Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka

Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

ُ :‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬
‫((ب ِن َي ِاإل ْس َال ُم َع َلى‬ ُ ‫َّللا َص هلى ه‬
ِ ‫ َق َال َر ُس ُول ه‬:‫َّللا َع ْن ُه َما َق َال‬
ُ ‫َعن ْابن ُع َم َر َر ِض َي ه‬
َ ْ َ َ ‫َ ِْ ِ َ َ َ َ ْ َ َ َ ه ه ُ َ َ ه ُ َ ه ً َ ُ ُ ه َ َ ه َ َ َ ه‬
،‫ والح ِج‬،‫ و ِإيت ِاء الزك ِاة‬،‫ و ِإق ِام الصال ِة‬،‫َّللا‬ ِ ‫س شهاد ِة ان ال ِإله ِإال َّللا وان محمدا رسول‬ ٍ ‫خم‬
.))‫َو َص ْو ِم َر َم َض َان‬

8. Ibnu Cumar Allaha ka raali noqdee wuxuu yiri: Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu
yiri: Islamka shan ayuu ku dhisan yahay , in la qiro in Ilaah mooye Ilaah kale
uusan jirin Muxammedna yahay Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬, Salaadana in la hagaajiyo,
Sakadana la bixiyo, Xajkana lasoo xajiyo, Bisha Ramadaana la soomo.1

1 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 8, Saxiix

1
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

َ ‫((اإل َيم ُان ِب ْض ٌع َو ِس ُّت‬

‫ون‬ : َ ‫َّللا َع َل ْيه َو َس هل َم َق‬
‫ال‬ ُ ‫َّللا َع ْن ُه َعن هالنبي َص هلى ه‬
ُ ‫َع ْن َابي ُه َر ْي َر َة َر ِض َي ه‬
ِ ِ ِ ِ ِ ٌ ْ َ ًِ َ ْ ُ
َ َ َ ْ ُ ُ
.))‫ والحياء شعبة ِمن ِاإليم ِان‬،‫شعبة‬َ َ

9. Abii Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Nabiga ‫ ﷺ‬inuu

yiri: Iimaanka waa dhowr iyo lixdan qeybood, xishoodkana waa qeeb
imaanka kamida2.

ْ
‫ ((ال ُم ْس ِل ُم َم ْن َس ِل َم‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬
ُ ‫َّللا َع ْن ُه َما َعن هالن ِبي َص هلى ه‬
ِ ِ
ُ ‫َّللا ْبن َع ْمرو َر ِض َي ه‬
ٍ ِ ِ ‫َع ْن َع ْب ِد ه‬
.))‫َّللا َع ْن ُه‬ُ ‫ َو ْال ُم َه ِاج ُر َم ْن َه َج َر َما َن َهى ه‬،‫ون ِم ْن ِل َسا ِن ِه َو َي ِد ِه‬َ ‫ْال ُم ْس ِل ُم‬
.]1 /10 -8834 ‫ تحفة‬،6484 ‫[طرفه‬
10. Cabdullahi Ibnu Camr Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Nabiga
‫ ﷺ‬inuu yiri: Muslimka waa kan ay nabad galaan muslimiinta carabkiisa
iyo. gacantiisa, kan hijroodayna kan ka taga wuxuu Alle ka reebay.3

2 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 9, Saxiix

3 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 10, Saxiix

2
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

َ :‫َّللا َا ُّي ِاإل ْس َال ِم َا ْف َض ُل َق َال‬ ُ َ ‫َع ْن َا ِبي ُم‬

‫((م ْن َس ِل َم‬ ِ ‫َّللا َع ْن ُه َق َال َقالوا َيا َر ُس َول ه‬
ُ ‫وسى َر ِض َي ه‬
َ ‫ْال ُم ْس ِل ُم‬
.))‫ون ِم ْن ِل َسا ِن ِه َو َي ِد ِه‬
.]9041 ‫[تحفة‬
11. Abii Muusa Allaha ka raali noqdee wuxuu yiri: saxaabadii waxay
yiraahdeen: Rasuulkii Allow ‫ ﷺ‬Islamka keeba ugu fadli badan? Wuxuu yiri:
ruuxii ay muslimiinta ka nabad galaan carabkiisa iyo gacantiisa4.

‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َا ُّي ِاإل ْس َال ِم‬

ُ ‫َّللا َع ْن ُه َما َا هن َر ُج ًال َس َا َل هالن ِب هي َص هلى ه‬
ُ ‫َّللا ْبن َع ْمرو َر ِض َي ه‬
ٍ ِ ِ ‫َع ْن َع ْب ِد ه‬
.))‫الس َال َم َع َلى َم ْن َع َر ْف َت َو َم ْن َل ْم َت ْع ِر ْف‬ ‫((ت ْطع ُم ه‬
‫ َو َت ْق َ ُرا ه‬،‫الط َع َام‬ ُ َ َ َ
ِ :‫خ ْي ٌر قال‬
.]8927 ‫ تحفة‬،6236 ،28 ‫[طرفاه‬
12. Cabdullaahi Bin Camr Allaha ka raali noqdee wuxuu waryay in nin uu
su'aalay Nabiga ‫ ﷺ‬Islamka keeba ugu qeer badan? Wuxuuna yiri: kan dadka
cunno ku quudiyo, dadkana salaamo cidda uu garanaayo iyo cidda aanu
garaneenin5.

‫ ((ال ُي ْؤ ِم ُن َا َح ُد ُك ْم َح هتى ُي ِح هب َال ِخ ِيه َما ُي ِح ُّب‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬

ُ ‫َع ْن َا َنس َعن هالن ِبي َص هلى ه‬
ِ ِ ٍ َْ
.))‫ِلنف ِس ِه‬

4 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 11, Saxiix

5 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 12, Saxiix

3
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

.]1153 ،1239 ‫[تحفة‬

13. Anas wuxuu ka waryay Nabiga ‫ ﷺ‬inuu yiri:Iimaan lagama helin
axadkiina ilaa uu la jeclaado walaalkiisa waxa uu nafsadiisa la jecelyahay6.

‫َ ْ َ ُ َََْ َ َ هُ َ ْ ُ َ ه َ ُ َ ه َه هُ َ َْ َ َه َ َ َ َ ه‬
‫((ف َوال ِذي َن ْف ِسي ِب َي ِد ِه َال‬ :‫َّللا صلى َّللا علي ِه وسلم قال‬ ِ ‫عن ا ِبي هريرة ر ِضي َّللا عنه ان رسول‬
.))‫ون َا َح هب ِإ َل ْي ِه ِم ْن َوا ِل ِد ِه َو َو َل ِد ِه‬
َ ‫ُي ْؤ ِم ُن َا َح ُد ُك ْم َح هتى َا ُك‬
14. Abii Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Rasuulkii
Alle ‫ ﷺ‬inuu yiri: Allaha ay nafsadeeda gacantiisa ku jirtaa ku dhaartaye
iimaan lagama helin axadkiina ilaa aan ka ahaado midka uu ugu jaceylka
badan yahay waalidkiisa iyo wiilkiisa.7

6 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 13, Saxiix

7 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 14, Saxiix

4
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

‫ون َا َح هب ِإ َل ْي ِه ِم ْن‬ َ :‫َّللا َع َل ْيه َو َس هل َم‬

َ ‫((ال ُي ْؤ ِم ُن َا َح ُد ُك ْم َح هتى َا ُك‬ ‫ه‬ َ َ َ َ ‫َع ْن َا َن‬
ِ ُ ‫ قال هالن ِب ُّي َصلى ه‬:‫س قال‬ ٍ
َ َ ْ َ ‫ه‬ َ َ ََ َ
.))‫اس اجم ِعين‬ِ ‫وا ِل ِد ِه وول ِد ِه والن‬

15. Anas wuxuu yiri: Nabiga ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: Allaha ay nafsadeeda gacantiisa
ku jirtaa ku dhaartaye iimaan lagama helin axadkiina ilaa aan ka ahaado
midka uu ugu jaceylka badan yahay waalidkiisa iyo wiilkiisa iyo dadka oo
dhan.8

‫((ث َال ٌث َم ْن ُك هن ِف ِيه َو َج َد َح َال َو َة ِاإل َيم ِان َا ْن‬ َ :‫َّللا َع َل ْيه َو َس هل َم َق َال‬
ُ ‫ه‬ ‫ى‬‫ل‬‫َع ْن َا َنس َعن هالنبي َص ه‬
ِ ِ
َ‫ َو َا ْن َي ْك َر َه َا ْن َي ُعود‬،‫ َو َا ْن ُي ِح هب ْال َم ْر َء َال ُي ِح ُّب ُه إ هال ِ ه ِّلِل‬،‫َّللا َو َِر ُس ُول ُه ِ َا َح هب إ َل ْي ِه ِم هما ِس َو ُاه َما‬
‫ون ٍ ه‬ ُ
ِ َِ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ‫َيك‬ ُ
.))‫ِفي الك ف ِر ك َما َيك َر ُه ا ْن ُيقذ َف ِفي هالن ِار‬
16. Anas wuxuu ka waryay Nabiga ‫ ﷺ‬inuu yiri: ruuxii sadax ay u kulmaan
wuxuu helay iimaanka macaankiisa, inuu ahaado Alle iyo
Rasuulkiisa ‫ﷺ‬mid ka jeclaado wixii kasoo hara, iyo inuu qofka u jeclaado
kaliya Alle dartiisa, iyo inuu necbeysto inuu ku laabto gaalnimo siduu u
necebyahay in dab lagu tuuro.9

8 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 15, Saxiix

9 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 16, Saxiix

5
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

‫ ((ا َي ُة ِاإل َيم ِان ُح ُّب‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬ ُ ‫ َس ِم ْع ُت َا َن ًسا َعن هالن ِبي َص هلى ه‬:‫َّللا ْبن َج ْبر َق َال‬
ِ ِ ٍ ُ ِ ِ ‫َع ْب ِد ه‬
.))‫ َوا َية ِالنف ِاق بغض االنص ِار‬،‫َاال ْن َص ِار‬
َ ْ َ ُ ْ ُ َ
17. Cabdullaahi Bin Jubeyr wuxuu yiri waxaan maqlay Anas oo ka
warinaayo Nabiga ‫ ﷺ‬uu yiri: Calaamada iimaanka lagu garto waa in la
jeclaado Ansaarta, calaamada munaafaqnimada lagu gartana waa la naco
Ansaarta. 10
ْ َ َ
ِ ‫ َا هن َر ُس َول ه‬-‫ َو ُه َو َا َح ُد ُّالن َق َب ِاء ل ْيل َة ال َع َق َب ِة‬،‫َّللا َع ْن ُه َو َك َان َش ِه َد َب ْد ًرا‬
‫َّللا‬ ُ ‫الص ِام ِت َر ِض َي ه‬ ‫ُع َب َاد َة ْب َن ه‬
،‫اّلِل َش ْي ًًئ‬ َ َ
ِ ‫((با ِي ُعو ِني َعلى َا ْن ال ُت ْش ِر ُكوا ِب ه‬ َ :‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال َو َح ْو َل ُه ِع َص َاب ٌة ِم ْن َا ْص َحاب ِه‬ ُ ‫َص هلى ه‬
َ‫ َوال‬،‫ َو َال َت ْا ُت ِوا ب ُب ْه َتان َت ْف َت ُر َون ُه َب ْي َن َا ْيد ُيك ْم َو َا ْر ُجل ُك ْم‬،‫ َو َال َت ْق ُت ُلوا َا ْو َال َد ُك ْم‬،‫ َو َال َت ْزُنوا‬،‫َو َال َت ْسر ُقوا‬
ِ ِ ٍ ِ ‫َ ه‬ ِ َ
َ ً َ َ َ ْ َ ْ ْ َ َ ُ ْ َ ْ َ
َ ُ ْ
‫ ومن اصاب ِمن ذ ِلك شيًئ فع ِوقب ِفي‬،‫َّللا‬ َ َ َ َ َ ُ ُ
ِ ‫ فمن وفى ِمنكم فاجره على‬،‫وف‬ ْ َ َ ٍ ‫ت ْع ُصوا ِفي معر‬
ُ ْ َ
َ ُ ‫اب ِم ْن َذ ِل َك َش ْي ًًئ ُث هم َس َت َر ُه ه‬ َ ‫ َو َم ْن َا َص‬،‫ُّالد ْن َيا َف ُه َو َك هف َار ٌة َل ُه‬
،‫َّللا ِإ ْن َش َاء َع َفا َع ْن ُه‬ ِ ‫ َف ُه َو ِإلى ه‬،‫َّللا‬
.‫ َف َب َاي ْع َن ُاه َع َلى َذ ِل َك‬.))‫َو ِإ ْن َش َاء َع َاق َب ُه‬
18. Cubaada Bin Saamit Allaha ka raali noqdee oo ka mid ahaa saxaabadii ka
qeyb gashay dagaalkii badar, wuxuuna kamid ahaa nabad doonadii u timid
Nabiga ‫ ﷺ‬habeenkii caqabada wuxuu ka waryay in Nabiga ‫ ﷺ‬uu yiri:
asagoo hareerihiisana joogan qaar kamida asxaabtiisa ii balan qaada inaadan
Alle ku gaaloobeynin, inaadan wax xadeynin, inaadan zineysaneynin,
inaadan caruurtiina u dileynin faqri dartiis, inaadan la imaaneynin been
abuur nafsad ahaantiina, inaadan ku caasineynin madaxdiina, qofkii intaas
oofiyo ajarkiisa Alle ‫ ﷻ‬xagiisa ayuu ka helaaya, qofkii ku dhaco intaasi la soo
sheegay qaar kamida oo ay gaalnimada ugu horeyso ciqaabtiisa aduunka
ayuu ku helaaya kafaaro gud bayna u tahay( lakiin gaalnimada ruuxi ku
dhinto waligiisa ayuu naarta ku waari doona cafisna maleh) qofkii intaas
10 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 17, Saxiix

6
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

lasoo sheegay ku dhaco shay kamida kadibna uu Alle asturo intuu aduunka
joogo Alle asagaa cafin karo asagaana ciqaabi karo maalinta Qiyaame. 11

َ ‫وش ُك َا ْن َي ُك‬ ُ :‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ ْ

‫ون َخ ْي َر‬ ِ ‫((ي‬ ِ ‫ َق َال َر ُس ُول ه‬:‫َع ْن َا ِبي َس ِع ٍيد ال ُخ ْد ِر ِي َا هن ُه َق َال‬
ْ ْ ْ ْ ْ
.))‫ َي ِف ُّر ِب ِد ِين ِه ِم َن ال ِف َت ِن‬،‫َم ِال ال ُم ْس ِل ِم َغ َن ٌم َي ْت َب ُع ِب َها َش َع َف ال ِج َب ِال َو َم َو ِاق َع ال َقط ِر‬

19. Abii Saciid Al-Qudrii wuxuu yiri: Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: waxaa
dhici doonto inuu ahaado maalka muslimka ugu qeyrka badan ariga oo uu
ku raacayo buuraha dushooda iyo meelaha dadka ay dagaan ka baxsan,
asagoo ka cararaayo fitanta.12

َ
‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم ِإ َذا َا َم َر ُه ْم َا َم َر ُه ْم ِم َن َاال ْع َم ِال ِب َما‬
ُ ‫َّللا َص هلى ه‬
ِ ‫ َك َان َر ُس ُول ه‬:‫َع ْن َعا ِئ َش َة َقال ْت‬
َ ُ َ ‫ُيط ُيق‬
.‫َّللا َق ْد َغ َف َر َل َك َما َت َق هد َم ِم ْن َذ ْن ِب َك َو َما َت َا هخ َر‬ َ ‫ ِإ هن ه‬،‫َّللا‬ ِ ‫ون َقالوا ِإ هنا ل ْس َنا َك َه ْي َئ ِت َك َيا َر ُس َول ه‬ ِ
َ َ َ ْ َ ُ ْ
َ
.))‫اّلِل انا‬ ِ ‫ (( ِإ هن اتقاك ْم َوا ْعل َمك ْم ِب ه‬:‫َف َي ْغ َض ُب َح هتى ُي ْع َر َف ال َغ َض ُب ِفي َو ْج ِه ِه ث هم َيقول‬
ُ ُ َ ُ ُ
.]1 /12 -17074 ‫[تحفة‬
20. Caa'isha Allaha ka raali noqde waxay tiri: Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu ahaa
mid amro asxaabtiisa camal ay kari karaan, waxay dhihi jireen: sidaado kale
ma nihin Rasuulkii Allow ,‫ ﷺ‬adiga dambigada hore iyo kaadi dambe waala
dhaafay, wuuna xanaagi jiray Nabiga ‫ ﷺ‬ilaa wajigiisa laga garto xanaaga,

11 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 18, Saxiix

12 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 19, Saxiix

7
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

kadibna wuxuu dhihi jiray: kan idin kugu cabsi badan idin kugu aqoonta
badan Alle waa aniga13.

‫ (( َث َال ٌث َم ْن ُك هن ِف ِيه َو َج َد َح َال َو َة‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬ ُ ‫َّللا َع ْن ُه َعن هالن ِبي َص هلى ه‬
ِ ِ
ُ ‫َع ْن َا َنس َر ِض َي ه‬
ْ‫ َو َمن‬،‫ َو َم ْن َا َح هب َع ْب ًدا َال ُي ِح ُّب ُه إ هال ِ ه ِّلِل‬،‫َّللا َو َر ُس ُول ُه َا َح هب إ َل ْي ِه ِم هما ِس َو ُاه َما‬
ُ ‫اإل َيمان ٍ َم ْن َك َان ه‬
ِ َ ْ َ ْ َ َِ َ ْ َ ْ ْ ُ ْ ِ َ ِْ
‫ه‬ ُ ْ
.))‫ ك َما َيك َر ُه ان يلقى ِفي الن ِار‬،‫َّللا‬ ‫ه‬ َ َ
ُ ‫َيك َر ُه ان َي ُعود ِفي الك فر َب ْعد ِإذ انقذ ُه‬ ْ
ِ
.]1255 ‫ تحفة‬،6941 ،6041 ،16 ‫[اطرافه‬

21. Anas Bin Maalik Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Nabiga ‫ﷺ‬
inuu yiri: sadax qofkeey u kulmaan wuxuu helay iimaanka macaankiisa,
qofkii ahaado mid Alle ‫ ﷻ‬iyo Rasuulkiisa ‫ ﷺ‬inuu wax walbo ka jecelyahay,
Qofkii adoon Alle dartiisa u jecelyahay, iyo inuu naco inuu gaalnimo u laabo
kadib markuu Alle ka badbaadiyay, siduu u nacaayo in naarta lagu tuuro.14

ْ َ :‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬ ُ ‫َع ْن َا ِبي َس ِع ٍيد ْال ُخ ْدر ِي َر ِض َي ه‬

ُ ‫َّللا َع ْن ُه َعن هالن ِبي َص هلى ه‬
‫((ي ْد ُخ ُل َا ْه ُل ال َج هن ِة‬ ِ َ َ َِ ‫ْ َ ه َ َ ْ ُ ه ِ ه ُ ُ ُ ه‬
َ َ ْ َ ُ َ ْ ْ َ َ َ ْ َ ُ ْ ُ ‫ ث هم َيقول‬،‫ َواهل النار الن َار‬،‫الجنة‬
‫َّللا ت َعالى اخ ِرجوا من كان ِفي قل ِب ِه ِمثقال حب ٍة ِمن خرد ٍل‬
ْ ‫ه‬ ِ
َ‫ َف َي ْن ُب ُتون‬-‫ َش هك َما ِل ٌك‬،‫ َا ِو ْال َح َي ِاة‬-‫ون ِم ْن َها َق ِد ْاس َو ُّدوا َف ُي ْل َق ْو َن ِفي َن َهر ْال َح َيا‬َ ‫ َف ُي ْخ َر ُج‬.‫ِم ْن ِإ َيمان‬
َ ‫ه‬ َ َ ً ْ ْ ِ ْ َ ‫ََ َ َه‬ ُ ْ ٍُ ُ ْ َ َ َ
ٌ ْ َ َ َ ٌ ْ َ ُ َ َ ُ َ َ َ ُ ُ
:‫ قال وهيب حدثنا عمرو‬.))‫ الم تر انها تخرج صفراء ملت ِوية‬،‫كما تنبت ال ِحبة ِفي جا ِن ِب السي ِل‬ َ َ ْ ْ ‫ه‬ َ ‫ه‬
ْ
.))‫((ال َح َي ِاة‬
.))‫((خ ْر َد ٍل ِم ْن َخ ْي ٍر‬ َ :‫َو َق َال‬

13 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 20, Saxiix

14 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 21, Saxiix

8
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

.]4407 ‫ تحفة‬،7439 ،7438 ،6574 ،6560 ،4919 ،4581 ‫[اطرافه‬

22. Abii Saciid Al-Qudrii Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Nabiga
‫ ﷺ‬inuu yiri: Ahlu Jannaha Jannadooda ayay galaayaan Ahlu Naarkana
Naartooda ayay galaayan, kadib Alle wuxuu leeyahay kasoo saara Naarta
qofkii qalbigiisa uu ku jiro in yar oo xabad qardal oo iimaan ah, waana laga
soo saara Naarta ayagoo madoobaaday dhuxuloobay, waxaana lagu tuura
wabi la yiraahdo wabigii nolosha, Maalik wuu shakiyay, waxayna uso
dhalanaayan sida cayadu ay ugasoo dhalato dadka halka uu maro dhinaciisa,
miyaadan arkin cayadu iney uso dhalato ayadoo jaalo ah misna
marmaroorsan.15
ْ
:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬
ُ ‫َّللا َص هلى ه‬
ِ ‫ َق َال َر ُس ُول ه‬:‫َع ْن َا ِبي ُا َم َام َة ْب ِن َس ْه ٍل َا هن ُه َس ِم َع َا َبا َس ِع ٍيد ال ُخ ْد ِر هي َي ُق ُول‬
‫ون‬ َ ‫ َو ِم ْن َها َما ُد‬،‫ص ِم ْن َها َما َي ْب ُل ُغ ُّالث ِد هي‬
ٌ ‫ َو َع َل ْي ِه ْم ُق ُم‬،‫ون َع َل هي‬ َ ‫((ب ْي َنا َا َنا َنا ِئ ٌم َ َرا ْي ُت هالن‬
َ ‫اس ُي ْع َر ُض‬ َ
َ ْ ُ ٌ ‫اب َو َع َل ْي ِه َق ِم‬ ‫ض َع َل هي ُع َم ُر ْب ُن ْال َخ ه‬ َ ‫َذ ِل‬
ِ ‫ َف َما َا هول َت ذ ِل َك َيا َر ُس َول ه‬:‫ َقالوا‬.))‫يص َي ُج ُّر ُه‬
‫َّللا؟‬ ِ ‫ط‬ َ ‫ر‬
ِ ‫ع‬ُ َ
‫و‬ ، ‫ك‬
َ
.))‫((الدين‬ َ َ
ِ :‫قال‬
.]3961 ‫ تحفة‬،7009 ،7008 ،3691 ‫[اطرافه‬
23. Abii Umaama Bin Sahal waxaa laga waryay inuu maqlay Abaa Saciid Al-
qudrii oo leh: Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: anoo jiifo ayaa waxaa riyo leygu
tusay dad qamiisyo wataan qaarkood qamiiskooda shafka ayuu u joogay
qaarka intaas wax ka hooseeya waxaa leyso bandhigay Cumar Bin Khataab
Allaha ka raali noqde asagoo qamiis dheer wato kaaso dhulka jiidaaye, waxay

15 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 22, Saxiix

9
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

yiraahdeen asxaabtii maxaa ku fasirtay Rasuulkii Allow? Wuxuuna yiri:

waxaan ku fasiray Diinta.16
‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َم هر َع َلى َر ُج ٍل ِم َن َاال ْن َص ِار‬
ُ ‫َّللا َص هلى ه‬
ِ ‫َّللا َع ْن َا ِب ِيه َا هن َر ُس َول ه‬
ِ ‫َع ْن َسا ِل ِم ْب ِن َع ْب ِد ه‬
ْ ْ
‫ (( َد ْع ُه َف ِإ هن ال َح َي َاء ِم َن‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬
ُ ‫َّللا َص هلى ه‬
ِ ‫ َف َق َال َر ُس ُول ه‬،‫َو ُه َو َي ِع ُظ َا َخ ُاه ِفي ال َح َي ِاء‬
.))‫ِاإل َيم ِان‬
.]6913 ‫ تحفة‬،6118 ‫[طرفه‬
24. Saalim Bin Cabdillaahi wuxuu aabihiisa ka waryay in Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬
uu maalin soo ag maray nin kamid ah ansaarta asagoo walaalkiisa ka
waaninaayo inuusan xishoonin, Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: daay maxaa
yeelay xishoodka iimaanka ayuu ka mid yahay.17

َ ‫ (( ُا ِم ْر ُت َا ْن ُا َقا ِت َل هالن‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬

‫اس َح هتى َي ْش َه ُدوا َا ْن‬ ُ ‫َّللا َص هلى ه‬
ِ ‫َع ِن ْاب ِن ُع َم َر َا هن َر ُس َول ه‬
‫ َف ِإ َذا َف َع ُلوا َذ ِل َك َع َص ُموا‬،‫ َو ُي ْؤ ُتوا هالز َك َاة‬،‫الص َال َة‬
‫ َو ُي ِق ُيموا ه‬،‫َّللا‬ ُ ‫َال ِإ َل َه ِإ هال ه‬
ِ ‫َّللا َو َا هن ُم َح هم ًدا َر ُس ُول ه‬
َ َ ‫َ ه‬
ِ ‫ َو ِح َس ُاب ُه ْم َعلى ه‬،‫ِم ِني ِد َم َاء ُه ْم َو َا ْم َوال ُه ْم ِإال ِب َح ِق ِاإل ْسال ِم‬
.))‫َّللا‬
.]1 /13 -7422 ‫[تحفة‬
25. Cumar wuxuu ka waryay Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: waxaa ley amray
inaan la dagaalamo dadka ilaa ay ka qiraan in Ilaah mooye Alle kale uusan
jirin muxammedna Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬, salaadana ay oogaan, zakadana ay la
yimaadan, haddii ay sidaasi sameeyan waxaa iga badbaadayo dhiigooda iyo

16 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 23, Saxiix

17 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 24, Saxiix

10
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

maalkooda marka laga reebo islamka xaqiisa xisaabtoodana Alle ‫ ﷻ‬xagiisa

ayay ahaatay.18
ْ ْ ‫ه‬ َ ُ ‫َع ْن َابي ُه َر ْي َر َة َا هن َر ُس َول هَّللا َص هلى ه‬
ِ ‫ (( ِإ َيم ٌان ِب ه‬:‫َّللا َعل ْي ِه َو َسل َم ُس ِئ َل َا ُّي ال َع َم ِل َاف َض ُل َف َق َال‬
‫اّلِل‬ ِ ِ
ٌ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ‫ه‬ ُ َ ‫ه‬ ُ َ ْ َ َ َ َ ‫ه‬ ُ َ ََ
.))‫ ((حج مبرور‬:‫ ِقيل ثم ماذا قال‬.))‫َّللا‬ ِ ‫يل‬ ِ ‫ ((ال ِجهاد ِفي س ِب‬:‫ ِقيل ثم ماذا قال‬.))‫ور ُسو ِل ِه‬
َ
.]13101 ‫ تحفة‬،1519 ‫[طرفه‬
26. Abii Hureyra wuxuu ka waryay in Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬la su’aalay camal
keeba ugu fadli badan? Wuxuu yiri: In Ilaahey ‫ ﷻ‬la rumeeyo iyo Rasuulkiisa
‫ ﷺ‬, kadibna asxaabtii waxay yiraahdeen: maxaa xega? Wuxuuna yiri: in
Ilaahey ‫ ﷻ‬dartiisa loo jihaado, kadibna asxaabtii waxay yiraahdeen: maxaa
xega? Wuxuuna yiri: Xajka la aqbalay.19

‫ َف َت َر َك‬،‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َا ْع َطى َر ْه ًطا َو َس ْع ٌد َجا ِل ٌس‬ ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ ِ ‫َّللا َع ْن ُه َا هن َر ُس َول ه‬

ُ ‫َع ْن َس ْع ٍد َر ِض َي ه‬
‫َّللا َما َل َك َع ْن ُف َال ٍن‬ ْ َ ً ‫ه‬ َ ُ ‫َر ُس ُول هَّللا َص هلى ه‬
ِ ‫َّللا َعل ْي ِه َو َسل َم َر ُجال ُه َو َا ْع َج ُب ُه ْم ِإل هي َف ُقل ُت َيا َر ُس َول ه‬ ِ
َ َ َ َ ُ ً َ َ َ َ َ َ
ْ َ َ َ
‫ ث هم غل َب ِني َما ا ْعل ُم ِم ْن ُه ف ُعد ُت‬،‫ ف َسك ُّت ق ِليال‬.))‫ ((ا ْو ُم ْس ِل ًما‬:‫ فقال‬.‫َّللا ِإ ِني ال َر ُاه ُمؤ ِم ًنا‬ ْ ِ ‫َف َو ه‬
َ ْ َ
‫ ُث هم َغ َل َب ِني َما َا ْع َل ُم ِم ْن ُه‬.))‫ (( َا ْو ُم ْس ِل ًما‬:‫َّللا ِإ ِني َال َر ُاه ُم ْؤ ِم ًنا َف َق َال‬ َ
ِ ‫ِل َم َقال ِتي َف ُقل ُت َما ل َك َع ْن ُفال ٍن َف َو ه‬
َ
‫ ِإ ِني ُال ْع ِطي هالر ُج َل‬،‫ (( َيا َس ْع ُد‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم ُث هم َق َال‬ ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ ِ ‫َف ُع ْد ُت ِل َم َقال ِتي َو َع َاد َر ُس ُول ه‬
.))‫َّللا ِفي هالن ِار‬ ُ ‫ َخ ْش َي َة َا ْن َي ُك هب ُه ه‬،‫َو َغ ْي ُر ُه َا َح ُّب ِإ َل هي ِم ْن ُه‬
.]1 /14 -3891 ‫ تحفة‬،1478 ‫[طرفه‬
27. Sacad Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬inuu
qeybiyay xoolo saxaabadii qaar kamida u qeybiyay xoolo Sacadna wuu
fadhiyay, Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu ka tagay nin aad ii cajabiyay , waxaan iri:
18 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 25, Saxiix

19 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 26, Saxiix

11
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

Rasuulkii Allow ‫ ﷺ‬hebel maxaad ka leedahay walahi baan ku dhaartaye

waxaan u arkaa Mu’min, Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: mase Muslim? Inyar
baan aamusay kadibna waxaa iga xoog badiyay wixii aan ninkaasi ka aqaanay
waxaana ku laabtay inaan weydiinaayo Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬, waxaan iri:
Rasuulkii Allow ‫ ﷺ‬hebel maxaad ka leedahay walahi baan ku dhaartaye
waxaan u arkaa Mu’min, Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: mase Muslim? Inyar
baan aamusay kadibna waxaa iga xoog badiyay wixii aan ninkaasi ka aqaanay
waxaana ku laabtay inaan weydiinaayo Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬, kadibna wuxuu i
yiri: Sacadoow aniga qof ayaan wax siiyay waliba anigoo qofkaas ruux kale
uga jaceyl badanahay, anigoo ka baqaayo inuu Alle ‫ ﷻ‬naarta waji waji ugu
tuuro.20

‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َا ُّي ِاإل ْس َال ِم‬

ُ ‫َّللا َع ْن ُه َما َا هن َر ُج ًال َس َا َل هالن ِب هي َص هلى ه‬
ُ ‫َّللا ْبن َع ْمرو َر ِض َي ه‬
ٍ ِ ِ ‫َع ْن َع ْب ِد ه‬
.))‫الس َال َم َع َلى َم ْن َع َر ْف َت َو َم ْن َل ْم َت ْع ِر ْف‬ ‫((ت ْطع ُم ه‬
‫ َو َت ْق َ ُرا ه‬،‫الط َع َام‬ ُ َ َ َ
ِ :‫خ ْي ٌر قال‬
.]8927 ‫ تحفة‬،6236 ،28 ‫[طرفاه‬
28. Cabdullaahi Bin Camr Allaha ka raali noqdee wuxuu waryay in nin uu
su'aalay Nabiga ‫ ﷺ‬Islamka keeba ugu qeer badan? Wuxuuna yiri: kan dadka
cunno ku quudiyo, dadkana salaamo cidda uu garanaayo iyo cidda aanu
garaneenin21.

20 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 27, Saxiix

21 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 28, Saxiix

12
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

‫يت هالن َار َف ِإ َذا َا ْك َث ُر َا ْه ِل َها ِالن َس ُاء‬ ُ ‫ (( ُار‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬

ُ ‫ َق َال هالن ِب ُّي َص هلى ه‬:‫َعن ْابن َع هباس َق َال‬
َ‫ َل ْو َا ْح َس ْن َت إلى‬،‫ َو َي ْك ُ ِف ْر َن اإل ْح َس َان‬،‫ (( َي ْك ُف ْر َن ْال َعش َير‬:‫يل َا َي ْك ُف ْر َن ب هاّلِل َق َال‬ ٍ َ ِ ُِ ْ
ِ ِ ُّ َ َ ِ ِ ِ ‫ ِق‬.))‫َيك ف ْر َن‬
.))‫ِإ ْح َد ُاه هن هالد ْه َر ُث هم َ َرا ْت ِم ْن َك َش ْي ًًئ َق َال ْت َما َ َرا ْي ُت ِم ْن َك خ ْي ًرا قط‬
.]5977 ‫ تحفة‬،5197 ،3202 ،1052 ،748 ،431 ‫[اطرافه‬
29. Ibnu Cabaas wuxuu yiri: Nabiga ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: Naartii ayaan soo arkay
habeenkii ley dheelmiyay Israa’ Wal Micraaj, dadka ahlu naarka ah waxay u
badnaayeen haween kufriyay, asxaabtii waxay yiraahdeen: ma Alle ‫ ﷻ‬ayay
ku kufriyeen? Wuxuu yiri: waxay ku kufriyaan nimankooda, ixsaanka ayay
ku kufriyaan, haddii midkood aad wanaajisid waqti zamanka kadibna ay
kugu aragto haweeneyda qalad yar waxay ku dhaheysaa waligey qeyr kaama
arkin.22

‫ (( َيا َا َبا‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬

ُ ‫ َف َق َال ِل َي هالن ِب ُّي َص هلى ه‬،‫ َف َع هي ْرُت ُه ِب ُا ِم ِه‬،‫ ِإ ِني َس َاب ْب ُت َر ُج ًال‬:‫َعن َا َبا َذر َق َال‬
ٍ ِ
ْ‫ َف َمن‬،‫َّللا َت ْح َت َا ْي ِد ُيك ْم‬ ُ ‫ َج َع َل ُه ُم ه‬،‫ ِإ ْخ َو ُان ُك ْم َخ َو ُل ُك ْم‬،‫يك َج ِاه ِل هي ٌة‬ َ ‫َذر َا َع هي ْر َت ُه ب ُا ِم ِه إ هن َك ْام ُر ٌؤ ِف‬
ِ ِ ٍ
ْ‫ َف ِإن‬،‫وه ْم َما َي ْغ ِل ُب ُه ْم‬ُ ‫ َو َال ُت َك ِل ُف‬،‫ َو ْل ُي ْلب ْس ُه ِم هما َي ْل َب ُس‬،‫َك َان َا ُخ ُوه َت ْح َت َي ِد ِه َف ْل ُي ْط ِع ْم ُه ِم هما َي ْا ُك ُل‬
ِ
.))‫وه ْم‬ ُ ‫َك هل ْف ُت ُم‬
ُ ‫وه ْم َف َا ِع ُين‬
.]11980 ‫ تحفة‬،6050 ،2545 ‫[طرفاه‬
30. Abaa Darr wuxuu yiri: nin ayaan is caaynay kadibna hooyadiis ayaan ku
ceebeyay(ninka ay is caayeen waa Bilaal wuxuuna yiri: hooyada way
madowdahay) Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: Abaa Darrow ma hooyadiis
ayaad ku caayday? Adiga waxaa tahay qof ay ku jirto jaahilnimo, kuwa
adoomada idin ah waa walaalihiin, Alle ‫ ﷻ‬ayaa idin hoos keenay, qofkii qof
22 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 29, Saxiix

13
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

walaalkiisa ah gacanta ku haayo ha siiyo waxa uu cunaayo, iyo labiska uu

xiranaayo, hana ku kalifina wax aysan awoodin, hadaadse ku kaliftaan
caawiya.23
ْ ْ
‫ (( ِإ َذا ال َت َقى ال ُم ْس ِل َم ِان‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َي ُق ُول‬ ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ ِ ‫َع ِن َابي َب ْك َر َة َق َال ِإ ِني َس ِم ْع ُت َر ُس َول ه‬
:‫ول َق َال‬ ‫ت‬ُ ‫َّللا َه َذا ْال َقا ِت ُل َف َما َب ُال ْال َم ْق‬ ‫ َف ُق ْل ُت َيا َر ُس َول ِه‬.))‫ب َس ْي َف ْيه َما َف ْال َقا ِت ُل َو ْال َم ْق ُت ُول ِفي هالنار‬
ِ ِ ْ َ َ َِ ‫ِ ه‬
.))‫يصا َعلى قت ِل َص ِاح ِب ِه‬ َ
ً ‫(( ِإن ُه ك َان ح ِر‬
31. Abii Bakra wuxuu yiri: waxaan maqlay Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬oo leh: haddii ay
kulmaan labo muslim ah seyfahooda kan wax dilay iyo kan la dilay naarta
ayay galaayan, waxaan iri: Rasuulkii Allow ‫ ﷺ‬kan wax dilay waan garanay
kan la dilayna? Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬Midka la dilay wuxuu ku dadaalaayay inuu
kan kale walaalkiisa ah uu dilo.24
‫ ﴿ٱ ذ َِّل َین َءا َم ُنو ۟ا َولَ ۡم یَلۡب ُِس ۤو ۟ا امی َ ٰـَنَ ُم ب ُِظ ۡ ٍۡل ٱُ ۟ولَ ٰۤـى َك لَهُ ُم ٱ ۡ َۡل ۡم ُن َو ُُه‬:‫َّللا َق َال َل هما َن َ َزل ْت‬
ِ ‫َع ْن َع ْب ِد ه‬
ِ ِ
]‫۝﴾[سورة األنعام‬ ٢ ٨‫ون‬ َ ُ‫ُّمهۡ َتد‬
ۡ
‫ٱلش ۡرَك لَظُل ٌم‬ ِ ‫ ﴿إِ َّن‬:‫َّللا‬ ُ ‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َا ُّي َنا َل ْم َي ْظ ِل ْم َف َا ْن َز َل ه‬ ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ِ ‫ول ه‬ ِ ُ
‫س‬ ‫ر‬َ ُ
‫اب‬ َ ‫َق َال َا ْص‬
‫ح‬
]‫۝﴾[سورة القمان‬ ٣ ٨‫َع ِظیم‬
.]9420 ‫ تحفة‬،6937 ،6918 ،4776 ،4629 ،3429 ،3428 ،3360 ‫[اطرافه‬
32. Cabdullahi wuxuu yiri: markii ay soo dagatay Ayadan:

23 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 30, Saxiix

24 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 31, Saxiix

14
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

Kuwa Xaqa Rumeeyey oon ku Dheehin Iimaankooda Dulmi (Gaalimo)

kuwaasaa Nabadgalto u Sugnaatay Hanuunsanna.
-Surah Al-An'am, Ayah 82, asxaabtii waxay weydiyeen Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬
yaanan nafsadiisa dulminin oo aanan macaasi iyo dambe galin? Kadibna Alle
‫ ﷻ‬ayaa wuxuu soo dajiyay Ayadan kale: , Shirkigu waa dulmi weyn.
-Surah Luqman, Ayah 13.25

ْ
‫ َو ِإ َذا‬،‫ ((ا َي ُة ال ُم َن ِاف ِق َث َال ٌث ِإ َذا َح هد َث َك َذ َب‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬
ُ ‫َع ْن َا ِبي ُه َر ْي َر َة َعن هالن ِبي َص هلى ه‬
ِ ُْ ِ َ
.))‫ َو ِإذا اؤت ِم َن خان‬،‫َو َع َد َا ْخ َل َف‬
َ َ
.]14341 ‫ تحفة‬،6095 ،2749 ،2682 ‫[اطرافه‬
33. Abii Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Nabiga ‫ ﷺ‬inuu
yiri: calaamadaha munaafaqa waa sadax, markii uu sheekeynaayo been ayuu
sheega, markuu balan qaado wuu ka baxaa, markii la aamino wuu
qayaama.26

‫ (( َا ْر َب ٌع َم ْن ُك هن ِف ِيه َك َان ُم َن ِاف ًقا‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬

ُ ‫َّللا ْبن َع ْمرو َا هن هالن ِب هي َص هلى ه‬
ٍ ِ ِ ‫َع ْن َع ْب ِد ه‬
َ‫ َو َم ْن َك َان ْت ِف ِيه َخ ْص َل ٌة ِم ْن ُه هن َك َان ْت ِف ِيه َخ ْص َل ٌة ِم َن ِالن َف ِاق َح هتى َي َد َع َها ِإ َذا ْاؤ ُت ِم َن َخان‬،‫َخا ِل ًصا‬
.‫ش‬ ‫م‬َ ‫ع‬ْ ‫ َت َاب َع ُه ُش ْع َب ُة َعن َاال‬.))‫اص َم َف َج َر‬َ ‫خ‬َ ‫ َوإ َذا‬،‫َوإ َذا َح هد َث َك َذ َب َوإ َذا َع َاه َد َغ َد َر‬
ِ ِ ِ ِ ِ
.]8931 ‫ تحفة‬،3178 ،2459 ‫[طرفاه‬

25 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 32, Saxiix

26 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 33, Saxiix

15
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

34. Cabdullahi Bin Camr Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Nabiga ‫ﷺ‬
inuu yiri: Afar qofkii ay ku jiraan waa munaafaq aanan shaki ku jirin, qofkii
ay qeeb afartaas kamida ku lagu arkana qeeb munaafaqnimo ah ayaa ku jirta
ilaa uu iska daayo, munaafaqa haddii la aamino qiyaano ayuu sameeya,
haddii uu sheekeynaayo been ayuu sheega, haddii uu balan qaadana wuu
jabiya balanta, haddii uu qof la doodana wuu dambaaba.27

ْ
‫ (( َم ْن َي ُق ْم َل ْي َل َة ال َق ْد ِر ِإ َيم ًانا َو ْاح ِت َس ًابا‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬
ُ ‫َّللا َص هلى ه‬
ِ ‫ َق َال َر ُس ُول ه‬:‫َع ْن َا ِبي ُه َر ْي َر َة َق َال‬
.))‫ُغ ِف َر َل ُه َما َت َق هد َم ِم ْن َذ ْن ِب ِه‬
.]13730 ‫ تحفة‬،2014 ،2009 ،2008 ،1901 ،38 ،37 ‫[اطرافه‬
35. Abii Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu yiri: Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu
yiri: qofkii u istaago salaad habeenka leylatul Qadarka asagoo rumeysan iney
xaq tahay, dambi dhaafna Alle ‫ ﷻ‬ka dalbanaayo waalo dhaafa dambigiisa uu
horey usoo sameeyay.28
‫َّللا ِل َم ْن َخ َر َج ِفي َس ِبي ِل ِه َال ُي ْخ ِر ُج ُه ِإ هال‬ ُ ‫ (( ْان َت َد َب ه‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬
ُ ‫َا َبا ُه َر ْي َر َة َعن هالن ِبي َص هلى ه‬
ِ
ْ‫ َو َل ْو َال َان‬،‫ َا ْو ُا ْد ِخ َل ُه ْال َج هن َة‬،‫إ َيم ٌان بي َو َت ْص ِد ٌيق ِ ب ُر ُس ِلي َا ْن ُا ْر ِج َع ُه ب َما َن َال ِم ْن َا ْجر َا ْو َغ ِن َيم ٍة‬
ِ
‫ ُث هم ُا ْق َت ُل ُثمه‬،‫َّللا ُث هم ُا ْح َيا‬ ‫ َو َل َو ِد ْد ُت َا ِني ٍ ُا ْق َت ُل ِفي َسبيل ِه‬،‫َا ُش هق َ ِع َلى ُا هم ِتي َما َق ِ َع ْد ُت َخ ْل َف َسر هي ٍ ِة‬
ِ ِ ِ
.))‫ ُث هم ُا ْق َت ُل‬،‫ُا ْح َيا‬

27 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 34, Saxiix

28 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 35, Saxiix

16
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

،14901 ‫ تحفة‬،7463 ،7457 ،7227 ،7226 ،3123 ،2972 ،2797 ،2787 ‫[اطرافه‬
.]1 /16 -‫ ا‬14901
36. Abaa Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Nabiga ‫ ﷺ‬inuu
yiri: Allah ‫ ﷻ‬wuxuu yiri: aniga kafaalo qaaday qofkii u baxo inuu wadadiisa
qaado, jihaado, kaliya asagoo u baxay inuu i rumeeyay, Rasuulkeygana ‫ﷺ‬
rumeeyay, inaan soo celinaayo asagoo helay ajar iyo qaniimo, ama haduu ku
dhinto wadadaas wanaaga ah uu baxayna Janno aan geeyo, Nabiga ‫ ﷺ‬wuxuu
yiri: haddaanan u baqeenin umadeyda maanan fadhiisteen, ee waxaan
jeclaan lahaa in jihaadka leygu dilo, kadib leyso nooleeyo hadana ley dilo
kadibna leyso nooleeyo, kadibna ley dilo.29
‫ (( َم ْن َق َام َر َم َض َان ِإ َيم ًانا َو ْاح ِت َس ًابا ُغ ِف َر‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬
ُ ‫َّللا َص هلى ه‬
ِ ‫َع ْن َا ِبي ُه َر ْي َر َة َا هن َر ُس َول ه‬
.))‫َل ُه َما َت َق هد َم ِم ْن َذ ْن ِب ِه‬
.]12277 ‫ تحفة‬،2014 ،2009 ،2008 ،1901 ،38 ،35 ‫[اطرافه‬
37. Abii Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬
inuu yiri: qofkii istaago habeenka Ramadaanka asagoo rumeysan Alle ‫ﷻ‬
dambi dhaafna ka rajeynaayo waalo dhaafa dambigiisi hore.30

‫ (( َم ْن َص َام َر َم َض َان ِإ َيم ًانا َو ْاح ِت َس ًابا‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬

ُ ‫َّللا َص هلى ه‬
ِ ‫ َق َال َر ُس ُول ه‬:‫َع ْن َا ِبي ُه َر ْي َر َة َق َال‬
.))‫ُغ ِف َر َل ُه َما َت َق هد َم ِم ْن َذ ْن ِب ِه‬
.]15353 ‫ تحفة‬،2014 ،2009 ،2008 ،1901 ،37 ،35 ‫[اطرافه‬

29 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 36, Saxiix

30 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 37, Saxiix

17
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

38. Abii Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu yiri: Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu
yiri: qofkii sooma bisha Ramadaanka asagoo rumeysan Alle ‫ ﷻ‬dambi
dhaafna ka rajeynaayo waalo dhaafa dambigii uu hore u galay. 31

‫ َو َل ْن ُي َش هاد ِالد َين َا َح ٌد ِإ هال‬،‫ (( ِإ هن ِالد َين ُي ْس ٌر‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬

ُ ‫َع ْن َا ِبي ُه َر ْي َر َة َعن هالن ِبي َص هلى ه‬
َ ْ ُّ َ ْ َ َ َ ْ ‫َ َ َ ُ َ َ ُ َ َ ِ ُ َ ِ َ ْ ُ َ ْ َ ُ ْ َ ْ َ َ ه‬
.))‫ واست ِعينوا ِبالغدو ِة والروح ِة وشيءٍ ِمن الدلج ِة‬،‫ فس ِددوا وق ِاربوا واب ِشروا‬،‫غلبه‬
.]13069 ‫ تحفة‬،7235 ،6463 ،5673 ‫[اطرافه‬
39. Abii Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu yiri: Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬
wuxuu yiri: diintaan islamka way fududahay, axadkiina hadduu diinta Alle
‫ ﷻ‬isku dayo inuu ku wada dhaqmana way ka guuleysataa, toosnaada, soo
dhawaada, bishaareysta, kaalmeysta kalahaada aad cibaadada iyo camalka u
kalaheysaan, iyo markaad kasoo laabataan shaqada cibaadeysta, ilaa
habeenkiina waqtiyadiisa cibaado kaashada.32

ْ ُ ‫َعن ْال َب َر ِاء َا هن هالن ِب هي َص هلى ه‬

‫ َا ْو َق َال‬-‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َك َان َا هو َل َما َق ِد َم ال َم ِد َين َة َن َز َل َع َلى َا ْج َد ِاد ِه‬ ِْ َ
ً ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ً ْ َ َ َ َ َ ‫ه‬ ْ َ ْ َْ َ َ ‫َ َْ َ ََه ُ َ ه‬ َ
،‫ او سبعة عشر شهرا‬،‫ وانه صلى ِقبل بي ِت المق ِد ِس ِستة عشر شهرا‬،‫ ِمن االنص ِار‬-‫اخوا ِل ِه‬
ْ ْ
‫ َو َص هلى‬،‫ َو َا هن ُه َص هلى َا هو َل َص َال ٍة َص هال َها َص َال َة ال َع ْص ِر‬،‫ون ِق ْب َل ُت ُه ِق َب َل ال َب ْي ِت‬ َ ‫َو َك َان ُي ْع ِج ُب ُه َا ْن َت ُك‬
ِ ‫ون َف َق َال َا ْش َه ُد ِب ه‬
‫اّلِل‬ َ ‫ َو ُه ْم َرا ِك ُع‬،‫ َف َم هر َع َلى َا ْهل َم ْس ِج ٍد‬،‫ َف َخ َر َج َر ُج ٌل ِم هم ْن َص هلى َم َع ُه‬،‫َم َع ُه َق ْو ٌم‬
َ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ َ َ ‫َ َ ْ َ ه ْ ُ َ َ َ ُ ه َ ه ه ُ َ َ ْ َ َ ه َ َ َ َِ ه‬
‫ وكان ِت‬،‫ فداروا كما هم ِقبل البي ِت‬،‫َّللا صلى َّللا علي ِه وسلم ِقبل مكة‬ ِ ‫ول‬ ِ ‫لقد صليت مع رس‬
‫ه‬
‫ َف َل هما َولى َو ْج َه ُه ِق َب َل‬،‫اب‬ َ ‫ َو َا ْه ُل ال ِك‬،‫ْال َي ُه ُود َق ْد َا ْع َج َب ُه ْم إ ْذ َك َان ُي َص ِلي ِق َب َل َب ْي ِت ال َم ْق ِدس‬
‫ت‬
ْ ْ
ِ ِ ِ َ َ َْ ْ
.‫ال َب ْي ِت انك ُروا ذ ِل َك‬
31 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 38, Saxiix

32 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 39, Saxiix

18
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

.]1 /17 -1840 ‫ تحفة‬،7252 ،4492 ،4486 ،399 ‫[اطرافه‬

40. Baraa’ Bin Caazib Allaha ka raali noqdee wuxuu waryay in Nabiga ‫ ﷺ‬uu
ahaay qofkii ugu horeeyay ee yimaaday wuxuuna kusoo dagay
awoowyaashiis ama wuxuuba yiri: abtiyaashiis heer banii najaar kana mid
ahaan Ansaartii, wuxuuna dhinaca Beyt Al-Maqdis u dukanaaye lix iyo
toban bilood, ama todobo iyo toban bilood, wuxuuna jeclaa in qiblada ay u
noqoto dhinaca Makka, salaadii uu dukanaayay Nabiga ‫ ﷺ‬waxay ahayd
salaada Casirka, waxaana la duktay qoom, waxaana soo baxay nin kamida
ragii la dugtay, wuxuuna soo maray qoom masjid ku dukanaayay, ayagoo
rukuucsan wuxuuna yiri: Ilaah ‫ ﷻ‬baan ku dhaartaye waxaan la duktay
Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬waxaana u dukanay dhinaca Makka, wayna jeesteen
ayagoo sidoosda u rukuucsan dhinaca Makka, Yahuudana waxay ahaayeen
kuwa jecleystay Nabiga ‫ ﷺ‬madaama uu u dukanaayay dhanka Beyt Al-
Maqdis, iyo kuwa Ahlu Kitaabka ah, markuu Nabiga ‫ ﷺ‬uu wajigiisa u
jeediyay dhanka kacbada arintaasi darteed ayay Rasuulnimadiisa u
inkireen.33
ْ ْ
‫ (( ِإ َذا َا ْس َل َم ال َع ْب ُد‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َي ُق ُول‬
ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ َ َ
ِ ‫ا َبا َس ِع ٍيد ال ُخ ْد ِر هي ا ْخ َب َر ُه ا هن ُه َس ِم َع َر ُس َول ه‬
َ
ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ََ َ َ َ َ ‫َ َ ُ َ ْ َُ ُ ُ َ ُ ه ُ َ ْ ُ ُ ه‬
‫ ال َح َس َن ُة ِب َع ْش ِر‬،‫اص‬ ‫ وكان بعد ذ ِلك ال ِقص‬،‫فحسن ِإسالمه يك ِفر َّللا عنه كل س ِيئ ٍة كان زلفها‬
‫ َو ه‬،‫َا ْم َثا ِل َها ِإ َلى َس ْب ِع ِم َائ ِة ِض ْع ٍف‬
ُ ‫الس ِي َئ ُة ِب ِم ْث ِل َها ِإ هال َا ْن َي َت َج َاو َز ه‬
.))‫َّللا َع ْن َها‬
.]4175 ‫[تحفة‬
41. Abaa Saciid Al-Qudrii wuxuu sheegay in uu maqlay Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬oo
leh: haddii uu adoonka soo islaamo ayna hagaagsanaato islamnimadiisa Alle
‫ ﷻ‬wuu u dhaafa dambiyadii uu hore u galay, kadibna waxaa intaas kadib
33 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 40, Saxiix

19
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

muteysan doona qisaas haduu dambi kale galo, halkii xasano waxay lamid
tahay toban xasano waana lasii laalaabayaa ilaa todobo boqol oo jeer,
xumaantaana sidoo kale hal xumaan ayay la mid tahay ilaa uu Alle ‫ ﷻ‬iska
dhaafo mooye.34

‫ َف ُك ُّل‬،‫ (( ِإ َذا َا ْح َس َن َا َح ُد ُك ْم ِإ ْس َال َم ُه‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬

ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ ِ ‫ َق َال َر ُس ُول ه‬:‫َع ْن َا ِبي ُه َر ْي َر َة َق َال‬
‫ َو ُك ُّل َس ِي َئ ٍة َي ْع َم ُل َها ُت ْك َت ُب َل ُه‬،‫َح َس َن ٍة َي ْع َم ُل َها ُت ْك َت ُب َل ُه ِب َع ْش ِر َا ْم َثا ِل َها ِإ َلى َس ْب ِع ِم َائ ِة ِض ْع ٍف‬
.))‫ِب ِم ْث ِل َها‬
.]14714 ‫[تحفة‬
42. Abii Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu yiri: Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu
yiri: haddii axadkiina islamnimadiisu wanaagsanaato, wanaag walbo uu
sameeyo waxaa loo qoraa towban ajar waxaana loo sii jibaara todobo boqol
oo jeer, xumaan walboo uu sameeyana waxaa loo qoraa mid lamida.35
‫ َق َال ْت‬.))‫ (( َم ْن َه ِذ ِه‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َد َخ َل َع َل ْي َها َو ِع ْن َد َها ْام َ َرا ٌة َق َال‬ُ ‫َع ْن َعا ِئ َش َة َا هن هالن ِب هي َص هلى ه‬
‫ َو َك َان‬.))‫َّللا َح هتى َت َم ُّلوا‬ ُ ‫َّللا َال َي َم ُّل ه‬
ِ ‫ َف َو ه‬،‫ون‬َ ‫ َع َل ْي ُك ْم ِب َما ُت ِط ُيق‬،‫ (( َم ْه‬:‫ َق َال‬.‫ َت ْذ ُك ُر ِم ْن َص َال ِت َها‬.‫ُف َال َن ُة‬
َ
.‫َا َح هب ِالد ِين ِإل ْي ِه َما َد َام َع َل ْي ِه َص ِاح ُب ُه‬
.]17307 ‫ تحفة‬،1151 ‫[طرفه‬
43. Caa’isha Allaha ka raali noqdee waxaa u soo galay Nabiga ‫ ﷺ‬waxaana la
joogtay haweeney wuxuuna yiri: waa tuma midaan kula joogto? Caa’isha
Allaha ka raali noqdee waxay tiri: waa heblaayo, salaadaheeda ayay igaga
sheekeyneesa, wuxuu yiri: ka joogso ha sheegin cibaadadaada, la imaada
34 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 41, Saxiix

35 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 42, Saxiix

20
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

cibaadada inta aad kartaan, Allah ‫ ﷻ‬baan ku dhaaftaye Alle ‫ ﷻ‬ma daalaayo
ilaa inta aad ka daaleysaan, wuxuuna ugu jeclaa Nabiga ‫ ﷺ‬diinta midkiina
daai’imo camalka uu karaayo.36
‫ َو ِفي‬،‫َّللا‬ ُ ‫ (( َي ْخ ُر ُج ِم َن هالنار َم ْن َق َال َال ِإ َل َه ِإ هال ه‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬ ُ ‫َع ْن َا َنس َعن هالن ِبي َص هلى ه‬
َ ْ ْ َ ِ‫َ َ َ َ ه ه‬ ْ َ ِ ِ َ ٍُ ْ ْ َ
ْ ْ ‫ه‬ ُ ُ َ َ ُ َ ْ َ ‫ه‬ َ
،‫ و ِفي قل ِب ِه وزن بر ٍة ِمن خي ٍر‬،‫ ويخرج ِمن الن ِار من قال ال ِإله ِإال َّللا‬،‫قل ِب ِه َوزن ش ِع َير ٍة ِمن خي ٍر‬ ُ ُ َ َ ْ ْ
َ ْ ُ ‫َو َي ْخ ُر ُج ِم َن هالنار َم ْن َق َال َال ِإ َل َه ِإ هال ه‬
ِ ‫ َق َال َا ُبو َع ْب ِد ه‬.))‫ َو ِفي َقل ِب ِه َو ْز ُن ذ هر ٍة ِم ْن َخ ْي ٍر‬،‫َّللا‬
‫َّللا َق َال‬
ْ‫ (( ِمن‬:‫ َم َك َان‬.))‫ (( ِم ْن إ َيمان‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬ ُ ‫َا َب ُان َح هد َث َنا َق َت َِاد ُة َح هد َث َنا َا َن ٌس َعن هالنبي َص هلى ه‬
ٍ ِ ِ ِ ِ
.))‫َخ ْي ٍر‬
.]1 /18 -1134 ،1356 ‫ تحفة‬،7516 ،7510 ،7509 ،7440 ،7410 ،6565 ،4476 ‫[اطرافه‬
44. Anas wuxuu ka waryay Nabiga ‫ ﷺ‬inuu yiri: naarta wuu kasoo baxaayay
qof yiri: Ilaah mooye Ilaah kale ma jiro, qalbigiisuna ay ku jirtay wax la eg
inyar oo qamadi oo qeyr ah, naarta wuu kasoo baxaaya qofkii yiraahdo: Ilaah
mooye Ilaah kale ma jiro, qalbigiisuna uu ku jiro in yar oo la eg bur oo qeyr
ah, naarta wuu kasoo baxaaya qof yiri: Ilaah mooye Ilaah kale ma jiro,
qalbigiisuna uu ku jiro in yar oo dhuuro caso ah oo qeyr ah.37
‫ ا َي ٌة ِفي ِك َتا ِب ُك ْم َت ْق َر ُء َون َها َل ْو‬،‫ين‬َ ‫اب َا هن َر ُج ًال ِم َن ْال َي ُه ِود َق َال َل ُه َيا َا ِم َير ْال ُم ْؤ ِم ِن‬ ِ
‫َع ْن ُع َم َر ْبن ْال َخ ه‬
‫ط‬ ِ
ْ ْ ْ
‫ ﴿ال َي ْو َم َا ْك َم ْل ُت َل ُك ْم ِد َين ُك ْم‬:‫ َق َال َا ُّي ا َي ٍة َق َال‬.‫َع َل ْي َنا َم ْع َش َر ال َي ُه ِود َن َ َزل ْت َال هت َخ ْذ َنا َذ ِل َك ال َي ْو َم ِع ًيدا‬
]‫۝﴾[سورة املائدة‬٨‫يت َل ُك ُم ِاإل ْس َال َم ِد ًينا‬ ُ ‫َو َا ْت َم ْم ُت َع َل ْي ُك ْم ِن ْع َم ِتي َو َر ِض‬
ُ ‫َق َال ُع َم ُر َق ْد َع َر ْف َنا َذ ِل َك ْال َي ْو َم َو ْال َم َك َان هال ِذي َن َزَل ْت ِف ِيه َع َلى هالن ِبي َص هلى ه‬
‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َو ُه َو‬ ِ
.‫َقا ِئ ٌم ِب َع َر َف َة َي ْو َم ُج ُم َع ٍة‬

36 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 43, Saxiix

37 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 44, Saxiix

21
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

.]10468 ‫ تحفة‬،7268 ،4606 ،4407 ‫[اطرافه‬

45. Cumar Allaha ka raali noqdee waxaa laga waryay in nin Yahuudi ahaa uu
cumar ku yiri: amiirkii Mu’miniintoow, aayad kitaabkiina ku jirto oo aad
aqrisaan haddi anagoo Yahuuda ah ay naguso dagan lahayd maalinta ay soo
dagatay ciid ayaan ka dhigan lahayn. Wuxuu yiri Cumar: Aayadee? Ninkii
Yahuudiga ahaa wuxuu aqriyay Aayada kor ku xusan, kadibna Cumar
wuxuu yiri: waxaan garaneena maalintaas iyo meeshii ay kusoo dagatay
Nabiga ‫ ﷺ‬asaga oo taagan carafa maalinta Jimcaha. 38

َ ‫ َج َاء َر ُج ٌل إ‬:‫َط ْل َح َة ْب َن ُع َب ْيد هَّللا َي ُق ُول‬

‫ َثا ِئ ُر‬،‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم ِم ْن َا ْه ِل َن ْج ٍد‬ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ ِ ‫ول ه‬ ‫س‬ ُ ‫ر‬َ ‫ى‬‫ل‬ ِ ِ
ُ‫ َفإ َذا ُه َو َي ْس َا ُل َعن اإل ْس َالم َف َق َال َر ُسول‬،‫ َو َال ُي ْف َق ُه ِ َما َي ُق ُول ِ َح هتى َد َنا‬،‫ ُي ْس َم ُع َدو ُّي َص ْو ِته‬،‫الراس‬ ْ‫ه‬
ِ
َ:‫ َف َق َال َه ْ ِل َع َلِ هي َغ ْي ِ ُر َها َقال‬.))‫((خ ْم ُس َص َل َوات في ْال َي ْوم َو ه ِالل ْي َلة‬ َ :‫َّللا َع َِل ْيه َو َس هل َم‬
ُ ‫ه‬ ‫ ِ َصلىه‬-‫هَّللا‬
ِ ‫ه ٍ ِ َ ِ ه‬ ِ َ ‫َِ ه‬
َ‫ َق َال َه ْل َعل هي‬.))‫((وص َي ُام َر َم َض َان‬
ِ َ :‫َّللا َعل ْي ِه َو َسل َم‬ ُ ‫َّللا َصلى ه‬ ِ ‫ قال َر ُسول ه‬.))‫ ِإال َا ْن َتط هو َع‬،‫((ال‬
ُ َ َ
َ َ
‫ َق َال َه ْل‬.‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم هالز َك َاة‬ ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ َ ‫َ ه‬
ِ ‫ َق َال َوذ َك َر ل ُه َر ُس ُول ه‬.))‫ ِإال َا ْن َتط هو َع‬،‫ ((ال‬:‫َغ ْي ُر ُه َق َال‬
‫َّللا َال َا ِز ُيد َع َلى َه َذا َو َال‬ َ َ ‫َ ه‬ َ
ِ ‫ َق َال َفا ْد َب َر هالر ُج ُل َو ُه َو َي ُق ُول َو ه‬.))‫ ِإال َا ْن َتط هو َع‬،‫ ((ال‬:‫َعل هي َغ ْي ُر َها َق َال‬
.))‫((ا ْف َل َح ِإ ْن َص َد َق‬ َ :‫َّللا َع َل ْيه َو َس هل َم‬ ‫ َق َال َر ُس ُول ه ه‬.‫ص‬ ُ ‫َا ْن ُق‬
ِ ُ ‫َّللا َصلى ه‬ ِ
.]5009 ‫ تحفة‬،6956 ،2678 ،1891 ‫[اطرافه‬
46. Dalxa Bin Cubeydilaahi wuxuu yiri: nin ayaa u yimid Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬
oo heer ahlu Najd ah, timihiisuna taataaganyihiin, codkiisuna si hoose loo
maqlaayo, mana la fahmeynin waxa uu dhahaaye ilaa uuso dhawaaday,
markaas ayuu su’aalay Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wax ku saabsan Islamka, Rasuulkii
Alle ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: waa shanta salaadood in la dukado habeenkii iyo

38 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 45, Saxiix

22
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

maalintii, wuxuu yiri ninkii wax aanan ayaga ahayn maleygu leeyahay,
markaas ayuu yiri: maya ilaa aad sunno kala timaado, Rasuulkii Alle wuxuu
yiri: in bisha soon la soomo, wuxuu yiri ninkii wax aanan ayaga ahayn
maleygu leeyahay, markaas ayuu yiri: maya ilaa aad sunno kala timaado,
wuxuu yiri: in zakada la bixiyo, wuxuu yiri ninkii wax aanan ayaga ahayn
maleygu leeyahay, markaas ayuu yiri: maya ilaa aad sunno kala timaado,
Markaasuu ninkii sii jeestay asagoo dhahaayo walahi waxna kuma
ziyaadinaayo waxna kama nusqaaminaayo, Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu yiri:
wuu liibaanay hadduu run sheego.39
‫ (( َم ِن هات َب َع َج َن َاز َة ُم ْس ِل ٍم ِإ َيم ًانا‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬
ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ ِ ‫َع ْن َا ِبي ُه َر ْي َر َة َا هن َر ُس َول ه‬
،‫ َف ِإ هن ُه َي ْر ِج ُع ِم َن َاال ْج ِر ِب ِق َير َاط ْي ِن‬،‫ َو َي ْف ُر َغ ِم ْن َد ْف ِن َها‬،‫ َو َك َان َم َع ُه َح هتى ُي َص هلى َع َل ْي َها‬،‫َو ْاح ِت َس ًابا‬
‫ َت َاب َع ُه ُع ْث َم ُان‬.))‫ َو َم ْن َص هلى َع َل ْي َها ُث هم َر َج َع َق ْب َل َا ْن ُت ْد َف َن َف ِإ هن ُه َي ْر ِج ُع ِب ِق َير ٍاط‬،‫ُك ُّل ِق َير ٍاط ِم ْث ُل ُا ُح ٍد‬
ُ ‫ َح هد َث َنا َع ْو ٌف َع ْن ُم َح هم ٍد َع ْن َا ِبي ُه َر ْي َر َة َعن هالن ِبي َص هلى ه‬:‫ْال ُم َؤ ِذ ُن َق َال‬
.‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َن ْح َو ُه‬ ِ ِ
.]1 /19 -14481 ،12244 ‫ تحفة‬،1325 ،1323 ‫[طرفاه‬
47. Abii Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu waryay in Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬
uu yiri: qofkii raaco janaaso muslim asagoo rumeysan Alle ‫ ﷻ‬rajeynaayo ajar
iyo dambi dhaaf, haddana ahaaday mid la jiro ilaa uu lagu dukto janaasada,
hadana lasoo joogo ilaa laga duugo, wuxuu qofkaasi lasoo laabanaayo labo
qiiraad oo ajar ah, halkii ajarna uu lamid yahay sida buurta uxud oo kale,
qofkii ku dukado janaasada hadana kasoo laabto kahor inta aanan la duugin
wuxuu lasoo laabanaaya hal qiiraad oo ajar ah.40

39 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 46, Saxiix

40 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 47, Saxiix

23
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

ُ
.))‫ َو ِق َتال ُه ُك ْف ٌر‬،‫وق‬ ٌ ‫ (( ِسباب ْال ُم ْس ِلم ُف ُس‬:‫َّللا َع َل ْيه َو َس هل َم َق َال‬ ُ ‫َّللا َا هن هالنب هي َص هلى ه‬ ِ ‫َع ْب ُد ه‬
ِ ِ ِ
.]9243 ‫ تحفة‬،7076 ،6044 ‫[طرفاه‬
48. Cabdullaahi wuxuuka waryay Nabiga ‫ ﷺ‬inuu yiri: caayida qofka
Muslimka ah waa faasiqnimo dilkiisana waa gaalnimo.41
ْ
‫ َف َت َال َحى َر ُج َال ِن‬،‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َخ َر َج ُي ْخ ِب ُر ِب َل ْي َل ِة ال َق ْد ِر‬ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ ِ ‫الص ِام ِت َا هن َر ُس َول ه‬ ‫ُع َب َاد ُة ْب ُن ه‬
ْ َ ‫ِم َن ْال ُم ْس ِل ِم‬
‫ َو ِإ هن ُه َت َال َحى ُف َال ٌن َو ُف َال ٌن َف ُر ِف َع ْت‬،‫ (( ِإ ِني َخ َر ْج ُت ُال ْخ ِب َر ُك ْم ِب َل ْي َل ِة ال َق ْد ِر‬:‫ين َف َق َال‬
.))‫س‬ ْ ‫الس ْبع َو ِالت ْسع َو ْال َخ‬
‫م‬ ‫ه‬ ‫ي‬ ‫ف‬ ‫ا‬ َ
‫وه‬ ‫س‬ُ ‫م‬ َ ْ ُ ُ َ ًَْ َ ُ َ ْ َ َ ََ
ِ ِ ِ ِ ِ ‫وعسى ان يكون خيرا لكم‬
‫ت‬ ‫ال‬
.]5071 ‫ تحفة‬،6049 ،2023 ‫[طرفاه‬
49. Cubaada Bin Al-Saamit Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay
Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬inuu usoo baxay in uu asxaabtiisa u sheego habeenka
Leylatul Qadarka, kadibna laba nin oo asxaabtiisa kamida ayaa murmeen
intuu labada nin ku mashquulsanaa ayuu hilmaamay wuxuuna yiri: waxaan
u soo baxay inaan nii sheego habeenka Leylatul Qadarka, kadibna hebel iyo
hebel ayaa murmeen intaan labada nin ku mashquulsanaa ayaan
hilmaamay, waxaana laga yaaba iney sidaasi qeyr idin tahay lakiin
habeenkaas ka raadiya todobo iyo labaatanka, sagaal iyo labaatanka ama
shan iyo labaatanka.42
‫ َف َا َت ُاه ِج ْب ِر ُيل َف َق َال َما‬،‫اس‬ ‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َبار ًزا َي ْو ًما ِل ه‬
‫لن‬ ُ ‫ َك َان هالن ِب ُّي َص هلى ه‬:‫َع ْن َا ِبي ُه َر ْي َر َة َق َال‬
ِ ِ
َ‫ َق َال ما‬.))‫ َو ُت ْؤ ِم َن ِب ْال َب ْع ِث‬،‫اّلِل َو َم َال ِئ َك ِت ِه َو ِب ِل َقا ِئ ِه َو ُر ُس ِل ِه‬ ِ ‫ (( ِاإل َيم ُان َا ْن ُت ْؤ ِم َن ِب ه‬:‫ِاإل َيم ُان َق َال‬
،‫وض َة‬ َ ‫ َو ُت َؤ ِد َي هالز َك َاة ْال َم ْف ُر‬،‫الص َال َة‬ ‫ َو ُت ِق َيم ه‬،‫َّللا َو َال ُت ْش ِر َك ِب ِه‬ َ ‫ (( ِاإل ْس َال ُم َا ْن َت ْع ُب َد ه‬:‫ِاإل ْس َال ُم َق َال‬
‫ َف ِإ ْن َل ْم َت ُك ْن َت َر ُاه َف ِإ هن ُه‬،‫َّللا َك َا هن َك َت َر ُاه‬
َ ‫ (( َا ْن َت ْع ُب َد ه‬:‫ َق َال َما ِاإل ْح َس ُان َق َال‬.))‫َو َت ُص َوم َر َم َض َان‬

41 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 48, Saxiix

42 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 49, Saxiix

24
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

‫ َو َس ُا ْخ ِب ُر َك َع ْن َا ْش َر ِاط َها‬،‫السا ِئ ِل‬ ‫ (( َما ْال َم ْس ُئ ُول َع ْن َها ِب َا ْع َل َم ِم َن ه‬:‫الس َاع ُة َق َال‬ ‫ َق َال َم َتى ه‬.))‫َي َر َاك‬
ُ ‫ ِفي َخ ْمس َال َي ْع َل ُم ُه هن ِإ هال ه‬،‫ َو ِإ َذا َت َط َاو َل ُر َع ُاة ِاإل ِبل ْال ُب ْه ُم ِفي ْال ُب ْن َيان‬،‫ِإ َذا َو َل َد ِت َاال َم ُة َر هب َها‬
.))‫َّللا‬ ٍ ِ ِ
‫ ُث هم‬.‫۝﴾[سورة القمان] اال َي َة‬٨‫الس َاع ِة‬ ‫َّللا ِع ْن َد ُه ِع ْل ُم ه‬
َ ‫ ﴿ ِإ هن ه‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬
ُ ‫ُث هم َت َال هالن ِب ُّي َص هلى ه‬
‫ َق َال َا ُبو‬.))‫اس ِد َين ُه ْم‬ َ ‫ (( َه َذا ِج ْب ِر ُيل َج َاء ُي َع ِل ُم هالن‬:‫ َف َق َال‬.‫ َف َل ْم َي َر ْوا َش ْي ًًئ‬.))‫ (( ُر ُّد ُوه‬:‫َا ْد َب َر َف َق َال‬
.‫َّللا َج َع َل َذ ِل َك ُك هل ُه ِم َن ِاإل َيم ِان‬ِ ‫َع ْب ِد ه‬
.]1 /20 -14929 ‫ تحفة‬،4777 ‫[طرفه‬
50. Abii Hureyra Allaha ka raali noqdee wuxuu yiri: wuxuu ahaa Nabiga ‫ﷺ‬
maalin mid ka dhax muuqday dadka, Jibriil Aleyhi Salam baa u yimid
wuxuuna yiri: waa maxay Iimaanka? Wuxuuna yiri: Iimaanka waa inaad Alle
‫ ﷻ‬rumeysaa, Malaa’igtiisa rumeysaa, lakulankiisa rumeysaa, Rusushiisa
rumeysaa, iyo maalinta leysa soo saari doono, hadana wuxuu yiri: waa maxay
Islam? Wuxuuna yiri: Islamka waa inaad caabuda Alle ‫ ﷻ‬oo aadan
cibaadadiisa cid kale la wadaajinin, waa inaad salaada oogtaa, waa inaad
zakada la timaada ee faradka ah, waa inaad bisha Ramadaanka soonta,
wuxuu yiri: waa maxay ixsaan? Wuxuu yiri: waa inaad Ilaahey ‫ ﷻ‬caabuda
sida adigoo arkaayo oo kale hadaadan adiga arkeenin asaga ayaa ku arkaayo,
wuxuu yiri: waa goorme saacada qiyaame? Wuxuu yiri: kaagama warrooni,
waxaase kuu sheegi doona calaamadaheeda waxaana kamida: iney dhasho
adoonta sayidkeeda, iyo kuwii geela jirka ahaa heer baadiyaha ahaana ku
tartamaan daaro dhaadheer, waxaana jirto shan cid aanan Alle ‫ ﷻ‬ahayna ma
oga wuxuuna aqriyay aayada macnaheeda yahay:
Ilaahey ‫ ﷻ‬waxaa agtiisa ah cilmiga saacada qiyaame
Roobkana asagaa keeno

25
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

Wuxuuna ogyahay waxa ku jiro riximaka hooyada

Mana oga nafsada berito waxa ay kasban doonto
Iyo meesha ay ku dhimaneyso.43
Kadibna malagii waa uu baxay, Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: soo celiya,
kadibna asxaabtii waxba maysan arkin, wuxuuna ku yiri: kaasi wuxuu ahaa
jibriil wuxuuna idin kugu yimid inuu diintiina idin baro.44

،‫ون‬ َ ‫ون َا ْم َي ْن ُق ُص‬ َ ‫ َا ْخ َب َرِني َا ُبو ُس ْف َي َان َا هن ِه َر ْق َل َق َال َل ُه َس َا ْل ُت َك َه ْل َيز ُيد‬:‫َع هباس َا ْخ َب َر ُه َق َال‬
ِ ُ‫َف َز َع ْم ٍ َت َا هن ُه ْم َيزيد‬
ْ‫ َو َس َا ْل ُت َك َه ْل َي ْر َت ُّد َا َح ٌد َس ْخ َط ًة ِل ِد ِين ِه َب ْع َد َان‬.‫ َو َك َذ ِل َك اإل َيم ُان َح هتى َي ِت هم‬،‫ون‬
َ
ِ ِ
ٌ.‫ َال َي ْس َخ ُط ُه َا َحد‬،‫وب‬ َ ‫اش ُت ُه ْال ُق ُل‬ َ ‫ين ُت َخا ِل ُط َب َش‬ َ ‫ َو َك َذ ِل َك ِاإل َيم ُان ِح‬،‫ َف َز َع ْم َت َا ْن َال‬،‫َي ْد ُخ َل ِف ِيه‬
،7541 ،7196 ،6260 ،5980 ،4553 ،3174 ،2978 ،2941 ،2804 ،2681 ،7 ‫[اطرافه‬
.]4850 ‫تحفة‬
51. Cabaas wuxuu yiri: Abuu Sufyaan wuxuu iisheegay in Hiriqla uu yiri:
waxaan ku su’aalay: ma ziyaadooyan dadkaas rumeeyay Nabiga ‫ ﷺ‬mase way
nusqaamoyan? Waxaan iri: way ziyaadoyan, waa sidaas Iimaanka ilaa uu
dhameystirmo, waxaan ku su’aalay: Maka ridooway axadkooda caro uu
diinta ka carooday markii ay soo galaan kadib waxaan iri: maya kama
ridoobaan,Iimaankana waa sidaaso markii ay ku dhax milmo quluubta
macaankiisa45

43 Surah Al-Luqman, Ayah 24

44 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 50, Saxiix

45 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 51, Saxiix

26
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َي ُق ُول‬ ُ ‫َّللا َص هلى ه‬

ِ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس َول ه‬:‫ َس ِم ْع ُت ُّالن ْع َم َان ْب َن َب ِش ٍير َي ُق ُول‬:‫َع ْن َع ِام ٍر َق َال‬
ْ َ‫َ ه‬ ‫ات َال َي ْع َل ُم َها َك ِث ٌير ِم َن ه‬ ٌ ‫ َو َب ْي َن ُه َما ُم َش هب َه‬،‫(( ْال َح َال ُل َبي ٌن َو ْال َح َر ُام َبي ٌن‬
ِ ‫ ف َم ِن اتقى ال ُم َش هب َه‬،‫اس‬
‫ات‬ ‫الن‬ ِ ِ َ
َ‫ َاال‬.‫ ِ ُيوش ُك َا ْن ُي َواق َع ُه‬،‫الش ُب َهات َك َراع َي ْر َعى َح ْو َل ْالح َمى‬ ُّ َ َ
‫ ومن وقع ِفي‬،‫ْاس َت ْب َرا ِل ِد ِي ِن ِه و ِعر ِض ِه‬
َ ْ َ َ ْ َ
ِ ِ ْ ِ ٍ ِ
‫ َا َال َو ِإ هن ِفي ال َج َس ِد ُم ْض َغ ًة ِإ َذا َص َل َح ْت‬،‫َّللا ِفي َا ْر ِض ِه َم َح ِارُم ُه‬ َ
ِ ‫ َاال ِإ هن ِح َمى ه‬،‫َو ِإ هن ِل ُك ِل َم ِل ٍك ِح ًمى‬
ْ ْ ْ
.))‫ َا َال َو ِه َي ال َق ْل ُب‬.‫ َو ِإ َذا َف َس َد ْت َف َس َد ال َج َس ُد ُك ُّل ُه‬،‫َص َل َح ال َج َس ُد ُك ُّل ُه‬
52. Caamir wuxuu yiri: waxaan maqlay Nucmaan Bin Bashiir oo leh: waxaan
maqlay Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬oo leh: xalaasha way cadahay xaarantana way
cadahay, dhaxdooduna waxaa ah shubuhaad aysan dadka intooda badan
ogeyn, qofkii ka baqo shubuhaadka wuxuu bari yeelay diintiisa iyo
sharaftiisa, qofkii ku dhaco shubuhaadkaas wuxuu ku dhacay xaaran sida kii
ari raaca ahaa arigiisa ku raacaayay seeri dad leeyihiin agteeda kana baqay
arigiisa iney seeridaas ama soohdintaasi galaan, boqor walbo wuxuu leeyahay
seeri u gaar ah, Ilaaheyna seeridiisa waa wuxuu xarimay, jirkana waxaa ku
jiro cad hilib ah cadkaas hadduu wanaagsanaado jirka intiisa kalena wuu
wanaagsanan haddiise uu xumaado jirka intiisa kale ayaa xumaan cadkaasna
waa qalbiga.46
ْ ُ ‫ َق َال ِإ هن َو ْف َد َع ْب ِد ْال َق ْيس َل هما َا َت ُوا هالن ِب هي َص هلى ه‬،‫ْابن َع هباس‬
‫ (( َم ِن ال َق ْو ُم َا ْو‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬ ِ ٍ ِ
َ‫ َف َق ُالوا يا‬.))‫ َغ ْي َر َخ َز َايا َو َال َن َد َامى‬-‫ َا ْو ب ْال َو ْف ِد‬-‫ (( َم ْر َح ًبا ب ْال َق ْو ِم‬:‫ َق َال‬.‫ َق ُالوا َرب َيع ُة‬.))‫َمن ْال َو ْف ُد‬
‫ه‬ ُ ْ ُّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ِ ْ ْ َ ِ ‫َ ُِ َ ه ه َ َ ِ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ ه‬
‫ وبيننا وبينك هذا الحي ِمن ك ف ِار‬،‫ ِإنا ال نست ِطيع ان نا ِتيك ِإال ِفي شه ِر الحر ِام‬،‫َّللا‬ ِ ‫رسول‬
ُ ْ
‫ َف َا َم َر ُه ْم‬.‫ َو َس َال ُوه َع ِن َاال ْش ِر َب ِة‬.‫ َو َن ْد ُخ ْل ِب ِه ال َج هن َة‬،‫ ُن ْخ ِب ْر ِب ِه َم ْن َو َر َاء َنا‬،‫ َف ُم ْر َنا ِب َا ْم ٍر َف ْص ٍل‬،‫ُم َض َر‬
َ ‫ (( َا َت ْد ُر‬:‫ َق َال‬.‫اّلِل َو ْح َد ُه‬ َ
.))‫اّلِل َو ْح َد ُه‬ ِ ‫ون َما ِاإل َيم ُان ِب ه‬ ِ ‫ َا َم َر ُه ْم ِب ِاإل َيم ِان ِب ه‬،‫ َو َن َه ُاه ْم َع ْن َا ْر َب ٍع‬،‫ِبا ْر َب ٍع‬
،‫الص َال ِة‬ ‫ َو ِإ َق ُام ه‬،‫َّللا‬ ُ ‫ (( َش َه َاد ُة َا ْن َال ِإ َل َه ِإ هال ه‬:‫ َق َال‬.‫َّللا َو َر ُس ُول ُه َا ْع َل ُم‬
ِ ‫َّللا َو َا هن ُم َح هم ًدا َر ُس ُول ه‬ ُ ‫َق ُالوا ه‬

46 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 52, Saxiix

27
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

ْ ْ ْ
‫ َو َن َه ُاه ْم َع ْن َا ْر َب ٍع َع ِن ال َح ْن َت ِم‬.))‫ َو َا ْن ُت ْع ُطوا ِم َن ال َم ْغ َن ِم ال ُخ ُم َس‬،‫ َو ِص َي ُام َر َم َض َان‬،‫َو ِإ َيت ُاء هالز َك ِاة‬
ْ ْ
.‫ َو ُر هب َما َق َال ال ُم َق هي ِر‬.‫َو ُّالد هب ِاء َو هالن ِق ِير َوال ُم َز هف ِت‬
.))‫وه هن َو َا ْخ ِب ُروا ِب ِه هن َم ْن َو َر َاء ُك ْم‬ ُ ‫ (( ْاح َف ُظ‬:‫َو َق َال‬
‫ تحفة‬،7556 ،7266 ،6176 ،4369 ،4368 ،3510 ،3095 ،1398 ،523 ،87 ‫[اطرافه‬
.]1 /21 -6524
53. Ibnu Cabaas wuxuu yiri: wafdi uu hogaaminaaye Cabdulqays markii ay u
yimaadeen Nabiga ‫ ﷺ‬wuxuu yiri: waa kuma wafdiga ama qoomkaan?
Waxay yiraahdeen waa wafdi ka socdo qabiilka Rabiica, wuxuuna ku yiri: soo
dhawaada qoomka ama wafdigaan yimid, ayadoon jirin shalaay ama meel
aad duli ka dareemeyn, kadib waxay yiraahdeen qoomkii Rasuulkii Allow ‫ﷺ‬
anaga ma awoodno inaan kuu nimaano bisha shahrul Xaramka mooye ,
anaga iyo adigana dhaxdeena waxaa dagan qaar gaalada kamida qabiilka
Mudar la yiraahdo, ee nafar wax cad oo aan ku dhaqano, oo aan u sheegno
kuwa ehelkeena ah, oo aan Janno ku tageyno, kadib Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu
amray afar shay wuxuuna ka reebay afar shay, in Ilaahey kaligiisa caabudaan,
kadibna wuxuu yiri: magaraneesaan waa maxay Iimaan? Waxayna
yiraahdeen Allah ‫ ﷻ‬iyo Rasuulkiisa ‫ ﷺ‬ayaa og, Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬wuxuu
yiri: in la qiro Ilaah mooye Alle kale inuusan jirin Muxammedna Rasuulkii
Alle ‫ ﷺ‬inuu yahay, salaada in la oogo, zakada la bixiyo, bisha Ramadaan in
la soomo, iyo in ganiimada laga bixiyo Qumus, wuxuu ka reebay weelasha
wax lagu cabo qaarkood ineysan cabitaanadooda ku shubanin sida:
Xantamka, Dubaa’a, Naqiirka, iyo Muqayarka waa weelasha laga reebay
magacyadooda, wuxuuna yiri: xafida una sheega kuwa ehelkiina ah.47
47 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 53, Saxiix

28
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

ْ َ ‫عن ُع َم َر ْب َن ْال َخ ه‬
‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم‬
ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ ِ ‫ َس ِم ْع ُت َر ُس َول ه‬:‫َّللا َع ْن ُه َعلى ال ِم ْن َب ِر َق َال‬
ُ ‫اب َر ِض َي ه‬ ‫ط‬
ِ ُ َ ‫ُ ُ ه‬
ْ‫ َف َم ْن َك َان ْت ِه ْج َرُت ُه إ َلى ُد ْن َيا ُي ِص ُيب َها َاو‬،‫ َوإ هن َما ِل ُكل ْامر ٍئ َما َن َوى‬،‫ات‬
ِ ِ َِ ِ ِ َ ‫ َِإن َما اال ْع َم َال ِب ِ ُالني‬:‫َي َقول‬
‫ه‬
]‫[صحيح‬١ ‫ صحيح البخاري‬.‫اج َر ِإل ْي ِه‬ َ ‫إلى ْام َرا ٍة َي ْن ِك ُح َها فه ْج َرت ُه إلى َما َه‬
ِ ِ ِ
.]10612 ‫ تحفة‬،6953 ،6689 ،5070 ،3898 ،2529 ،1 ‫[اطرافه‬
54. Abii Xafsa Cumar Bin Khataab Allaha ka raali noqde wuxuu yiri: waxaan
maqlay Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬oo leh: camalada oo idil waxay kasoo fulaan
qalbiga, qof walbana wuxuu leeyahay wixii uu niyeysto, qofkii ay hijradiisu
ahaato aduunyo inuu helo ama uu guursado haweeney uu doonayay
hijradiisa waxay ahaaneysaa wixii uu u hijrooda oo Alle agtiisa waxba kuma
lahan. 48

‫ (( ِإ َذا َا ْن َف َق هالر ُج ُل َع َلى َا ْه ِل ِه َي ْح َت ِس ُب َها َف ُه َو‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬

ُ ‫َع ْن َا ِبي َم ْس ُع ٍود َعن هالن ِبي َص هلى ه‬
ِ ِ
‫َل ُه َص َد َق ٌة‬
55. Ibnu Mascuud Allaha ka raali noqdee wuxuu ka waryay Rasuulkii Alle ‫ﷺ‬
inuu yiri: haddii qofka oo ehelkiisa uu siiyo cuno ama cabitaan asagoo u
niyeysanaayo Alle ‫ ﷻ‬dartiisa sadaqo ayay u noqoneesa. 49
‫ (( ِإ هن َك َل ْن ُت ْن ِف َق‬:‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َق َال‬
ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ ِ ‫اص َا هن ُه َا ْخ َب َر ُه َا هن َر ُس َول ه‬ ‫َع ْن َس ْعد ْبن َابي َو ه‬
‫ق‬
ٍ‫َ َ َ ً َ ِ ِ ِ ْ ه‬
َ ُ ْ َ ‫ه‬ َ ُ ‫ه‬
.))‫ َحتى َما تج َعل ِفي ِفي ْام َرا ِت َك‬،‫َّللا ِإال ا ِج ْر َت َعل ْي َها‬ ِ ‫نفقة ت ْب َت ِغي ِب َها َوج َه‬
‫ تحفة‬،6733 ،6373 ،5668 ،5659 ،5354 ،4409 ،3936 ،2744 ،2742 ،1295 ‫[اطرافه‬
.]3890

48 Saxiix Al-Bukhaari, xadiithka 54, Saxiix.

49 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 55, Saxiix

29
 Saxiix Al-Bukhaari : Kitaabka Iimaanka
Waxaa soo diyaariyay: Hadi Hassan Ahmed

56. Sacad Bin Abii Waqaas Allaha ka raali noqdee wuxuu ku sheegay in
Rasuulkii Alle ‫ ﷺ‬uu yiri: haddii aad ehelkaada cuno ama cabitaan siisid
adigoo Alle ‫ ﷻ‬wajigiisa kaliya doonaayo ajirkeeda waad leedahay, xitaa
haddii aad xaaskada cuno afka u galisid.50
‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم َع َلى ِإ َق ِام ه‬
‫ َو ِإ َيت ِاء‬،‫الص َال ِة‬ ُ ‫َّللا َص هلى ه‬ِ ‫َّللا َق َال َب َاي ْع ُت َر ُس َول ه‬ ِ ‫َع ْن َج ِر ِير ْب ِن َع ْب ِد ه‬
.‫ َو ُّالن ْص ِح ِل ُك ِل ُم ْس ِل ٍم‬،‫هالز َك ِاة‬
.]3226 ‫ تحفة‬،7204 ،2715 ،2714 ،2157 ،1401 ،524 ‫[اطرافه‬
57. Jariir Bin Cabdillaahi wuxuu yiri: waxaan la baayactamay Rasuulkii Alle
‫ ﷺ‬inaan salaada oogaayo, zakadana la imaan doono, iyo inaan u naseexeeyo
qof kastoo Muslim ah.51
‫ َف َش َر َط‬.‫َّللا َع َل ْي ِه َو َس هل َم ُق ْل ُت ُا َبا ِي ُع َك َع َلى ِاإل ْس َال ِم‬
ُ ‫َّللا َق َال َف ِإ ِني َا َت ْي ُت هالن ِب هي َص هلى ه‬ِ ‫َج ِر َير ْب َن َع ْب ِد ه‬
.‫ َف َب َاي ْع ُت ُه َع َلى َه َذا‬.‫َع َل هي َو ُّالن ْص ِح ِل ُك ِل ُم ْس ِل ٍم‬
58. Jariir Bin Cabdullahi wuxuu yiri: waxaan u imid Nabiga ‫ ﷺ‬waxaan ku iri:
waxaan kugula baayactama Islamka, wuxuuna shardi iigaga dhigay inaan u
naseexeyo Muslim walbo, sidaas ayaana kula baayactamay.52

50 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 56, Saxiix

51 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 57, Saxiix

52 Saxiix Al-Bukhaari, Xadiithka 58, Saxiix

30