DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6 Hernieuwbare energie
Zonne-energie


6.1 Energiepotentieel van de zon

6.1.1 Fusie-energie
De zon is een ster die zich gemiddeld op 150 miljoen kilometer
afstand van de aarde bevindt. De energie die de zon uitstraalt
ontstaat door kernfusie. De atmosfeer en de magnetosfeer
beschermen het leven op aarde tegen het grootste deel van de
schadelijke straling die de zon (naast licht en warmte) eveneens
uitstraalt. De hoeveelheid energie die de aarde bereikt, is ca. 9000
maal groter dan de energiebehoefte van alle 7 miljard aard-
bewoners samen!

6.1.2 Omzettingsprincipes
Parate kennis!
De technologie om zonne-energie te winnen is gebaseerd
op twee principes:
directe omzetting van het zonlicht naar elektriciteit via
fotovoltaïsche cellen (PV)
omzetting naar warmte via zonne- collectoren
(thermische zonne-energie).

Het grote probleem is dat de hoeveelheid energie die per vierkante

meter per tijdseenheid op het oppervlak valt, niet erg groot is. In
de bovenste lagen van de atmosfeer valt ca. 1353 W/m² (zonne-
constante) in. Op de grond is dit aanzienlijk minder. De invallende
zonne-energie is immers afhankelijk van de dikte van de luchtlaag,
de hoek waaronder de zon de aarde treft, de afstand tussen de
aarde en de zon, en de bewolking. Daarom moeten we de energie
over een groot oppervlak opvangen om rendabel te zijn.

| Technologiecampus | Technigo 161

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.2 Foto-voltaïsche energie

6.2.1 Foto-voltaïsche cel
Zonnecellen zijn meestal gemaakt van tweelagig silicium. Onder
invloed van licht gaat er tussen de twee lagen een elektrische
stroom lopen. Daarom heten zonnecellen ook wel foto-voltaïsche
cellen. We spreken kortweg over PV-systemen. Het rendement van
gangbare zonnecellen ligt tussen de 5 en 15%.

Fig.6.1 Principe van een PV-cel.

Bron: https://www.alternative-energy-tutorials.com

Principe
Een fotovoltaïsche cel bestaat voornamelijk uit een
halfgeleidend materiaal met een scheidingsvlak tussen
P-Si en N-Si.
Het geheel vormt een fotodiode.
De elektrische stroom kan maar in één richting door
de zonnecel lopen.
Als er licht op de zonnecel valt, worden er elektronen
door de fotonen losgeslagen.
De beweging van alle losgemaakte elektronen samen
is een elektrische gelijkstroom .

| Technologiecampus | Technigo 162

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.2.2 Standaard PV-panelen

Om fotovoltaïsche cellen praktisch te kunnen gebruiken monteren
we ze in een zonnepaneel dat dan de naam PV-paneel krijgt. Een
zonnepaneel benut zonlicht of daglicht en levert gelijkstroom. Bij
residentiële installaties werken we meestal met standaardpanelen
van 1,6 m² die 60 zonnecellen bevatten van elk 156 X 156 mm. Er
bestaan ook 1,7 m² standaardpanelen met 72 cellen.

Fig.6.2 Standaard PV-panelen.

Bron: https://sunmetrix.com

6.2.3 Kwaliteit van een PV-paneel

De wijze waarop het silicium is verwerkt bepaalt de kwaliteit van
het paneel. Er zijn drie soorten: monokristallijn, polykristallijn
en amorf.

Fig.6.3 Types PV-panelen.

Bron: https://solarsena.com

| Technologiecampus | Technigo 163

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

De zonnecellen in een monokristallijn zonnepaneel bestaan uit

slechts één kristal en zijn egaal zwart. Ze zijn duur en de beste
keuze voor het behalen van een maximaal rendement. Een poly-
kristallijn PV-paneel bevat zonnecellen die bestaan uit meerdere
grove kristallen. Dit type vertoont een gebroken schervenpatroon.
Polykristallijne PV-panelen zijn gunstig geprijsd en bieden een iets
minder rendement dan monokristallijne zonnepanelen. Wanneer er
genoeg ruimte aanwezig is, is dit de beste keuze. Een dunne-film
PV-paneel bestaat uit amorf silicium. Deze PV-panelen bevatten
geen kristallen maar poeder en zijn daarom buigzaam. Amorfe
PV-panelen hebben het minste rendement maar de prijs ligt wel
een stuk lager.

Fig.6.4 Efficiëntie van PV-panelen.

Bron: Photon International Modules Survey - 2009

Fig.6.5 Dunne film amorf PV-paneel.

Bron: https://www.powerfilmsolar.com

| Technologiecampus | Technigo 164

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.3 PV-centrales
6.3.1 Centraal netgekoppeld PV-systeem
Bij netgekoppelde PV-systemen koppelen we het PV-veld via een
DC/AC-omvormer aan het elektriciteitsnet.

Definitie
We spreken van gecentraliseerde netgekoppelde
PV-systemen wanneer we een grote fotovoltaïsche
installatie (typisch van 100 kW p tot enkele MW p ) aan het
distributienet koppelen.

Dit gebeurt op middenspanning en vaak is de distributienet-

beheerder betrokken in het project. De opgewekte energie wordt
onmiddellijk op het openbare net ingekoppeld.

Fig.6.6 Centraal netgekoppelde PV-centrale.

Bron: ABB

| Technologiecampus | Technigo 165

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.3.2 Decentraal netgekoppeld PV-systeem

Omwille van het modulaire karakter van fotovoltaïsche energie-
opwekking kunnen ook veel kleinere PV-systemen op het openbaar
net aangesloten worden. Deze systemen worden dan decentraal
geplaatst op daken van woningen, kantoorgebouwen, geluids-
werende wanden langs autosnelwegen, ...

Fig.6.6 Decentraal netgekoppelde PV-centrale.

Bron: ABB

Bij decentrale netgekoppelde PV-installaties koppelen we de

PV-installatie aan na de elektriciteitsmeter van de huisaansluiting.
Op zonnige dagen zal het fotovoltaïsche systeem meer vermogen
leveren dan dat er voor de lokale verbruikers nodig is en zal het
teveel aan energie via een aangepaste kWh-meter naar het net
terugvloeien. Meestal zal de PV-installatie onvoldoende vermogen
leveren en haalt de verbruiker de nodige energie gewoon uit het
elektriciteitsnet. Studies hebben uitgewezen dat deze vorm van
energie-uitwisseling op het distributienet geen onstabiliteit op het
net veroorzaakt mits de penetratiegraad van deze technologie niet
groter is dan 10% van het totale opgewekte vermogen. Figuur 6.7
toont de opbouw van een residentieel netgekoppeld PV-systeem.

| Technologiecampus | Technigo 166

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

Fig.6.7 Topologie van een residentieel netgekoppeld

PV-systeem. Bron: Vlaams energie-agentschap

| Technologiecampus | Technigo 167

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.3.3 Doel van de inverter

De inverter is een fundamenteel onderdeel van elk PV-systeem.
Vermogenselektronica zet elektrische DC-energie, afkomstig van
de PV-modules, om in elektrische AC-energie die we onmiddellijk
en ter plaatse kunnen aanwenden of op het net kunnen injecteren.
De omvormer moet uitgerust zijn met een automatische net-
onderbreker (ontkoppelingsbeveiliging). Wanneer de spanning van
het net wegvalt, moet de omvormer zichzelf onmiddellijk los-
koppelen om een instroom te vermijden. Bovendien moet de
inverter een beveiligingsmechanisme bevatten tegen uitstroom van
gelijkstroom naar het net.

Fig.6.8 Principeschema van een inverter.

Bron: ABB

Doel inverter
De DC/AC-omvormer (inverter) heeft de volgende functies:
Omzetting van DC-spanning naar AC-spanning die
compatibel is met de netspanning.
Controle op de harmonische vervorming en de
vermogenfactor van het geleverde vermogen;
Optimalisatie van de DC-spanning zodat het PV-veld in
optimale vermogencondities werkt;
Beveiliging

| Technologiecampus | Technigo 168

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.3.4 Maximum vermogenpunt

De PV-stroom vermenigvuldigd met de PV-spanning levert het
vermogen in ‘watt’ op. Dit product moet zo groot mogelijk zijn om
zoveel mogelijk energie uit het PV-systeem te halen.

Definitie
De elektronica in de inverter zoekt automatisch die
combinatie van stroom en spanning op waar het vermogen
maximaal is: het zogenaamde ‘maximum-vermogen-punt’
(MPP, Maximum Power Point ).

De stroom die een PV-systeem levert, varieert evenredig met de

lichtinstraling. De spanning verandert zeer weinig en alleen in
functie van de temperatuur. Het PV-vermogen varieert dus volgens
het beschikbare licht en de temperatuur van de zonnecellen.

Fig.6.9 Maximum power point.

Bron: ABB

| Technologiecampus | Technigo 169

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.3.5 Nominaal piekvermogen

Definitie
Het nominaal piekvermogen (in kW p ) is het vermogen
dat een PV-centrale kan leveren bij gestandaardiseerde
testcondities (STC):
1kW/m² loodrechte energie-instraling van het zonlicht;
celtemperatuur van 25°C;
luchtmassa coëfficiënt van 1,5AM (air mass).

AM = 0: buiten de aardse atmosfeer

AM = 1: op zeeniveau bij een heldere lucht
(zon staat op haar hoogste punt)
AM = 2: op zeeniveau op een mooie dag
(zon staat 30° boven de horizon)

Fig.6.10 Luchtmassa coëfficiënten.

Bron: ABB

| Technologiecampus | Technigo 170

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.3.6 Jaarlijkse PV-productie

Het is logisch dat we PV-centrales bouwen op plaatsen waar het
zinvol is om zonne-energie te ‘oogsten’. Dit moet zo efficiënt
mogelijke gebeuren.

Parate kennis
De hoeveelheid elektrische energie die een PV-centrale in
1 jaar kan opwekken hangt af van volgende factoren:
beschikbaarheid van zonnestraling
oriëntatie van de PV-panelen
hoek waaronder de PV-panelen staan opgesteld
omzettingsrendement van de PV-installatie

Fig.6.11 Oriëntatie en hellingshoek.

Bron: ABB

| Technologiecampus | Technigo 171

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

De beschikbaarheid van zonne-instraling is een voorname factor

bij het bouwen van zonnecentrales. Figuur 6.12 toont de wereld-
kaart met de gemiddelde zonne-instraling (in kWh/m²/dag) op een
hellend vlak van 30° pal naar het zuiden georiënteerd. De zonne-
kaart markeert de gebieden waar het zinvol is om via zonne-
energie elektriciteit op te wekken op grote schaal. De donkerste
gebieden zijn voor dit doel het interessantst.

Fig.6.12 Wereld zonnekaart.

Bron: ABB

Net buiten de dampkring is het energetische vermogen van de

loodrechte zonnestraling 1353 W/m². Dit wordt de zonneconstante
genoemd. Omgerekend per jaar en per m² aardoppervlak betekent
dit gemiddeld iets minder dan 2000 kWh/m²/jaar. In de België
ontvangen wij ongeveer 1000 kWh/m²/jaar.

Zonne-instraling splitst zich op in directe straling en verstrooide

straling. De bewolking verstrooit de zonne-instraling tot diffuus
licht. Over een heel jaar bereikt ongeveer 60% van de totale
zonne-instraling ons hier in de vorm van diffuus licht. Dit diffuus
licht kan gelukkig ook in PV-elektriciteit worden omgezet.

| Technologiecampus | Technigo 172

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

Fig.6.13 Diffuse straling.

Bron: Vlaams energie-agentschap

Zonlicht kent een wisselend aanbod: gedeeltelijk onvoorspelbaar

(afhankelijk van bewolking) en gedeeltelijk voorspelbaar door de
meetkundig gekende positie van de zon t.o.v. het PV-paneel, in
functie van de dag en het uur. Figuur 6.14 toont de gemiddelde
zonne-instraling (elke maand) per dag op een horizontaal vlak in
Ukkel, opgesplitst in direct en diffuus licht.

Fig.6.14 Zonne-instraling in Ukkel.

Bron: Vlaams energie-agentschap

| Technologiecampus | Technigo 173

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.3.7 Grootschalige PV-installaties

Bij grootschalige PV-installaties delen we het PV-veld gewoonlijk
op in meerdere subvelden. Elk van deze subvelden is voorzien van
een aparte inverter waarop verschillende in parallel geschakelde
strings worden aangesloten. Op deze manier verliezen we niet de
totale PV-productie wanneer er één inverter faalt. Wanneer we het
hele PV-veld zouden aansluiten op één centrale invertor dan valt
de volledige productie uit bij een defect defect van deze invertor.
Bij beschaduwing van één van de panelen heeft deze topologie -
met meerdere inverters - ook minder ongunstige effecten. Figuur
6.15 toont de topologie van zo een multi inverter PV-plant.

Fig.6.15 Topologie van een grootschalige PV-centrale.

Bron: ABB

| Technologiecampus | Technigo 174

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.3.8 PV-zonneparken
PV-energiecentrales worden ook zonneparken genoemd. We
spreken van een zonnepark wanneer het opgewekte vermogen
minstens 1 MW p bedraagt. Tegenwoordig zijn er wereldwijd zonne-
parken actief met een vermogen van 100 MW p en meer. In de
toekomst zijn er plannen om PV-parken te bouwen met een
vermogen dat overeenkomt met dat van een modale thermische
centrale (1 GW p ) maar voorlopig blijven deze projecten nog in de
planfase steken. Het eerste 1 MW p zonnepark dat gebruik maakte
van PV-technologie werd in 1982 gebouwd in Californië (VS).
Vandaag bestaan er honderden zonneparken met een vermogen
van meer dan 10 MW p . In Europa is vooral Spanje de koploper
maar ook in Duitsland zien grootschalige nieuwe PV-projecten het
daglicht. Figuur 6.16 toont het zicht op het 166 MW p zonnepark
van Senftenberg in Duitsland. Deze PV-centrale is vandaag één
van de grootste in zijn soort in West-Europa.

Fig.6.16 PV-zonnepark van Senftenberg.

Bron:https://media.greenpeace.org

| Technologiecampus | Technigo 175

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

Afhankelijk van de lokatie en het omzettingsrendement is een

bepaalde oppervlakte land nodig om grootschalige projecten te
kunnen realiseren. Voor statische constructies met een rendement
van 15% op de evenaar volstaat 1 ha/MW p en in Noord- en
West-Europa volstaat 2 ha/MW p . Wanneer we trackers (volgers)
gebruiken om het zonlicht om te zetten dan hebben we ongeveer
het dubbele landoppervlak nodig.

Fig.6.17 PV-zonnepark met trackers.

Bron:Wikipedia

Figuur 6.17 toont een PV-zonnepark op een Amerikaanse lucht-

machtbasis in Nevada. Op een oppervlakte van 57 ha staan 70 000
zonnepanelen opgesteld die de zon volgen via een tracker-
systeem. Het zonnepark levert een piekvermogen van 13 MW p .

| Technologiecampus | Technigo 176

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.3.9 PV-energie in België

Op 01/06/2020 werd rond 13u15 in België meer dan 3000 MW aan
PV-zonne-energie geproduceerd. Deze 3 GW is het equivalent van
drie kerncentrales van het type 'Doel3'. Bij een geïnstalleerde
capaciteit van 4037 MW p komt dit overeen met een load factor van
75%. PV-energie lijkt zo op het eerste gezicht een significante
bijdrage te kunnen leveren aan onze energievoorziening. Jammer
genoeg is het momenteel zeer moeilijk om deze piekproducties
goed in te passen in de energiehuishouding van een land. Figuur
6.18 illustreert het sterk fluctuerende karakter van PV-energie: op
04/06/2020 slonk het piekvermogen tot slechts één derde van het
dagrecord van enkele dagen voordien.

Fig.6.18 PV-productie in de Belgische regelzone.

Bron:https://www.elia.be

| Technologiecampus | Technigo 177

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

Ongeveer 5,3% van alle elektriciteit was in 2020 afkomstig van

PV-installaties. Als je dit aandeel vergelijkt met de totaal
opgewekte elektriciteit over een heel jaar, dan vallen de resultaten
toch wat tegen. In het Belgische productiepark maakt de
PV-component ca. 18% (2019) uit van het toaal geïnstalleerd
vermogen. Met een loadfactor van slechts 29,4% kan je spreken
van een serieuze overcapaciteit. Het volle piekvermogen wordt
maar sporadisch gehaald. Over een volledig jaar gezien worden
alle pieken immers uitgevlakt.

Fig.6.19 PV-productie en geïnstalleerde PV-capaciteit.

Bron:Elia (2020) en CREG (2019)

| Technologiecampus | Technigo 178

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.4 CSP-centrales
6.4.1 Geconcentreerde zonne-energie
Concentrating Solar Power (CSP) is de technologie van zon-
thermische krachtcentrales. In conventionele centrales wordt de
verbrandingswarmte van steenkool, aardgas of olie, of uit een
kernreactor gebruikt om stoom op hoge druk te produceren. De
stoom voedt een stoomturbine die gekoppeld is aan een stroom-
generator. De zonnehitte vervangt de hitte afkomstig van de
verbranding van fossiele brandstof of kernsplijting. CSP-centrales
zijn daarom duurzame thermische krachtcentrales. In tegenstelling
tot PV-zonnecentrales werken CSP-centrales enkel met direct
zonlicht. Met diffuus zonlicht is het immers onmogelijk de stralen
te concentreren om alzo hoge temperaturen te bereiken.

Principe
In een zonthermische CSP krachtcentrale worden de
zonnestralen d.m.v. spiegels samengebundeld en
geconcentreerd.
Op de plaats van de focusering ontstaat enorme hitte die
gebruikt wordt om een stoomturbine of een stirlingmotor
aan te drijven.
De bekomen rotatie-energie wordt in de AC-generator
direct omgezet in elektriciteit.

Fig.6.20 CSP-principe
Bron:http://www.cspultralitesolar.com

| Technologiecampus | Technigo 179

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.4.2 CSP-spiegelsystemen
De zonnestralen worden gebundeld m.b.v. spiegels en geven hun
hitte af aan een absorber. Als gevolg van de aardrotatie moeten
de spiegels voortdurend draaien. Er bestaan vier spiegelsystemen:
parabolische trogspiegels
lineaire fresnelspiegels
zonnetorens met een veld heliostaatspiegels
zonneschotels met stirlingmotor

Parabolische trogspiegels en lineaire fresnelspiegels focuseren op

één lijn en draaien om één as. Heliostaatspiegels en zonneschotels
draaien om twee assen en focuseren slechts op één punt.

Fig.6.21 Trogspiegels en fresnelspiegels.

Bron:Concentrating Solar Power (Greenpeace),
SolarPACES (ESTELA)

| Technologiecampus | Technigo 180

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

Fig.6.22 Heliostaten en zonneschotel.

Bron:Concentrating Solar Power (Greenpeace),
SolarPACES (ESTELA)

| Technologiecampus | Technigo 181

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.4.3 Topologie van een CSP-centrale

Figuur 6.23 toont het blokschema van een CSP-centrale die
gebruik maakt van warmte-opslag. De zonnewarmte wordt hier
opgevangen met parabolische trogspiegels. De absorbers vangen
de geconcentreerde stralingsbundel op. De absorberbuizen in de
brandlijn van de parabolische trogspiegels opereren bij 400°C.

Fig.6.23 Topologie van een CSP-centrale.

Bron: SolarMillennium

Het absorbergedeelte van een lineair fresnelveld bestaat uit een

secundaire spiegel en een absorberbuis die gewoonlijk bij 300°C
werkt. De absorber in de top van een zonnetoren is een
dikwandige stoomketel die temperaturen tot 800°C bereikt. In de
absorber van een zonneschotel zet een stirling-motor warmte om
in mechanische energie.

De huidige parabolische trogcentrales passen een synthetische olie

toe om de warmte van de absorbers naar de stoomketels te
transporteren. Bij lineaire fresnelsystemen wordt direct stoom
geproduceerd in de absorberbuizen. Opslag van warmte maakt het
mogelijk om CSP-centrales ook ‘s nachts te laten werken. De
turbines van parabolische trogcentrales worden gevoed met over-
verhitte stoom en de stoom wordt halverwege de expansie in de
turbines opnieuw verhit door de spiegels.

| Technologiecampus | Technigo 182

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

Lineaire fresnelcentrales werken met natte stoom. Door zonne-

warmte aangedreven gasturbines in zonnetorens maken het in de
toekomst mogelijk om combined-cycle zonnecentrales te bouwen.
CSP-krachtcentrales worden gewoonlijk gekoeld m.b.v. koeltorens
die water verbruiken. Sommige centrales worden gekoeld met
lucht zodat kostbaar water wordt bespaard. .

Fig.6.24 Parabolische trogspiegels.

Bron: www.gezen.nl

Fig.6.25 Zonneschotel met stirlingmotor.

Bron: world wide web

| Technologiecampus | Technigo 183

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.4.4 CSP wereldwijd

Tussen 1985-1991 werden in de VS de eerste CSP-centrales
opgestart. Hun geïnstalleerde vermogen bedroeg samen 350 MW
en ze voldeden perfect aan de verwachtingen. Na een stagnatie
groeien de investeringen in CSP snel. In Spanje werd de PS 10
zonnetoren bij Sevilla (11 MW) in 2007 aan het nationale net
gekoppeld. Op hetzelfde terrein verees in 2009 een tweede
zonnetoren PS 20 van 20MW. De heliostaten bundelen de
zonnestraling en focuseren de hitte op een punt bovenaan in de
zonnetoren. In de oven wordt gesmolten zout verhit tot 565°C. Bij
deze hoge themperatuur bereiken we omzettingsrendementen
(thermisch/elektrisch) tot 41%. Deze hitte wordt opgeslagen in
een thermische opslagtank voor de productie van stoom. Een
stoomturbine gekoppeld aan een generator levert uiteindelijk de
elektriciteit.

Fig.6.25 PS10 en PS20 in Sevilla (Spanje)

Bron: Wikipedia

| Technologiecampus | Technigo 184

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

Bij Guadix leveren drie 50 MW parabolische trogspiegelcentrales

sinds 2008 zonnestroom aan het Spaanse net. Ze zijn uitgerust
met warmte-opslag, waardoor stroomproduktie na zonsondergang
mogelijk is.

Fig.6.26 ANDASOL 150 MW trogspiegelcentrale bij

Guadix (Spanje). Bron: Wikipedia

In Boulder City (Nevada, VS) kwam in 2007 een 64 MW

parabolische trogcentrale in gebruik. In 2008 is de eerste
commerciele fresnel spiegelcentrale ter wereld (5 MW) in gebruik
genomen in Californië (VS). CSP-centrales, vele gigawatts in
totaal, zijn in aanbouw of gepland in de VS, Portugal, Marokko, de
Verenigde Emiraten,...

| Technologiecampus | Technigo 185

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM LERAAR W.V. W.

6.4.5 CSP-toekomstscenario
CSP is de enige technologie voor zonne-energie die continu stroom
kan leveren en daarom in staat is om de klassieke thermische
centrales te vervangen. Zonthermische energie heeft het vooruit-
zicht om rendabel te worden in 90 zonnige landen. Olie en gas
exporterende landen in zonovergoten gebieden zouden een deel
van hun hoge inkomsten in CSP-centrales kunnen investeren. Deze
landen kunnen dan exporteurs worden van duurzaam opgewekte
zonnestroom. Regeringen van minder zonnige landen kunnen
nationale nutsbedrijven stimuleren om in CSP te gaan investeren
in arme zonrijke landen. Als de wereld zou besluiten om 1% van
zijn BBP te investeren in zonthermische centrales, dan zouden alle
kolengestookte centrales binnen de 20 jaar kunnen sluiten. De
belangrijkste bron van CO 2 -uitstoot zou dan ingedamd zijn en de
grootste aanval op ons klimaat zou zijn afgeslagen...

6.4.6 PV-rendement versus CSP-rendement

CSP staat nog aan het begin van de leercurve. De prijs per kWh is
ongeveer gelijk aan die van windturbines in 1985. Het rendement
hangt af van de gemiddelde intensiteit van de instraling van direct
zonlicht (DNI) en het deelrendement van de omzetting van stoom
naar elektriciteit.

Het optisch deelrendement (zonnewarmte/stoom) van een para-

bolische trogspiegelcentrale is ongeveer 60%. Het omzettings-
rendement (stoom/elektriciteit) is 33%. Het totale rendement is
dus (0,33 x 0,6) ongeveer 20%. Dit rendement is dus (iets) beter
dan het rendement van een huidige PV-centrale (10% - 15%).

CSP-technologie Omzettingsrendement Voorbeeld

zonnestraling - elektriciteit uitbating + capacteit
met huidige technologie
Parabolische Uitbater: Andasol 2 & 3 (50 MW)
15% - 20%
trogspiegelcentrale Land: Spanje
Zonnetorencentrale Uitbater: Sanlúcar Solar Park
25% - 35%
met heliostaten PS10 (11 MW)
PS20 (20 MW)
Land: Spanje
Zonneschotel Uitbater:Ripasso Energy
30%
met stirlingmotor Prototype: 2 X 30 kW
Land: Zuid Afrika
Lineaire fresnelcentrale Uitbater: Novatec Solar
10% - 14%
PE2 (30 MW)
Land: Spanje

| Technologiecampus | Technigo 186

DOSSIER DUURZAME ELEKTRISCHE ENERGIE AFD EM
6.4.7 Argumenten pro en contra
Criterium
productie na zonsondergang
productie bij diffuus licht
omzettingsrendement
kostprijs
directe/indirecte omzetting
CO2 reductie
onderhoudsvriendelijkheid
DC/AC-omvormer
voorspelbaarheid van productie
bezetting grondoppervlak
potentie productie waterstof
potentie warmteproductie voor
industriële processen
| Technologiecampus | Technigo
LERAAR W.V. W.
Grootschalige
PV-technologie
vandaag: niet mogelijk
toekomst: opslag in accu’s
ja
iets mindere opbrengst
licht/elektriciteit
10 - 15%
afhankelijk van toegepaste
technologie
PV-trackers: 20% meer
opbrengst
productie monokristallijn
silicium is zeer duur en kost
veel energie
eenmaal gebouwd vallen de
onderhoudskosten mee
direct
omzetting van fotonen-
energie naar elektriciteit
omwille van het grote
energieverbruik tijdens de
productie van PV-panelen is dit
een groot vraagteken
ja
geen roterende onderdelen
centrale kan zelfstandig
functioneren
ja
energieverlies invertor:
4-12%
in landen die niet op de evenaar
liggen: matig tot slecht
in W-Europa: 2 ha/MWp
PV-trackers: 4 ha/MWp
1 ha = 100 m x 100 m
nee
nee
CSP-technologie
ja
nee
zonnewarmte/elektriciteit
10 - 35%
afhankelijk van toegepaste
technologie
grote investeringskost om
dit type centrale te bouwen
hoge onderhoudskost om
dit type centrale uit te
baten
indirect
thermo-dynamische
omzetting via roterende
machines
ja
nee
roterende machines vragen
altijd onderhoud
veel personeel nodig om de
centrale uit te baten
nee
alternator gekoppeld aan
stoomturbine/stirlingmotor
levert direct AC-energie
in zonnige landen: goed
in zonnige landen: 1
ha/MW
in W-Europa: meer
landoppervlak nodig dan
PV-centrales
ja
ja
187