ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΠΜ61

Πολιτιστική Επικοινωνία

ΕΡΓΑΣΙΑ 4η

ΘΕΜΑ: « Ολοκληρωμένο σχέδιο επικοινωνίας πολιτιστικών οργανισμών»

ΟΝΟΜΑ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ: Άννα Λυγερά

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Ιωάννα Βώβου

Απρίλιος 2017

ΆΝΩ ΒΑΘΥ ΣΑΜΟΥ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο ψηφιακός κόσμος αποτελεί στις μέρες μας σημείο συνάντησης όλων των
επιστημών. Η πολιτιστική επικοινωνία δεν θα μπορούσε να λείπει από αυτή τη
πρόκληση. Ο παγκόσμιος ιστός, ως ένα ευρύ περιβάλλον αμφίδρομης επικοινωνίας,
δημιουργεί ένα νέο τρόπο και διαθέτει ένα νέο τόπο επικοινωνιακής δράσης. Οι νέες
τεχνολογίες συνολικά, σε συνδυασμό με τις νέες κατευθυντήριες γραμμές στη
διαχείριση του πολιτισμού και το νέο πολιτιστικό περιβάλλον γενικότερα φέρνουν
στο προσκήνιο τη στρατηγική διάσταση της επικοινωνίας στους πολιτιστικούς
χώρους, ως επιτακτική επιλογή.

Ο χώρος τέχνης Art Space Pythagorion του Schwarz Foundation, εάν λάβει
υπόψη του τη σύγχρονη πραγματικότητα μέσα στην οποία δραστηριοποιείται και
εφόσον ακολουθήσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο στρατηγικής επικοινωνίας, με τη
βοήθεια και την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, θα επιτύχει αύξηση του κοινού
και βελτίωση της μεταξύ τους επικοινωνίας.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

 Σχέδιο επικοινωνίας πολιτιστικού οργανισμού

 Επικοινωνιακές δράσεις
 Νέες τεχνολογίες στην επικοινωνία
 Μηνύματα επικοινωνιακών δράσεων
 Συνέργεια επικοινωνιακών δράσεων
 Art Space Pythagorion του Schwarz Foundation
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ..............................................................................................................................2
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ...................................................................................................................2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.....................................................................................................................3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ...............................................................................................................................3
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ.........................................................................................4
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΝΟ.........................................................................5
για το Art Space Pythagorion του Schwarz Foundation............................................................5
Έρευνα..................................................................................................................................6
Σχεδίαση -Εφαρμογή............................................................................................................7
Αξιολόγηση........................................................................................................................13
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...............................................................................................................13
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ....................................................................................................................15
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ.....................................................................................................16
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.......................................................................................................................17
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην παρούσα εργασία θα εξεταστεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο επικοινωνίας

για τον πολιτιστικό χώρο Art Space Pythagorion του Schwarz Foundation, που θα
αφορά μία υποθετική έκθεση για την αρχαία Σάμο. Θα ληφθούν υπόψη: Η τρέχουσα
στρατηγική του πολιτιστικού οργανισμού, το κοινό στο οποίο θα απευθυνθεί, οι
οικονομικοί πόροι και η δυνατότητα αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών. Το σχέδιο
θα περιλαμβάνει περισσότερες από μία δράσεις επικοινωνίας με συγκεκριμένη
αναφορά στα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την προώθηση και τη
δημοσιοποίησή τους. Παράλληλα θα αποσαφηνιστούν τα κεντρικά τους μηνύματα, οι
στόχοι, το κοινό στο οποίο απευθύνεται καθώς και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.
Η τεκμηρίωση του σχεδίου θα βασιστεί στο σύνολο της βιβλιογραφίας που έχει
προταθεί, ξένης και ελληνικής, καθώς και σε σχετική επιστημονική αρθρογραφία και
επίσημες διαδικτυακές πηγές.

Το Art Space Pythagorion επιλέχθηκε, διότι ένα ολοκληρωμένο σχέδιο

στρατηγικής επικοινωνίας θα μπορούσε να αποτελέσει επιδιωκόμενο στόχο για το
συγκεκριμένο πολιτιστικό χώρο, ενώ παράλληλα υπάρχει ευχέρεια πρόσβασης
δεδομένου ότι δραστηριοποιείται στο νησί της Σάμου.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Τις τελευταίες δεκαετίες οι χώροι του πολιτισμού αναγκάζονται να

συνδυάσουν την πολιτιστική παραγωγή με τις ανάγκες της αγοράς και για το λόγο
αυτό η στρατηγική της επικοινωνίας αποτελεί βασικό εργαλείο. Συνδέεται με
μακροπρόθεσμους στόχους, βοηθά στη διαχείριση της επικοινωνίας και των σχέσεων
με το κοινό αλλά και τα λοιπά θεσμικά όργανα και ενισχύει με συνεπή τρόπο τη
βελτίωση της φήμης του πολιτιστικού οργανισμού. Αν ζητούμενο είναι η αμφίδρομη
σχέση με το κοινό, αλλά και η προσέλκυση νέου κοινού (διαμορφωτές κοινής
γνώμης, μέσα ενημέρωσης, κοινωνικές και πολιτιστικές οργανώσεις κ.λπ.), τότε η
επικοινωνιακή στρατηγική μπορεί υπάρξει αρωγός. Το γενικό μοντέλο του
στρατηγικού σχεδιασμού της επικοινωνιακής δράσης περιλαμβάνει τέσσερα στάδια:
Έρευνα – Σχεδιασμός – Εφαρμογή - Αξιολόγηση (Capriotti, 2013).
 Κατά τον Colber, όπως αναφέρεται στους Σηφάκη & Σηφάκη (2007:263) η
επικοινωνιακή στρατηγική δεν εμπλέκεται σε αυτή καθ’ αυτή τη πολιτιστική
δημιουργία, ούτε υποδεικνύει στον καλλιτέχνη πως και τι θα δημιουργήσει, αλλά
χρησιμοποιεί τα κατάλληλα μέσα ώστε οι δημιουργίες να συναντήσουν τελικά το
κοινό τους. Διότι, τότε μόνο ολοκληρώνεται η δημιουργική διαδικασία, όταν το κοινό
αποκτήσει την εμπειρία της καλλιτεχνικής δημιουργίας, σύμφωνα με τους Hill &
Sullivan (Σηφάκη & Σηφάκη 2007:264).

Για το λόγο αυτό αποτελεί βασική μέριμνα κάθε πολιτιστικού οργανισμού η

ευαισθητοποίηση του κοινού (κινητοποίηση του ενδιαφέροντος μέσω
συγκινησιακών/συναισθησιακών ερεθισμάτων) και η εξασφάλιση της συμμετοχής του
στις πολιτιστικές δράσεις οικοδομώντας μια σταθερή μεταξύ τους σχέση
(Αθανασοπούλου, 2003:127,131).

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΝΟ

για το Art Space Pythagorion του Schwarz Foundation

Το ίδρυμα Schwarz  (Schwarz Foundation) εδώ και έξι περίπου χρόνια

δραστηριοποιείται στο νησί της Σάμου, στο χώρο του πολιτισμού. Μέσω των
προγραμμάτων του, επιδιώκει να ενθαρρύνει τον διαπολιτισμικό διάλογο μεταξύ των
ανθρώπων στοχεύοντας μέσω της τέχνης και της μουσικής, να συμβάλει έμπρακτα σε
μία αλλαγή σκέψης και φιλοσοφίας ζωής, όπως οι νέες συνθήκες επιτάσσουν
(http://www.schwarzfoundation.com/el/schwarz-foundation/about.html).

Ακολουθώντας τις επιταγές της σύγχρονης επικοινωνιακής πολιτικής που

μετατοπίζει το ενδιαφέρον από το αντικείμενο (πολιτιστικό προϊόν) στον άνθρωπο
(επισκέπτης) θα επιχειρηθεί η σχεδίαση ενός στρατηγικού πλάνου για το Art Space
Pythagorion με γνώμονα την ενθάρρυνση του ενεργητικού ρόλου του κοινού και την
αξιοποίηση της δυνατότητάς του να δομεί νοήματα και να ερμηνεύει μέσα από την
εμπειρία και τις γνώσεις του (Σηφάκη & Σηφάκη 2007:264).

Αρχικά θα πρέπει να εξασφαλιστεί η βούληση για επικοινωνιακή στρατηγική,

και να μεταφραστεί σε ανάθεση του επικοινωνιακού έργου σε αρμόδιο επαγγελματία
ή Τμήμα που θα ερευνήσει, θα σχεδιάσει, θα εφαρμόσει και τελικά θα αξιολογήσει το
στρατηγικό επικοινωνιακό σχέδιο. Λαμβάνοντας υπόψη τα πραγματικά μεγέθη ίσως
η πιο ρεαλιστική εκδοχή για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός επικοινωνιακού
σχεδίου στο συγκεκριμένο πολιτιστικό χώρο θα ήταν η επιμόρφωση στο
επικοινωνιακό management διαθέσιμου υπαλλήλου και η μελέτη από μέρους του
καλών πρακτικών άλλων χώρων τέχνης, που δραστηριοποιούνται σε μικρά ακριτικά
νησιά. Στη συνέχεια θα πρέπει να συζητηθούν οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι και
να αποφασιστεί το ύψος του ποσού που θα διατεθεί. Η απόφαση αυτή θα πρέπει να
αποτυπωθεί στον προϋπολογισμό του τρέχοντος- αν είναι δυνατόν- ή του επομένου
ημερολογιακού έτους.

Έρευνα
Στο πρώτο στάδιο της ΕΡΕΥΝΑΣ θα γίνει μία συστηματική αναζήτηση
πληροφοριών, προκειμένου να κατανοηθεί το περιβάλλον (Εσωτερικό 1 και
Εξωτερικό2) και να διερευνηθεί η δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ του Art Space
Pythagorion και του κοινού (ντόπιοι, τουρίστες, φοιτητές, πρόσφυγες, εποχικά
εργαζόμενοι κ.α.). Bασικό σημείο θα αποτελέσει η έρευνα του κοινού, η συλλογή
δηλαδή πληροφοριών (χαρακτηριστικά του τρέχοντα επισκέπτη, κίνητρα, ανάγκες,
προσδοκίες, τμηματοποίηση με βάση δημογραφικά και ψυχογραφικά στοιχεία, μελέτη
συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια της επίσκεψης), η κωδικοποίηση, η αποκωδικοποίησή
τους και τέλος η επεξεργασία των ληφθέντων στοιχείων. Προκειμένου να
συγκεντρωθούν οι απαραίτητες πληροφορίες μπορεί να διακινηθεί σχετικό
ερωτηματολόγιο (το οποίο θα κληθούν να συμπληρώσουν οι επισκέπτες είτε
συμβατικά3 είτε διαδικτυακά4). Στόχος θα είναι η χαρτογράφηση του κοινού αλλά και
η μέτρηση του βαθμού ικανοποίησής του από τις πολιτιστικές και επικοινωνιακές
δράσεις του Art Space Pythagorion (Capriotti, 2013; Kotler & Kotler, 2008:132).

1
Είναι το περιβάλλον στο οποίο ένα πολιτιστικό ίδρυμα μπορεί να δράσει άμεσα, διότι οικοδομείται
και επηρεάζεται από τα ίδια τα μέλη του ιδρύματος (Popescu 2007:104).
2
Είναι το περιβάλλον το οποίο καθορίζει αν και κατά πόσο είναι εφικτή η επίτευξη των στόχων που
έχει θέσει ένα πολιτιστικό ίδρυμα (Popescu 2007:105).
3
Στο φυσικό χώρο του Art Space Pythagorion
4
Στην επίσημη ιστοσελίδα:
http://www.schwarzfoundation.com/en/art-space-pythagorion/about/concept.html
Όλοι στο νησί γνωρίζουν ότι το παλιό ξενοδοχείο «Πυθαγόρας» έχει ανακαινιστεί
πλήρως και ότι έχει διατεθεί από το Δήμο στο Schwarz Foundation προκειμένου να
μεταμορφωθεί σε ένα σύγχρονο εκθεσιακό χώρο
(http://www.schwarzfoundation.com/en/art-space-pythagorion/about/concept.html).
Ωστόσο, θα πρέπει να αναζητηθεί: α) Αν γνωρίζουν πως η νέα του ονομασία είναι Art
Space Pythagorion, β)Αν το έχουν επισκεφτεί, γ)Αν βρίσκουν κάποιο λόγο να το
επισκεφτούν στο μέλλον, δ) Αν το αξιολογούν θετικά ή αρνητικά.

Σχεδίαση -Εφαρμογή

Στο δεύτερο στάδιο του ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ορίζονται οι στόχοι και οι σκοποί,

προσδιορίζεται το κοινό στο οποίο θα απευθυνθεί ο πολιτιστικός οργανισμός και
επιλέγονται οι δράσεις, που θα υλοποιηθούν στο τρίτο στάδιο της ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ.

Ένα επικοινωνιακό στρατηγικό πλάνο πρέπει να περιλαμβάνει όχι μόνο

βραχυπρόθεσμους, αλλά και μακροπρόθεσμους στόχους. Ζητούμενο δεν είναι η
στεγνή πληροφόρηση των Σαμιωτών για τις δράσεις αλλά η οικοδόμηση μιας
αμφίδρομης σχέσης μεταξύ χώρου τέχνης και κοινού. Επίσης, θα πρέπει να εκλείψει
η στενή θεώρηση του κοινού. Μετά από προσεκτική μελέτη των πορισμάτων της
έρευνας που έχει προηγηθεί θα πρέπει να εντοπιστεί το μη κοινό και να
αποσαφηνιστεί αν το Art Space Pythagorion θα διεκδικήσει μια επικοινωνία μαζί του
και με ποιο τρόπο (Capriotti, 2013).

Ένας μακροπρόθεσμος στόχος θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη μιας ξεχωριστής

ταυτότητας5 (brand identity), στην οποία θα αποτυπωθεί η αποστολή, το όραμα και οι
αξίες του πολιτιστικού χώρου. Η ταυτότητα θα πρέπει αφενός να είναι αναγνωρίσιμη
από τη κοινότητα και αφετέρου να το διαφοροποιεί από τους ανταγωνιστές 6.
Παράλληλα, θα πρέπει επίσης να εντοπιστεί και να προβληθεί το συγκριτικό

5
Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι στρατηγικών θέσεων από τις οποίες επιλέγει το μουσείο, προκειμένου
να αυτοπροσδιοριστεί : Attribute positioning, Benefit positioning ή User positioning (Kotler & Kotler,
2008:135).

6
Αρχαιολογικό Μουσείο Βαθέος, Αρχαιολογικό Μουσείο Πυθαγορείου, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
Αιγαίου (Τσάκος & Βιγλάκη-Σοφιανού, 2012).
πλεονέκτημα του συγκεκριμένου χώρου, ώστε να είναι ανταγωνιστικός. Το Art Space
Pythagorion θα μπορούσε ενδεχομένως να επιλέξει να προσδιορίσει τον εαυτό του ως
ένα σύγχρονο πολιτιστικό χώρο με σταθερό και συνεπή προγραμματισμό, ανοικτό σε
καινοτόμες και εναλλακτικές προτάσεις. Αφότου προσδιορίσει την ταυτότητά του θα
πρέπει να δημιουργήσει ένα οπτικό αποτύπωμα, δηλαδή ένα γραφιστικό λογότυπο με
το οποίο θα αποκτήσει δημόσια αναγνώριση και το οποίο θα χρησιμοποιεί για να
επικοινωνεί με το κοινό του. Τα σύμβολα και τα λογότυπα «δένουν» και συνδέουν
μεταξύ τους εκθέσεις, εκδόσεις, προγράμματα και γεγονότα. Ενώ παράλληλα θα
μπορούσε να υιοθετήσει ένα έξυπνο ευκολομνημόνευτο σλόγκαν (Kotler & Kotler,
2008: 138-143). Αν επιλεχθεί να διατηρηθεί το νυν λογότυπο (βλ. Παράρτημα), θα
πρέπει να επικοινωνηθεί συστηματικά, ώστε να ταυτίζεται με τη ταυτότητα και τις
δράσεις του πολιτιστικού χώρου.

Ένας επιπλέον στόχος θα πρέπει να είναι η προώθηση μιας βαθύτερης σχέσης

μεταξύ του Art Space και της τοπικής κοινότητας (Cerpuetti,2014). Φυσικά ένας
πολιτιστικός χώρος καλωσορίζει και υποδέχεται όλους τους επισκέπτες, μπορεί όμως
να επιδιώξει την προσέλκυση στοχευμένων ομάδων (target groups), που δεν έχουν
ποτέ επισκεφτεί το μουσείο ή που εμπλέκονται ελάχιστα στις δράσεις του. Η
επικοινωνιακή δράση που θα απευθύνεται σε καθεμία από αυτές τις ομάδες θα πρέπει
να σχεδιαστεί αυτοτελώς, διότι θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά και οι συγκεκριμένες ανάγκες (Kotler & Kotler, 2008). Οικογένειες,
νέοι, φοιτητές7, ενήλικες, εθνοτικές και πολιτισμικές ομάδες 8, τουρίστες, σχολικές
μονάδες, είναι ορισμένες από τις ομάδες οι οποίες θα μπορούσαν να είναι επιλέξιμοι

7
Στο Καρλόβασι λειτουργούν Τμήματα του Πανεπιστημίου Αιγαίου
(https://www.aegean.gr/aegean/greek/samos.htm).
8
Στο νησί λειτουργεί Υπηρεσία Υποδοχής και Ταυτοποίησης παράτυπων μεταναστών και
Προσφύγων και άρα υπάρχουν πολλοί υπήκοοι τρίτων χωρών, ορισμένοι εκ των οποίων είναι κάτοχοι
προσωρινών νομιμοποιητικών εγγράφων και άρα δραστηριοποιούνται στο νησί
(http://www.firstreception.gov.gr/). Παράλληλα λειτουργούν στο νησί πλήθος Μη Κυβερνητικών
Οργανώσεων, οι οποίες απασχολούν κυρίως Ευρωπαίους πολίτες στο εργατικό τους δυναμικό, οι
οποίοι διαβιούν στο νησί για επαγγελματικούς λόγους (http://www.samostimes.gr/portal2/index.php?
option=com_content&view=article&id=45767:samos-deite-poies-mko-kai-organoseis-vriskontai-sto-
nisi&catid=2&Itemid=133).
στόχοι. Τα αποτελέσματα της έρευνας κοινού, που έχει προηγηθεί θα μελετηθούν,
ώστε να προκύψουν σαφείς και ρεαλιστικές προτάσεις για την ανάπτυξη κοινού.

Στη συνέχεια, σε συνεργασία με το Τμήμα 9 Μηχανικών Πληροφοριακών και

Επικοινωνιακών Συστημάτων του Πανεπιστήμιο Αιγαίου, που λειτουργεί στο
Καρλόβασι της Σάμου, το Δήμο και λοιπούς συλλογικούς φορείς του νησιού, μπορεί
να διοργανωθεί μια έκθεση ψηφιακής αρχαιολογίας, η οποία θα συγκεντρώνει και θα
παρουσιάζει εικονικές αναπαραστάσεις με θέμα την αρχαία Σάμο και τη ζωή των
αρχαίων Σαμίων. Άλλωστε τα πολιτιστικά αγαθά δεν είναι απαραίτητα
«αντικείμενα», μπορεί να είναι εικόνες που κρύβουν πολλαπλά μηνύματα, ιδέες και
ιστορίες (Ρούσσου, 2006).

Στόχος της έκθεσης θα είναι όχι η απλή αναπαράσταση ή αποτύπωση

αντικειμένων, κτισμάτων και ανθρώπων της αρχαίας Σάμου, αλλά η μεταφορά της
ατμόσφαιρας του χρονικού και χωρικού πλαισίου στο οποίο θα αναφέρονται και η
δημιουργία αποτελεσματικής εμπειρίας για κάθε επισκέπτη με την αξιοποίηση του
ψηφιακού κόσμου. Η εικονική πραγματικότητα, ως κατεξοχήν βιωματική τεχνολογία,
μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στην επίτευξη αυτού του στόχου ενισχύοντας την
αφηγηματική υπόσταση των αντικειμένων και των χώρων (Ρούσσου, 2006).
Επομένως κεντρικό μήνυμα της επικοινωνιακής δράσης θα είναι η βιωματική
και συμμετοχική μουσειακή εμπειρία, η αλληλεπίδραση δηλαδή του κοινού με τα
εκθέματα.

Επιπρόσθετα θα πρέπει να επικοινωνηθεί η συνδρομή των ερευνητικών

εργαστηρίων του Πανεπιστημιακού Τμήματος αλλά και των μεταπτυχιακών
φοιτητών, η οποία θα είναι καθοριστική στο στάδιο της υλοποίησης. Οθόνες αφής με
εφαρμογές πολυμέσων, ρομποτικά βοηθήματα για αλληλεπίδραση με συνθετικούς
χαρακτήρες, εξελιγμένα εικονικά περιβάλλοντα εμβύθισης με συστήματα αφής καθώς
και εκθέματα επαυξημένης ή μεικτής πραγματικότητας θα μπορούσαν να
συνεισφέρουν στην υλοποίηση της έκθεσης. Επομένως, δεύτερο κεντρικό μήνυμα
της επικοινωνιακής δράσης θα είναι η συνύπαρξη του ψηφιακού με τον
πραγματικό κόσμο και η σύμπραξη των πανεπιστημιακών εργαστηρίων με τον
μουσειακό χώρο. Ο χώρος αυτός θα αποτελείται από τον κλειστό χώρο, τις

9
http://www.icsd.aegean.gr/icsd/
διαθέσιμες αίθουσες του Art Space Pythagorion και τον ανοιχτό χώρο, τον
αρχαιολογικό χώρο που βρίσκεται μεταξύ του αεροδρομίου Σάμου και της πόλης του
Πυθαγορείου, ο οποίος θα μπορεί να διατεθεί μετά από σχετική άδεια της αρμόδιας
Εφορίας Αρχαιοτήτων10.

Έντυπες αφίσες, με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας, μπορούν να

διαφημίσουν τη δράση και να τοποθετηθούν σε πολυσύχναστους χώρους, όπως τα
Λιμάνια του νησιού, το αεροδρόμιο, οι στάσεις του αστικού λεωφορείου και ο
πεζόδρομος του κέντρου της πόλης. Στο σχεδιασμό των αφισών θα μπορούσε να
ζητηθεί η συνδρομή της Φωτογραφικής Ομάδας Σάμου 11, η οποία έχει ένα μεγάλο
αρχείο από φωτογραφίες των μνημείων της Σάμου, παλαιότερες και σύγχρονες.

Επιπλέον, ο υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων του Ιδρύματος Schwarz μπορεί να:

 Διακινήσει σχετική αρθρογραφία στον τοπικό τύπο, έντυπο 12 και

ηλεκτρονικό13,
 Δώσει συνέντευξη σε τοπικούς ραδιοσταθμούς, καθώς και στη τοπική
τηλεόραση.
 Να προσεγγίσει τη Δ/νση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευση, ώστε να διοργανωθούν εκπαιδευτικά προγράμματα.
 Να διανείμει έντυπο υλικό σε τουριστικά γραφεία και μεγάλα
ξενοδοχεία .

Έτσι ώστε τα μηνύματα να μεταδοθούν από κατάλληλα μέσα, προκειμένου να

είναι διαθέσιμα στο κοινό. Επίσης, όσο μεγαλύτερο είναι το πλήθος των
χρησιμοποιούμενων μέσων τόσο περισσότεροι είναι οι δέκτες που θα δεχθούν το
μήνυμα (ΜακΚουέιλ & Βιντάλ, 2001). Επισημαίνεται ότι τα μηνύματα θα πρέπει να
είναι αυξημένης περισσότητας, σαφή και κατανοητά, ώστε να εγγίζουν ένα πλατύ και
ετερογενές κοινό (Fiske, 1992). Βέβαια, δεδομένου ότι ο συγκεκριμένος χώρος
τέχνης απευθύνεται περιοδικά στη κοινότητα μέσα στην οποία δρα και υπάρχει ήδη
μια σχέση με τμήμα του κοινού στο οποίο απευθύνεται, θα υπάρχουν στοιχεία

10
http://www.yppo.gr/1/g1540.jsp?obj_id=98209
11
http://fmag.gr/node/6351
12
Περισσότερες από τρεις τοπικές εφημερίδες εκδίδονται στη Σάμο (Σαμιακό Βήμα, Σαμιακός Τύπος,
Σαμιακή Γνώμη κ.α.).
13
http://myblogs.gr/all-sites/%CE%A3%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%82
φατικής επικοινωνίας, διότι με τις προγραμματισμένες επικοινωνιακές δράσεις
επιδιώκει να διατηρήσει και να ενισχύσει την επικοινωνία με το ήδη κοινό του.

Σαφώς, θα υπάρχει πρόθεση επηρεασμού του δέκτη, ο οποίος θα προσεγγιστεί

με σκοπό να παρακινηθεί, προκειμένου να επισκεφτεί την έκθεση. Ενώ, παράλληλο
ζητούμενο θα είναι και η επίτευξη κάθετης επικοινωνιακής διάστασης της μετάδοσης
του μηνύματος, η οποία θα συμβεί- κατά τον Gerbner-, όταν ο δέκτης του μηνύματος
θα το διαβιβάσει σε άλλους με πιο σύνθετη μορφή, σχολιάζοντας για παράδειγμα το
περιεχόμενό του (McQuail & Windahl, 2001:34).

Η έκθεση θα μπορούσε να έχει τίτλο: «Περίπατος στην αρχαία Σάμο» και με

την χρήση της τρισδιάστατης στερεοσκοπικής αναπαράστασης καθώς και αντίστοιχες
εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας, ειδικά εξαρτήματα, φορητές συσκευές
επαυξημένης πραγματικότητας και πολυαισθητηριακά περιβάλλοντα να δομηθεί η
εικονική Σάμος.

Η αρχαία Σάμος θα αποτυπωθεί τοπογραφικά, αρχιτεκτονικά και

πολεοδομικά, ενώ η αφηγηματική δομή της έκθεσης θα σχεδιαστεί ώστε να είναι
γραμμική χρονολογικά και ιστορικά. Ο επισκέπτης θα ξεκινάει από το παρελθόν για
να καταλήγει στο παρόν προσλαμβάνοντας πληροφορίες «μαλακά 14», δηλαδή
αβίαστα και χαλαρά. Επομένως, τρίτο επικοινωνιακό μήνυμα θα μπορούσε να
είναι το εξής: «Ένας χαλαρός περίπατος στο παρελθόν με τη χρήση της
τεχνολογίας, όπου στο τέλος του δρόμου ο επισκέπτης αβίαστα θα έχει
αποκομίσει πληροφορίες για τις πιο σημαντικές ιστορικά στιγμές του νησιού».

Στα πλαίσια των επικοινωνιακών δράσεων θα μπορούσε συμπληρωματικά να

κατασκευαστεί ένα ολιγόλεπτο σποτάκι, με υψηλό βαθμό κινήτρωσης, το οποίο εκτός
από τις χρηστικές πληροφορίες (ποιος, που, πότε, τι) θα δείχνει αποσπασματικά
εικόνες από την έκθεση. Παράλληλα, θα ήταν ενδιαφέρον να διανεμηθεί και δεύτερο
σποτάκι, με χαμηλό βαθμό κινήτρωσης, όπου θα λειτουργεί ως teasing, θα έχει σκοπό
δηλαδή να διεγείρει τη φαντασία του δέκτη και να προκαλέσει το ενδιαφέρον του για
την έκθεση. Και τα δύο ανωτέρω μηνύματα θα είναι μικτά. Η επιλογή της μουσικής
θα΄ναι καθοριστικής σημασίας, καθώς και η σκηνοθεσία, οι φωτογραφίες, ο

14
Η «μαλακή» προσέγγιση τονίζει τη σημασία της εμπειρικής εγγύτητας με το γνωστικό αντικείμενο,
αναγνωρίζοντας και προάγοντας την εξάρτηση από τα συμφραζόμενα και τους συνειρμικούς
συσχετισμούς (Μυριβήλη & Μπουμπάρης, 2007).
αφηγητής (αν υπάρχει) και συνολικά κάθε στοιχείο που εμπεριέχεται και πλαισιώνει
το μήνυμα.

Εφόσον η ενεργητική συμμετοχή του επισκέπτη και η διαδραστικότητα είναι

ζητούμενο, θα επικοινωνηθεί ότι κατά τη διάρκεια του περιπάτου ο επισκέπτης θα
έχει μία βιωματική εμπειρία με τη βοήθεια όλων του των αισθήσεων. Εκτός της
όρασης και της ακοής, μπορεί να αξιοποιηθεί η αφή, να υπάρχουν δηλαδή στο χώρο
αντικείμενα που παραπέμπουν στην εκάστοτε χρονική στιγμή, ώστε να μπορεί ο
επισκέπτης να τα αγγίζει και να τα περιεργάζεται. Μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί η
γεύση. Η Σάμος είναι διάσημη για το κρασί15 της καθώς και συγκεκριμένες
παραδοσιακές λιχουδιές, οπότε -κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού στο χρόνο και
στα σημεία που θα γίνεται μνεία γι’ αυτά- ο επισκέπτης θα ήταν ενδιαφέρον να
μπορεί να γευτεί μια σαμιώτικη λιχουδιά (π.χ τηγανίτες ή μπουρεκάκια με κολοκύθι)
και να πιει λίγο σαμιώτικο κρασί. Ο συγκεκριμένος σχεδιασμός θα υλοποιηθεί με τη
βοήθεια των τοπικών συλλόγων16 καθώς και της Ένωσης17 των οινοποιητικών
Συνεταιρισμών Σάμου και άρα μπορεί να υπάρξουν επικοινωνιακές δράσεις και με τη
συνεργασία των συμμετεχόντων φορέων. Μπορεί για παράδειγμα στο Μουσείο
Σαμιακού Οίνου18 του οινοποιητικού συνεταιρισμού να υπάρχει διαφημιστικό banner
της έκθεσης για την αρχαία Σάμο με ειδική αναφορά στην ιστορία του σαμιώτικου
κρασιού.

Επιπρόσθετα, μπορεί να λειτουργήσει στο χώρο της έκθεσης Καφέ-

Αναψυκτήριο, δράση που θα επικοινωνηθεί ώστε να γνωρίζει ο επισκέπτης ότι θα
έχει τη δυνατότητα ενός πρόχειρου σνακ και μιας ολιγόλεπτης ξεκούρασης. Η
υπηρεσία αυτή είναι ιδιαιτέρως σημαντική για ορισμένες ομάδες κοινού όπως οι
οικογένειες με μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι.

Θα ήταν επίσης επικοινωνιακά αποδοτικό να προβλεφθεί δυνατότητα

μεταφοράς του κοινού από τη πρωτεύουσα του νησιού στο Πυθαγόρειο και στο χώρο
της έκθεσης. Η δράση αυτή θα μπορούσε να υλοποιηθεί με τη συνδρομή του Δήμου

15
http://www.andro.gr/geusi/samos-wine-lagos/
16
https://samos22730.gr/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=40
17
http://www.samoswine.gr/1.php
18
http://www.samoswine.gr/5.html
και της αστικής συγκοινωνίας, αλλά ίσως και με τη βοήθεια των ΚΤΕΛ που
λειτουργούν στο νησί.

Αξιολόγηση

Κατά την ολοκλήρωση των επικοινωνιακών δράσεων, ως πολύτιμος επίλογος,

δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί το στάδιο της αξιολόγησης. Η μέτρηση της
αποτελεσματικότητας είναι μια σύνθετη διαδικασία δεδομένου ότι εμπλέκονται
πολλές μεταβλητές. Ωστόσο η τεχνολογία προσφέρει στη διάθεση των πολιτιστικών
διαχειριστών μέσα και εργαλεία που μπορούν να αμβλύνουν τις δυσκολίες (Kotler &
Kotler, 2008:148).

Η αξιολόγηση προϋποθέτει τη διαδικασία συλλογής πληροφοριών με

ποσοτικές ή ποιοτικές μεθόδους. Τα συλλεχθέντα στοιχεία στη συνέχεια θα
αναλυθούν και θα ερμηνευθούν, ώστε να διαπιστωθεί αν οι επικοινωνιακές δράσεις
ήταν αποτελεσματικές ή όχι. Το υλικό της αξιολόγησης μπορεί στη συνέχεια να
αξιοποιηθεί για την βελτίωση των μελλοντικών επικοινωνιακών δράσεων του Art
Space Pythagorion.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η σχεδίαση ενός ολοκληρωμένου επικοινωνιακού στρατηγικού σχεδίου για

έναν πολιτιστικό φορέα είναι σύνθετη και πολυεπίπεδη διαδικασία. Η βούληση για
επικοινωνιακή στρατηγική είναι το πρώτο βήμα. Ακολουθεί η ανάθεση, η έρευνα, η
σχεδίαση, η υλοποίηση και η αξιολόγηση. Το κάθε βήμα είναι εξαιρετικά σημαντικό
και έχει λόγο ύπαρξης. Ακόμη και αν τα μεγέθη είναι μικρά, (πολιτιστικός
οργανισμός που δραστηριοποιείται στη περιφέρεια και απευθύνεται σε περιορισμένο
κοινό), το κάθε στάδιο θα πρέπει να εφαρμοστεί με ακρίβεια και επιμέλεια, ώστε να
επιτευχθεί τελικά ένα ολοκληρωμένο σχέδιο επικοινωνιακής δράσης. Ωστόσο, η
διαδικασία πρέπει να τηρηθεί με ευελιξία και προσαρμοστικότητα στα εκάστοτε
δεδομένα. Ο εντοπισμός των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων θα
αναδείξουν τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του εσωτερικού περιβάλλοντος καθώς
και τις ευκαιρίες αλλά και τις απειλές του εξωτερικού περιβάλλοντος.

Το Art Space Pythagorion έχει συγκεκριμένες δυνατότητες και αδυναμίες, ενώ

δραστηριοποιείται σε χώρο και χρόνο που εξασφαλίζει συγκεκριμένες ευκαιρίες,
χωρίς να λείπουν οι απειλές. Η επιμελημένη μελέτη των ανωτέρω, η αξιολόγηση της
υπάρχουσας στρατηγικής, η υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού
επικοινωνιακού σχεδίου με την αρωγή των νέων τεχνολογιών και την εφαρμογή
συγκεκριμένων εργαλείων και τεχνικών επικοινωνίας καθώς και η μελέτη των
πορισμάτων της τελικής αξιολόγησης, θα οδηγήσουν μακροχρόνια στην αύξηση του
κοινού του και στη βελτίωση της μεταξύ τους επικοινωνίας. Εφόσον αυτό συμβεί, το
προτεινόμενο σχέδιο θα έχει επιτύχει.
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Capriotti, P. (2013). Managing strategic communication in museums. The case

of Catalan museums. Communication & Society/Comunicación y Sociedad,
26(3), 98-116 (Managing strategic communication in museums-Capriotti.pdf).
 Cerquetti, M. (2014). Local art museums and visitors: Audience and
attendance development. Theoretical requirements and empirical evidence.
ENCATC Journal of Cultural Management and Policy, 1(1), 20-27.
 Griffin, C. (2007). This way up. A flat-pack guide to marketing the arts.
Cambridge: Arts Marketing Association, Arts Council England. Ανάκτηση
από http://www2.warwick.ac.uk/fac/arts/theatre_s/current/ug/intro/
year_two/th210_marketing_2013-4/reading_list/thiswayup_001.pdf (είναι
ελεύθερης πρόσβασης και διατίθεται και από το http://study.eap.gr/).
 Kotler, N. G., Kotler, P., & Kotler, W. I. (2008). Museum marketing and
strategy. Designing missions, building audiences, generating revenues and
resources (2η έκδ.). San Francisco: Jossey-Bass Publishers. Ανάκτηση από
http://bookzz.org/book/983797/f665ab (Κεφάλαιο 5: «Applying market
segmentation, targeting, positioning, and branding»).
 McQuail, D., & Windahl, S., (2001), «Σύγχρονα μοντέλα επικοινωνίας για τη
μελέτη της Μαζικής Επικοινωνίας», Καστανιώτης: Αθήνα
 Popescu, R. I. (2007). Communication strategy of the National Museum of
National History “Grigore Antipa”. Transylvanian Review of Administrative
Sciences, 3(19), 100-115.
 Ρούσσου, Μ. (2006), «Οι τάσεις στο χώρο των νέων τεχνολογιών για την
έρευνα και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς», Τετράδια
Μουσειολογίας, 3: 56-61.
 Σηφάκη, Ε. & Σηφάκης, Γ. (2007). Πολιτιστικό μάρκετινγκ και νέες
τεχνολογίες στην υπηρεσία των πολιτιστικών οργανισμών. Στο Πανελλήνιο
Συνέδρίο “Νέες Τεχνολογίες και Μάρκετινγκ” (πρακτικά συνεδρίου), σελ. 262-
266. Ιεράπετρα: Τμήμα Εμπορίας και διαφήμισης του ΤΕΙ Κρήτης
(Πολιτιστικό marketing και νέες τεχνολογίες-Σηφάκη.pdf).
 Τσάκος Κ. & Βιγλάκη –Σοφιανού Μ., (2012), « Σάμος. Τα αρχαιολογικά
Μουσεία», Κοινωφελές Ίδρυμα Ι. Λάτση/Eurobank Εργασίας: Αθήνα.
 ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

 Η φιλοσοφία του Art Space Pythagorion διαθέσιμη στο διαδικτυακό τόπο:

http://www.schwarzfoundation.com/en/art-space-pythagorion/about/concept.ht
ml (4/4/17).
 Πληροφορίες για τα Τμήματα του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Σάμο,
διαθέσιμες στο διαδικτυακό τόπο:
https://www.aegean.gr/aegean/greek/samos.htm (5-4-2017).
 Πληροφορίες για το Τμήμα Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών
Συστημάτων του Πανεπιστήμιο Αιγαίου διαθέσιμες στο διαδικτυακό τόπο:
http://www.icsd.aegean.gr/icsd/ (12/4/07).Πληροφορίες για την Υπηρεσία
Υποδοχής και ταυτοποίησης διαθέσιμες στο διαδικτυακό τόπο:
http://www.firstreception.gov.gr/ (12/4/17).
 Πληροφορίες για τις Μ.Κ.Ο που δραστηριοποιούνται στο νησί της Σάμου,
διαθέσιμες στο διαδικτυακό τόπο:
http://www.samostimes.gr/portal2/index.php?
option=com_content&view=article&id=45767:samos-deite-poies-mko-kai-
organoseis-vriskontai-sto-nisi&catid=2&Itemid=133 (12/4/07).
 Το Schwarz Foundation διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο:
http://www.schwarzfoundation.com/el/schwarz-foundation/about.html
(23/3/17).
 Πληροφορίες για τη Φωτογραφική Ομάδα Σάμου διαθέσιμες στο διαδικτυακό
τόπο: http://fmag.gr/node/6351 (24/3/17).
 Πληροφορίες για τον ηλεκτρονικό τύπο στη Σάμο, διαθέσιμες στο
διαδικτυακό τόπο: http://myblogs.gr/all-sites/%CE%A3%CE%AC%CE%BC
%CE%BF%CF%82 (25/4/07).
 Πληροφορίες για το Μουσείο Σαμιακού Οίνου, διαθέσιμες στο διαδικτυακό
τόπο: http://www.samoswine.gr/5.html (25/4/07).
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ