Osnove elektrotehnike Tutorijal 3

Tutorijal 3
1. Tri tačkasta električna naboja Q1 = Q2 = Q3 = 10 nC, nalaze se u vazduhu i postavljeni su
u tačkama T1 (1, 1), T2 (9, 1) i T3 (9, 7), respektivno. Sve koordinate su date u cm, a poznato je
ϵ0 = 8, 85 · 10−12 F/m. Potrebno je odrediti:
a) potencijal u tački B(9,5),
b) rad koji se izvrši pri pomjeranju probnog naboja Qp = 1 nC iz tačke A(5,1) u beskonačnost.
Referentna tačka je beskonačno udaljena od sistema naboja.

Rješenje:
VB = 7756, 231 V , A = 5, 748 µJ.

y
2. Tačkasti naboj Q = 10 nC je postavljen u vaz-
duhu u koordinatnom sistemu kao na slici. Koordi-
nate tačaka su A(3, 0), B(3, 2), C(0, 2), D(0, 3) i date D
su u cm. Izračunati izvršeni rad kada se naelektrisanje
Qp = 10 µC pomjera po putanji: C B
a) C-D-A, gdje je AD četvrtina kružnice. ε0
b) A-B-C.
Diskutovati vrijednosti rada po pojedinačnim pute- Q A x
vima AB, BC, AD, DC i dobijeni karakter elektros-
tatičkog polja.

Slika 1

Rješenje:
AAC = −15 mJ.

3. Na slici 3 prikazan je sistem od tri mala tijela smje-

štena u vazduhu, u tjemenima jednakostraničnog tro-
ugla čije su stranice dužine a = 1 cm. Naboji ti-
jela 2 i 3 su poznati i iznose Q2 = 2 · 10−11 C,
Q3 = −4 · 10−11 C, dok naboj tijela 1 nije poznat.
Odrediti naboj tijela Q1 , tako da razlika potencijala ta-
čaka P1 i P2 bude definisana izrazom V1 −V2 = −18 V .

Slika 2

1/5
Osnove elektrotehnike Tutorijal 3

Rješenje:
Q1 = −3, 154 · 10−11 C.

4. Jedan tačkasti naboj Q1 = 1 nC nalazi se u tački T1 (−2, 4), a drugi tačkasti naboj Q2 =
−2 nC se nalazi u tački T2 (6, 2) dvodimenzionalnog koordinatnog sistema XoY . Koordinate
tačaka su izražene u cm, a sredina je vazduh. Poznato je: ε0 = 8, 85 · 10 F/m. Odrediti rad koji
se izvrši pri pomjeranju probnog naboja q = 1 nC iz koordinatnog početka u beskonačnost.

Rješenje:
A = −83, 358 nJ.

5. Naelektrisanje Q su nalazi u koordinatnom početku O(0, 0, 0) u materijalnoj sredini, za koju

je relativna dielektrična konstanta εr = 10. Tačka A ima koordinate A(3, 0, 0), a tačka B(5, 2, 4).
Dimenzije su date u cm. Poznata je razlika potencijala između tačaka A i B, UAB = 120 V i
ε0 = 8, 85 · 10−12 F/m. Koliko iznosi naelektrisanje Q? Referentna tačka je beskonačno udaljena
od naelektrisanja.

Rješenje:
Q = 7, 236 nC.

6. U blizini tačkastog naboja Q = 8, 854 · π pC koji se

nalazi u vazduhu definisane su tačke A i B, kao što je
prikazano na slici 3.
a) Odrediti potencijal tačke A, ako je referentna
tačka u beskonačnosti.
b) Odrediti potencijal tačke A, ako je referentna
tačka B.
Slika 3

Rješenje:
a) VA = 0, 25 V , b) VA = −0, 25 V .

2/5
Osnove elektrotehnike Zadaci za samostalan rad

Zadaci za samostalan rad

1. U okolini tačkastog električnog naboja Q, koji se

nalazi u vazduhu, definisane su tačke A, B, C kao na
slici 4. Poznato je Q = 10 µC, a = 1 m, b = 1, 73 m,
q0 = 10 pC, ε0 = 8, 85 · 10−12 F/m.
a) Odrediti potencijale tačaka A, B, C, ako je refe-
rentna tačka definisana u beskonačnosti.
b) Odrediti potencijale tačaka A, B, C, ako je refe-
rentna tačka B.
c) Odrediti napone UAB , UBC , UCA , ako je refe- Slika 4
rentna tačka B.
d) Ako se u polje tačkastog naboja Q unese probni
naboj q0 , odrediti rad prilikom pomicanja naboja
q0 iz tačke A u tačku B.
Poznato je Q = 10 µC, a = 1 m, b = 1, 73 m, q0 =
10 pC, ε0 = 8, 85 · 10−12 F/m.

Rješenje:
a) VA = 51, 962 kV , VB = 45 kV , VC = 90 kV . b) VA = 6, 962 kV , VB = 0 kV , VC = 45 kV .
c) UAB = 6, 962 kV , UBC = −45 kV , UCA = 38, 038 kV . d) A = 6, 962 · 10−8 J = 69, 62 nJ.

2. Četiri mala tijela s istim nabojima Q = 0, 5 · 10−9 C nalaze se u vazduhu razmještena u

tjemenima kvadrata stranice a = 2 cm.

a) Odrediti potencijal tačke T koja se nalazi na presjeku dijagonala kvadrata.

b) Odrediti potencijalnu razliku između tačke T i središta jedne od stranica kvadrata S.
c) Koliki rad izvrše sile elektrostatskog polja pri pomjeranju jednog od tijela do neke veoma
udaljene tačke?

Rješenje:
a) VT = 1272, 792 V , b) UT,S = −29, 699 V , c) A = 304, 549 · 10−9 J = 304, 549 nJ.

3. Naboj Q1 = Q nalazi se u tački A(5, 0), a naboj Q2 = −2Q u tački C(8, 0) dvodimenzionalnog
koordinatnog sistema XoY . Sredina je vazduh, a koordinate tačaka su izražene u m. Poznate
su vrijednosti: Q = 1 µC, ε0 = 8, 85 · 10−12 F/m. Referentna tačka nultog potencijala je u
beskonačnosti. Proračunom utvrditi koliko ima tačaka sa koordinatama M (6, YM ) u kojima je
potencijal jednak nuli.

Rješenje:
Postoji jedna tačka M (6, 0).

3/5
Osnove elektrotehnike Zadaci za samostalan rad

4. Naboji Q1 = 10 µC, Q2 = −20 µC, Q3 = 50 µC,

smješteni su u tjemenima jednakostraničnog trougla
stranice a = 20 cm, kako je prikazano na slici 5. Odre-
diti rad koji se utroši na pomjeranje naboja Q3 iz po-
ložaja na slici u tačku B koja se nalazi na sredini ras-
tojanja između naboja Q1 i Q2 .

Slika 5

Rješenje:
A = 22, 5 J.

5. Vrlo dugi (beskonačni) tanki štap od izolacionog

materijala je ravnomjerno naelektrisan podužnom gus-
tinom električnog naboja q ′ i postavljen okomito na
ravan papira. U njegovoj blizini definisane su tačke A,
B, C kao na slici 6. Referentna tačka je tačka B.
a) Odrediti rad potreban da se naboj q0 premjesti iz
tačke A u tačku B.
b) Odrediti rad potreban da se naboj q0 premjesti iz
tačke A u tačku C. Slika 6
c) Za oba slučaja prodiskutovati dobijene rezultate.
Poznato je q ′ = 10 nC/m, a = 1 m, b = 1, 73 m,
q0 = −10 pC, ε0 = 8, 85 · 10−12 F/m.
UPUTA: Vektor električnog polja kojeg proizvodi be-
skonačni tanki štap naelektrisan podužnom gustinom
′
⃗ = q ⃗r0 , gdje je jedinični vek-
naelektrisanja q ′ je E
2πε0 r
tor u tački u kojoj se traži polje postavljen okomito u
odnosu na štap.

Rješenje:
a) AAB = −258, 913 pJ, b) AAC = 988, 75 pJ.

6. Naboj Q1 = Q nalazi se u tački A(−2, 0), a naboj Q2 = −Q u tački C(2, 0) dvodimenzionalnog

koordinatnog sistema XoY . Sredina je vazduh, a koordinate tačaka su izražene u m. Poznate
su vrijednosti: Q = 1 µC, ε0 = 8, 85 · 10−12 F/m. Referentna tačka nultog potencijala je u
beskonačnosti. Naći geometrijsko mjesto tačaka (GMT) u kojima je potencijal jednak nuli.

Rješenje:
Prava x = 0.

4/5
Osnove elektrotehnike Zadaci za samostalan rad

7. Potencijal V (x) nekog elektrostatskog polja mijenja se samo po koordinati x, kako je prikazano
na slici 7. U tački x = x0 vektor jačine električnog polja ima smjer:

a) A b) B c) C d) D

e) Nijedan odgovor nije tačan. Moj odgovor je: Slika 7

Rješenje:
B.

5/5