Osnove elektrotehnike Tutorijal 2

Tutorijal 2
1. Tri tačkasta električna naboja Q1 = Q2 = Q3 = 10 nC, nalaze se u vazduhu i postavljeni su
u tačkama T1 (1, 1), T2 (9, 1) i T3 (9, 7), respektivno. Sve koordinate su date u cm, a poznato je
ϵ0 = 8, 85 · 10−12 F/m. Potrebno je odrediti:
a) vektor i intenzitet ukupne sile kojom naboji Q1 i Q3 djeluju na naboj Q2 ,
b) vektor jačine elektrostatskog polja u tački A(5,1),

Rješenje:
⃗ A = (−9, 6⃗i − 14, 41⃗j) [kV /m].
F⃗Q2 = 140, 625⃗i + 250(−⃗j) [µN ], FQ2 = 286, 836 [µN ], E

2. Tri tačkasta električna naboja Q1 = 10 µC, Q2 =

−20 µC, Q3 = 50 µC smješteni su u tjemenima jed-
nakostraničnog trougla stranice a = 20 cm, kao što je
prikazano na slici 1. Izračunati vektor električnog po-
lja u tački A, koja je ujedno tjeme pravouglog trougla
sa nabojima Q2 i Q3 . Sredina u kojoj se nalaze optere-
ćenja je vazduh, dielektrična permeabilnost vakuuma
je ε0 = 8, 85 · 10−12 F/m.

Slika 1

Rješenje:

⃗ A = 45, 971⃗i − 5, 158⃗j M V .

Vektor električnog polja u tački A je E
m

z
3. Tri jednaka tačkasta naelektrisanja Q = 1 µC se
nalaze u tačkama A(3, 0, 0), B(0, 3, 0) i C(0, 0, 3) pra-
vouglog koordinatnog sistema kao na slici 2. Dimenzije C Q
su izražene u m, a sredina je vazduh. Izračunati: ε0
a) vektor i intenzitet električnog polja u tački
D(0, 1, 0). O B y
b) vektor i intenzitet električnog polja u koordinat- D Q
nom početku O(0, 0, 0). A
x Q

Slika 2

Rješenje:

⃗ D = 853, 815·(−⃗i)+1680, 79·(−⃗j)+853, 815·(−⃗k) V = 2069, 544·(−0, 412·⃗i−0, 812·⃗j−0, 412·

E
m
V V ⃗ ⃗ ⃗
⃗k) , ED = 2069, 544 , E ⃗ 0 = 1000 · (−⃗i) + 1000 · (−⃗j) + 1000 · (−⃗k) V = 1730 · −i −√j − k V ,
m m m 3 m
V
E0 = 1730 .
m

1/5
Osnove elektrotehnike Tutorijal 2

4. Vrlo dugi (beskonačni) tanki štap od izolacionog

materijala je ravnomjerno naelektrisan podužnom gus-
tinom električnog naboja q ′ i postavljen okomito na
ravan papira. U njegovoj blizini definisane su tačke A,
B, C kao na slici 3.
a) Odrediti vektore električnog polja u tačkama A,
B, C.
b) Odrediti vektor sile na tačkasti naboj q0 kada bi
ga postavili u tačku B. Slika 3
Poznato je q′
= 10 nC/m, a = 1 m, b = 1, 73 m,
q0 = 10 pC, ε0 = 8, 85 · 10−12 F/m.
UPUTA: Vektor električnog polja kojeg proizvodi be-
skonačni tanki štap naelektrisan podužnom gustinom
′
⃗ = q ⃗r0 , gdje je jedinični vek-
naelektrisanja q ′ je E
2πε0 y
tor u tački u kojoj se traži polje postavljen okomito u
odnosu na štap.

Rješenje:

a) E ⃗ B = 77, 942⃗i−45⃗j V , E
⃗ A = 103, 92⃗i V , E ⃗ C = 180·(−j)
⃗
V
, b) F⃗q0 = 779, 42⃗i+450·(−j)
⃗ pN .
m m m

5. Dva naboja Q1 i Q2 stvaraju elektrostatsko polje

u tački A. Vektor jačine polja prikazan je na slici 4.
Kakav odnos imaju iznosi i predznaci naboja?
a) |Q1 |=|Q2 |; oba naboja su pozitivna.
b) |Q1 |<|Q2 |; naboj Q1 je pozitivan, a naboj Q2 je
negativan.
Slika 4
c) |Q1 |>|Q2 |; naboj Q1 je negativan, a naboj Q2 je
pozitivan.
d) |Q1 |>|Q2 |; oba naboja su negativna,
e) Nijedno od navedenog.

Rješenje:
D.

2/5
Osnove elektrotehnike Zadaci za samostalan rad

Zadaci za samostalan rad

1. U okolini tačkastog električnog naboja Q, koji se

nalazi u vazduhu, definisane su tačke A, B, C kao na
slici 5. Poznato je Q = 10 µC, a = 1 m, b = 1, 73 m,
ε0 = 8, 85 · 10−12 F/m. Odrediti vektore električnog
polja u tačkama A, B, C.

Slika 5

Rješenje:

⃗ A = 30⃗i kV , E
E ⃗ B = 19, 485⃗i − 11, 25⃗j kV , E
⃗ C = −90⃗j kV .
m m m

2. Tačkasti električni naboj Q je postavljen u koordi-

natni početak. Vektor električnog polja u tački A(0, 2)
⃗ A = 50⃗j V . Naći koordinate tačke B na pozi-
iznosi E
m
tivnom dijelu y-ose tako da je intenzitet polja u tački
B dvostruko manji nego u tački A. Sredina je vazduh.

Slika 6

Rješenje:
B(0; 2, 82).

3. Tri usamljena tačkasta električna naboja Q1 =

Q2 = Q3 = 20 nC, koji se nalazi u vazduhu, postav-
ljeni su u tjemenima pravouglog trougla kao na slici 7.
Odrediti vektor električnog polja u tački B.

Slika 7

Rješenje:

⃗ B = 20, 125⃗i − 327, 44⃗j kV .

E
m

3/5
Osnove elektrotehnike Zadaci za samostalan rad

4. Tanki štap od izolacionog materijala dužine l, pos-

tavljen je na pozitivnom dijelu x−ose tako da je lijevi
kraj u koordinatnom početku Dekartovog koordinat-
nog sistema u ravni XoY . Štap je ravnomjerno naelek-
trisan po svojoj dužini, podužnom gustinom električ-
nog naboja q ′ . Odrediti vektor jačine elektrostatskog
polja u tački P (0, y).

Slika 8
UPUTA: Izvrši se podjela štapa na elementarne dijelove dx, izračunaju se komponente vektora
elementarnog električnog polja dE ⃗ koji proizvodi elementarni dio štapa dx i zatim se sumira-
ju/integriraju elementarna električna polja po svim elementarnim dijelovima.

Rješenje:

⃗ y) = q′ q′ l y
E(0, · (1 − cos θ) · (−⃗i) + · sin θ · ⃗j, gdje su sin θ = p 2 2
, cos θ = p 2 .
4πε0 y 4πε0 y l +y l + y2

5. Tanki štap od izolacionog materijala dužine 2l, pos-

tavljen je na x−osu simetrično u odnosu na koor-
dinatni početak Dekartovog koordinatnog sistema u
ravni XoY . Štap je ravnomjerno naelektrisan po svo-
joj dužini, podužnom gustinom električnog naboja q ′ .
Odrediti vektor jačine elektrostatskog polja u tački
P (0, y).

Slika 9

Rješenje:
q′
!
⃗ y) = l
E(0, · sin θ ⃗j, gdje je sin θ = p 2 .
2πε0 y l + y2

6. Četiri tačkasta naelektrisanja Q1 = Q2 = Q4 = 10

nC i Q3 = −10 nC, √ nalaze se u tjemenima pravouga- Q1 Q2
y
onika stranica a = 3 · 4 cm i b = 4 cm, kao što je
prikazano na slici. Naelektrisanja se nalaze u vazduhu, E x
b
a poznato je ϵ0 = 8, 85 · 10−12 F/m. Izračunati:
a) vektor elektrostatske sile kojom naelektrisanja Q1 ,
Q2 i Q3 djeluju na naelektrisanje Q4 , Q4 a Q3
b) intenzitet vektora elektrostatske sile kojom naelek-
trisanja Q1 , Q2 i Q3 djeluju na naelektrisanje Q4 ,
c) vektor električnog polja u presjeku dijagonala pra-
vougaonika (tačka E),

4/5
Osnove elektrotehnike Zadaci za samostalan rad

Rješenje:
Ukupni vektor sile na nabojqQ4 , F⃗4 == 65, 716 · ⃗i − 632, 8125 · ⃗j [µN ]. Intenzitet sile na
naboj Q4 , F4 je F4 = |F⃗4 | = F4x 2 + F 2 = 636, 215 [µN ]. Ukupno električno polje u tački E,
4y
Q
⃗ E = 2k · [⃗i · cos α − ⃗j · sin α] = 0, 097426⃗i − 0, 05625⃗j M V /m.
E
b2

7. Ako se u koordinatnom sistemu kao na slici nalaze

pozitivni naboji Q1 i Q2 . Odrediti gdje je polje koje y
stvaraju naboji jednako nuli.

ε0

Q1 Q2 x
0 x1
x2

Slika 10

Rješenje:
Rješenje se dobije iz jednačine: x2 (Q1 − Q2 ) − x(2Q1 x2 + 2Q2 x1 ) + (Q1 x22 − Q2 x21 ) = 0. Paziti
na fizikalnost dobijenog rješenja!

8. Dva tačkasta naboja Q i −Q su postavljeni u ko-

ordinatnom sistemu kao na slici i formiraju električni y
dipol. Odrediti izraz za intenzitet polja koje proizvodi
dipol u tačkama A i B na x i y osi. Koji je izraz za B
intenzitet polja ako je d << r?

r
ε0

−Q Q A x
d/2 d/2
r

Slika 11

Rješenje:
Q·d·r Q·d Q·d
EA = !2 , EB = !3/2 . Ako je d << r, EA = ,
d2 d2 2π · ε0 · r3
2π · ε0 · r2 − 4π · ε0 · r2 +
4 4
Q·d
EB = .
4π · ε0 · r3

5/5