. cipta [citta] tabus (Lampung-jadi), bikin
102. cita-cita [citta] impian, angan-angan
103. citra [citra] gambaran
104. cuci [suci] basuh, kumbah
105. cuka [cukra] lasam (Isneg), werak (Jawa)
106. curiga [churika] ragu, ayal (Indonesia)
107. dadih [dadhi]
108. dahaga [daha] haus
109. dana [dana] sumbangan, wang
110. darma [dharma] tugas hidup, gakari (KBBI)
111. delima [dalima] bakam (KD; permata),
bangking (KD; buah)
112. denda [danda] pajan (Kelantan)
113. dendam [danda] kesumat, taram (Pahang),
dongkol (Jakarta)
114. derita [dharita] merista (Banjar), penyar
(Iban)
115. derma [dharma] radai (Minang)
116. dermaga [marga] tambatan, tingkaran
117. desa [desa] kampung, dusun, dukuh
118. dewa [deva] yang
119. dewasa [divasa] matang, gulang
120. dewata [devata] para yang
121. dewi [devi] hiang
122. dirgahaya [dirghayus] panjang usia?
123. dosa [dosa] magah (Temuan)
124. duka [duhkha] sedih, mawa (Iban)
125. duli [dhuli] debu
126. dupa [dhupa] colok
127. derhaka [drohaka] tembelar (Sunda), banggi
(Jawa), balela (Jawa)
128. durjana [durjana] sial, bajingan (Indonesia),
bejat, bobrok
129. dusta [dusta] bohong, tipu
130. duta [duta] utusan
131. dwi [dvi] dua
132. eka [eka] esa, satu
133. gaharu [agharu] tengkaras (KD)
134. gajah [gaja] gadah (KD), liman (Jawa)
135. ganda [ganda] lipat (KD), rangkap
136. gangsa [kamsa] perunggu (KD)
137. gapura [gopura] gerbang
138. garuda [garuda] helang
139. gembala [gopala] angon (Jawa)
140. gembira [gambhira] senang, girang
141. gempa [kampa] lindu
142. gempita [kampita] geger
143. gendala [kandala] halangan, aral
144. genta [ghanta] leting, retok (Terengganu),
gerunung (Iban), sanggang
(Iban)
145. gergaji [krakaca] togak (Kelantan), arit
(Minang)
146. gerhana [grahana] kapangan (Jakarta)
147. gua [guha] luang (Banjar), gohong
(Minang)
148. gula [gula] sira (KD)
149. guna [guna] pakai, anggo (Jawa/Bali),
guwai (Lampung), akuh
(Lampung akkoh)
150. guru [guru] pengajar, baban, pamong,
empu
151. harga [argha] cemak (Kelantan)
152. harta [artha] dawan (KBBI), suarang
(Minang)
153. hasta [hasta] marap (Kelantan), mabang
(Pahang)
154. hatta [atha] bahkan
155. hina [hina] leta (KD), keji, calit (KD)
156. indera [indriya] pemanjar (SEALang)
157. irama [virama] anggulan (KD)
158. istana [asthana] keraton (Jawa)
159. isteri [stri] bini
160. istimewa [astameva] sumurung (KD), kinantan (KD)
161. jaga [jagarti] keladau (KD), duan (Kapuas Ulu),
lantan (Minang), hurun (Banjar),
ibun (Iban)
162. jala [jala] jaring, pukat
163. jambu [jambu] biabas (Brunei)
164. jampi [japa] tuju-tuju (KD), pugai (Sarawak),
andang (Iban)
165. janda [randa]
166. jentera [jentera/yantra]
167. jasa [yasas]
168. jentayu [jatayu]
169. jati [jati]
170. jaya [jaya]
171. jelata [janata]
172. jelita [lalita] cantik
173. jelma [janma] muncul
174. jiwa [jiva]
175. juita [jivita]
176. juta [ayuta]
177. kaca [kaca]
178. kala [kala]
179. kalau [kala/-]
180. kali [kala]
181. kanta [kanta]
182. kapas [karpasa]
183. kerana [karana]
184. karma [karma]
185. kartika [krttika]
186. kurnia [karunya] belas
187. karya [karya]
188. kasatmata [sammata]
189. kasturi [kasturi]
190. kata [katha]
191. kawi [kavi]
192. kelahi [kalaha]
193. keluarga [kula varga]
194. kemala [kamala]
195. kemboja [kamboja]
196. kencana [kancana]
197. kendi [kunda]
198. kepala [kapala]
199. keranda [karanda]
200. kerja [karya] gawi, garap (KBBI)
201. kesumba [kusumbha]
202. keti [koti]
203. ketika [ghatika]
204. kian [kiyan]
205. kirana [kirana] sinar
206. kosakata [kosa katha]
207. kota [kuta] pangka, kuwu, bentah
208. satria [ksatriya]
209. kuasa [vasa] langkas
210. kumba [kumbha]
211. kunci [kuncika]
212. kusta [kustha]
213. laba [labha]
214. labu [alubu] waluh (Banjar)
215. laksa [laksa]
216. laksamana [laksmana]
217. lata [lata] jalar
218. lawang [lavangga]
219. lena [lina] nyenyak
220. lencana [lancana] cemat (KD)
221. lingga [lingga]
222. haloba [lobha]
223. loka [loka]
224. madu [madhu]
225. madya [madhya]
226. maha [maha]
227. maharaja [maharaja]
228. maharani [maharajni]
229. mahasiswa [maha sisya]
230. mahesa [mahisa] kerbau
231. mahkota [makuta]
232. makara [makara]
233. mala [mala]
234. malapetaka [mala pataka]
235. manca [panca] rantau (Minang)
236. mandala [mandala]
237. mangsi [masi]
238. mani [mani]
239. mantera [mantra]
240. menteri [mantrin]
241. manusia [manusya]
242. mara [mara] bahaya
243. marga [marga]
244. masa [masa]
245. matra [matra] dimensi
246. maya [maya]
247. mega [megha] awan
248. melati [malati] melur
249. merdeka [maharddhika] bebas, melaya (Tagalog)
250. merdu [mrdu] lunak
251. merpati [parapati] dara
252. nisan [mahisa]
253. mesra [misra] ramah
254. mestika [sphatika]
255. mitra [mitra] kawan
256. muka [mukha] hadap, tampang
257. mula [mula] bibit, pangkal
258. mulia [mulya]
259. murba [purva] sebawahan
260. murka [murkha]
261. mutiara [mukthahara]
262. nada [nada]
263. nadi [nadi]
264. naga [naga] merong
265. nama [naman] ngaran, gelar
266. negara [nagara] banua
267. negeri [nagari]
268. neraca [naraca] timbang
269. neraka [naraka]
270. niaga [vanijya] dagang, kulak (KD)
271. nila [nila] tarum indigo
272. nilam [nila] sapphire
273. nira [nira]
274. nirmala [nirmala] murni
275. nirwana [nirvana] puncak*
276. niscaya [niscaya] maka
277. niskala [niskala] subtle
278. nista [kanistha] vile
279. nyana [jnana] suppose
280. nyata [niyata] kentara
281. pada [pada] di, dekat
282. padma [padma]
283. paduka [paduka] pangulun
284. pahala [phala]
285. paksa [paksa]
286. pakma [paksman] Rafflesia
287. pala [phala] nutmeg
288. panca [panca] lima
289. pancaindera [pancendriya]
290. pancasila [pancasila]
291. pandai [pandita]
292. panitia [nitya] committee
293. papa [papa]
294. pariwara [parivara]
295. pariwisata [pravasita] pelancong
296. pawaka [pavaka] api
297. pawana [pavana] angin
298. pedati [padati]
299. pelana [palyana]
300. peliahara [parihara] bela, ternak
301. pendeta [pandita]
302. penjara [panjara]
303. perbawa [prabhava] authority
304. percaya [pratyaya]
305. perdana [pradhana]
306. perdata [pradatta] civil
307. peribahasa [paribhasa]
308. periksa [pariksa] usut
309. peristiwa [prastava]
310. perkara [prakara]
311. perkasa [prakasa]
312. perkosa [perkavasa]
313. permaisuri [paramesvari] ratu
314. permana [pramana]
315. persada [prasada]
316. pertama [prathama] kesatu
317. pertiwi [prthivi] tanah air
318. pesanggrahan [samgraha] persinggahan
319. pustaka [pustaka]
320. peta [pata]
321. petala [patala] lapis
322. petola [patola]
323. pidana [pidana] penal/criminal
324. prabu [prabhu]
325. prahara [prahara] ribut
326. prasangka [pra sanka]
327. prasasti [prasasti] batu bersurat
328. prawacana [pravacana] pembuka, pendahuluan
329. pria [priya]
330. puasa [upavasa]
331. puja [puja]
332. puji [puja]
333. penggawa [pumgava]
334. pura [pura]
335. purba [purva]
336. purnama [purnama] (bulan) penuh
337. puspa [puspa] bunga, kembang
338. putera [putra]
339. puteri [putri]
340. ragam [raga]
341. rahsia [rahasya]
342. raja [raja] datu
343. rajawali [rajjuvala]
344. raksa [rasa] mercury
345. raksasa [raksasa] danti
346. merana [marana]
347. rasa [rasa] kecap,
348. rasi [rasi]
349. ratna [ratna] jewel
350. reka [rekha] sembentuk
351. rencana [racana]
352. resi [rsi]
353. restu [astu]
354. rugi [roga]
355. rupa [rupa]
356. sabda [sabda]
357. sadaya [samudaya]
358. sahaja [sahaja]
359. sahaya [sahaya] hamba
360. saka [sakha] tiang 1. pillar 2. Era
361. saksama [sa-ksama]
362. saksi [saksi]
363. sakti [sakti]
364. samudera [samudra] lautan, tasek
365. sandi [samdhi] secret code
366. sandiwara [samdhi+?]
367. sangga [sangga] topang
368. sangka [sanka] kira, duga
369. sangkakala [sangkha kala]
370. sangsi [samsaya] ragu
371. sari [sara] pati essence
372. sarjana [sajjana]
373. seteru [satru] musuh
374. saudara [sodara] dangsanak
375. sayembara [svayamvara] pertandingan
376. sederhana [sadharana] sedang
377. sedia [sajja] siagap
378. segala [sakala] seluruh
379. segara [sagara] lautan
380. segera [sighra] lekas
381. sejahtera [sadhya]
382. selenggara [salamkara]
383. selesema [slesma] pilek
384. semadi [samadhi]
385. semasa [masa]
386. semata-mata [samata]
387. sembrono [sambhrama]
388. sementara [samanantara]
389. semesta [samasta]
390. sempurna [sampurna] lengkap
391. semua [samuha] barataan (Banjar)
392. semula [mula] sejadi
393. senantiasa [nityasas] selalu, sering
394. sendawa [saindhava]
395. sendi [sandhi] buku
396. senggama [samgama] bersetubuh
397. sengketa [samketa]
398. sengsara [samsara]
399. senja [samdhya]
400. senjata [samyatta] gaman (Jawa)
401. sentosa [samtosa] tenang
402. seragam [raga] uniform
403. serangga [sarangga] insect
404. serasi [rasi] sesuai
405. serba [sarva]
406. serigala [srgala]
407. seroja [saroja] teratai
408. serta [sartha] turut
409. setanggi [astanggi]
410. setia [satya]
411. sewa [seva]
412. siksa [siksa]
413. sila [sila] 1. moral principle 2.
Please!
414. singa [simha]
415. singgasana [simhasana] semayam
416. sirna [sirna] hilang, lenyap
417. sisa [sesa]
418. siswa [sisya]
419. syurga [svarga] kayangan
420. srikandi [sikhandini]
421. stupa [stupa]
422. suami [svami]
423. suara [svara] sabawa (Jawa)
424. suasana [suvasana] keadaan
425. suci [suci] 1. lingas (Banjar) 2. banang
(KD)
426. sudah [suddha] telah
427. sudi [suddhi]
428. suka [sukha]
429. sukma [suksma] subtle
430. sula [sula]
431. sunyata [sunyata] hampa void
432. sunyi [sunya] senyap, sepi
433. supaya [upaya]
434. suria [surya] matahari, mentari
435. sastera [susastra]
436. susila [susila] virtuous
437. sutera [sutra]
438. sutradara [sutradhara] pengurus pentas, pengarah
439. swa- [sva-] sendiri
440. swasta [svastha] persendirian
441. tabik [ksantavya]
442. tadi [tada] barusan
443. tala [tala] laras
444. tapa [tapas]
445. teruna [taruna]
446. tata [tata] atur
447. teja [tejas] sunset, aura
448. telaga [tadaga] sumur, perigi
449. tembaga [tamra]
450. tentera [tantra] belantar (KD bantar)
451. teka [tarka] duga
452. tetapi [tathapi] namun
453. tri (tri) telu
454. tuna (tunna) tanpa
455. udara [udara]
456. umpama [upama]
457. upacara [upacara]
458. upaya [upaya]
459. ufti [utpatti]
460. usaha [utsaha] ungkayah (Brunei)
461. usia [ayusya] maya (Pinang)
462. utama [uttama]
463. utara [uttara] 1. iraga (Brunei) 2. suguh
464. wacana [vacana] perbincangan
465. wangsa [vamsa] dinasti
466. wanita [vanita] perempuan
467. warga [varga] wawang (Jawa Kuno)
468. warna [varna] ragi
469. wira [vira] jaguh
470. wisma [vesma]
471. yayasan [yasas]
472. yoga [yoga]
473. yuda [yuddha] perang