Êâàäðàòíàòà ìàòðèöà A ñå âèêà íåñèíãóëàðíà àêî det A 6= 0.

Àêî det A = 0 òîãàø A ñå âèêà

ñèíãóëàðíà. Çà èíâåðçèáèëíîñòà íà êâàäðàòíèòå ìàòðèöè êëó÷íà å ñëåäíàòà òåîðåìà.

Òåîðåìà Êâàäðàòíàòà ìàòðèöà A å èíâåðçèáèëíà àêî è ñàìî àêî å íåñèíãóëàðíà.

Äîáèâàìå äåêà êâàäðàòíàòà ìàòðèöà A å èíâåðçèáèëíà (ò.å. ïîñòîè A−1 ) àêî è ñàìî àêî
det A 6= 0. Èìà äâà íà÷èíà êàêî ê
ãè èëóñòðèðàìå

å jà îïðåäåëóâàìå èíâåðçíàòà ìàòðèöà. Êå
íà ñëåäíèòå ïðèìåðè.
Äà ñå ïðîâåðè äåêà ìàòðèöàòà

 
1 0 0 1
 0 1 0 1 
A=
 1

1 1 0 
0 0 1 1

å èíâåðçèáèëíà è ïîòîà äà ñå îïðåäåëè èíâåðçíàòà ìàòðèöà A−1 .

Äà ïðåñìåòàìå det A. Ðàçâèâàìå ïî òðåòà êîëîíà

 

 1 0 0 1 


 1 0 1



 1 0 1



 0 1 0 1 
 = 1 · (−1)3+3

 0 1 1

 + 1 · (−1)4+3

 0 1 1



 1 1 1 0 


 0 0 1



 1 1 0


 0 0 1 1 

Ïðâàòà äåòåðìèíàíòà å ãîðíî òðèàãîëíà è îäìà äîáèâàìå äåêà å 1. Âòîðàòà jà ïðåñìåòóâàìå

è äîáèâàìå äåêà å −2. Îä îâà ñå äîáèâà det A = 3 6= 0, øòî çíà÷è äåêà A å èíâåðçèáèëíà,
ò.å. ïîñòîè A−1 . Èíâåðçíàòà jà áàðàìå íà ñëåäíèîò íà÷èí. Ôîðìèðàìå íîâà ìàòðèöà êîjà ñå
äîáèâà êîãà äî A îä äåñíî ê

å ñå çàëåïè åäèíå÷íàòà ìàòðèöà E

.
1 0 0 1 .. 1
 
0 0 0
.
0 1 0 1 .. 0
 
.. 
1 0 0 

[A . E] = 

.
1 1 1 0 .. 0

 0 1 0 
.
 
0 0 1 1 .. 0 0 0 1

Íà îâàà ìàòðèöà ìîæåìå äà ãè ïðàâèìå ñëåäíèòå òðè ðåäè÷íè òðàíñôîðìàöèè

1. Äà ñìåíèìå äâå ðåäèöè. Îçíà÷óâàìå âàêà: íà ïð. [1] ↔ [3] çíà÷è äà ñå ñìåíàò ïðâàòà
ñî òðåòàòà ðåäèöà.
2. Äà ñå ïîìíîæè ðåäèöà ñî áðîj ðàçëè÷åí îä 0. Îçíà÷óâàìå âàêà: íà ïð. (−3) · [1] çíà÷è
ïðâèîò ðåä äà ñå ïîìíîæè ñî −3.
3. Äà ñå ïîìíîæè ðåä ñî áðîj è äà ñå äîäàäè íà äðóã ðåä. Îçíà÷óâàìå âàêà: íà ïð.
3 · [1] → [3] çíà÷è äà ñå ïîìíîæè ïðâèîò ðåä ñî 3 è ïîòîà äà ñå äîäàäè íà òðåòèîò ðåä.
1
2

.
Ñî îâèå ðåäè÷íè òðàíñôîðìàöèè òðåáà äà jà òðàíñôîðìèðàìå [A .. E] ñå äîäåêà íà ëåâàòà ñòðàíà
íå jà äîáèåìå åäèíå÷íàòà ìàòðèöà E , òîãàø íà äåñíàòà ñòðàíà ñå äîáèâà ìàòðèöàòà A−1 .
. .
1 0 0 1 .. 1 0 0 0 1 ..
   
1 0 0 1 0 0 0
. .
 0 1 0 1 .. 0 1 0 0  (−1)·[1]→[3]  0 1 0 1 ..
   
0 1 0 0 
   
∼
 1 1 1 0 ... 0 0 1 0   0 1 1 −1 ... −1 0 1 0 
   

.. ..
   
0 0 1 1 . 0 0 0 1 0 0 1 1 . 0 0 0 1
.. .
1 ..
   
1 0 0 1 . 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
. .
1 .. 1 ..
   
(−1)·[2]→[3]  0 1 0 0 1 0 0  (−1)·[3]→[4]  0 1 0 0 1 0 0 
   
∼ ∼
 0 0 1 −2 ... −1 −1 1 0   0 0 1 −2 ... −1 −1
   
1 0 
. .
   
0 0 1 1 . . 0 0 0 1 0 0 0 3 .. 1 1 −1 1
.
1 0 0 0 ..
 
2/3 −1/3 1/3 −1/3
(−1/3)·[4]→[1]  .
(−1/3)·[4]→[2]  0 1 0 0 .. −1/3

2/3 1/3 −1/3 
 
∼  .. 
 0 0 1 0 . −1/3 −1/3 1/3
(2/3)·[4]→[3] 
2/3 
..

0 0 0 3 . 1 1 −1 1
.
1 0 0 0 ..
 
2/3 −1/3 1/3 −1/3
.
(1/3)·[4]  0 1 0 0 .. −1/3
 
2/3 1/3 −1/3 
 
∼ 
 0 0 1 0 ... −1/3 −1/3

1/3 2/3 
..
 
0 0 0 1 . 1/3 1/3 −1/3 1/3
Îä îâà äîáèâàìå  
2/3 −1/3 1/3 −1/3
 −1/3 2/3 1/3 −1/3 
A−1 = 
 −1/3 −1/3
.
1/3 2/3 
1/3 1/3 −1/3 1/3
Äðóãèîò íà÷èí íà áàðà»å íà èíâåðçíè ìàòðèöè ê

å ãî èëóñòðèðàìå íà ñëåäíèîò ïðèìåð.
Äà ñå ïðîâåðè äåêà ìàòðèöàòà  
1 1 0
A= 0 1 1 
1 0 1
å èíâåðçèáèëíà è äà ñå îïðåäåëè A−1 .
Ñìåòàìå det A = 2 6= 0 è çàòîà A å èíâåðçèáèëíà. Èíâåðçíàòà jà îïðåäåëóâàìå íà ñëåäíèîò
íà÷èí. Çà ñåêîj åëåìåíò ñî ïîçèöèjà (i, j) ãî ïðåñìåòóâàìå ìèíîðîò øòî ñîîäâåòñòâóâà íà îâîj
åëåìåíò è ïîòîà ãî ìíîæèìå ñî (−1)i+j ; îâàà âðåäíîñò ñå îçíà÷óâà ñî Ai,j . Âî íàøàòà ñèòóàöèjà
äîáèâàìå
     
1+1  1 1  1+2  0 1  1+3  0 1 
     
A1,1 = (−1)  0 1  = 1, A 1,2 = (−1)  1 1  = 1, A1,3 = (−1)  1 0  = −1,
     
2+1  1 0  2+2  1 0  2+3  1 1 
     
A2,1 = (−1)  0 1  = −1, A2,2 = (−1)  1 1  = 1, A2,3 = (−1)  1 0  = 1,
     
3+1  1 0  3+2  1 0  3+3  1 1 
     
A3,1 = (−1)  1 1  = 1, A3,2 = (−1)  0 1  = −1, A3,3 = (−1)  0 1  = 1.
 3

Îä îâèå áðîåâè ñå ôîðìèðà ìàòðèöàòà Ã êîjà íà (i, j) ïîçèöèjàòà jà èìà âðåäíîñòà Ai,j ,
   
A1,1 A1,2 A1,3 1 1 −1
à =  A2,1 A2,2 A2,3  =  −1 1 1 
A3,1 A3,2 A3,3 1 −1 1
Ïîòîà ñå ôîðìèðà àäjóíãèðàíàòà ìàòðèöà íà A. Òàà ñå äåôèíèðà êàêî Aadj = ÃT
 
1 −1 1
Aadj =  1 1 −1 
−1 1 1
Èíâåðçíàòà ìàòðèöà å
1
A−1 = Aadj
det A
âî íàøàòà ñèòóàöèjà  
1/2 −1/2 1/2
A−1 =  1/2 1/2 −1/2 
−1/2 1/2 1/2
Åäåíà îä ïðèìåíèòå íà èíâåðçíèòå ìàòðèöè å âî ðåøàâà»åòî íà ñèñòåìè. Íà ïðèìåð, äà ñå
ðåøè ñèñòåìîò 
x + x4 = 3
 1


x2 + x4 = 1

 x1 + x2 + x3 = 1
x3 + x4 = 2

Ñèñòåìîò ãî çàïèøóâàìå âî îáëèê AX = B êàäå
     
1 0 0 1 x1 3
 0 1 0 1   x2   1 
A=  1 1 1 0  , X =  x3  , B =  1 
    

0 0 1 1 x4 2
Çà ìàòðèöàòà A âå

êå âèäîâìå ãîðå äåêà det A = 3 6= 0. Çíà÷è ïîñòîè èíâåðçíàòà A−1 . Ãî
ìíîæèìå ðàâåíñòâîòî AX = B îä ëåâî ñî A−1 è äîáèâàìå A−1 AX = A−1 B , îä øòî ñëåäóâà
EX = A−1 B îäíîñíî X = A−1 B . Áèäåj

êè âå

êå jà îïðåäåëèâìå ìàòðèöàòà A−1
 
2/3 −1/3 1/3 −1/3
 −1/3 2/3 1/3 −1/3 
A−1 =  −1/3 −1/3

1/3 2/3 
1/3 1/3 −1/3 1/3
çà ðåøåíèåòî äîáèâàìå
    
2/3 −1/3 1/3 −1/3 3 4/3
−1/3 2/3 1/3 −1/3  1
  −2/3 
X = A−1 B = 
  
= 
 −1/3 −1/3 1/3 2/3   1   1/3 
1/3 1/3 −1/3 1/3 2 5/3
îäíîñíî x1 = 4/3, x2 = −2/3, x3 = 1/3, x4 = 5/3.